Sposoby oszczędzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki badań)

Pełen tekst

(1)SPOSOBY OSZCZDZANIA NA KOSZTACH FUNKCJONOWANIA GOSPODARSTWA DOMOWEGO (WYNIKI BADA) ANNA DBROWSKA, MIROSŁAWA JANO-KRESŁO. Streszczenie Gospodarstwo domowe to jednostka gospodarująca, której celem jest zaspokajanie tak indywidualnych, jak i wspólnych potrzeb tworzących ją członków. Ekonomiczną podstawĊ funkcjonowania gospodarstw domowych stanowią uzyskiwane dochody. W sytuacji wystąpienia trudnoĞci finansowych gospodarstwa podejmują róĪne działania o charakterze oszczĊdnoĞciowym. RozwaĪania w niniejszym opracowaniu koncentrują siĊ wokół sposobów oszczĊdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego w sytuacji wystąpienia trudnoĞci finansowych. Wykorzystane zostały wyniki badania empirycznego zrealizowanego na początku 2011 r. Słowa kluczowe: gospodarstwo domowe, struktura wydatków, sposoby oszczdzania 1. Wprowadzenie Gospodarstwo domowe jest podmiotem szczególnego rodzaju, wyróniajcym si wród innych podmiotów funkcjonujcych na rynku. Jest ono miejscem, gdzie podejmowane s decyzje dotyczce zarówno wyboru potrzeb, jak i sposobów ich zaspokajania, a take miejscem, gdzie cz z nich jest zaspokajana. Gospodarstwo domowe funkcjonuje, podejmujc rónego rodzaju działania dla zaspokajania potrzeb wspólnych i indywidualnych zwizanych z nim osób. Cel działalnoci gospodarstwa domowego jest zatem wyra

(2) nie zwizany z potrzebami jego członków oraz wyobraeniami o najlepszych sposobach ich zaspokojenia, co rodzi okrelone skutki dla dokonywanych wyborów towarów i usług słucych zaspokojeniu tych potrzeb. Gospodarstwo domowe jest wic podmiotem gospodarujcym tworzonym przez ludzi (członków) wraz z zasobami czasu, wiedzy, umiejtnoci, pienidzy oraz dóbr materialnych1. Jak zauwaa Cz. Bywalec, w gospodarstwie domowym ekonomia zaczyna si i koczy, bowiem to gospodarstwo domowe dostarcza gospodarce najwaniejszego czynnika wytwórczego czyli pracy, bez której nie byłoby gospodarowania. Było ono i nadal pozostaje centralnym punktem gospodarki2. Szczególne znaczenie dla funkcjonowania gospodarstw domowych maj bdce w ich dyspozycji dochody – stanowi one ekonomiczn podstaw funkcjonowania, s czynnikiem silnie determinujcym zachowania konsumpcyjne, okrelaj faktyczne moliwoci nabycia rónych dóbr i usług dla zaspokajania potrzeb swoich członków. Jedn z podstawowych decyzji, jak podejmuj gospodarstwa domowe to decyzja dotyczca rozdysponowania dochodów. W miar wzrostu 1. Szerzej na temat gospodarstwa domowego jako podmiotu gospodarującego zob. m.in w: Konsument i konsumpcja we współczesnej gospodarce, red. naukowa M. JanoĞ-Kresło i B. Mróz, SGH, Warszawa 2006. 2 Cz. Bywalec, Konsumpcja a rozwój gospodarczy i społeczny, Wydawnictwo C.H. Beck. Warszawa 2010, s. 45..

(3) 17. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. dochodów zmienia si zakres zaspokajanych potrzeb, nastpuje wzrost ogólnego poziomu spoycia, równoczenie z którym dokonuj si zmiany w strukturze wydatków konsumpcyjnych. Natomiast w przypadku wystpienia trudnoci finansowych gospodarstwa staraj si m.in. oszczdza na kosztach jego funkcjonowania. 2. Struktura wydatków gospodarstw domowych Polskie gospodarstwa domowe relatywnie dobrze przetrwały okres ostatniego kryzysu3. W 2009 r., jak wynika z bada budetów gospodarstw domowych, ponad połowa badanych gospodarstw domowych (ok. 56%) oceniła swoj sytuacj materialn jako przecitn, prawie co czwarte gospodarstwo postrzegało j jako raczej dobr i bardzo dobr, i co pite jako raczej zł i zł. Najczciej jednak we wszystkich grupach społeczno-ekonomicznych najwikszy odsetek gospodarstw domowych oceniał swoj sytuacj materialn jako przecitn, na co miał wpływ poziom osiganych przez nich dochodów. Prawie połowa gospodarstw domowych pracujcych na własny rachunek i około 40% gospodarstw pracowników na stanowiskach nierobotniczych oceniło swoj sytuacj materialn jako raczej dobr i bardzo dobr. Zdecydowanie najgorzej oceniły swoj sytuacj materialn gospodarstwa rencistów (jako raczej zł i zł wskazało j 43%)4. W 2009 r. w relacji do 2008 r. wzrost wydatków ogółem wyniósł 5,8%, a na towary i usługi konsumpcyjne – 5,6%. Wydatki ogółem w ujciu realnym w 2009 r. wzrosły o 2,2%, w tym wydatki na towary i usługi konsumpcyjne były realnie wysze ni w roku poprzednim o 2%. Realny wzrost wydatków na towary i usługi konsumpcyjne zaobserwowano prawie we wszystkich grupach społeczno-ekonomicznych – wyjtkiem były gospodarstwa domowe pracujcych na własny rachunek gdzie odnotowano spadek o 2,0%5. Wzrost wydatków spowodowany był wzrostem cen na znaczn cz towarów i usług oraz wzrostem wynagrodze przewyszajcym wzrost cen, co czyniło te dobra bardziej dostpnymi. W2009 r. wzrost cen był wyszy od notowanego w roku poprzednim o 3,5%. Najwikszy wpływ na poziom wydatków miał wzrost cen towarów i usług zwizanych z mieszkaniem oraz cen ywnoci i napojów bezalkoholowych, a na obnienie tego wska

(4) nika wpłynł spadek cen odziey i obuwia, towarów i usług w zakresie łcznoci oraz rekreacji i kultury. W 2010 r. ceny dóbr i usług konsumpcyjnych ogółem wzrosły o 2,6% w stosunku do roku poprzedniego, a w styczniu i lutym 2011 o 3,6% w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Wynagrodzenia natomiast w sektorze przedsibiorstw w 2010 r. wzrosły o 3,3% w stosunku do 2009 r. i o 4% w pierwszych dwóch miesicach w 2011 r. do analogicznego okresu poprzedniego. Budet przecitnego gospodarstwa domowego obciony jest przede wszystkim wydatkami zwizanymi z zaspokojeniem podstawowych potrzeb: ywnoci i napojami bezalkoholowymi oraz uytkowaniem mieszkania i nonikami energii. Utrzymywało si relatywnie due zrónicowanie przecitnych miesicznych wydatków pomidzy poszczególnymi grupami społeczno-ekonomicznymi. Poziom wydatków wyszy od przecitnego osignły gospodarstwa pracowników na stanowiskach nierobotniczych (o 29,7%), 3. Szerzej zob.: Jak Īyü we kryzysie? Zachowania polskich konsumentów, red. nauk. M. Bombol, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011. 4 BudĪety gospodarstw domowych w 2009 r., GUS, Warszawa 2010, s. 45. 5 Ibidem..

(5) 18. Anna Dąbrowska, Mirosława JanoĞ-Kresło Sposoby oszczĊdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki badaĔ). gospodarstwa pracujcych na własny rachunek (o 26,3%) oraz gospodarstwa emerytów (o 9,3%). Poziom niszy odnotowano w gospodarstwach domowych rolników (o 25,6%), pracowników na stanowiskach robotniczych (o 23,9%), rencistów (o 12,3%) oraz pracowników ogółem (o 1,6%). Badania Głównego Urzdu Statystycznego w ramach bada budetów gospodarstw domowych potwierdzaj wystpowanie zrónicowania wydatków pod wpływem cech społecznodemograficznych (tab. 1). Tabela 1. Struktura wydatków gospodarstw domowych według grup społeczno-ekonomicznych w 2009 r. 33,2. Pracujcych na rachunek własny 20,7. 2,3. 2,5. 2,4. 2,5. 2,7. 2,5. 6,5 16,9. 5,9 17,1. 6,2 18,0. 3,2 23,6. 2,9 25,2. 3,2 23,2. 10,9. 10,0. 14,7. 15,4. 14,5. 5,9. 5,7. 5,8. 4,9. 4,5. 5,0. 3,6 9,5 4,8 7,1. 4,3 12,8 4,4 10,0. 4,0 9,3 4,6 5,6. 4,0 12,1 4,9 10,0. 8,1 5,6 4,4 6,0. 8,0 4,3 4,5 5,3. 8,2 5,9 4,3 6,1. 1,5 2,5. 1,1 1,9. 1,9 3,0. 0,7 0,8. 1,6 2,9. 0,3 1,2. 0,4 1,3. 0,3 1,2. 5,3. 5,5. 4,7. 6,1. 4,8. 5,4. 5,0. 4,3. 5,0. 1,6 4,5. 1,9 3,8. 2,5 3,2. 1,4 4,3. 2,0 3,8. 1,3 4,6. 0,8 6,2. 1,0 5,4. 1,0 6,3. Pracowników Wyszczególnienie. ywno i napoje bezalkoholowe Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe Odzie i obuwie Uytkowanie mieszkania i noniki energii - w tym noniki energii Wyposaenie mieszkania i prowadzenie GD Zdrowie Transport Łczno. Rekreacja i kultura Edukacja Restauracje i hotele Pozostałe towary i usługi Kieszonkowe Pozostałe wydatki. Ogółem. ogółem. na stanowiskach robotni- nieroboczych tniczych 28,0 20,2. 25,1. 23,8. 2,7. 2,8. 3,5. 5,2 19,6. 5,9 18,2. 5,1 19,8. 11,3. 10,0. 5,4. 5,6. 5,2. 5,0 9,7 4,5 8,0. 4,0 11,2 4,6 8,7. 1,2 2,2. Rolników. Emerytów i rencistów ogółem 28,2. rencietów 30,2. emerytów 27,8. ródło: Obliczenia własna na podstawie: BudĪety gospodarstw domowych w 2009 r., GUS, Warszawa 2010..

(6) 19. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. W porównaniu z innymi krajami Polacy okazali si umiarkowanymi optymistami. Badanie przeprowadzone w 2009 r. wród Europejczyków przez TNS na zamówienie MasterCard6 pokazało, e 69% badanych europejskich konsumentów zamierzało bardziej kontrolowa. dokonywane wydatki, a planujc je bra pod uwag tylko te, na które ich sta . Prezes MasterCard powiedział, e „Konsumenci jeszcze nigdy nie powicali tak duo uwagi analizie wydatków i działaniom oszczdnociowym. Wynika to z koniecznoci poprawy zarzdzania budetem i zwikszenia kontroli nad wydatkami”. Respondenci z rónych krajów planowali ograniczy. codzienne wydatki oraz wicej oszczdza zarówno przed, jak i po kryzysie. Ograniczanie codziennych wydatków przed kryzysem deklarowało 54% badanych Polaków, po kryzysie 73%. Odsetki deklarujcych zwikszenie oszczdnoci były nieco nisze – 46% przed kryzysem i 68% po kryzysie. Badanie koniunktury konsumenckiej pokazało na koniec 2010 r. pogorszenie nastrojów konsumenckich w porównaniu z poprzednim kwartałem. Zestawienie dla całego roku wskazuje, e biecy wska

(7) nik ufnoci konsumenckiej ukształtował si na poziomie –16,9 pkt. proc. i był wyszy o 5,4 pkt. proc. ni w 2009 r., a wyprzedzajcy wska

(8) nik ufnoci konsumenckiej osignł warto –23,5 pkt. proc. i był o 9,0 pkt. proc. wyszy ni rok wczeniej. Pocztek 2011 r. przyniósł znaczne pogorszenie nastrojów konsumenckich. W styczniu i marcu odnotowano pogorszenie koniunktury konsumenckiej w stosunku do poprzedniego miesica, w lutym te zmiany były rónokierunkowe. Biecy wska

(9) nik ufnoci konsumenckiej w styczniu ukształtował si na poziomie –22,6 pkt. proc., w lutym –25,0 pkt. proc., w marcu – 29,0 pkt. proc., a wyprzedzajcy wska

(10) nik ufnoci konsumenckiej w analogicznym okresie wyniósł: –30 pkt. proc., –29,2 pkt. proc., w marcu –34,1 pkt. proc. Był to wynik pogorszenia w styczniu i marcu wszystkich, a w lutym wikszoci badanych czynników determinujcych nastroje konsumenckie, w tym odnoszce si do oceny sytuacji finansowej swoich gospodarstw domowych, moliwoci oszczdzania oraz dokonywania wanych zakupów dla gospodarstw domowych w obecnych warunkach7. Te coraz bardziej pesymistyczne nastroje, jak na razie, nie przełoyły si na biece zachowania konsumenckie. Na pocztku 2011 r. dynamika sprzeday detalicznej wyniosła 106,1% w stosunku do tego samego okresu poprzedniego roku, mebli 130,45, farmaceutyków i kosmetyków – 122,3%, włókna, odziey i obuwia – 118,1%; spadek odnotowano w grupie ywnoci, napojów bezalkoholowych i wyrobów tytoniowych – 98.1%. Nie oznacza to, e gospodarstwa domowe nie maj problemów finansowych i nie musz oszczdza m.in. na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego.. 6. Nowe badanie MasterCard Europe potwierdza – powstaje „nowy” konsument europejski, www.banki.pl2896_33293_informacje..., 25 maja 2009 [08.07.2010]. 7 Koniunktura konsumencka styczeĔ 2011 – marzec 2011, wyniki badaĔ GUS, www.stat.gov.pl, [28.03.2011]. Obydwa wskaĨniki ufnoĞci konsumenckiej mogą przybieraü wartoĞci z przedziału od -100 do +100. WartoĞü dodatnia oznacza przewagĊ liczebna konsumentów nastawionych optymistycznie nad konsumentami nastawionymi pesymistycznie, natomiast wartoĞü ujemna odnosi siĊ do sytuacji odwrotnej..

(11) 20. Anna Dąbrowska, Mirosława JanoĞ-Kresło Sposoby oszczĊdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki badaĔ). 3. Trudnoci finansowe jako przyczyna oszczdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki badania własnego) W przeprowadzonym w 2011 r. badaniu wród miejskich gospodarstw domowych w Polsce przedmiotem zainteresowania był m.in. problem oszczdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego8. Zdecydowana wikszo udzielonych odpowiedzi na pytanie o sposoby oszczdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego to: „nie było takiej potrzeby”, ale te 58% badanych zadeklarowało, e nie miało trudnoci finansowych w ostatnim roku. Odsetki wskaza mieciły si w przedziale od 92% („trzymamy jedzenie pod kluczem”) do 48% (kontrolujemy zuycie wody) i 49% (kontrolujemy zuycie prdu, gazu). Powodem oszczdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa były głównie trudnoci finansowe, jedynie w przypadku kontrolowania zuycia prdu, gazu, wody był to wzrost cen/opłat – odsetki deklaracji były wysze ni deklaracji o trudnociach finansowych (rys. 1). 24. Mniej telefonujemy ZrezygnowaliĞmy z telefonu (stacjonarnego lub komórkowego) OgraniczyliĞmy/mniej płacimy za telewizjĊ s atelitarną/kablową. 12 4 2. ZrezygnowaliĞmy z komputera. 9. 21. 10 8. Os zczĊdzamy na ogrzewaniu mieszkania. 76 80. 7 1. 8. ZrezygnowaliĞmy z internetu. 56. 2. 6 2. OgraniczyliĞmy korzystanie z komputera. Mniej korzystamy z internetu poza domem. 19. 16. 86 88. 2 4. 84 88. 22 14. 14. 16. ZrezygnowaliĞmy z ubezpieczenia domu/mieszkania. 69. 2. 6 2. 72. Kontrolujemy zuĪycie prądu, gazu. 23. 25. 4. 49. Kontrolujemy zuĪycie wody. 22. 26. 4. 48. SprzedaliĞmy samochód – jeĨdzimy komunikacja miejską. 7. ZrezygnowaliĞmy/ograniczyliĞmy korzystanie z samochodu (jeĞli jest). 9. ZrezygnowaliĞmy/ograniczyliĞmy uĪywanie pralki, zmywarki. 9. KupiliĞmy gors ze ubezpieczenie mieszkania. 9. Trzymamy jedzenie pod kluczem trudnoĞci finansowe. wzrost cen/opłat. 32. 88 8. 81. 2. 7 2 41. 4 31. inne powody (nie finansowe). 83 86 92 nie było takiej potrzeby. Rysunek 1. Sposoby oszczĊdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego stosowane w ostatnim roku (gospodarstwa miejskie, % odpowiedzi) ródło: Raport z badania: Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych, Katedra Poziomu ycia i Konsumpcji SGH, Warszawa 2011. 8. Raport z badania: Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych, Katedra Poziomu ĩycia SGH, Warszawa 2011. Badaniem objĊtych zostało 1000 miejskich gospodarstw domowych z całej Polski, zostało przeprowadzone w styczniu-lutym 2011 r. Badanie przeprowadziła firma badawcza 4P research mix sp. z o.o. Badanie zostało wykonane w ramach projektu finansowanego przez MNiSzW pt. Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych – stan, uwarunkowania, tendencje, realizowane przez KatedrĊ Poziomu ĩycia i Konsumpcji SGH w latach 2010–2012..

(12) 21. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. Warto odnotowa , e take w badaniu CBOS z 2010 r. przewaały odpowiedzi o niewystpowaniu sytuacji braku pienidzy na towary i usługi konsumpcyjne w cigu ostatniego roku. Najwysze odsetki odpowiedzi „nie było takiej sytuacji” odnosiły si do wydatków zwizanych z: nauk, kształceniem (84%); zakupem rodków czystoci, wydatków na higien osobist (87%) oraz zakupem ywnoci (83%), najnisze do wydatków zwizanych z wypoczynkiem (51%) oraz zakupu sprztu i rzeczy do wyposaenia domu (56%)9. Biorc pod uwag typy gospodarstw domowych najwyszymi odsetkami deklaracji odnoszcymi si do oszczdzania w wymienionych w badaniu własnym obszarach charakteryzowały si gospodarstwa bezrobotnych. Równie gospodarstwa domowe rencistów w relatywnie duym stopniu deklarowały oszczdzanie na kosztach funkcjonowania swojego gospodarstwa domowego. Najwysze odsetki wskaza we wszystkich typach gospodarstw domowych dotyczyły oszczdzania prdu, gazu i wody (tab. 2). Gospodarstwa domowe, które w najmniejszym stopniu oszczdzały na kosztach to gospodarstwa pracujcych na własny rachunek, w najwikszym za gospodarstwa bezrobotnych. Warto zwróci uwag na obszary, które w najwikszym i najmniejszym stopniu podlegaj oszczdzaniu. Trudnoci finansowe spowodowały przede wszystkim kontrol zuycia prdu, gazu i wody. Z duym prawdopodobiestwem mona przyj , e to zuycie stało si bardziej racjonalne przynajmniej dla czci gospodarstw domowych. Takie zachowanie mona postrzega nie tylko w wymiarze jednostkowym (gospodarstwa domowego), ale szerszym – gospodarki i rodowiska. Wpisuj si one, bez wzgldu na powody takich zachowa, w koncepcj zrównowaonej konsumpcji. Trudnoci finansowe były take powodem ograniczenia w relatywnie wysokim stopniu korzystania z telefonu („mniej telefonuj”) lub rezygnacji z niego. Naley jednak doda , e stan posiadania telefonów w gospodarstwach domowych jest wysoki, niejednokrotnie był to wicej ni jeden telefon. Łatwa dostpno oraz liczne promocje spowodowały, e telefon komórkowy stał si szybko dobrem powszechnym. Relatywnie mniejszym ograniczeniom podlegało korzystanie/rezygnacja z komputera i Internetu. Mona zatem skonstatowa , e jest to współczenie dobro/usługa, bez której coraz trudniej jest i zapewne bdzie funkcjonowa gospodarstwom domowym. Posiadanie dostpu do Internetu, co naley podkreli , jest warunkiem wstpnym uczestnictwa w społeczestwie informacyjnym10. Dostp ten odbywa si przede wszystkim za porednictwem komputera, ale w ostatnich latach wzrasta take liczba uytkowników łczcych si z sieci poprzez telefon komórkowy. W 2010 r. za porednictwem telefonu 9,2% gospodarstw domowych łczyło si z Internetem11. W 2010 r. komputer posiadało 69% gospodarstw z co najmniej jedn osob w wieku 16–74 lata, dostp do Internetu 63,4% (61,3% korzystajcych z Internetu).. 9. Poziom Īycia Polaków, komunikat z badaĔ CBOS BS/44/2010, Warszawa 2010, s. 7. Badanie zostało przeprowadzone w dniach 4–10.03.2010 na reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszkaĔców Polski, N=995. 10 Por. A. Dabrowska, M. JanoĞ-Kresło, Konsument na rynku e-usług w krajach Europy ĝrodkowo-Wschodniej, Difin, Warszawa 2010. 11 Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsiĊbiorstwach i gospodarstwach domowych w 2010 r., GUS, Warszawa 2010 [data utworzenia:31.03.2011]..

(13) 22. Anna Dąbrowska, Mirosława JanoĞ-Kresło Sposoby oszczĊdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki badaĔ). Najlepiej wyposaonymi gospodarstwami były gospodarstwa pracowników na stanowiskach nierobotniczych i gospodarstwa pracujcych na własny rachunek. Tabela 2. Sposoby oszczĊdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego z powodu trudnoĞci finansowych według typów gospodarstw domowych (gospodarstwa miejskie, % wskazaĔ) Gospodarstwa domowe Wyszczególnienie. Zrezygnowalimy z telefonu (stacjonarnego lub komórkowego) Ograniczylimy/mniej płacimy za telewizj satelitarn/kablow Ograniczylimy korzystanie z komputera Zrezygnowalimy z komputera Mniej korzystamy z internetu poza domem Zrezygnowalimy z internetu Oszczdzamy na ogrzewaniu mieszkania Zrezygnowalimy z ubezpieczenia domu/mieszkania Kontrolujemy zuycie prdu, gazu Kontrolujemy zuycie wody Sprzedalimy samochód – je

(14) dzimy komunikacja miejsk Zrezygnowalimy/ograniczylimy korzystanie z samochodu (jeli jest) Zrezygnowalimy/ograniczylimy uywanie pralki, zmywarki Kupilimy gorsze ubezpieczenie mieszkania Trzymamy jedzenie pod kluczem. pracowników na stanowiskach nierobottniczych. pracowników na stanowiskach robotniczych. pracujcych na własny rachunek. emerytów. rencistów. bezrobotnych. 11. 14. 8. 17. 26. 44. 10. 10. 3. 14. 20. 36. 7. 7. 2. 8. 14. 25. 8 9. 6 8. 2 4. 8 8. 14 20. 29 31. 5 9. 6 12. 3 7. 8 15. 15 29. 29 42. 8. 19. 8. 14. 32. 42. 15 15 7. 21 20 6. 10 9 2. 25 25 7. 40 34 14. 62 60 16. 8. 9. 4. 8. 1. 22. 7 6. 7. 1. 10. 17. 24. 7. 8. 4. 9. 12. 18. 5. 2. 1. 5. 8. 11. ródło: Raport z badania: Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych, Katedra Poziomu ycia i Konsumpcji SGH, Warszawa 2011. Biorc pod uwag przekrój terytorialny najwikszym odsetkiem gospodarstw domowych, które ograniczyły wydatki z powodu trudnoci finansowych charakteryzował si region północnozachodni (województwa: lubuskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie), stosunkowo najniszym region centralny (województwa: mazowieckie i łódzkie). Rónice sigały niejednokrotnie 20 pkt. proc. (rys. 2)..

(15) 23. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. 31. Mniej telefonujemy. 19 28. ZrezygnowaliĞm y z telefonu (s tacjonarnego lub komórkowego). 12 21. OgraniczyliĞ m y/mniej płacimy za telewizjĊ s atelitarną/kablową. 10 21. OgraniczyliĞ my korzys tanie z komputera. 7 21. ZrezygnowaliĞ my z komputera. 6 23. Mniej korzys tamy z internetu poza dom em. 7 19. ZrezygnowaliĞm y z internetu. 5 24. Os zczĊdzam y na ogrzewaniu m ies zkania. 8 19. ZrezygnowaliĞm y z ubezpieczenia domu/m ies zkania. 11 30. Kontrolujem y zuĪycie prądu, gazu. 10 29. Kontrolujem y zuĪycie wody. 10 17. SprzedaliĞm y sam ochód – jeĨdzimy komunikacja miejs ką. 5. ZrezygnowaliĞ my/ograniczyliĞ my korzystanie z s amochodu (jeĞli jes t). 18 6 14. ZrezygnowaliĞ my/ograniczyliĞ my uĪywanie pralki, zm ywarki. 6 17. KupiliĞm y gors ze ubezpieczenie mies zkania Trzymam y jedzenie pod kluczem. 6 12 4 Centralny. Północno-zachodni. Rysunek 2. Sposoby oszczĊdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego z powodu trudnoĞci finansowych według regionów (gospodarstwa miejskie, %) ródło: Wyniki bada. W badaniu poproszono take o wskazanie sposobów oszczdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa w sytuacji gdyby wystpiły trudnoci finansowe. Otrzymane odpowiedzi s zgodne z tymi, które respondenci faktycznie zastosowali: kontrolowanie zuycia prdu, gazu (63%), wody (49%), ograniczenie telefonowania (46%), ale w pierwszej kolejnoci (I wybór) wskazali na: ograniczenie telefonowania (31%), kontrolowanie zuycia prdu, gazu (20%), kontrolowanie zuycia wody i oszczdzanie na ogrzewaniu mieszkania (po 8%)12. Gdyby jednak dochód gospodarstwa domowego wzrósł znaczco, to dodatkowe rodki finansowe przeznaczone zastałyby na wyjazd turystyczny dorosłych członków gospodarstwa (41%, I wybór – 15%), oraz na popraw stanu zdrowia – 30% (I wybór – zakup ywnoci – wicej, lepszej jakoci– 14%). Jak si wydaje, zmiana zachowa gospodarstw domowych wymuszona trudnociami finansowymi moe okaza si bardziej trwała. 12. Respondenci mogli wybraü maksymalnie 3 sposoby. Podane odsetki dotyczą wszystkich trzech wskazaĔ i I wyboru..

(16) 24. Anna Dąbrowska, Mirosława JanoĞ-Kresło Sposoby oszczĊdzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki badaĔ). 4. Podsumowanie Gospodarstwo domowe jest podmiotem gospodarujcym w oparciu o posiadane zasoby, do których zalicza si mieszkanie, domow infrastruktur konsumpcyjn oraz róne formy dochodów pieninych. Badania budetów gospodarstw domowych pokazuj wystpujce zrónicowania pomidzy gospodarstwami domowymi m.in. ze wzgldu na ich sytuacj dochodow czy wyposaenie w dobra trwałego uytkowania. To zrónicowanie obserwujemy take w reakcji gospodarstw domowych na wystpujce trudnoci finansowe. Jak wynika z zaprezentowanych wyników badania własnego gospodarstwa domowe w róny sposób staraj si oszczdza na kosztach funkcjonowania gospodarstwa. Przede wszystkim staraj si kontrolowa zuycie prdu, gazu i wody oraz ograniczy telefonowanie. W mniejszym stopniu ograniczenia dotycz korzystania z internetu. Ale w sytuacji znaczcego wzrostu dochodu zostałby on przeznaczony na zaspokojenie potrzeb zwizanych z wyjazdami turystycznymi dorosłych członków gospodarstwa domowego.. Bibliografia [1] Bywalec Cz., Konsumpcja a rozwój gospodarczy i społeczny, Wydawnictwo C.H. Beck. Warszawa 2010. [2] Budety gospodarstw domowych w 2009 r., GUS, Warszawa 2010 [3] Dbrowska A., Jano-Kresło M., Konsument na rynku e-usług w krajach Europy ĝrodkowoWschodniej, Difin, Warszawa 2010. [4] Jak Īyü we kryzysie? Zachowania polskich konsumentów, red. naukowa M. Bombol, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2011. [5] Koniunktura konsumencka styczeĔ 2011 – marzec 2011, wyniki bada GUS, www.stat.gov.pl, [28.03.2011]. [6] Konsument i konsumpcja we współczesnej gospodarce, red. naukowa M. Jano Kresło i B. Mróz, SGH, Warszawa 2006. [7] Nowe badanie MasterCard Europe potwierdza – powstaje „nowy” konsument europejski, www.banki.pl2896_33293_informacje..., 25 maja 2009 [08.07.2010]. [8] Poziom Īycia Polaków, komunikat z bada CBOS BS/44/2010, Warszawa 2010, s. 7. [9] Raport z badania: Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych, Katedra Poziomu ycia i Konsumpcji SGH, Warszawa 2011. [10]Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsiĊbiorstwach i gospodarstwach domowych w 2010 r., GUS, Warszawa 2010 [data utworzenia:31.03.2011]..

(17) 25. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 52, 2011. METHODS OF SAVING OF HOUSEHOLD FUNCTIONING COST (RESULTS OF RESEARCH) Summary A household is a managing unit the objective of which is to meet both individual and common needs of members forming it. Incomes obtained are the economic basis for functioning of households. In situation of occurrence of financial difficulties households undertake various activities of a saving nature. Considerations in this study are focused on methods of saving of household functioning cost in situations of occurrence of financial difficulties. The results of the empirical research performed in early 2011 were used. Keywords: household, structure of expenditures, methods of saving. Anna Dbrowska Mirosława Jano-Kresło Katedra Poziomu ycia i Konsumpcji Kolegium Zarzdzania i Finansów Szkoła Główna Handlowa w Warszawie ul. Madalinskiego 6/8, 02-513 Warszawa e-mail: adabro3@sgh.waw.pl mjanos@sgh.waw.pl.

(18)