Biznes w poszukiwaniu zasad

Pełen tekst

(1)BIZNES W POSZUKIWANIU ZASAD ZOFIA ZGODA. Streszczenie Stosowanie zasad etycznych w biznesie wymaga ich znajomoci. Współczesnemu człowiekowi towarzyszy uczucie niepewnoci i bezradnoci wobec wieloci czsto wykluczajcych si ofert aksjologicznych. W artykule przedstawiono kategori wolnoci i godnoci jako wartoci o znaczeniu uniwersalnym, a przez to stanowicych punkt wyjcia do dyskusji o odpowiedzialnoci moralnej w zarzdzaniu. Ma ona rzetelne podstawy, gdy towarzyszy jej postawa dialogiczna. Kodeksowo ujte zakresy deontologiczne s tego sposobu mylenia ilustracj Słowa kluczowe : standardy etyczne, godno , odpowiedzialno moralna, społeczna odpowiedzialno biznesu, dialog 1. Wprowadzenie Standardy etycznego postpowania w rónych dziedzinach aktywnoci człowieka uwarunkowane s rozmaitymi, czsto niespójnymi kontekstami psychicznymi, społecznymi ikulturowymi, w jakie, jako podmiot moralny jest uwikłany. Jego wiat wartoci i wynikajce ze postawy, zachowania i oceny moralne maj ródło w subiektywnych dowiadczeniach iprzeyciach, rónorodnych potrzebach i namitnociach o charakterze wybitnie indywidualnym. Jednoczenie jego ycie moralne determinuje szereg specyficznych okolicznoci, na które jako pojedyncza jednostka nie ma wpływu, zastajc je w gotowej postaci (na przykład m. in. czynniki przyrodniczo-fizyczne, ekonomiczne, demograficzne, ustrojowe). Dociekajc racji swoich osobistych decyzji i wyborów oczekuje wyjanie bezwzgldnie pewnych, jedno- jednoznacznych. Dobrze – jeli majc wiadomo nieobalalnoci owych rozstrzygni – znajduje potwierdzenie w zasadach o trwałych i pewnych fundamentach. Wówczas, czsto wzmocnione sił autorytetu boskiego bd ludzkiego, stanowi mog bezpieczne usprawiedliwienie indywidualnie wybranej drogi. Jednake jako uczestnik ycia zbiorowego jest człowiek uwikłany w sie współzalenoci midzyludzkich, nieobojtnych z moralnego punktu widzenia (w dobie pogłbiajcej si globalizacji jako jego decyzji etycznych buduje si pod wpływem zmian w skali makro dokonujcych si w całym wiecie). Analiza i próba zrozumienia tych sfer ycia publicznego, moliwo zdefiniowania rónych wartoci i zasad, jakimi kieruj si ich uczestnicy, pozwala wypracowa aksjologiczne podstawy zobowizania moralnego, czego ilustracj s etyki zawodowe i – w wielu wypadkach – kodeksowe ich ujcia. Czy jednak znajc owe zasady i standardy postpuje człowiek zgodnie z ich kształtem? Racjonalizm etyczny obecny w literaturze od staroytnych mylicieli przez I. Kanta, po czasy wspłóczesne głoszcy, e wiedza w prosty sposób prowadzi do roztropnoci moralnej, brzmi optymistycznie, ale i naiwnie. W.N. Whitehead brutalnie skomentował ów sposób argumentacji: Niepodobna by mdrym (roztropnym), nie posiadajc adnego zasobu wiedzy, ale i te.

(2) 204. Zofia Zgoda Biznes w poszukiwaniu zasad. znajomo reguł nie prowadzi w sposób jednoznaczny do właciwych wyborów. Mona zatem posi wiedz o tym, co słuszne moralnie i z rónych powodów jej nie wykorzysta . Niezalenie od tego, w jakich warunkach kulturowych, ekonomicznych czy politycznych zakotwiczona jest dana społeczno , niezalenie od wiatopogldowych czy religijnych uzasadnie zachowa i postaw uczestników tych zbiorowoci, zawsze obowizuje j kanon wartoci o charakterze uniwersalnym, łczcy w najwaniejszych sprawach moralnych, bdcy ródłem wzajemnego porozumienia, ułatwiajcy rozwizywanie sytuacji konfliktowych we wszystkich sferach aktywnoci człowieka. 2. OdpowiedzialnoĞü moralna i jej oblicza Uniwersalny charakter maj kategorie wolnoci i godnoci. Z ich uznania wynikaj prawa przysługujce kademu człowiekowi, bez wzgldu na przynaleno pastwow, status społeczny czy wyznanie – poparte powag zapisów o midzynarodowym znaczeniu (m. in. Deklaracja Praw Człowieka uchwalona przez ONZ w 1948 roku) –s rozumiane jako powszechne i oczywiste. Stanowi one podstawowy punkt wyjcia do dyskusji o standardach obowizujcych i współwyznaczajcych funkcjonowanie rónych struktur formalnych i nieformalnych, poniewa implikuj mylenie o człowieku jako podmiocie moralnym, jako „bycie samym w sobie”, którego nie mona sprowadzi do rzdu rzeczy, poniewa jest wartoci najwysz. W etyce I. Kanta prawo to przyjmuje posta bezwzgldnego nakazu, by człowieka traktowa zawsze jako cel, nigdy jako rodek. Poprzez fakt, e godno jest wartoci przysługujc człowiekowi stale i ma charakter nienaruszalny, niezbywalny, albowiem jest człowiek istot rozumn, wiadom siebie, swojej odrbnoci wobec innych bytów tego wiata, autonomicznie okrela granice swojego istnienia i w sposób wolny moe stanowi o sobie, ponosi take odpowiedzialno za swoje decyzje. Fundamentalnym postulatem etycznym jest wic ochrona wolnoci i godnoci ludzkiej oraz poszanowanie zasad prawa, albowiem realizacja owego postulatu warunkuje odpowiedzialno. moraln podmiotu moralnego. Odpowiedzialno jest moliwa jedynie wówczas, gdy podmiot dysponuje wolnocimoliwoci dokonania wyboru midzy co najmniej dwoma sposobami zachowania wobec okrelonej sytuacji. Jednoczenie tak rozumiana wolno moe sta si tylko pustym pojciem, jeli nie bdzie towarzyszy jej mylenie dialogiczne, poniewa tylko współdziałanie jest twórcz drog do budowania mostów, szukania porozumienia, niezalenie od rónic, czy to kulturowych czy indywidualnych. W bogatej literaturze polskiej dotyczcej problematyki odpowiedzialnoci ujcie Romana Ingardena precyzyjnie porzdkuje znaczenia i sytuacje, w których ów fenomen wystpuje: 1. Odpowiedzialno jako ponoszenie konsekwencji danego czynu. „Mówimy, e kto ponosi odpowiedzialno za czyny dokonane(..) Czynem tym obcia si w pozytywny lub negatywny sposób tak, i mówimy, e jest winien albo e ma zasług za to, e go dokonał”[5, s. 295], czyli faktycznie ponosi odpowiedzialno za okrelone decyzje i czynnoci, kwalifikowane zarówno moralnie jak i formalnie. 2. Odpowiedzialno jako odpowiedzialne postpowanie, wynikajce z rozumienia ewentualnych skutków danego czynu, mianowicie: „.jest gotów to zrobi i za to odpowiedzie ”. [5, s. 296]. Oznacza to, e podmiot aby móc wzi odpowiedzialno , musi mie wia-.

(3) 205. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 49, 2011. domo sytuacji i warunków w jakich działa, własnych moliwoci i ogranicze. Potrafi przed podjciem działania przewidzie ewentualne jego koszty, niesprzyjajce okolicznoci, i mimo to, nie uchyla si od tego ryzyka. Jest to postawa daleka od asekuranctwa, nie lekcewaca dóbr drugiego człowieka, łczona czsto z rol społeczn jak człowiek pełni. Jeli jest profesjonalist w jakiej dziedzinie, to oczekuje si od niego zrozumienia dla spraw, którymi si zajmuje take w wymiarze moralnym i odpowiedzialnego postpowania (zdatno zawodowa). Albert Schweitzer wybitny humanista pierwszej połowy XX wieku, laureat pokojowej Nagrody Nobla sdził, e odpowiedzialno moralna człowieka wobec drugiego, którym jest zarówno rodowisko przyrodnicze, jak i człowiek, zaczyna si i dokonuje we wntrzu pojedynczego podmiotu, nie zaley od kształtu zewntrznych struktur społecznych i standardów porzdkujcych ich wystpowanie. Intuicyjnie i mistycznie dowiadczana idea szacunku wobec wszystkich istot tego wiata jest w stanie- jak sdzi autor- przełama zaklty krg obojtnoci i niemocy wobec drugiego. Proponuje zatem drog mylenia i działania wybitnie indywidualnego, opartego na głboko humanitarnym przesłaniu ochrony przed złem i czynienia dobra w stosunku do „ kadego ycia, które tak jak my chce y ”. Jest to subiektywnie pojta zasada poszerzonej odpowiedzialnoci człowieka, który nie lokuje odpowiedzi na pytanie „ dlaczego powinienem” w jakiej strukturze, instytucji, formalnym zapisie, poniewa znajduje j wyłcznie u siebie i w sobie szuka odpowiedzialnoci. Idea tak rozumianej odpowiedzialnoci, sprowadzonej do jednostkowego odczuwania i współdoznawania wobec bliniego ma niewtpliwie ciekawy poznawczo wymiar, jednake kada obecno drugiego obok mnie oznacza jak interakcj, konieczno jakiego współdziałania, jak wspólnot spraw, zada i wartoci. Wobec powyszego istnieje konieczno uwzgldnienia i uporzdkowania warunków owego wspólnotowego bycia oraz nakrelenia pól współodpowiedzialnoci. Człowiek (przedsibiorca, menader) jest odpowiedzialny za rodowisko, w który yje, wobec najbliszego i dalszego otoczenia, wobec osób zainteresowanych jego sukcesem finansowym, ale najczciej nie jest to odpowiedzialno jednostkowa, lecz współodpowiedzialno , wynikajca ze współdziałania (wspólnoty celów, interesów i oczekiwa). Kady zawód ma swoj misj, wartoci i ideały, kadej dziedzinie aktywnoci przywiecaj pewne cele i wyobraenia co do sposobu ich osignicia. Zdaniem Jacka Hołówki praca w biznesie ma jeden wyrany cel: „..maksymalizacj zysków. Realizacja tego celu wymaga wyrobienia w sobie pewnych, trwałych cech charakteru – walecznoci, nieustpliwoci, bezwzgldnoci, wytrwałoci, umiejtnoci szybkiej reakcji i chci odniesienia sukcesu. Nie jest jasne, czy wyrabianie w sobie takiej postawy jest wiczeniem si w cnocie. Sprawna tzw. biznesperson ma z pewnoci pewne wartociowe cechy charakteru – jest samodzielna, przewidujca, sprawna i produktywna. Ma jednak równie wady. Musi by. podstpna, musi zwodzi , wprowadza w błd i działa z ukrycia. Musi te wyrobi w sobie siln postaw egoistyczn – musi dobro firmy stawia ponad dobro jej pracowników i klientów, ponad dobro kraju i społeczestwa, w którym yje”. [4, s. 277]. Niewtpliwe jest, e z celu jaki przywieca działalnoci biznesowej wynika specyfika standardów etycznych, które tej działalnoci towarzysz. Jednake ju Sokrates pouczał nas, e droga, któr zdamy do celu jest równie wana jak sam cel, poniewa realizujemy j wspólnie.

(4) 206. Zofia Zgoda Biznes w poszukiwaniu zasad. i nieobojtne jest to w jakim stylu przebiega spotkanie. Dla Sokratesa najbardziej wiarygodn metod był dialog ułatwiajcy odkrycie prawdy (nie o pokonanie przeciwnika przecie chodzi, lecz o rozwizanie problemu – a jest to ju wspólna sprawa. Osignicia przedsibiorstwa trac prawo do pozytywnej oceny moralnej, jeli zostały uzyskane nieuczciwymi metodami. Dlatego tak wane jest poszanowanie zasad nie tylko prawnych i moralnych obowizujcych wewntrz firmy, za jej menaderowie musz przyjmowa na siebie odpowiedzialno zgodnie ze sw najlepsz wiedz, kompetencjami oraz zarzdza przez wartoci. 3. OdpowiedzialnoĞü w zarządzaniu Odpowiedzialno w zarzdzaniu jest czym wicej, ni tylko przynoszeniem zysku jego akcjonariuszom, to taka organizacja biznesu, która zwiksza jego pozytywny wkład w ycie społeczne oraz minimalizuje ewentualne negatywne skutki materialne i społeczne działalnoci. Zakresy odpowiedzialnoci w zasadniczym stopniu wynikaj z ról, jakie w firmie oraz jej bliszym i dalszym otoczeniu pełni poszczególni uczestnicy gry rynkowej. S to: 1.- właciciele i menaderowie, 2.- pracownicy, 3.- osoby pozostajce poza firm, a mimo to zainteresowane bezporednio bd porednio jej działalnoci i wynikami (elektorat organizacji- interesariusze) Elektorat ten tworz podmioty fizyczne i prawne dotknite zachowaniem organizacji i w rónym stopniu materialnie zainteresowane jej osigniciami: „ właciciele(inwestorzy), pracownicy, grupy interesu, stowarzyszenia handlowe, dostawcy, klienci, wierzyciele, sdy, społeczno. lokalna, władze lokalne, (…) rzdy innych pastw, szkoły i uczelnie, rodowisko naturalne” [2,s.248]. Niezalenie od specyfiki przedsibiorstwa, kluczowymi czynnikami sprzyjajcymi rzetelnie i uczciwie realizowanemu przedsiwziciu s: wzajemne zaufanie oraz minimum cnót takich jak rzetelno , uczciwo , sprawiedliwo oraz poczucie obywatelskie. Odpowiedzialno menadera za wynika zasadniczo z uniwersalnych, powszechnych i ogólnie akceptowanych zasad okrelajcych skuteczne i przejrzyste moralnie zarzdzanie. Oczywicie szczególna organizacja podmiotu gospodarczego wyznacza przeniesienie punktów odniesienia, wpływajc na silniejsz bd słabsz ekspozycj pewnych wartosci, zawsze to jednak bdzie nacisk na godno osoby ludzkiej i obowizek poszanowania jej uprawnie. Uporzdkowanie zakresów odpowiedzialnoci menadera uzalenione jest od wpływu, jaki wywieraj jego działania na interesariuszy, zarówno w obrbie przedsibiorstwa, którym kieruje, jak i poza nim. Odpowiedzialno bezporednia – Wobec samego siebie, poniewa ma obowizek stałego doskonalenia zawodowego, rozwoju intelektualnego, dba o własne zdrowie i własny wypoczynek, musi umie zarzdza swoim czasem, co bezporednio da si uchwyci. i zaobserwowa . • Wobec konkretnych osób, obecnych w jego przestrzeni zawodowej, na których jego sposób bycia i metody działania wywieraj bezporedni wpływ:sa to: współpracownicy, klienci, podwładni i przełoeni, kontrahenci. • Wobec rodowiska przyrodniczego– poniewa niektóre decyzje mog natychmiast i jednoznacznie prowadzi do zniszczenia bd utrzymania jakiego np. ekosystemu. Odpowiedzialno porednia – obejmuje swym zasigiem te sfery, w których wzajemne relacje i skutki działa nie daj si bezporednio zaobserwowa i mierzy , s odłoone w czasie..

(5) 207. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 49, 2011. Za właciw organizacj i zarzdzanie przedsibiorstwem, stowarzyszeniem oraz jakoci jej umocowania w rodowisku społecznym i przyrodniczym. • Za udział i wpływ na porzdek gospodarczy i społeczny w skali lokalnej, narodowej i globalnej. Kształt obowizków moralnych, obejmujcych sfer bezporednich relacji w firmie i poza ni ma ródło w ogólnie akceptowanym wzorze osobowym tak zwanego „ porzdnego człowieka”, dla którego podstawowy zbiór cnót i zalet moralnych pozostaje niezmienny, niezalenie od tego, jak rol pełni w yciu publicznym. S to m. in. takie wartoci jak: profesjonalizm jako kardynalny warunek odpowiedzialnego moralnie działania, wraliwo etyczna (widzenie drugiego człowieka i dramatu jego istnienia), odpowiedzialno nie tylko wobec najbliszego otoczenia, umiejtno. podejmowania decyzji, budowanie atmosfery zaufania i wzajemnej współpracy, słowno , uczciwo , troska o jako , silnie umocowane i rzetelnie uzasadnione poczucie własnej wartoci, słusznie mona mu zaufa , dotrzymywanie zobowiza, prawdomówno , bliska jest mu postawa partnerska, szuka porozumienia, obce jest mu mylenie o zwycistwie za wszelk cen, poniewa zna i stosuje zasady realizmu praktycznego. Wymieniony zestaw cnót nie wyczerpuje w całoci walorów tego, co cenimy u drugiego człowieka. Trudnoci w precyzyjnym skompletowaniu standardów moralnym w biznesie i zarzdzaniu wynikaj w duej mierze z faktu, e etyka biznesu jest dziedzin niezwykle rozległ, heterogeniczn, której wewntrzne i zewntrzne granice nie zostały nigdy dokładnie okrelone, poniewa wynika to z samej specyfiki biznesu – niezwykle zrónicowanego i rozproszonego pod kadym wzgldem. Zawsze wszake chodzi o przeciwdziałanie i zapobieganie ewentualnym zagroeniom i naduyciom, budowanie takich programów etyki, których przestrzeganie po pierwsze jest moliwe i które ułatwiaj rozwizywanie sytuacji konfliktowych, precyzuj i łagodz napicia miedzy celami biznesowymi i wymaganiami natury moralnej. Etyka firmy, jak wspomniano wczeniej, jest silnie zwizana z etyk osobist jej włacicieli i menaderów, poniewa to oni maj bezporedni wpływ nie tylko na jako produktu finalnego ale take na stosunki panujce wewntrz przedsibiorstwa. Jednoczenie firma dostarczajc produktów i usług na rynek wpływa na wszystkie podmioty, które uczestnicz w yciu publicznym. Rozwój techniczny, technologiczny, rozszerzanie działalnoci przedsibiorstw na rynki o zasigu midzynarodowym oraz czsto katastrofalne skutki ich działalnoci dla rodowiska, zmuszaj liderów biznesu i rónych organizacji gospodarczych do działa, które maj na celu eksponowa nie tylko potrzeb zysku ale i takie przedsiwzicia, których celem jest ograniczenie zjawisk patologicznych wystpujcych w gospodarce (zmowy monopolistyczne, korupcja, dumping, czy niszczenie rodowiska przyrodniczego). Firmy funkcjonujce na współczesnym rynku doskonale zdaj sobie spraw z koniecznoci opracowania i wdraania programów naprawczych zawierajcych oprócz zasad etyki biznesu take elementy korporacyjnej odpowiedzialnoci społecznej, która kładzie nacisk na wiadome i dobrowolne uczestnictwo przedsibiorstw w yciu społecznoci o zasigu zarówno lokalnym, jak i narodowym, a nawet globalnym. U podstaw społecznej odpowiedzialnoci przedsibiorstw ley przekonanie, e działalno. biznesowa odbywa si w jakiej przestrzeni przyrodniczej i społecznej, a jej efekty nie pozostaj bez wpływu na jej funkcjonowanie. Walka konkurencyjna w wielu wypadkach prowadzi do nieuczciwych praktyk, których ofiar pada nie tylko bezporednio klient, ale i całe otoczenie. •.

(6) 208. Zofia Zgoda Biznes w poszukiwaniu zasad. Społeczny koszt nierzetelnych nie tylko pod wzgldem prawnym działa w skali midz narodowej jest ogromny. Dlatego te inicjatywom majcym na celu stosowanie standardów społecznej odpowiedzialnoci sprzyjaj przedsiwzicia legitymowane przez pastwa, a take szereg instytucji o zasigu midzynarodowym. W Europie jest to „Zielona Ksiga” powicona Społecznej Odpowiedzialnoci Biznesu, zainicjowana przez Komisj Wspólnoty Europy i wydana 18 lipca 2001 roku. Zawiera ona najwaniejsze zagadnienia zwizane z relacjami korporacji i jej interesariuszami oraz wskazuje standardy prawne i moralne, do których respektowania powinien zobowiza si biznes. Analiza standardów i zagadnie szczegółowych Zielonej Ksigi,, bdcych ich konkretyzacj, wskazuje na głbok trosk unijnej administracji o potencjał Europy, zarówno w wymiarze ludzkim, jak i gospodarczym, wobec globalnych zmian i zagroe, których jestemy uczestnikami i wiadkami. W dokumencie czytamy: „ Społeczna odpowiedzialno biznesu jest w duej czci zwizana z prawami człowieka, zwłaszcza w odniesieniu do działa midzynarodowych i globalnych łacuchów dostaw.(…) Przedsibiorstwa stoj w obliczu nastpujcych wyzwa: jak zidentyfikowa ich obszary w odrónieniu od zobowiza rzdowych, jak sprawdza, czy ich partnerzy handlowi przestrzegaj ich głównych wartoci oraz jakie podejcia stosowa i jak działa w krajach, w których powszechne jest łamanie praw człowieka. Sama Unia europejska musi w ramach swojej polityki współpracy zapewnia przestrzeganie standardow pracy, ochrony rodowiska i praw człowieka. Stoi take przed wyzwaniem zapewnienia całkowitej spójnoci swojej polityki rozwoju, polityki handlowej oraz strategii rozwoju sektora prywatnego w krajach rozwijajcych si, w szczególnoci przez propagowanie inwestycji europejskich”[6, s. 155]. O ile moliwe jest przestrzeganie zapisów społecznej odpowiedzialnoci biznesu, (mimo dobrowolnoci akcesyjnej korporacji), na rynkach o zasigu lokalnym, to w skali globalnej wydaje si to zupełnie niewykonalne. Sytuacja polityczna i gospodarcza wiata, rone systemy prawne i uwarunkowania kulturowe, skrajnie róne poziomy zamonoci społeczestw, zrónicowana kultura pracy, łatwa pokusa prowadzenia działalnoci w „ rajach podatkowych”, w krajach, gdzie poziom ycia jest zatrwaajco niski, stanowi bariery nie do pokonania. O ile działalno przedsibiorstw w krajach wysoko rozwinitych i zamonych podlega rygorystycznym przepisom i nierespektowanie ich moe doprowadzi nawet do upadłoci przedsibiorstwa, w pastwach, gdzie nie obowizuj takie regulacje prawne moe by. działalnoci public relations. Tak długo, jak utylitarny punkt widzenia bdzie miał przewag na tych obszarach, tak długo idee społecznej odpowiedzialnoci biznesu pozostan pustym wezwaniem, mimo zapewnie polityków i zapisów znaczonych powag organizacji midzynarodowych.. 4. Podsumowanie Czy modele ogólnych aksjologicznych preferencji w biznesie, zbudowane na rzetelnej wiedzy o człowieku i wartociach bliskich jego osobistemu yciu, wyrastajce z poszanowania godnoci osobowej jednostki, jej wolnoci i uprawnie nie maj miejsca w przestrzeni jego gospodarczej działalnoci? Tadeusz Kotarbiski pisał, e wytycznych mdroci yciowej nie nabywa si jak gotowego ubrania od innych. Kady musi si dorobi ich własnym trudem i trzeba mu w tym pomóc. Sumienie narzuca mu obowizek afirmacji drugiego człowieka z pozycji gołbia, nie jastrzbia, ochrony przed złem i cierpieniem, jeli ma ku temu kompetencje, „zasad działania za yczliwy stosunek do wiata, wraliwo na cudze potrzeby i cierpienie, wiadomo.

(7) 209. Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 49, 2011. współistnienia i współtworzenia ycia społecznego”,[7 s. 85] a wykształcaj si owe reguły w sytuacjach walki, cierania konfliktowych interesów i preferencji. Drogowskazy aksjologiczne wzmacnia postawa dialogiczna, poniewa jest otwarciem na drugiego, wezwaniem do współpracy i wspólnego poszukiwania, nie ma w niej uprzedze, nie przyznaje głosu tylko jednej opcji, nie odrzuca z góry krytyki i dlatego obecne jest w niej zaufanie, które jest fundamentem wszelkiej wspólnej aktywnoci. Kade działanie wymaga wzajemnego zrozumienia partnerów, a wic jakiej formy dialogu, wówczas łatwiej uzyskuje si załoone cele- take majce praktyczny wymiar. Dialog jest niezwykle trudn form spotkania, poniewa wymaga w sensie technicznym wysiłku, skupienia, wejcia w subiektywno drugiego, jego indywidualno , niepowtarzalno. i wyjtkowo . W dialogu zawiera si umiejtno dzielenia odpowiedzialnoci z drugim oraz otwarto na zmiany, innowacyjno i odpowiedzialne sterowanie tymi zmianami. W zarzdzaniu postawa dialogiczna jest gwarantem mylenia i działania racjonalnego, opartego na jednej z najwyszych wartoci etycznych w pracy, jak jest szacunek dla podmiotowoci drugiego człowieka. Na niej włanie opiera si partycypacyjny styl zarzdzania, polegajcy na włczaniu całego zespołu pracowników w funkcjonowanie firmy. Jest to niewtpliwie nowatorski i niezmiernie atrakcyjny model kierowania przedsibiorstwem, poniewa wykracza poza tradycyjne modele zarzdzania. Współpraca oparta na stałym dialogu, utosamienie pracowników z sukcesami firmy daje jest stabilizacj i perspektywy przyszłociowe Diagnoza współczesnej sytuacji etyki w biznesie nie musi prowadzi do pesymistycznych wniosków, jest raczej wyzwaniem, by budowa ja na mocnych fundamentach, którymi s zasada dialogu i wzajemnego szacunku we wszystkich sferach ycia człowieka.. Bibliografia [1] Chappel T., Dusza biznesu. O umiejtnoci łczenia korzyci własnej z dobrem wspólnym, Studio Emka, Tomaszów Mazowiecki 1998. [2] Gasparski W., Wykłady z etyki biznesu, Wydawnictwo WSPiZ, Warszawa2007. [3] Gasparski W.(red.), Europejskie standardy etyki i społecznej odpowiedzialnoci biznesu, Wydawnictwo WSPiZ, Warszawa 2003. [4] Hołowka J., Etyka w działaniu, Pruszyski i S-ka, Warszawa 2001. [5] Ingarden R., Wykłady z etyki, PWN Warszawa, 1989. [6] Kietliski K., Reys V.M., Oleksyn T., Etyka w biznesie i zarzdzaniu, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005. [7] Minus P. M., Etyka w biznesie, PWN Warszawa, 2005. [8] Zgoda Z., Modele etyki autonomicznej. Próba rekonstrukcji i analizy, Agencja Reklamowo Wydawnicza ArtStudio, Bydgoszcz 2010..

(8) 210. Zofia Zgoda Biznes w poszukiwaniu zasad. BUSINESS IN REASEARCH FOR PRINCIPALS Summary Using ethical principles in business requires their knowledge. Feeling of dubiety and helplessness to multitude of eliminating mutually axiological offers accompanies contemporary human. This article shows categories of freedom and dignity as a values with universal meaning what makes them a background of discussion about moral responsibility in the management. It has reliable basics when it is supported by dialogue. Formally standing deontological extents are illustration of this way of thinking. Keywords: ethical standards, dignity, moral responsibility, corporate social responsibility, dialogue. Zofia Zgoda Katedra Ekonomii Wydział Zarzdzania Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy ul. Kaliskiego7, bud.3.1, 85-792 Bydgoszcz e-mail: zgoda@utp.edu.pl.

(9)