• Nie Znaleziono Wyników

Biuletyn teologicznomoralny (97)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Biuletyn teologicznomoralny (97)"

Copied!
16
0
0

Pełen tekst

(1)

Józef Zabielski

Biuletyn teologicznomoralny (97)

Collectanea Theologica 68/4, 153-167

1998

(2)

C o l l e c t a n e a T h e o l o g i c a 6 8 ( 1 9 9 8 ) n r 4

BIULETYN TEOLOGICZNOMORALNY (97)

Z aw artość:

I. D O K U M E N T Y K O Ś C I O Ł A - V a d e m e c u m a d p r a x i m c o n f e s s a r i o - r u m , I I . O M Ó W I E N I A : l . B . G u c k e s , D a s A r g u m e n t d e r s c h i e f e n E b e n e . S c h w a n g e r ­ s c h a f t s a b b r u c h , d i e T ö t u n g N e u g e b o r e n e r u n d S t e r b e h i l f e i n d e r m e d i z i n e t i s c h e n D i ­ s k u s s i o n : 2 . E t y k a e u t a n a z j i ? *

I.

D O K U M E N T Y K O Ś C I O Ł A

V A D E M E C U M A D P R A X I M C O N F E S S A R I O R U M

J e d n ą z p o d s t a w o w y c h m i s j i i f u n k c j i K o ś c i o ł a j e s t g ł o s z e n i e w e z w a n i a d o n a w r ó ­ c e n i a g r z e s z n i k ó w o r a z j e d n a n i e i c h z B o g i e m i z l u d ź m i . P r z e k a z a n a p r z e z z m a r t w y c h ­ w s t a ł e g o C h r y s t u s a A p o s t o ł o m w ł a d z a o d p u s z c z a n i a g r z e c h ó w : „ W e ź m i j c i e D u c h a Ś w i ę t e g o ! K t ó r y m o d p u ś c i c i e g r z e c h y , s ą i m o d p u s z c z o n e . . . ” ( J 2 0 , 2 2 - 2 3 ) j e s t - m o c ą D u c h a Ś w i ę t e g o - r e a l i z o w a n a w K o ś c i e l e w s a k r a m e n c i e p o k u t y i p o j e d n a n i a . T a f u n k ­ c j a K o ś c i o ł a , j a k t e ż s a m s a k r a m e n t , s ą c i ą g ł y m p r z e d m i o t e m t r o s k i K o ś c i o ł a , z a r ó w ­ n o w s f e r z e t e o r e t y c z n e j r e f l e k s j i t e o l o g i c z n e j , j a k t e ż w p r a k t y c z n y m p r z y b l i ż a n i u i s p r a w o w a n i u w e w s p ó l n o c i e L u d u B o ż e g o . W y r a z e m t r o s k i i d z i a ł a ń K o ś c i o ł a w t y m w z g l ę d z i e j e s t w y d a n y w 1 2 l u t e g o 1 9 9 7 r. w W a t y k a n i e , p r z e z P a p i e s k ą R a d ę d s . R o d z i n y , d o k u m e n t z a t y t u ł o w a n y V a d e m e c u m d l a s p o w i e d n i k ó w o n i e k t ó r y c h z a g a d ­ n i e n i a c h m o r a l n y c h d o t y c z ą c y c h , ż y c i a m a ł ż e ń s k i e g o ( w y d . p o i . . Ł o m i a n k i 1 9 9 7 ) . „ O b e c n e V a d e m e c u m - c z y t a m y w P r e z e n t a c j i t e g o d o k u m e n t u - p o s i a d a s w e ź r ó d ł o w t r o s c e p a s t o r a l n e j O j c a Ś w i ę t e g o , k t ó r y p o w i e r z y ł P a p i e s k i e j R a d z i e d s . R o d z i n y s p o r z ą d z e n i e t e g o o p r a c o w a n i a , a b y p r z y j ś ć z p o m o c ą s p o w i e d n i k o m . D z i ę k i s w e m u k a p ł a ń s k i e m u i b i s k u p i e m u d o ś w i a d c z e n i u . O j c i e c Ś w i ę t y m ó g ł w s k a z a ć n a d o n i o s ł e z n a c z e n i e j a s n y c h i p e w n y c h w s k a z ó w e k , d o k t ó r y c h k a p ł a n i p o s ł u g u j ą c y w s a k r a ­ m e n c i e p o j e d n a n i a m o g l i b y s i ę o d w o ł a ć w i c h d i a l o g u z d u s z a m i ” ( s . 3 ) . Z a a n g a ż o ­ w a n i e s a m e g o J a n a P a w ł a I I , z k t ó r e g o p o l e c e n i a t e n d o k u m e n t o p r a c o w a n o i w y d a n o , ś w i a d c z y n i e t y l k o o d o k t r y n a l n e j r a n d z e o m a w i a n e g o V a d e m e c u m , a l e t e ż o p o t r z e b i e s z c z e g ó l n y c h w s k a z a ń d l a s p o w i e d n i k ó w . W y j a ś n i e ń o w y c h i u ś c i ś l e ń n i e w y m a g a ł a d o k t r y n a l n a s t r o n a , b o w i e m w t y m w z g l ę d z i e „ K o ś c i ó ł p o s i a d a s t a ł ą ś w i a d o m o ś ć w y ­ m a g a ń o d n o s z ą c y c h s i ę d o s a k r a m e n t u P o k u t y ” . P r o b l e m j e s t n a t u r y p r a k t y c z n e j , g d y ż - j a k p o d k r e ś l o n o w P r e z e n t a c j i V a d e m e c u m - „ z a i s t n i a ł a p e w n a p r ó ż n i a n a p o z i o m i e

(3)

p r a k t y k i d u s z p a s t e r s k i e j , g d y c h o d z i o z a s t o s o w a n i e t e g o n a u c z a n i a ” . S t ą d t e ż , c h o ć o m a w i a n y d o k u m e n t m a b a r d z o m o c n ą b a z ą d o k t r y n a l n ą , t o o g r a n i c z o n o s i ę t u t y l k o d o w s k a z a n i a n a j w a ż n i e j s z y c h d o k u m e n t ó w w o d p o w i e d n i c h m i e j s c a c h t e k s t u , b ą d ź c y t u j ą c s z c z e g ó l n i e w a ż n e f r a g m e n t y w p r z y p i s a c h . Z a s a d n i c z y „ c i ę ż a r g a t u n k t o w y ” V a d e m e c u m - t o s p r a w y p r a k t y k i d u s z p a s t e r s k i e j s p o w i e d n i k ó w , i t o t y l k o w o d n i e ­ s i e n i u d o j e d n e j g r u p y p e n i t e n t ó w i s f e r y ż y c i a m o r a l n e g o . T y m s z c z e g ó l n i e d z i ś n e w r a l g i c z n y m p r o b l e m e m m o r a l n y m , c o d o k t ó r e g o p o w s t a ł a w s p o m n i a n a „ p e w n a p r ó ż n i a n a p o z i o m i e p r a k t y k i d u s z p a s t e r s k i e j ” w k o n f e s j o n a l e j e s t m o r a l n o ś ć ż y c i a m a ł ż e ń s k i e g o , a k o n k r e t y z u j ą c j e s z c z e b a r d z i e j - m o r a l n o ś ć s e k s u a l n e g o w s p ó ł ż y c i a m a ł ż o n k ó w . W e W s t ę p i e w i ę c d o o m a w i a n e g o d o k u m e n t u u k a z a n o c e l j e g o w y d a n i a , p o d k r e ś l a j ą c n o r m a t y w n y c h a r a k t e r p o w o ł a n i a m a ł ż e ń s k i e g o , w s p ó ł c z e s n e o k o ­ l i c z n o ś c i j e g o r e a l i z a c j i o r a z z a g r o ż e n i a w s p ó l n o t y m a ł ż e ń s k i e j i r o d z i n n e j , e k s p o n u j ą c w t y m w s z y s t k i m r o l ę i m i e j s c e s a k r a m e n t u P o k u t y i P o j e d n a n i a . D o b r e m s z c z e g ó l n i e d z i ś z a g r o ż o n y m j e s t c n o t a c z y s t o ś c i m a ł ż e ń s k i e j . „ T a c n o t a - c z y t a m y w V a d e m e c u m - w t y m c o d o t y c z y i n t y m n y c h s t o s u n k ó w m i ę d z y m a ł ż o n k a m i , w y m a g a p r z e s t r z e g a n i a o b i e k t y w ­ n y c h k r y t e r i ó w , k t ó r e « w k o n t e k ś c i e p r a w d z i w e j m i ł o ś c i s t r z e g ą p e ł n e g o s e n s u w z a j e m n e ­ g o o d d a w a n i a s i ę s o b i e i c z ł o w i e c z e g o p r z e k a z y w a n i a ż y c i a ” , ( s . 6 ) . P o d s t a w o w ą n o r m ą i k r y t e r i u m m o r a l n o ś c i a k t u p ł c i o w e g o j e s t z w i ą z e k m i ę d z y j e g o d w o j a k i m z n a c z e n i e m - j e d n o ś c i d w o j g a i r o d z i c i e l s t w a . T e n n i e r o z e r w a l n y z w i ą z e k , u s t a n o w i o n y p r z e z B o g a , k t ó r e g o c z ł o w i e k o w i n i e w o l n o s a m o w o l n i e z r y w a ć , j e s t d z i ś t a k c z ę s t o n a r u s z a n y , s z c z e ­ g ó l n i e p r z e z r ó ż n e f o r m y w s p ó ł ż y c i a a n t y k o n c e p c y j n e g o . P o d k r e ś l a j ą c t e n f a k t i p r o b l e m , w V a d e m e c u m p r z y p o m n i a n o n i e z m i e n n ą n a u k ę K o ś c i o ł a w t y m w z g l ę d z i e , w y m i e n i a j ą c w i e l e d o k u m e n t ó w U r z ę d u N a u c z y c i e l s k i e g o K o ś c i o ł a , k t ó r e k a t o l i k a w i ą ż ą w s u m i e n i u . C h c ą c z a ś r o z w i a ć p e w n e n i e p o k o j ą c e w ą t p l i w o ś c i - t a k w t e o r i i , j a k i w p r a k t y c e d u s z p a s t e r s k i e j - o m ó w i o n o k i l k a z a g a d ­ n i e ń , „ k t ó r e s p o w i e d n i c y p o w i n n i u w g l ę d n i ć w s p r a w o w a n i u s a k r a m e n t u P o j e d n a n i a , a b y l e p i e j p o m ó c m a ł ż o n k o m w p r z e ż y w a n i u p o c h r z e ś c i j a ń s k u i c h w ł a s n e g o p o w o ł a ­ n i a d o o j c o s t w a w z g l ę d n i e m a c i e r z y ń s t w a w k o n k r e t n y c h u w a r u n k o w a n i a c h o s o b o ­ w y c h i s p o ł e c z n y c h ” ( s . 8 ) . P i e r w s z y m z a g a d n i e n i e m , n a k t ó r e w i n n i z w r ó c i ć u w a g ę s p o w i e d n i c y , j e s t ś w i ę ­ t o ś ć m a ł ż e ń s k a . N a l e ż y „ o d p o w i e d n i o p o u c z y ć ” o t y m , ż e m a ł ż o n k o w i e - j a k o c h r z e ­ ś c i j a n i e - s ą p o w o ł a n i d o ś w i ę t o ś c i , k t ó r ą u r z e c z y w i s t n i a j ą w m i ł o ś c i m a ł ż e ń s k i e j . Ś w i ę t o ś ć ż y c i a m a ł ż e ń s k i e g o n a j b a r d z i e j w y r a ż a s i ę w p r a k t y k o w a n i u c n o t y c z y s t o ­ ś c i , k t ó r a w s p o s ó b s z c z e g ó l n y a k t u a l i z u j e s i ę w p e ł n y m d a r z e s i e b i e „ w ż y c i u i w z j e d ­ n o c z e n i u m a ł ż e ń s k i m ” ( s . 9 . ) C h r z e ś c i j a ń s c y m a ł ż o n k o w i e w i n n i p a m i ę t a ć o n o r m a ­ t y w n y m c h a r a k t e r z e o w e g o z j e d n o c z e n i a , c o w s p o s ó b s u m a r y c z n y w y r a ż a s i ę w o d ­ p o w i e d z i a l n y m r o d z i c i e l s t w i e . W z w i ą z k u z t y m , w V a d e m e c u m o b s z e r n i e - j a k n a t e n d o k u m e n t - p r z y p o m n i a n o w s p ó ł c z e s n e n a u c z a n i e K o ś c i o ł a , e k s p o n u j ą c z ł o a n t y k o n ­ c e p c j i o r a z z a b i j a n i e p o c z ę t e g o ż y c i a p r z e z s t o s o w a n i e „ ś r o d k ó w w c z e s n o p o r o n n y c h ” .

(4)

N a t l e t e g o b o l e s n e g o p r o b l e m u u k a z a n o ś w i a d e c t w o c z y s t o ś c i i ś w i ę t o ś c i „ m a ł ż o n ­ k ó w z a w s z e o t w a r t y c h n a ż y c i e , k t ó r z y p r z e ż y w a j ą s w o j e z j e d n o c z e n i e i n t y m n e j e d y ­ n i e w o k r e s a c h b e z p ł o d n y c h , p o w o d o w a n i p o w a ż n y m i m o t y w a m i o d p o w i e d z i a l n e g o o j c o s t w a i m a c i e r z y ń s t w a ” ( s . 1 2 ) . W k o l e j n y m p u n k c i e V a d e m e c u m u k a z a n o w y m o g i i z a s a d y w i ą ż ą c e s p o w i e d n i k a w o ­ b e c p e n i t e n t ó w w z a k r e s i e o d p o w i e d z i a l n e g o r o d z i c i e l s t w a . P o s t a w a s p o w i e d n i k a p o w i n ­ n a c h a r a k t e r y z o w a ć s i ę c z t e r e m a c e c h a m i : a ) p r z y k ł a d m i ł o s i e r n e g o C h r y s t u s a ; b ) r o z t r o p ­ n o ś ć w s t a w i a n i u p y t a ń , d o t y c z ą c y c h g r z e c h ó w p r z e c i w k o c z y s t o ś c i m a ł ż e ń s k i e j ; c ) p o ­ m o c i z a c h ę t a d o w z b u d z e n i a i p r z e ż y c i a d o s k o n a ł e g o ż a l u ; d ) o d p o w i e d n i e r a d y , k t ó r e p o b u d z ą d o p o s t ę p u n a „ d r o d z e ś w i ę t o ś c i ” ( p o r . s . 1 2 - 1 3 ) . W z w i ą z k u z t y m , s p o w i e d n i ­ k o m p r z y p o m n i a n o , ż e s a k r a m e n t P o j e d n a n i a „ z o s t a ł u s t a n o w i o n y d l a m ę ż c z y z n i k o b i e t , k t ó r z y s ą g r z e s z n i a k a m i ” , c o z o b o w i ą z u j e d o t e g o , a b y - p o z a e w i d e n t n y m i p r z y p a d k a m i p r z e c i w n y m i - u p e n i t e n t a z a k ł a d a ć „ d o b r ą w o l ę p o j e d n a n i a s i ę z M i ł o s i e r n y m B o g i e m ” ( s . 1 3 ). W p r z y p a d k a c h s z c z e g ó l n y c h ( p e n i t e n c i „ o k a z j o n a l n i ” , s p o w i e d ź p o d ł u g i m c z a ­ s i e , s y t u a c j a „ m o r a l n i e p o w a ż n i e n i e p r a w i d ł o w a ” ) , s p o w i e d n i k p o w i n i e n p o s z e r z y ć p o ­ u c z e n i e o w y j a ś n i e n i e p r o b l e m ó w r o d z i c i e l s t w a w ś w i e t l e p o d s t a w o w y c h p r a w d w i a r y i z a ­ s a d m o r a l n y c h o r a z o s o b i s t y c h u w a r u n k o w a ń p e n i t e n t a . W y j a ś n i e n i a s p o w i e d n i k a w i n n y b y ć a d e k w a t n e , r o z t r o p n e i d y s k r e t n e , k i e d y z a ś t r z e b a , w i n n y z a w i e r a ć u p o m n i e n i a c o d o w y k r o c z e ń z i s t o t y s w e j c i ę ż k i c h , o r a z - w p r z y p a d k u p e n i t e n t ó w w y k a z u j ą c y c h t a k i e p o ­ t r z e b y - m i e ć c h a r a k t e r k i e r o w n i c t w a d u c h o w e g o . O b o w i ą z k i e m s p o w i e d n i k a j e s t t e ż f o r ­ m a c j a s u m i e n i a p e n i t e n t a , c o w y r a ż a s i ę w d o p r o w a d z e n i u g o d o s z c z e r e g o ż a l u , w e w ł a ­ ś c i w y m o s ą d z i e s u m i e n i a , a z w ł a s z c z a u ś w i a d o m i e n i e „ o b i e k t y w n e g o z ł a a n t y k o n c e p c j i ” . W z w i ą z k u z t y m p r z y p o m n i a n o , ż e „ l e p i e j j e s t p o z o s t a w i ć p e n i t e n t ó w w d o b r e j w i e r z e , w p r z y p a d k u b ł ę d u p o c h o d z ą c e g o z i g n o r a n c j i s u b i e k t y w n i e n i e p o k o n a l n e j , g d y p r z e w i ­ d u j e s i ę , ż e p e n i t e n t , c h o ć u s p o s o b i o n y p o z y t y w n i e d o ż y c i a w e d ł u g w ia r y , n i e z m i e n i ł b y s w e g o p o s t ę p o w a n i a , c o w i ę c e j , w s z e d ł b y n a d r o g ę g r z e c h u f o r m a l n e g o ; j e d n a k t a k ż e i w t y c h p r z y p a d k a c h , s p o w i e d n i k p o w i n i e n d ą ż y ć d o t e g o , b y p r z e z m o d l i t w ę , w e z w a n i a i z a c h ę t y , p r z y b l i ż a ć c o r a z b a r d z i e j t a k i c h p e n i t e n t ó w d o [ w ł a ś c i w e g o ] u f o r m o w a n i a s u ­ m i e n i a i d o p r z y j ę c i a n a u c z a n i a K o ś c i o ł a , i a b y z a a k c e p t o w a l i w s w o i m ż y c i u B o ż y p l a n , t a k ż e w z a k r e s i e t y c h w y m a g a ń ” ( s . 1 4 ). P r z y w o ł a n a t u z a s a d a n i e m o ż e j e d n a k p r o w a d z i ć d o l a k s y z m u w o s ą d a c h s u m i e ­ n i a i w p r a k t y c e ż y c i a m o r a l n e g o w z a k r e s i e o m a w i a n e j p r o b l e m a t y k i . S p o w i e d n i k w i n i e n w i ę c - w i m i ę d u s z p a s t e r s k i e g o „ p r a w a s t o p n i o w o ś c i ” - ż ą d a ć z d e c y d o w a n e ­ g o z e r w a n i a z g r z e c h e m i s t a ł e g o d ą ż e n i a d o z j e d n o c z e n i a z w o l ą B o g a i J e g o w y m a ­ g a n i a m i . Z a w s z e j e d n a k , g d y p e n i t e n t s z c z e r z e ż a ł u j e i p o s t a n a w i a p o p r a w ę , o k a z u j ą c w o l ę w a l k i , b y p o w s t r z y m a ć s i ę o d k o l e j n y c h g r z e c h ó w , „ n i e c h n i e b ę d z i e o d m ó w i o n e s a k r a m e n t a l n e r o z g r z e s z e n i e ” ( s . 1 5 ) . W o m a w i a n y m d o k u m e n c i e K o ś c i o ł a z w r ó c o n o u w a g ę n a j e d e n z n a j t r u d n i e j s z y c h p r o b l e m ó w m o r a l n y c h i d u s z p a s t e r s k i c h , j a k i m j e s t w s p ó ł d z i a ł a n i e w g r z e c h u w s p ó ł ­

(5)

m a ł ż o n k a , k t ó r y ś w i a d o m i e i d o b r o w o l n i e p o w o d u j e u b e z p ł o d n i e n i e a k t u m a ł ż e ń s k i e ­ g o . Z w r a c a s i ę u w a g ę n a t o , ż e n a l e ż y n a j p i e r w o d r ó ż n i ć „ w s p ó ł d z i a ł a n i e w e w ł a ś c i ­ w y m z n a c z e n i u o d p r z e m o c y l u b n i e s p r a w i e d l i w e g o p r z y m u s u z e s t r o n y j e d n e g o z m a ł ­ ż o n k ó w , c z e m u d r u g i f a k t y c z n i e n i e m o ż e s i ę s p r z e c i w i ć ” ( s . 1 5 - 1 6 ) . W y j a ś n i a j ą c t e n p r o b l e m w V a d e m e c u m s t w i e r d z a s i ę , ż e w ł a ś c i w e w s p ó ł d z i a ł a n i e m o ż e b y ć g o d z i w e w t e d y , g d y r ó w n o c z e ś n i e s p e ł n i o n e s ą t r z y w a r u n k i : a ) c z y n m a ł ż o n k a w s p ó ł d z i a ł a j ą ­ c e g o n i e j e s t s a m w s o b i e n i e g o d z i w y ; b ) i s t n i e j ą p r o p o r c j o n a l n i e p o w a ż n e m o t y w y d l a p o d j ę c i a w s p ó ł u d z i a ł u w g r z e c h u m a ł ż o n k a ; c ) p r ó b u j e s i ę p o m ó c w s p ó ł m a ł ż o n ­ k o w i , a b y z a p r z e s t a ł g r z e s z n e g o p o s t ę p o w a n i a ( c i e r p l i w i e , p r z e z m o d l i t w ę , z m i ł o ­ ś c i ą , p r z e z d i a l o g , n i e k o n i e c z n i e w d a n y m m o m e n c i e l u b p r z y k a ż d e j s p o s o b n o ś c i ) . J e d n o c z e ś n i e z c a ł y m n a c i s k i e m p o d k r e ś l o n o , ż e „ g d y m a m i e j s c e u ż y c i e ś r o d k ó w w c z e s n o p o r o n n y c h , w s p ó ł u d z i a ł w g r z e c h u n i e j e s t n i g d y d o p u s z c z a l n y [ ! ] ” ( s . 1 6 ) . V a d e m e c u m z a w i e r a t e ż w e z w a n i e d o k a p ł a n ó w , b y w n a u c z a n i u ( k a t e c h e z a , p r z y g o ­ t o w a n i e n a r z e c z o n y c h , s a k r a m e n t P o j e d n a n i a i i n n e ) z a c h o w a l i j e d n o l i t o ś ć k r y t e r i ó w i d o s k o n a ł ą w i e r n o ś ć M a g i s t e r i u m K o ś c i o ł a n a t e m a t m o r a l n e j o c e n y a n t y k o n c e p c j i . N a d p r a w o w i e m o ś c i ą k a p ł a n ó w w t y m w z g l ę d z i e w i n n i c z u w a ć b i s k u p i . D u s z p a s t e r s t w o w k o n f e s j o n a l e w i n n o b y ć p o ł ą c z o n e z n i e u s t a n n ą i s y s t e m a t y c z n ą k a t e c h e z ą n a t e m a t c h r z e ś c i j a ń s k i e g o p o w o ł a n i a d o m i ł o ś c i m a ł ż e ń s k i e j , w c z y m p o m o c n e b ę d ą s p e c j a l n e p o r a d n i e k o n s u l t a c y j n e , d o k ą d „ s p o w i e d n i k b ę d z i e m ó g ł ł a t w o o d e s ł a ć p e n i t e n t a , b y m ó g ł p r a w i d ł o w o z a z n a j o m i ć s i ę z n a t u r a l n y m i m e t o d a m i r e g u l a c j i p o c z ę ć ” ( s . 1 7 ) . W p r z y p a d k u p r z e r w a n i a c i ą ż y o b o w i ą z k i e m s p o w i e d n i k a j e s t a d e k w a t n e p o u c z e n i e p e n i t e n t a o n o r m a c h p r a w a k a n o n i c z n e g o w t y m w z g l ę d z i e , o r a z - g d y j e s t s z c z e r a s k r u ­ c h a p e n i t e n t a - n a ł o ż y ć o d p o w i e d n i ą p o k u t ę i r o z g r z e s z y ć . W s y t u a c j i , g d y k a p ł a n n i e m a w ł a d z y u w o l n i e n i a o d z w i ą z a n e j z t y m g r z e c h e m c e n z u r y , w i n i e n o d e s ł a ć d o o d p o ­ w i e d n i e j w ł a d z y l u b w s k a z a ć n a k o n i e c z n o ś ć p i s e m n e g o o d n i e s i e n i a s i ę p e n i t e n t a [ r e - k u r s u ] d o w ł a ś c i w e j i n s t a n c j i , o f e r u j ą c s w o j ą p o m o c w t y m z a k r e s i e . O m a w i a n y d o k u m e n t P a p i e s k i e j R a d y d s . R o d z i n y j e s t w a ż n ą i n i e z w y k l e p o t r z e b ­ n ą p o m o c ą w f o r m o w a n i u s u m i e n i a m a ł ż o n k ó w ; z w ł a s z c z a s ł u ż y d o b r e m u p r z y g o t o ­ w a n i u i p r z e ż y c i u s a k r a m e n t u p o k u t y . N a l e ż y t u b o w i e m z a w s z e p a m i ę t a ć o t y m , ż e „ p r o c e s f o r m a c j i p o s t a w c h r z e ś c i j a ń s k i c h z a k ł a d a u d z i a ł p o s z c z e g ó l n y c h s a k r a m e n ­ t ó w ś w i ę t y c h . S z c z e g ó l n ą j e d n a k r o l ę w t y m d z i e l e n a l e ż y p r z y p i s a ć s a k r a m e n t o w i p o k u t y ” ( M . G r a c z y k , U d z i a ł p o k u t y i p o j e d n a n i a w f o r m a c j i c h r z e ś c i j a ń s k i e j , w : A d l i b e r t a t e m i n v e r i t a t e , p r . z b . , r e d . P. M o r c i n i e c , O p o l e 1 9 9 6 , s . 2 1 1 ) . V a d e m e c u m j e s t j e d n a k z a a d r e s o w a n e i p r z e z n a c z o n e p r z e d e w s z y s t k i m d l a s p o ­ w i e d n i k ó w ; t o z w ł a s z c z a i m t a k i d o k u m e n t j e s t ( b y ł ! ) p o t r z e b n y . W d o k u m e n c i e t y m b o w i e m p r z y p o m n i a n o , ż e „ n i e r z a d k o w i e r n i g o r s z ą s i ę b r a k i e m j e d n o ś c i n a u c z a n i a [ w t y m z a k r e s i e ] c z y t o w k a t e c h e z i e c z y w s a k r a m e n c i e P o j e d n a n i a ” ( s . 1 6 ) . P r a k t y k a s p o w i e d n i c z a i d u s z p a s t e r s t w o w k o n f e s j o n a l e j a k ż e c z ę s t o p o t w i e r d z a j ą p r z y t o c z o n ą t u o p i n i ę w i e r n y c h . W y r a ż a j ą c w d z i ę c z n o ś ć P a p i e s k i e j R a d z i e d s . R o d z i n y z a p r z y g o ­

(6)

t o w a n i e i o p u b l i k o w a n i e o m a w i a n e g o V a d e m e c u m , n a l e ż y ż y w i ć n a d z i e j ę , ż e r z e c z y ­ w i ś c i e b ę d z i e t o d o k u m e n t p o m o c n y z a r ó w n o p e n i t e n t o m , j a k i - s z c z e g ó l n i e - s p o ­ w i e d n i k o m w r o z w i ą z y w a n i u t r u d n y c h p r o b l e m ó w s u m i e n i a , a p r z e z t o p r z y c z y n i s i ę d o d o s k o n a ł o ś c i ż y c i a r e l i g i j n o - m o r a l n e g o p o s z c z e g ó l n y c h o s ó b , p a r m a ł ż e ń s k i c h i c a ­ ł e g o K o ś c i o ł a . D o b r z e b y ł o b y , g d y b y V a d e m e c u m b y ł o b a r d z i e j d o s t ę p n e - r o z p r o p a ­ g o w a n e - z w ł a s z c z a w ś r ó d j e g o b e z p o ś r e d n i c h a d r e s a t ó w , c o p r z y c z y n i ł o b y s i ę d o l e p s z e g o o s i ą g a n i a c e l u , d l a j a k i e g o z o s t a ł o w y d a n e . K s . J ó z e f Z a b i e l s k i , B i a l y s t o k - W a r s z a w a

II. O M Ó W IE N IA

1.

Guckes Barbara, Das A rgum ent der schiefen Ebene. Schwangerschaftsab­

bruch, die Tötung N eugeborener und Sterbehilfe in der m edizinethischen D iskus­

sion, Stuttgart - Jena - Lübeck -

U lm

1997, ss. XI +248.

A r g u m e n t y t y p u s l i p p e r y s l o p e s ą c z ę s t o u ż y w a n e w d y s k u s j a c h b i o e t y c z n y c h . P r z e z s w ó j ł a d u n e k e m o c j o n a l n y s ą o n e s z c z e g ó l n i e s k u t e c z n e w ś r ó d n i e s p e c j a l i s t ó w , a b a z u j ą n a t e z i e , ż e d o p u s z c z e n i e p e w n y c h d z i a ł a ń s a m y c h w s o b i e m o r a l n i e p o z y t y w n y c h l u b o b o j ę t n y c h z a p o c z ą t k o w u j e ł a ń c u c h n a s t ę p s t w , k t ó r e p r o w a d z ą d o k a t a s t r o f a l n e g o r e ­ z u l t a t u k o ń c o w e g o . N a z w a t e j g r u p y a r g u m e n t ó w d o b r z e o d d a j e i s t o t ę r o z u m o w a n i a : z a i n i c j o w a n i e r u c h u n a s z c z y c i e „ r ó w n i p o c h y ł e j ” ( n i e m . S c h i e f e - E b e n e , a n g . s l i p p e r y s l o p e ) p r o w a d z i d o t r u d n y c h d o d o k ł a d n e g o o k r e ś l e n i a , a l e g r o ź n y c h n a s t ę p s t w ' u j e j p o d s t a w y . P r z y k ł a d e m p r a k t y c z n e g o z a s t o s o w a n i a t a k i e g o r o z u m o w a n i a j e s t w y s t ą p i e ­ n i e p r z e c i w l e g a l i z a c j i e u t a n a z j i n a ż y c z e n i e p a c j e n t a w tz w . K i n s a u e r M a n i f e s t ( 1 9 9 2 ) . E f e k t e m k o ń c o w y m m i a ł o b y b y ć z a b i j a n i e w b r e w w o l i „ z a i n t e r e s o w a n e g o ” . P u b l i k a c j ę w a r t o z a u w a ż y ć c h o ć b y z t e g o w z g l ę d u , ż e s t a n o w i p i e r w s z ą n i e m i e c ­ k o j ę z y c z n ą m o n o g r a f i ę t e m a t u , p o p r z e d z o n ą z a l e d w i e d w o m a o p r a c o w a n i a m i a n g i e l ­ s k o j ę z y c z n y m i : D . L a r n b ( 1 9 8 8 ) i D o u g l a s W a l t o n ( 1 9 9 2 ) , a p r o b l e m j e s t ż y w o d y s k u t o w a n y . P r e z e n t o w a n e o p r a c o w a n i e j e s t p r a c ą d o k t o r s k ą u k o ń c z o n ą j e s i e n i ą 1 9 9 5 r o k u w G e ­ t y n d z e p o d k i e r u n k i e m p r o f . G . P a t z i g , k t ó r e g o p o c h l e b n a p r z e d m o w a p o p r z e d z a s t u ­ d i u m . A u t o r k a d e k l a r u j e s i ę j a k o p r z e d s t a w i c i e l k a e t y k i w o l n e j o d m e t a f i z y k i , k o n ­ k r e t n i e - p r e f e r e n c y j n e j e t y k i u t y l i t a r y s t y c z n e j , n a l e ż ą c e j d o n u r t u k o n s e k w e n c j a l i - z m u ( s . 8 4 ) . R o z p r a w a j e s t w y k w i t e m „ o b e c n i e n a j l e p s z e j k o n c e p c j i e t y c z n e j ” ( t a m ż e ) t a k d a l e c e , ż e n a w e t w c z y s t o l o g i c z n e j a n a l i z i e a r g u m e n t a c j i t y p u s l i p p e r y s l o p e w r o z d z . I m o ż n a z n a l e ź ć z w i a s t u n y r e p r e z e n t o w a n e j o p c j i . W r o k u u k a z a n i a s i ę k s i ą ż k i a u t o r k a p r a c o w a ł a w Z e n t r u m f u r E t h i k i n d e n W i s s e n s c h a f t e n w U n i w e r s y t e c i e w T y ­ b i n d z e n a d p r o j e k t e m n a u k o w y m : A u t o n o m i a v e r s u s p a t e r n a l i z m . M o r a l n o - f i l o z o f i c z - n a r e f l e k s j a n a d s t o s u n k i e m d o p a c j e n t ó w p s y c h i a t r y c z n y c h ( A u t o n o m i e v e r s u s P a

(7)

-t e r n a l i s m u s . M o r a l p h i l o s o p h i s c h e Ü b e r l e g u n g e n , z u m U m g a n g m i -t P s y c h i a -t r i e p a ­ t i e n t e n ) . J u ż w P r z e d m o w i e z n a l e ź ć m o ż n a s c e p t y c z n e n a s t a w i e n i e p r o f . P a t z i g a d o a r g u ­ m e n t a c j i t y p u S c h i e f e - E b e n e n . S t w i e r d z a o n , ż e t a „ f i g u r a r e t o r y c z n a ” d o c h o d z i d o g ł o s u w t e d y , g d y z a m i e r z a s i ę w d y s k u s j i o d r z u c i ć s p o s ó b d z i a ł a n i a , p r z e c i w k t ó r e m u n i e p o s i a d a s i ę p r z e k o n y w a j ą c y c h a r g u m e n t ó w . W s k a z u j e o n n a p o t r z e b ę d o k ł a d n e g o p r z e b a d a n i a f o r m a l n e j i t r e ś c i o w e j s i ł y n o ś n e j a r g u m e n t u ( s . V I I ) . B . G u c k e s d z i e l ­ n i e w t ó r u j e t a k i e m u p o s t r z e g a n i u o m a w i a n e j a r g u m e n t a c j i : „ O b g l e i c h A r g u m e n t e d i e s e r G a t t u n g r a t i o n a l e A r g u m e n t e s i n d , s c h e i n e n s i e d e n n o c h in b e s o n d e r e m M a s s e g e e i g n e t z u s e i n , m i t i h r e r H i l f e D i s k u s s i o n s t e i l n e h m e r z u d i s k r e d i t i e r e n u n d H o r r o r s z e n a r i e n z u e n ­ t w e r f e n . S c h i e f e - E b e n e n - A r g u m e n t e s i n d A r g u m e n t e , d i e g e r a d e z u i n f l a t i o n ä r g e b r a u c h t w e r d e n u n d in n a h e z u j e d e m s i n n v o l l e n u n d s i n n l o s e n Z u s a m m e n h a n g g e ä u s s e r t w e r d e n ” , ( s . 1 ). W c y t o w a n y m t e k ś c i e a u t o r k a u ż y w a n a o k r e ś l e n i a p r z e w i d y w a n e g o e f e k t u k o ń c o ­ w e g o p o j ę c i a H o r m r s z e n a r i e n , c o c z y t e l n i k o w i s u g e r u j e p o b ł a ż a n i e , z j a k i m n a l e ż y o d ­ n i e ś ć s i ę d o t e g o t y p u a r g u m e n t a c j i . O d n o s i s i ę w r a ż e n i e , ż e a u t o r k a d z i a ł a d o k ł a d n i e t a k i m i ś r o d k a m i p s y c h o l o g i c z n y m i , k t ó r e k r y t y k u j e p r z y p o s ł u g i w a n i u s i ę a r g u m e n t a m i t y p u „ r ó w n i a p o c h y ł a ” . P o n i e w a ż t a t e n d e n c j a u j a w n i a s i ę j u ż n a w s t ę p i e , n a l e ż y p y t a ć , c z y p r z y t a k i m n a s t a w i e n i u m o ż n a o b i e k t y w n i e p o t r a k t o w a ć o p r a c o w y w a n y p r o b l e m . Z t e g o d u c h a z d a j e s i ę w y r a s t a ć t a k ż e s p e c y f i c z n a d e k l a r a c j a c e l ó w p r a c y : p o z a t r e ś c i o w ą a n a l i z ą a r g u m e n t u , c h o d z i o p r z e ś l e d z e n i e s p o s o b u , w j a k i s i ę a r g u m e n t u j e o r a z o o d k r y c i e t e r m i n o l o g i c z n y c h n i e j a s n o ś c i i n i u a n s ó w . A u t o r k a t a k p r z e j ę ł a s i ę z a d a n i e m , ż e w p u n k c i e D i e e m p i r i s c h e V e r s i o n ( s . 2 2 - 2 4 ) w c a l e n i e p o d j ę ł a t y t u ł o w e ­ g o t e m a t u , z a t o p o ł o w ę t e k s u p o ś w i ę c i ł a u m o r a l n i a j ą c y m a p e l o m d o t y c z ą c y m k l a ­ r o w n o ś c i p o j ę ć . S w o j e e t y c z n e c r e d o a u t o r k a f o r m u ł u j e n a p o c z ą t k u W p r o w a d z e n i a , w s k a z u j ą c n a p o t r z e b ę p o s z u k i w a n i a - w p a ń s t w i e l i b e r a l n o - d e m o k r a t y c z n y m i ś w i e c k i m - r a c j o ­ n a l n y c h a r g u m e n t ó w , w p r z e c i w i e ń s t w i e d o p o s t a w y , k t ó r a n a k a z y w a ł a b y „ i r r a t i o n a l e V o r a u s s e t z u n g e n a n z u e r k e n n e n u n d s i c h d e n d a r a u s a b g e l e i t e t e n N o r m e n z u u n t e r ­ w e r f e n ” ( s . 1 ). Z t o n u p r a c y w y n i k a , ż e z a t a k i e u w a ż a n o r m y e t y k i r e l i g i j n e j ( m e t a f i ­ z y c z n e j ) j a k o b a z u j ą c e j n a i n n y c h n i ż r e p r e z e n t o w a n e p r z e z a u t o r k ę p r y n c y p i a c h . S w o j e z a ł o ż e n i a r e a l i z u j e k o n s e k w e n t n i e z w ł a s z c z a w r o z d z i a l e d r u g i m , g d z i e k o n ­ k r e t n e z a s t o s o w a n i a S c h i e f e - E b e n e n - A r g u m e n t a t i o n b a d a p o d k ą t e m w y b r a n e j t e o r i i m o r a l n o ś c i . W n i o s k u j ą c z j e j w y p o w i e d z i , z a r ó w n o o c e n a a r g u m e n t a c j i s l i p p e i y s l o ­ p e , j a k i s p o s ó b p r o p o n o w a n e g o u z a s a d n i a n i a s ą p r z y i n n y c h z a ł o ż e n i a c h b e z w a r t o ­ ś c i o w e . J e ż e l i d o d a ć , ż e p r z y j ę t e z a ł o ż e n i a n i e s ą w c a l e o c z y w i s t e i b e z d y s k u s y j n e , a d l a p i s z ą c e g o t e n t e k s t w p r o s t n i e a k c e p t o w a l n e , t o t a k a d e k l a r a c j a a u t o r k i p o w a ż n i e r e l a t y w i z u j e o s i ą g n i ę t e w y n i k i . N a l e ż y s i ę n a t o m i a s t z g o d z i ć , ż e B . G u c k e s k o n s e ­ k w e n t n i e r e a l i z u j e s w o j e n a u k o w e z a m i e r z e n i e , z w ł a s z c z a g d y i d z i e o p r z y j ę c i e i m p l i ­ k a c j i w y n i k a j ą c y c h z p o c z y n i o n y c h z a ł o ż e ń .

(8)

S t r u k t u r a d z i e ł a j e s t c z y t e l n a . A u t o r k a p i s z e c o p r a w d a o d w u c z ę ś c i a c h p r a c y , z a ś a u t o r P r z e d m o w y u ż y w a p o j ę ć T e i l ( I , I I ) i A b s c h n i t t ( I I A , I I B ) , a l e j u ż s p i s t r e ś c i w s k a z u j e , ż e j e s t t o p r a c a d w u r o z d z i a ł o w a z d r u g i m r o z d z i a ł e m d w u d z i e l n y m . W k o m p e t e n t n i e p r z e p r o w a d z o n e j a n a l i z i e w r o z d z i a l e p i e r w s z y m p r z e d s t a w i o n o o g ó l n ą c h a r a k t e r y s t y k ę a r g u m e n t u „ r ó w n i p o c h y ł e j ” , a n a s t ę p n i e o m ó w i o n o p o s z c z e ­ g ó l n e t y p y i p o d t y p y t e g o a r g u m e n t u ( s . 1 5 - 5 5 ) . W p r z e c i w i e ń s t w i e d o a u t o r ó w a n ­ g i e l s k o j ę z y c z n y c h , a u t o r k a w y z n a j e , i ż n i e i s t n i e j ą d o b r e c z y s t o l o g i c z n e t y p y a r g u ­ m e n t u S c h i e f e - E b e n e n , a l e w s z y s t k i e d o b r e z a k o r z e n i o n e s ą w e m p i r y c z n y m s t a n i e r z e c z y . A u t o r k a r o z r ó ż n i a k i l k a s p o s o b ó w w a r t o ś c i o w a n i a a r g u m e n t ó w s l i p p e r y s l o ­ p e : f o r m a l n i e p o p r a w n e ( l u b n i e ) o r a z m a t e r i a l n i e d o b r e l u b z ł e . P o p r a w n e (k o r r e k t) c h a r a k t e r y z u j ą s i ę k o n k l u z j ą l o g i c z n i e p o p r a w n i e w y w n i o s k o w a n ą z p r z e s ł a n e k , a d o ­ b r e ( g u t ) m u s z ą , p o z a p o w y ż s z y m , p o s i a d a ć d o b r e u z a s a d n i e n i e z a ł o ż e ń z a w a r t y c h w p r z e s ł a n k a c h . D r u g i e p o d s t a w o w e z a ł o ż e n i e p r a c y o k r e ś l a , ż e d o o s i ą g n i ę c i a e f e k t u o d s t r a s z a j ą c e g o o d k o n k r e t n e g o d z i a ł a n i a n i e w y s t a r c z a s a m a u m i e j ę t n o ś ć k o n s t r u ­ o w a n i a w y o b r a ż a l n e g o s c e n a r i u s z a k a t a s t r o f y , l e c z p o t r z e b a , a b y i s t n i e j ą c e r y z y k o b y ł o p o w a ż n e , a m o ż l i w o ś c i p r z e c i w d z i a ł a n i a p r o p o r c j o n a l n i e n i e w i e l k i e l u b n i e s k u t e c z ­ n e . T a k i e p o s t a w i e n i e s p r a w y u s p r a w i e d l i w i a p o ś w i ę c e n i e o s t a t n i e g o p a r a g r a f u t e g o r o z d z i a ł u p r o b l e m a t y c e r a c j o n a l n e g o r y z y k a ( s . 5 6 - 8 1 ) . L e k t u r a t e g o r o z d z i a ł u r o z w i e w a w ą t p l i w o ś c i d o t y c z ą c e w p ł y w u n a s t a w i e n i a a u ­ t o r k i d o t e g o t y p u a r g u m e n t a c j i n a w a r t o ś ć p r e z e n t o w a n e g o m a t e r i a ł u n a u k o w e g o . C z y t e l n i k z o s t a j e p r z e z z n a w c ę p r o b l e m a t y k i p r z e p r o w a d z o n y p r z e z p l ą t a n i n ę w y p r a ­ c o w a n y c h w a n g i e l s k i m o b s z a r z e j ę z y k o w y m t y p ó w i p o d t y p ó w a r g u m e n t u s l i p e r y s l o p e . T r a f n e , c h o ć w i e l o k r o t n i e p o w t a r z a n e , p r z y k ł a d y s ą w y r a ź n y m u ł a t w i e n i e m w z r o ­ z u m i e n i u s u b t e l n y c h c i ą g ó w r o z u m o w a n i a . Z a s t a n a w i a j e d n a k f a k t , ż e w c a l e n i e s i ę ­ g n i ę t o d o p i e r w s z e j m o n o g r a f i i t e m a t u ( L a m b ) , a p e w n ą g r u p ę a r t y k u ł ó w , c h o ć b y W . v a n d e r B u r g a , s k w i t o w a n o j e d n y m k o n t r a r g u m e n t e m ( s . 2 1 - 2 2 ) . J e s t t o t y m d z i w n i e j s z e , ż e w n o w e j 4 - t o m o w e j E n c y c l o p e d i a o A p p l i e d E t h i c s ( 1 9 9 8 ) w ł a ś n i e o m ó w i e n i e t e g o a u t o r a u z n a n e z o s t a ł o z a k o m p e t e n t n e o p r a c o w a n i e h a s ł a S l i p p e r y S l o p e A r g u m e n t s . M o i m z d a n i e m , p r a c a B . G u c k e s t e n d e n c y j n i e o b c h o d z i s i ę z e ź r ó ­ d ł a m i , a n i e m i e c k o j ę z y c z n e p r z y c z y n k i r e d u k u j e w I r o z d z . w y ł ą c z n i e d o p r a c y z b i o ­ r o w e j R . M e r k e l - R . H e g s e l m a n n . C z y t e l n i k o c z e k u j ą c y , z g o d n i e z p o d t y t u ł e m , o p r a c o w a n i a z e t y k i m e d y c z n e j c z u j e s i ę z a s k o c z o n y , g d y ż o t r z y m u j e r o z p r a w ę z l o g i k i z c a ł y m a r s e n a ł e m o d p o w i e d n i c h ś r o d k ó w n a u k o w y c h . B r a k u w y r a ź n i e n i a t e g o f a k t u w w a r s t w i e b i b l i o g r a f i c z n e j u w a ­ ż a m z a i s t o t n e n i e d o p a t r z e n i e w y d a w n i c z e . P r a c a p r z e z p o d t y t u ł s u g e r u j e s w o j ą p r z y ­ n a l e ż n o ś ć d o d z i a ł u e t y k i m e d y c z n e j , a f a k t y c z n i e p o z o s t a j e p u b l i k a c j ą z l o g i k i . S t ą d t e k s t o b f i t u j e w s c h e m a t y u n a o c z n i a j ą c e p o w i ą z a n i a p o s z c z e g ó l n y c h a r g u m e n t ó w w s y - l o g i z m y , n a f a s z e r o w a n e s y m b o l a m i l i t e r o w o - c y f r o w y m i o r a z w r ó w n a n i a l o g i c z n e . T o , c o p o m y ś l a n e z o s t a ł o j a k o u ł a t w i e n i e d l a o d b i o r c y , p r a k t y c z n i e o d s t r a s z a o d l e k t u r y ,

(9)

a n i e k i e d y p r o w a d z i d o n i e j e d n o z n a c z n o ś c i . S a m a a u t o r k a b o w i e m c z a s e m g u b i s i ę w s t o s o w a n y c h o z n a c z e n i a c h , c o w e f e k c i e s p r a w i a , ż e n p . P , m a r ó ż n e z n a c z e n i a : r a z o z n a c z a p r a w d o p o d o b i e ń s t w o ( W a h r s c h e i n l i c h k e i t - n p . s . 8 n . ) , w i n n y m p r z y ­ p a d k u p r z e s ł a n k i P r ä m i s s e - n p . s . 2 0 , 3 4 n . ) , a c z a s e m ( s . 1 8 ) j e d n o i d r u g i e . Z d a r z a s i ę t a k ż e s t o s o w a n i e b ł ę d n y c h o z n a c z e ń c y f r o w y c h , n p . w k o n k l u z j i n a s . 1 8 . W r a c a j ą c d o t r e ś c i p u b l i k a c j i , w i d z i m y , ż e w r o z b u d o w a n y m r o z d z i a l e d r u g i m p o d ­ j ę t o - n a p r z y k ł a d z i e k o n k r e t n y c h z a s t o s o w a ń p r ó b ę f o r m a l n e g o i t r e ś c i o w e g o p r z e ­ b a d a n i a a r g u m e n t u s l i p p e r y s l o p e . D w u d z i e l n a s t r u k t u r a t e j j e d n o s t k i p o z w o l i ł a n a d o k o n a n i e s p e c y f i c z n e g o z a b i e g u m e t o d o l o g i c z n e g o . Z a n i m o m ó w i o n o a r g u m e n t y „ r ó w n i p o c h y ł e j ” d o t y c z ą c e p o s z c z e g ó l n y c h z a g a d n i e ń ( I I B ) , a u t o r k a p r z e d s t a w i ł a s w ó j p o g l ą d n a k i l k a n a j b a r d z i e j k o n t r o w e r s y j n y c h p r o b l e m ó w e t y k i m e d y c z n e j ( I I A ) . J e ż e l i t e n n i e z a l e ż n y b i o e t y c z n y w y k ł a d z a w a r t o n a p o n a d 8 0 s t r o n a c h ( s . 8 2 - 1 6 3 ) , t o n a l e ż a ł o o d p o w i e d n i o u z a s a d n i ć t a k i e p o c z y n a n i e ( s . 8 4 ) . W p r a c y t o z a d a n i e s p e ł ­ n i a t e z a , ż e a r g u m e n t y t y p u S c h i e f e - E b e n e n s ą d o p i e r o w t e d y w a ż n e , g d y p r z e c i w d a n e m u r o d z a j o w i d z i a ł a ń n i e d a j e s i ę z n a l e ź ć ż a d n y c h p r z e k o n y w a j ą c y c h p i e r w o t ­ n y c h p o d s t a w . P r z e d s t a w i e n i u t e o r e t y c z n y c h p r z e s ł a n e k , n a k t ó r y c h o p a r t e s ą d a l s z e a n a l i z y , s ł u ­ ż y p u n k t 1. r o z d z . I I A ( s . 8 5 - 9 0 ) . A u t o r k a d e k l a r u j e , ż e b u d u j e n a p r y n c y p i a c h e t y k i a k t u a l n y c h i n t e r e s ó w . O z n a c z a t o , ż e t y l k o t a k i e d o b r o j e s t m o r a l n i e c h r o n i o n e , k t ó ­ r y m k t o ś j e s t a k t u a l n i e z a i n t e r e s o w a n y . T y m s a m y m n p . ż y c i e l u d z k i e j a k o t a k i e n i e j e s t a b s o l u t n i e c h r o n i o n y m m o r a l n y m d o b r e m , l e c z c h r o n i o n e j e s t t y l k o p r z e z z a i n t e ­ r e s o w a n i e s w o i m ż y c i e m p r z e z b y t . C z y t e l n i k , w y c h o w a n y w t r a d y c j i a b s o l u t n e j w a r ­ t o ś c i ż y c i a l u d z k i e g o i g o d n o ś c i o s o b y , m o ż e c z u ć s i ę j u ż n a t y m e t a p i e l e k t u r y z a w i e ­ d z i o n y . A u t o r k a r e p r e z e n t u j e ś w i a d o m o ś c i o w e r o z u m i e n i e o s o b y ( n p . s . 6 , 3 6 ) i - k o n ­ s e k w e n t n i e - o d m a w i a e m b r i o n o w i o s o b o w e g o b y t u ( n p . s . 3 4 - 3 5 , 9 8 n . ) . W ś w i e t l e p r z e p r o w a d z o n y c h a n a l i z i p r z y w s p o m n i a n y c h z a ł o ż e n i a c h , w y p r o w a ­ d z o n o n a s t ę p u j ą c e w n i o s k i d o t y c z ą c e k o n t r o w e r s y j n y c h k w e s t i i b i o e t y c z n y c h : 1. o d r z u c a s i ę t e z ę o p o t e n c j a l n o ś c i c z ł o w i e c z e ń s t w a l u d z k i e g o e m b r i o n u , a w k o n ­ s e k w e n c j i n i e w i d z i s i ę f u n d a m e n t a l n y c h ( p r i m ä r e ) e t y c z n y c h p r z e c i w w s k a z a ń d l a p r z e r w a n i a c i ą ż y ; 2 . w k o l e j n e j k w e s t i i ( s e l e k t y w n a a b o r c j a i z a b ó j s t w o n o w o r o d k ó w ) a u t o r k a z a j ­ m u j e s t a n o w i s k o j e s z c z e b a r d z i e j r a d y k a l n e , s t w i e r d z a j ą c : „ . . . d a s s i c h d e r A n ­ s i c h t b i n , d a t i e s p r i m ä r e G r ü n d e g e b e n k a n n , d i e f ü r d i e D u r c h f ü h r u n g e i n e r A b t r e i b u n g u n d f ü r d i e T ö t u n g o d e r S t e r b c n l a s s e n e i n e s N e u g e b o r e n e n s p r e ­ c h e n ” . U z a s a d n i e n i e j e s t z a s k a k u j ą c e , j e ś l i p r z y j ą ć p o g l ą d a u t o r k i , ż e e m b r i o n n i e p o s i a d a ż y c i o w y c h i n t e r e s ó w ( L e b e n s i n t e r e s s e ) : „ E s g i b t F a l l e ; i n d e n e n e i n e H a n d l u n g d e s T ö t e n s o d e r S t e r b e n l a s s e n s u m d e s s i c h e n t w i c k e l n d e n I n d i v i d u ­ u m s w i l l e n d u r c h g e f ü h r t w e r d e n s o l l t e ( . . . ) , in d e n e n m a n d e m I n d i v i d u u m e i n o b j e k t i v e s S t e r b e - I n t e r e s s e z u s c h r e i b e n m u s s " ( s . 1 3 4 ) ;

(10)

3 . o c h r o n a n i e n a r o d z o n y c h z n e g a t y w n y m w y n i k i e m d i a g n o s t y k i p r e n a t a l n e j u z n a n a z o s t a j e z a n a r u s z e n i e f u n d a m e n t a l n y c h i n t e r e s ó w t y c h ż e n i e n a r o d z o n y c h ( t a m ­ ż e ) ; 4 . j a k n a l e ż a ł o o c z e k i w a ć , t a k ż e p r z e c i w a k t y w n e j i p a s y w n e j p o m o c y w u m i e r a n i u a u t o r k a n i e w i d z i ż a d n y c h f u n d a m e n t a l n y c h p r z e c i w w s k a z a ń , j e ś l i o d b y w a s i ę t o n a ż y c z e n i e p a c j e n t a l u b d o t y c z y p a c j e n t ó w n i e z d o l n y c h d o w y r a ż e n i a s w o j e j w o l i ( s . 1 6 2 ) . W m i e j s c e u z n a n y c h t e r m i n ó w a k t y w n a i p a s y w n a e u t a n a z j a w p r o ­ w a d z a p o j ę c i e S t e r b e h i l f e z d o d a t k o w y m o z n a c z e n i e m „ T ” { T ö t e n ) a l b o „ S T ” { S t e r b e n l a s s e n ) ( s . 1 4 6 n ) . P r o f . P a t z i g o c e n i a t o p o c z y n a n i e j a k o u ł a t w i e n i e w t r u d n e j p r o b l e m a t y c e ( s . i x ) . M o i m z d a n i e m , j e s t t o d o d a t k o w e k o m p l i k o w a ­ n i e i t a k n i e j e d n o z n a c z n y c h z a g a d n i e ń . J u ż p o w y ż s z e t e z y b u d z ą k o n t r o w e r s j e . A u t o r k a i d z i e j e d n a k d a l e j i z p r z e k o n a ­ n i e m a k c e n t u j e ( s . 1 6 2 ) , ż e w k o n k r e t n y c h p r z y p a d k a c h i s t n i e j ą f u n d a m e n t a l n e p o d ­ s t a w y e t y c z n e ( i n t e r e s y ) p r z e m a w i a j ą c e z a a b o r c j ą , z a b i j a n i e m n i e n a r o d z o n y c h i e u ­ t a n a z j ą . P o l e k t u r z e t e j c z ę ś c i p r a c y o d n o s i s i ę n i e o d p a r t e w r a ż e n i e , ż e w ł a ś c i w y m c e l e m p r a c y b y ł o p r z e d s t a w i e n i e p r z e z a u t o r k ę w ł a s n y c h p o g l ą d ó w w k o n t r o w e r s y j n y c h k w e s t i a c h , a t y t u ł o w y t e m a t s ł u ż y ł j a k o p r e t e k s t . A u t o r k a d o ś ć d o w o l n i e o b c h o d z i s i ę z a r g u m e n t a m i „ r ó w n i p o c h y ł e j ” , j e d n e t r a k t u j ą c p o b i e ż n i e , i n n e n a t o m i a s t r o z w i j a j ą c s z e r o k o i n i e s z c z ę d z ą c k o l e j n y c h f r a g m e n t ó w w y k ł a d u w ł a s n e j e t y k i m e d y c z n e j ( n p . p o g l ą d y n a t e m a t w a r t o ś c i ż y c i a - s . 1 9 2 - 1 9 7 ) . Z a s t a n a w i a o d d z i e l n e p o t r a k t o w a n i e s e l e k t y w n e g o p r z e r w a n i a c i ą ż y , j a k b y n i e b y ł a t o „ n o r m a l n a ” a b o r c j a , o k t ó r e j p i s a n o w p u n k c i e p o p r z e d n i m . Z a b i e g t e n j e s t m e t o d o l o g i c z n i e t y m b a r d z i e j w ą t p l i w y , ż e w r o z d z . I I A o b y d w a z a g a d n i e n i a o m ó w i o n o ł ą c z n i e , p o ś w i ę c a j ą c a b o r c j i s e l e k t y w ­ n e j n i e c a ł e 3 s t r o n y ( s . 1 3 4 - 1 3 7 ) , a u z a s a d n i e n i u d o p u s z c z a l n o ś c i a b o r c j i k i l k a d z i e ­ s i ą t , d o d a j ą c d o t e g o t a k ż e p r o b l e m z a b i j a n i a n o w o n a r o d z o n y c h . W d r u g i m c z ł o n i e r o z d z i a ł u ( I I B ) p r z e a n a l i z o w a n o w y s t ę p u j ą c e w l i t e r a t u r z e a r g u m e n t y t y p u s l i p p e s l o p e . P r z y ś l e d z e n i u s i ł y a r g u m e n t u „ r ó w n i p o c h y ł e j ” w k o n ­ k r e t n y c h p r z y p a d k a c h , n i e w o l n o z a p o m n i e ć o p o c z y n i o n y m p r z e z a u t o r k ę z a ł o ż e ­ n i u , ż e a r g u m e n t y „ r ó w n i p o c h y ł e j ” s ą d o p i e r o w t e d y w a ż n e , g d y n i e z n a l e z i o n o p r z e k o n y w a j ą c y c h p i e r w o t n y c h p o d s t a w ( p r i m ä r e G r ü n d e ) ś w i a d c z ą c y c h p r z e c i w d a n e j g r u p i e d z i a ł a ń . W e w s z y s t k i c h o m a w i a n y c h p r z y p a d k a c h w a r u n e k z o s t a ł s p e ł ­ n i o n y , a p o s z u k i w a n i e w ś r ó d a r g u m e n t ó w „ r ó w n i p o c h y ł e j ” w t ó r n y c h u z a s a d n i e ń s t a n o w i s k a p r z e c i w n e g o w y d a j e s i ę - p r z y p o c z y n i o n y c h z a ł o ż e n i a c h - z g ó r y s k a ­ z a n e n a n i e p o w o d z e n i e . P r z e p r o w a d z o n e w I I В r o z u m o w a n i e p o t w i e r d z a ż y w i o n e u p r z e d n i o p r z y p u s z c z e n i e . Z a s t a n a w i a j e d n a k , j a k z a ł o ż e n i e , n a k t ó r y m b u d u j e s i ę k o n c e p c j ę p r a c y , m o ż e b y ć r ó w n o c z e ś n i e j e d n y m z w n i o s k ó w k o ń c o w y c h ( z o b . o s t a t ­ n i a s t r o n a o k ł a d k i - w s z y s t k i e t r z y p r z e d s t a w i o n e t a m t e z y s ą j a k o w y n i k i p r a c y n i e d o p r z y j ę c i a ) .

(11)

W p o d s u m o w a n i u ( F a z i t - s . 2 3 3 ) a u t o r k a ł a s k a w i e p r z y z n a j e , ż e a r g u m e n t y t y p u s l i p p e r y s l o p e n i e k o n i e c z n i e m u s z ą b y ć z ł y m i a r g u m e n t a m i ( j a k s i ę c z a s e m u t r z y m u ­ j e ) , a l e ż e w n i e k t ó r y c h p r z y p a d k a c h m o g ą s p e ł n i ć s w o j ą f u n k c j ę . J e s t t o n i e w ą t p l i w i e r e m i n i s c e n c j a s y g n a l i z o w a n e g o w y ż e j n a s t a w i e n i a d o t e g o t y p u a r g u m e n t a c j i . T e n „ c u k i e r e k n a o s ł o d ę ” d l a w y k o r z y s t u j ą c y c h o m a w i a n y a r g u m e n t m a ł o p r z y s t a j e d o z a w a r t o ś c i p r a k t y c z n e j c z ę ś c i p r a c y . Z r e s z t ą j u ż k o l e j n e z d a n i a w r a c a j ą d o n a r z e k a ń n a s p o s ó b p r a k t y c z n e g o w y k o r z y s t a n i a a r g u m e n t u . D l a a u t o r k i i p r o m o t o r a m u s i t o b y ć t e m a t s z c z e g ó l n i e b o l e s n y , g d y ż o b y d w o j e n a w i ą z u j ą d o s p r a w y k i l k a k r o t n i e ( s . x i , 1, 2 3 - 2 4 , 2 3 4 ; r z e c z o w o - s . 1 0 ) . N a w e t z a k ł a d a j ą c , ż e a r g u m e n t b y w a n a d u ż y w a n y i m a n i p u l o w a n y , n a l e ż a ł o b y o d o p r a c o w a n i a n a u k o w e g o o c z e k i w a ć p o n a d e m o c j o n a l - n e j o b i e k t y w n o ś c i , z w ł a s z c z a j e ż e l i s a m o s t u d i u m - p r z e z p o c z y n i o n e e t y c z n e z a ł o ż e ­ n i a - p r z e d s t a w i a p r o b l e m a t y k ę w k r z y w y m z w i e r c i a d l e . R e a s u m u j ą c c h c i a ł b y m e w e n t u a l n e m u c z y t e l n i k o w i z a r e k o m e n d o w a ć l o g i c z n ą w i r ­ t u o z e r i ę r o z d z i a ł u p i e r w s z e g o , b e z n a l e g a n i a , z w ł a s z c z a j e ż e l i n i e o p o w i a d a s i ę z a e t y k ą u t y l i t a r y s t y c z n o - p r a g m a t y c z n ą , n a z a g ł ę b i a n i e s i ę w n a s t ę p u j ą c y p o t e m w y k ł a d e t y c z n y o r a z w o c e n ę p r a k t y c z n y c h z a s t o s o w a ń a r g u m e n t a c j i „ r ó w n i p o c h y ł e j ” p r z e p r o w a d z o n ą p r z e z B . G u c k e s . W a r t o ś ć r o z d z i a ł u I w y n i k a z a r ó w n o z j e g o p i o n i e r s k i e g o c h a r a k t e r u , j a k i z j e g o z a w a r t o ś c i m e r y t o r y c z n e j ( f i l o z o f i c z n a r o z p r a w a n t . a r g u m e n t a c j i „ r ó w n i p o c h y ł e j ” ) , n a t o m i a s t w z g l ę d e m d a l s z e j c z ę ś c i o p r a c o w a n i a w s k a z a n a j e s t r e z e r w a . P i o t r M o r c i n i e c 2 . E t y k a e u t a n a z j i ?

Sprawozdanie z sympozjum na temat eutanazji, O xford, 5-7 września 1997

„ Ś w i ę t o ś ć ż y c i a ” , „ P r a w o d o o s o b i s t e j a u t o n o m i i ” , „ E u t a n a z j a a s p r a w i e d l i w o ś ć s p o ł e c z n a ” , „ C z y w s p ó ł c z e s n e r o z u m i e n i e e u t a n a z j i m i e ś c i s i ę w g r a n i c a c h m o r a l n o ­ ś c i ? ” , „ J a k ą p o s t a w ę w o b e c e u t a n a z j i p o w i n i e n z a j ą ć c h r z e ś c i j a n i n ? ” , „ C o z l e g a l i z a ­ c j ą e u t a n a z j i ? ” , „ C z y m o ż n a p r z e w i d z i e ć k o n s e k w e n c j e t a k i e j l e g a l i z a c j i ? ” T o t y l k o n i e k t ó r e z c z ę s t o p o w t a r z a j ą c y c h s i ę h a s e ł i p y t a ń , k t ó r e m o ż n a b y ł o u s ł y ­ s z e ć p o d c z a s t e g o r o c z n e g o s y m p o z j u m e t y c z n e g o n a t e m a t e u t a n a z j i . S y m p o z j u m , z o r g a n i z o w a n e p r z e z S t o w a r z y s z e n i e S t u d i ó w n a d E t y k ą C h r z e ś c i j a ń s k ą ( S o c i e t y f o r t h e S t u d y o f C h r i s t i a n E t h i c s ) , t r a d y c y j n i e o d b y w a ł o s i ę w W y c l i f f e H a l l , w O x f o r - d z i e . U c z e s t n i c z y l i w n i m e t y c y , t e o l o g o w i e , l e k a r z e , s o c j o l o g o w i e ( c h r z e ś c i j a ń s c y i n i e t y l k o ) , g ł ó w n i e z E u r o p y i S t a n ó w Z j e d n o c z o n y c h . S z k o d a , ż e p o r a z k o l e j n y , z a b r a k ł o p r z e d s t a w i c i e l i z E u r o p y C e n t r a l n e j i W s c h o d n i e j . E u t a n a z j a , w d o s ł o w n y m t ł u m a c z e n i u z g r e c k i e g o ( e u t h a n a t o s ) t o i n a c z e j ł a g o d n a l u b d o b r a ś m i e r ć . Z n a c z e n i e e t y m o l o g i c z n e t e g o s ł o w a n i e j e s t j e d n a k z b y t p r z y d a t n e ,

(12)

g d y ż n i e w y j a ś n i a n i e z w y k l e s k o m p l i k o w a n e j p r o b l e m a t y k i e t y c z n e j , j a k ą n i e s i e z a s o b ą p r a k t y k a e u t a n a z j i . U w a ż a s i ę , ż e j u ż w c z a s a c h p r z e d c h r z e ś c i j a ń s k i c h p r a k t y k o ­ w a n o e u t a n a z j ę ( c h o c i a ż w t e d y j e s z c z e n i e p o s ł u g i w a n o s i ę t y m t e r m i n e m ) . P r a k t y k a t a d o t y c z y ł a b a r b a r z y ń s k i c h m e t o d p o r z u c a n i a n i e m o w l ą t w r a m a c h tz w . k o n t r o l i p o ­ p u l a c j i r o d z i n y , c z y s p o ł e c z n o ś c i . W s p ó ł c z e s n e z a i n t e r e s o w a n i e e u t a n a z j ą s i ę g a p o ­ c z ą t k u X I X w i e k u , k i e d y t o w i m i ę b ł ę d n i e p o j ę t e g o u t y l i t a r y z m u o d t r ą c a n o , a n a w e t p o z b a w i a n o ż y c i a l u d z i c h o r y c h p s y c h i c z n i e , n i e p e ł n o s p r a w n y c h f i z y c z n i e l u b d o ­ t k n i ę t y c h c h o r o b a m i z a k a ź n y m i . T e g o t y p u p o l i t y k a b y ł a k o n t y n u o w a n a p o d c z a s I I w o j ­ n y ś w i a t o w e j p r z e z n a z i s t ó w . O b e c n i e , e u t a n a z j a o k r e ś l a n a j e s t ( z a r ó w n o p r z e z z w o ­ l e n n i k ó w , j a k i p r z e c i w n i k ó w ) j a k o b e z b ó l o w a m e t o d a s k r ó c e n i a c i e r p i e n i a o s o b i e n i e u l e c z a l n i e c h o r e j . P o m i m o i s t n i e n i a w i e l o ś c i p o d z i a ł ó w , n a j c z ę ś c i e j r o z r ó ż n i a s i ę d w a r o d z a j e e u t a n a z j i : e u t a n a z j a n a ż y c z e n i e (v o l u n t a r y ) i e u t a n a z j a b e z o s o b i s t e g o w y r a ż e n i a t a k i e g o ż y c z e n i a { n o n v o l u n t a r y ) . W t a k i e j s y t u a c j i , d e c y z j ę p o d e j m u j ą i n n e o s o b y ( n p . z a u m i e r a j ą c e n a n o w o t w ó r s k ó r y d z i e c k o , b ę d ą c e w k r y t y c z n y m , k o ń c o ­ w y m , s t a d i u m c h o r o b y , d e c y z j ę p o d e j m u j e r o d z i n a w p o r o z u m i e n i u z p e r s o n e l e m m e ­ d y c z n y m ) . W o b u t y p a c h n a j w a ż n i e j s z ą r o l ę o d g r y w a c o n s e n s u s , o p a r t y n a d o k ł a d n i e z b a d a n e j s y t u a c j i u m i e r a j ą c e g o c h o r e g o , w y r a ż o n y p o d ł u g o t r w a ł y c h k o n s u l t a c j a c h m e d y c z n y c h , e t y c z n y c h i p r a w n y c h . S p o t y k a s i ę t e ż w u ż y c i u d w a i n n e t e r m i n y w o d ­ n i e s i e n i u d o e u t a n a z j i : „ e u t a n a z j a p a s y w n a ” i „ e u t a n a z j a a k t y w n a ” z w a n a t e ż „ m i ł o ­ s i e r n y m z a b i j a n i e m ” { m e r c y k i l l i n g ) . P i e r w s z y t e r m i n d o t y c z y w y c o f a n i a l u b z a n i e ­ c h a n i a k o n t y n u a c j i w s z e l k i c h m e t o d ( s z t u c z n i e ) p o d t r z y m u j ą c y c h ż y c i e o s o b i e c h o r e j , z n a j d u j ą c e j s i ę w s t a n i e c o m a ( ś p i ą c z k i ) , t z n . u k t ó r e j m e d y c z n i e s t w i e r d z o n o ś m i e r ć m ó z g u i j e s t w i a d o m o , i ż ż a d n e l e c z e n i e n i e z d o ł a p o p r a w i ć j e j s t a n u , a w r ę c z p r z e ­ c i w n i e , m o g ł o b y t e n s t a n p o g o r s z y ć . T e n t y p e u t a n a z j i z a s a d n i c z o n i e p o d l e g a k w e ­ s t i o n o w a n i u e t y c z n e m u , a n i z p u n k t u w i d z e n i a c h r z e ś c i j a ń s k i e g o , a n i p o z a c h r z e ś c i - j a n s k i e g o 1.

1 D o n ie d a w n a K o ś c io ły , z a r ó w n o r z y m s k o k a to li c k i, j a k i a n g l ik a ń s k i, o p o w ia d a ły s ię p r z e ­ c iw k o p r a k t y c e e u t a n a z j i p a s y w n e j. O b e c n i e , b io r ą c p o d u w a g ę r o z w ó j te c h n ik i m e d y c z n e j (n p . m o ż liw o ś ć n a w e t w ie l o le t n ie g o p o d tr z y m y w a n ia ż y c ia p a c je n to w i b ę d ą c e m u w s ta n i c ś p ią c z k i) , s ta n o w is k o o b u K o ś c io łó w w y r a ż a z g o d ę n a p r z e r w a n i e ta k ie g o p r o c e s u ( z c s tr o n y K o ś c io ła r z y m s k o k a to li c k ie g o p r z y k ł a d e m m o ż e b y ć D e k la r a c ja O E u t a n a z j i o g ło s z o n a w 1 9 8 0 r o k u p r z e z Ś w i ę tą K o n g r e g a c j ę d o Ś p r a w W ia ry ). C e le m ta k ie g o d z i a ła n i a n ic j e s t s p o w o d o w a n i e ś m ie r c i, le c z w y łą c z e n ie n p . a p a r a tu p o d tr z y m u ją c e g o ż y c ic lu b z a p r z e s ta n i e s z tu c z n e g o o d ż y w ia n ia , c z e g o n a s tę p s t w e m j e s t ś m ie r ć . D z ia ła n ie ta k ie je s t u s p r a w ie d l iw io n e e t y c z n ie , z g o d n i e z z a s a d ą „ p o d w ó jn e g o e f e k t u ” ( p r i n c i p l e o f d o u b l e e f f e c t ) , z c s z c z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m e l e m e n t u p r o p o r c j o n a ln o ś c i. L e c z e n i e o s o b y u m ie r a ją c e j p o w in n o b y ć p r o p o r c j o n a ln e d o k o n s e k w e n c ji te r a p e u ty c z n y c h ta k ie g o le c z e n ia i n ic p o w in n o b y ć n ie p r o p o r c jo n a l n e d o b o le s n y c h , in tr u z y j- n y c h , r y z y k o w n y c h lu b k o s z to w n y c h m e to d te r a p ii. P o d k r e ś la s ię w ty m m i e js c u , iż t e g o ty p u d e c y z je m u s z ą b y ć p o d e j m o w a n e z o g r o m n ą o s tr o ż n o ś c i ą , w s p o s ó b k o la b o r a ty w n y , z u d z i a łe m w ię c e j n iż je d n e j k o m p e te n t n e j m e d y c z n ie o so b y .

(13)

N i e k t ó r z y n a w e t u w a ż a j ą , i ż w t y m k o t e k ś c i e n i e p o w i n n o s i ę u ż y w a ć s ł o w a „ e u t a n a z j a ” , a r a c z e j p o s ł u g i w a ć s i ę w y r a ż e n i e m „ z a n i e c h a n i e s z t u c z n e g o p o d t r z y m y w a n i a ż y c i a ” . N a j w i ę k s z ą p o l e m i k ę w z b u d z a p r o b l e m a t y k a e u t a n a z j i w o l u n t a m e j i n i e w o l u n t a r - n e j , c o m o ż n a b y ł o z a u w a ż y ć p o d c z a s s y m p o z j u m . P o l e m i k a t a o d b y w a s i ę n a d w ó c h p o z i o m a c h . P i e r w s z y p o z i o m t o d e b a t a n a d e u t a n a z j ą w p o j ę c i u n i e c o a b s t r a k c y j n y m , w k t ó r e j n a j w i ę c e j m i e j s c a p o ś w i ę c a s i ę z r o z u m i e n i u i s t o t y e u t a n a z j i o r a z m o r a l n e j o c e n i e a k t u e u t a n a z j i . D r u g i p o z i o m t o d e b a t a n a d l e g a l i z a c j ą e u t a n a z j i . M o ż n a z a o b ­ s e r w o w a ć , i ż w o s t a t n i c h c z a s a c h d e b a t a m o r a l n a n a d e u t a n a z j ą k o n c e n t r u j e s i ę g ł ó w ­ n i e n a p o z i o m i e d r u g i m . N i e o z n a c z a t o z a n i e c h a n i a w y r a ż a n i a s ą d ó w i o p i n i i w o b e c a k t u e u t a n a z j i , w r ę c z p r z e c i w n i e - o p i n i e i s ą d y s ą w y r a ż a n e w o p a r c i u o k o n k r e t n e d o ś w i a d c z e n i a , p o c h o d z ą c e n p . z k r a j ó w , c z y s t a n ó w , w k t ó r y c h l e g a l i z a c j a e u t a n a z j i n i e j e s t t y l k o p l a n e m , l e c z s t a ł a s i e j u ż f a k t e m . „ E u t a n a z j a j e s t w y z w a n i e m ” p o w i e ­ d z i a ł p r o f . R o b i n G i l i , p r e z e s S t o w a r z y s z e n i a w r o z p o c z y n a j ą c y m s y m p o z j u m o d c z y ­ c i e (C h a l l e n g e o f E u t h a n a s i a ) . G i l i p o d z i e l i ł s i ę z e s ł u c h a c z a m i w y n i k a m i b a d a ń , k t ó r e w r a z z e s w o i m z e s p o ł e m p r z e p r o w a d z i ł w ś r ó d p r a k t y k u j ą c y c h i n i e p r a k t y k u j ą c y c h c h r z e ­ ś c i j a n a n g i e l s k i c h . D l a p r z y k ł a d u w a r t o p o d a ć , i ż w 1 9 9 4 r o k u z a l e g a l i z a c j ą e u t a n a z j i v o l u n t a m e j o p o w i e d z i a ł o s i ę 3 4 % b a d a n y c h w y z n a n i a a n g l i k a ń s k i e g o o r a z 3 5 % b a d a ­ n y c h w y z n a n i a r z y m s k o k a t o l i c k i e g o . W k o ń c u 1 9 9 5 r o k u l i c z b a p o p i e r a j ą c y c h l e g a l i z a ­ c j e w z r o s ł a d o 5 0 % p r o c e n t . C i e k a w y m , a r a c z e j m o ż e n i e p o k o j ą c y m j e s t t e ż f a k t , iż r ó ż n i c e w w y p o w i e d z i a c h w i e r z ą c y c h p r a k t y k u j ą c y c h i n i e p r a k t y k u j ą c y c h c h r z e ś c i j a n o k a z a ł y s i ę m i n i m a l n e . B i o r ą c p o d u w a g ę n i e a k u r a t n o ś ć m e t o d , d o p u s z c z a l n o ś ć b ł ę d u , c z ę s t o t l i w o ś ć z m i a n o p i n i i b a d a n y c h i t p . , w i ę k s z o ś ć u c z e s t n i k ó w s y m p o z j u m p r z y j ę ł a w y n i k i t y c h b a d a ń z w y r a ź n y m z a s k o c z e n i e m . J a k i e s ą m o t y w a c j e c h r z e ś c i j a n , k t ó r z y o p o w i a d a j ą s i ę z a l e g a l i z a c j ą e u t a n a z j i ? J a k i e b y o n e n i e b y ł y , m o ż n a s i ę z n i m i n i e z g o d z i ć , l e c z w ż a d n y m w y p a d k u n i e m o ż n a i c h z i g n o r o w a ć . G i 11 w s w o i c h s p e k u l a ­ c j a c h i a n a l i z a c h p o s ł u ż y ł s i ę w y r a ż e n i e m s l i p p e r y s l o p e ( w d o s ł o w n y m t ł u m a c z e n i u „ ś l i s k i z j a z d ” ) , k t ó r e n a w i ą z u j e d o n i e w i a d o m e j r z e c z y w i s t o ś c i , w j a k ą w s p o s ó b n i e ­ o d w r a c a l n y m o ż n a „ z j e c h a ć ” . T r u d n o j e s t b o w i e m p r z e w i d z i e ć , j a k i e b ę d z i e s p o ł e ­ c z e ń s t w o , k t ó r e p r a w n i e z e z w a l a n a p r a k t y k ę e u t a n a z j i . C z y b ę d z i e t o s p o ł e c z e ń s t w o m n i e j w s p ó ł c z u j ą c e i m n i e j w r a ż l i w e ? C z y m o ż e b ę d z i e t o s p o ł e c z e ń s t w o b a r d z i e j s z a n u j ą c e a u t o n o m i ę j e d n o s t k i , b a r d z i e j o d p o w i e d z i a l n e i k o n c e n t r u j ą c e s i ę w w i ę k ­ s z y m s t o p n i u n a d o b r u i n n y c h ? Z p o k o r ą n a l e ż y p r z y z n a ć , i ż t r u d n o j e s t o d p o w i e d z i e ć n a t e p y t a n i a . J e d n o n a t o m i a s t j e s t p e w n e . P o p r z e k r o c z e n i u g r a n i c y n i e m a p o w r o t u . Z a z l e g a l i z o w a n i e m e u t a n a z j i o p o w i e d z i a ł s i ę p r o f . P a u l B a d h a m z U n i v e r s i t y o f W a l e s , w w y k ł a d z i e z a t y t u ł o w a n y m E u t a n a z j a a c h r z e ś c i j a ń s k i e r o z u m i e n i e B o g a (E u ­ t h a n a s i a a n d t h e C h r i s t i a n U n d e r s t a n d i n g o f G o d ) . B a d h a m w s k a z a ł n a z a i s t n i a ł ą z m i a ­ n ę w c h r z e ś c i j a ń s k i m r o z u m i e n i u B o g a . W p r z e s z ł o ś c i w i e r z o n o , i ż w y ł ą c z n i e B ó g ( b e z u d z i a ł u c z ł o w i e k a ) m a a u t o r y t e t w s p r a w a c h ż y c i a i ś m i e r c i . N a s t ę p s t w e m t a k i e g o p r z e ­ k o n a n i a b y ł o , n a p r z y k ł a d , p r z e c i w s t a w i e n i e s i ę p r z y j m o w a n i u l e k a r s t w , p o d d a w a n i u s i ę

Cytaty

Powiązane dokumenty

Zwrócono uwagę na synkretyzm pozytywizmu i jego od­ mienność w warunkach polskich: legalistyczne hasła pracy orga­ nicznej i pracy u podstaw, atakowanie tych

odbyła się w Krakowie sesja naukowa na temat mesjanizmu i sł owianofilatwa, poświęcona problematyce mesjanizmu i słowianofilstwa w Polsce, Francji i Rosji, od

Autor twierdzi, że dokonuje tu "kryty­ cznej rekonstrukcji" poglądów Brzozowskiego, gdyż jego teoria wiedzy nie została nigdzie wyłożona

Opis zjawiska, ze względu na jego specyfikę, powoduje konieczność budowania ca­ łości interpretacyjnej z materiału, którego członem konstruk­ cyjnym Jest

Artykuł Jest precyzyjnym opisem inscenizacji połączonym z analizą motywu jedzenia, rozbudowanego przez reżysera w sto­ sunku do tekstu wystawianych

Inicjatorem powołania pisma był Na­ czelny Instytut Akcji Katolickiej, a pierwszym redaktorem na­ czelnym został ks.. dr Stanisław

Autor do­ wodzi, że Witkiewiczowska metafizyka płci (wprost prowadząca do jego metafizyki) w wielu punktach styka się z tematem meta­ fizyki i walki płci, obecnym

1985/86 skład Dyrekcji Instytutu Literatury Polskiej nie uległ zmianie. Dyrektorem był nadal prof. Pelc, Literatury Romantyzmu - prof. Handke... Obowiązki kierownika