Odkrycie Wielkiej Polskiej Miedzi w obszarze monokliny przedsudeckiej
Kazimierz Dubiñski*
By³ rok 1957. Odbudowane z ruin i rozbudowuj¹ce siê kopalnie rud miedzi na dolnym Œl¹sku (ZG Lena ko³o Z³otoryi i ZG Konrad w Iwinach ko³o Boles³awca) zwiêk-sza³y systematycznie swoj¹ produkcjê. Posiada³y one jed-nak ma³e zasoby o niskiej zawartoœci miedzi, a gospodarka narodowa zg³asza³a coraz wiêksze zapotrzebowanie na miedŸ.
Od pocz¹tku lat piêædziesi¹tych Instytut Geologiczny w Warszawie prowadzi³ szeroki przegl¹d i gromadzenie materia³ów geologicznych w celu wytypowania perspekty-wicznych rejonów do zaprojektowania prac poszukiwaw-czych za przemys³owymi z³o¿ami rud miedzi i innych metali nie¿elaznych. G³ówne zainteresowanie budzi³y rejony niecki wewnêtrzno-sudeckiej, a szczególnie niecki pó³nocnosudeckiej oraz monokliny przedsudeckiej.
W 1953 r., jako student Wydzia³u Geologii Akademii
Górniczo–Hutniczej w Krakowie, odbywa³em praktykê wakacyjn¹ w Kotlinie K³odzkiej pod kierunkiem Jana Wy¿ykowskiego. Pozna³em Go jako cz³owieka bezkon-fliktowego, towarzyskiego, lubi¹cego œpiew, opiekuñcze-go i przyjacielskieopiekuñcze-go dla m³odzie¿y. Wówczas nie
wie-dzia³em jeszcze, ¿e z takim cz³owiekiem przyjdzie mi wspó³pracowaæ przy dokumentowaniu i zagospodarowy-waniu odkrytego przez Niego z³o¿a rud miedzi w rejonie Lubina i Sieroszowic na monoklinie przedsudeckiej.
W sierpniu 1955 r., po obronie pracy magisterskiej na temat miedzionoœnoœci niecki grodzieckiej (ZG Konrad w Iwinach), podj¹³em pracê w Zak³adach Górniczych Kon-rad w Iwinach ko³o Boles³awca Œl¹skiego, a nastêpnie w s¹siaduj¹cych Zak³adach Górniczych Lubichów. Wówczas to rozpoczê³y siê moje bli¿sze kontakty z Janem Wy¿y-kowskim i Jego wspó³pracownikami. Tematyka dotyczy³a stwierdzanej przez nas w naszych pracach budowy geolo-gicznej i mineralizacji miedziowej w ró¿nych rejonach niecki zewnêtrzno-sudeckiej i jej otoczenia (synkliny: gro-dzieckiej, z³otoryjskiej, leszczyñskiej itp.).
Jan Wy¿ykowski prowadzi³ od d³u¿szego czasu prace, analizy i dyskusje, a jednoczeœnie za¿arte boje nad mo¿li-woœci¹ szybkiej realizacji projektu poszukiwawczego — linii poszukiwawczej Boles³awiec-G³ogów. Brak œrodków, ich ograniczanie i nie zawsze jednolite poparcie dla swoje-go projektu poszukiwawczeswoje-go denerwowa³y Go, ale jako cz³owiek ambitny, a jednoczeœnie uparty, broni³ usilnie swoich pogl¹dów. Wszystkimi si³ami szuka³ œrodków i wsparcia szybkiej realizacji zaplanowanego projektu.W Za-k³adach Górniczych Lubichów skupia³y siê œrodki inwesty-cyjne przemys³u na prace geologiczno-rozpoznawcze pro-wadz¹ce do powiêkszenia bazy surowcowej rud miedzi dla czynnych kopalñ w rejonie niecki zewnêtrzno-sudeckiej.
W marcu 1957 r., poprzez nawiercenie otworu S-1 w Sieroszowicach, Jan Wy¿ykowski zrealizowa³ swój ambit-ny plan, stwierdzaj¹c na g³êbokoœci oko³o 650 m bilansowe z³o¿e rud miedzi. Tym samym powsta³a realna mo¿liwoœæ udokumentowania du¿ego obszaru miedzionoœnego. Dziœ wiemy, ¿e w otworze poszukiwawczym S-1 stwierdzono przemys³ow¹ mineralizacjê miedziow¹ w jego strefie „brze¿nej” (strefa utleniona — czerwone plamy), gdzie „na razie” nie planuje siê górniczego zagospodarowania z³o¿a (kopalnia Polkowice-Sieroszowice). Odkrycie przez Jana Wy¿ykowskiego unikalnego, bogatego i du¿ego obszaru miedzionoœnego, i do tego w centrum Europy, zosta³o potwierdzone w sierpniu 1957 r. poprzez drugi otwór poszukiwawczy S-19 w Lubinie, oddalony od rejonu Siero-719 Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 9, 2007
*G³ówny In¿ynier Geolog KGHM w Lubinie w latach 1960–1990
Ryc. 2. K. Dubiñski w szybie L-III (Lubin Wschodni) ZG Lubin,
1961 r. Fot. W. Salski
Ryc. 1. K. Dubiñski i J. Szczerba przed szybem Lub-1, ZG
szowic o oko³o 25 km po rozci¹g³oœci z³o¿a. Wyniki otwo-ru S-19 zakoñczy³y dyskusjê nad celowoœci¹ i efektywnoœci¹ prowadzonych przez Jana Wy¿ykowskiego prac poszukiwawczych, daj¹c Mu uznanie oraz osobist¹ satysfakcjê i zadowolenie z uzyskanych wyników.
Przy okazji wiercenia otworu poszukiwawczego S-19 w Lubinie nale¿y wspomnieæ o atmosferze i zaanga¿owa-niu wszystkich s³u¿b w jego szybk¹ i pozytywna realizacjê. Otwór S-19 w Lubinie wiercony by³ „starym” aparatem wiertniczym KAM-500. Urz¹d Górniczy, nadzoruj¹cy te prace, po osi¹gniêciu g³êbokoœci 500 m ograniczy³ prace i zaostrzy³ rygory wiertnicze. Gdy g³êbokoœæ otworu dosz³a do oko³o 600 m Urz¹d Górniczy wstrzyma³ dalsze prace. Na tej g³êbokoœci przewiercane by³y ju¿ wapienie cechsz-tyñskie, a wiêc do wyst¹pienia ewentualnego z³o¿a rud miedzi by³o ju¿ bardzo blisko. Na nocnej zmianie wierta-cze postanowili dokonaæ jeszwierta-cze jednego „marszu” i na g³êbokoœci oko³o 601 m nawiercili bilansowe z³o¿e rud miedzi.
Wynikami prac poszukiwawczych zainteresowa³ siê przemys³ i w³adze pañstwowe. Rozpoczê³y siê wiêc inten-sywne i przyspieszone prace rozpoznawczo-dokumenta-cyjne z³o¿a z zamiarem jego górniczego zagospo-darowania. Do prac rozpoznawczo-dokumentacyjnych w³¹czy³ siê przemys³ metali nie¿elaznych. Przedsiêbior-stwo Geologiczne w Krakowie zosta³o dokumentatorem ca³ego z³o¿a oraz powstaj¹cych obszarów górniczych. Do rozszerzaj¹cego siê zakresu prac wiertniczych powo³ano nowe Przedsiêbiorstwo Geologiczne w Legnicy. Inwesto-rem bezpoœrednim wszystkich prac zosta³y Zak³ady Górni-cze Lubichów.
W wyniku tych wspólnych i intensywnych prac Jan Wy¿ykowski, w ramach Instytutu Geologicznego w War-szawie, sporz¹dzi³ pierwsz¹ dokumentacjê geologiczn¹ z³o¿a rud miedzi Lubin-Sieroszowice dla obszaru 175 km2. By³ to rok 1959, a wiêc zaledwie dwa lata od odkrycia tego unikalnego z³o¿a. Postêp i wyniki prac geologicznych w tak krótkim czasie by³y efektem bezkonfliktowej i przyja-cielskiej wspó³pracy wszystkich zaanga¿owanych s³u¿b geologicznych. Pomagano sobie w terenie i w
laborato-riach, dokonuj¹c wzajemnej wymiany uzyskiwanych informacji i wspólnie planuj¹c prace na najbli¿sz¹ przysz³oœæ.
Tempo i wyniki prac geologiczno-rozpoznawczych z³o¿a i górotworu spowodowa³y, ¿e w 1959 r. rozpoczê³y siê wstêpne prace projektowe nad górniczym zagospodaro-waniem nowo powsta³ego Legnicko-G³ogowskiego
Okrê-gu Miedziowego. Od stycznia 1960 r. powo³ano nowe przedsiêbiorstwo górnicze — Zak³ady Górnicze Lubin w budowie, z siedzib¹ w Lubinie. Przedsiêbiorstwo przejê³o czêœæ pracowników ZG Lubichów (ZG Lubichów po³¹czo-no z ZG Konrad), które by³y g³ównym inwestorem po³¹czo-nowo powsta³ego zag³êbia miedziowego. W maju 1961 r. w miej-sce ZG Lubin w budowie powo³ano Kombinat Górni-czo-Hutniczy Miedzi w Lubinie, z rozszerzonym zakresem zadañ nad koordynacj¹ nowo powsta³ego przemys³u mie-dziowego w Polsce. Tak wiêc, ¿artobliwie mówi¹c, potê-¿ny dziœ KGHM Polska MiedŸ SA pocz¹tkow¹ sw¹ dzia³alnoœæ rozpoczyna³ w Lubinie w drewnianym baraku przy ulicy Koœciuszki, w odleg³oœci oko³o 300 m od histo-rycznego otworu poszukiwawczego S-19.
Dr in¿. Jan Wy¿ykowski po odkryciu z³o¿a i sporz¹dze-niu pierwszej jego dokumentacji geologicznej by³ nadal czêstym goœciem kierownictwa kombinatu, a szczególne kopalnianej s³u¿by geologicznej. Informowany by³ o roz-poznawanej budowie geologicznej z³o¿a, a w rewan¿u sam powiadamia³ przedstawicieli kombinatu o dalszych pra-cach, np. w Peryklinie ¯ar.
Utrzymywa³ On przyjacielskie stosunki ze mn¹ i swo-imi najbli¿szymi wspó³pracownikami. Kilkanaœcie dni przed swoj¹ nag³¹ œmierci¹ goœci³ u nas w Lubinie z kolejn¹ wizyt¹ towarzysk¹, w czasie której jak zwykle ser-decznie i po kole¿eñsku rozmawialiœmy o swoich aktual-nych problemach zawodowych i rodzinaktual-nych.
Nag³a œmieræ dr. in¿. Jana Wy¿ykowskiego by³a przy-krym i bolesnym ciosem, szczególnie dla tych, którzy Go osobiœcie znali i cenili.
Wk³ad i zaanga¿owanie Jana Wy¿ykowskiego w dzie³o powstania znacz¹cego w œwiecie polskiego przemys³u miedziowego ludzie kombinatu uczcili budow¹ Jego pomnika w parku Jego imienia w Lubinie, w którym zawarta jest cz¹stka miedzi, któr¹ nam udostêpni³. 720
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 9, 2007
Ryc. 3. K. Dubiñski i W. Salski w biurze zarz¹du KGHM, 1962 r.
Fot. ze zbiorów w³asnych K. Dubiñskiego
Ryc. 4. K. Dubiñski i St. Downorowicz podczas uroczystoœci
oddania do u¿ytku Kopalni Polkowice (osi¹gnê³a 25% planowanego wydobycia), 1968 r. Fot. ze zbiorów w³asnych K. Dubiñskiego
