• Nie Znaleziono Wyników

Problemy funkcjonowania i kształtowania wiejskich przestrzeni publicznych na przykładzie wybranych wsi gminy Uścimów na Polesiu Zachodnim

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Problemy funkcjonowania i kształtowania wiejskich przestrzeni publicznych na przykładzie wybranych wsi gminy Uścimów na Polesiu Zachodnim"

Copied!
12
0
0

Pełen tekst

(1)

Dawid Soszyński, Paulina Gadaj,

Magdalena Kołodyńska, Katarzyna

Muda, Agnieszka Szewczyk

Problemy funkcjonowania i

kształtowania wiejskich przestrzeni

publicznych na przykładzie

wybranych wsi gminy Uścimów na

Polesiu Zachodnim

Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum 11/3, 227-237

2012

(2)

PROBLEMY FUNKCJONOWANIA I KSZTAŁTOWANIA

W IEJSK ICH PRZESTRZENI PUBLICZNYCH

NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH W SI GMINY UŚCIMÓW

NA POLESIU ZACHODNIM

Dawid Soszyński1, Paulina Gadaj2, Magdalena Kołodyńska3,

Katarzyna Muda, Agnieszka Szewczyk3

1 U n iw e rsy tet P rzy ro d n iczy w L u b lin ie

2 „U rab istyka” U s łu g i U rb a n isty czn e R obert Jaw orski

3 B iu ro P la n o w a n ia P rzestrzen n ego w L u b lin ie

Streszczenie: Problematyka kształtowania przestrzeni publicznych, mimo iż stanowi

przedmiot wielu opracowań, rzadko dotyczy bezpośrednio osiedli wiejskich. Tymcza­

sem coraz częściej mówi się o potrzebie tworzenia i przekształcania miejsc wspólnych

na wsi. Przestrzenie publiczne są jednocześnie polem konkretnych działań, m.in. w ra­

mach programu „Odnowa Wsi”. Niniejsza praca jest próbą zarysowania tego problemu,

a jednocześnie prezentacją sposobu postępow ania zm ierzającego do prawidłowego

kształtowania przestrzeni publicznych na wsi. Temat zaprezentowano na przykładzie

trzech wsi gminy Uścimów, położonej na Polesiu Zachodnim. Szczegółowym analizom

poddano funkcjonowanie społeczne zidentyfikowanych przestrzeni publicznych, stan

ich zagospodarowania oraz walory krajobrazowe. Analizy te posłużyły do wskazania

kierunków rozwoju wybranych przestrzeni publicznych jako wytycznych do dokumen­

tów planistycznych, w których zagadnienie to, podobnie jak w większości gmin wiej­

skich w Polsce, zostało praktycznie pominięte.

Słowa kluczowe: planowanie obszarów w iejskich, przestrzenie publiczne, Polesie

Zachodnie.

WSTĘP

Z a g a d n i e n i e w ł a ś c i w e g o k s z t a ł t o w a n i a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , t a k c z ę s t o r o z p a t r y ­ w a n e w k o n t e k ś c i e m i a s t , r z a d k o b y w a p o d e j m o w a n e w p r a c a c h d o t y c z ą c y c h w s i . T y m ­ c z a s e m p o t r z e b a d o b r z e z a p r o j e k t o w a n y c h m i e j s c w s p ó l n y c h j e s t c o r a z c z ę ś c ie j d o s t r z e g a n a

Adres do korespondencji - Corresponding author: Dawid Soszyński, Zakład Ekologii

Krajobrazu i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, 20-262 Lublin,

ul. Dobrzańskiego 37, e-mail: seczuan@wp.pl

(3)

z a r ó w n o p r z e z s a m o r z ą d y l o k a l n e , j a k i p r z e z s p o ł e c z n o ś c i w i e j s k i e , c z e g o w y r a z e m m o g ą b y ć d z i a ł a n i a m . i n . w r a m a c h p r o g r a m u „ O d n o w a W s i ” . N i e s t e t y w p r a k t y c e p l a n o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o n a o b s z a r a c h w i e j s k i c h z a g a d n i e n i e t o p o d e j m o w a n e j e s t n i e z w y k l e r z a d ­ k o . W n i n i e j s z e j p r a c y p o d j ę t o p r ó b ę z a r y s o w a n i a t e g o p r o b l e m u p o p r z e z a n a l i z ę p r z e ­ s t r z e n i p u b l i c z n y c h t r z e c h w y b r a n y c h w s i . J e d n o c z e ś n i e j e s t t o p r e z e n t a c j a p r o p o n o w a ­ n e g o p r z e z a u t o r ó w s p o s o b u p o s t ę p o w a n i a p o z w a l a j ą c e g o n a o k r e ś l e n i e k i e r u n k ó w z a g o s p o d a r o w a n i a w i e j s k i c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . P r z e s t r z e ń p u b l i c z n ą a u t o r z y r o z u m i e j ą j a k o „ f r a g m e n t p r z e s t r z e n i [ ...] p r z e z n a c z o n y n a p o t r z e b y r e a l i z a c j i b e z p o ś r e d n i c h k o n t a k t ó w p o m i ę d z y u c z e s t n i k a m i ż y c i a s p o ł e c z n e ­ g o o r a z i n n e p o t r z e b y s p o ł e c z n e k o r z y s t a j ą c y c h z n i e g o z b i o r o w o ś c i , p o z o s t a j ą c j e d n o ­ c z e ś n i e f i z y c z n i e d o s t ę p n y d l a w s z y s t k i c h z a i n t e r e s o w a n y c h o s ó b ” [ L o r e n s 2 0 1 0 ] . J a k o c e c h y d o d a t k o w e p o t r a k t o w a n o l o k a l i z a c j ę n a j w a ż n i e j s z y c h o b i e k t ó w o z n a c z e n i u s p o ­ ł e c z n y m , u s ł u g o w y m , k u l t u r a l n y m , o b i e k t ó w - s y m b o l i [ W e j h e r t 1 9 7 4 ] c z y t e ż c e l o w o ś ć k s z t a ł t o w a n i a , z g o d n e g o z e s p o ł e c z n y m i z a s a d a m i i w a r t o ś c i a m i [ K a r t a P r z e s t r z e n i P u ­ b l i c z n e j 2 0 0 9 ] . W y n i k a t o z f a k t u , i ż w i e l e z o p i s y w a n y c h m i e j s c , m i m o d u ż e g o z n a c z e n i a d l a f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z n o ś c i w i e j s k i e j , c e c h t a k i c h n i e p o s i a d a . Z t e g o s a m e g o w z g l ę d u p o m i n i ę t o r ó w n i e ż u s t a w o w y w y m ó g w s k a z a n i a l o k a l i z a c j i p r z e s t r z e n i p u b l i c z ­ n e j w s t u d i u m u w a r u n k o w a ń i k i e r u n k ó w z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o g m i n y [ U s t a w a 2 0 0 3 ] , g d y ż w c a ł e j g m i n i e n i e w s k a z a n o a n i j e d n e g o t a k i e g o m i e j s c a .

OBSZAR BADAŃ

P r a c ę z r e a l i z o w a n o w g m i n i e U ś c i m ó w , b ę d ą c e j t y p o w ą g m i n ą r o l n i c z ą P o l e s i a Z a ­ c h o d n i e g o z l o k a l n i e i n t e n s y w n i e r o z w i n i ę t ą f u n k c j ą t u r y s t y c z n ą . D o b a d a ń w y b r a n o t r z y w s i e o p o d o b n e j l i c z b i e m i e s z k a ń c ó w , l e c z r ó ż n i ą c e s i ę z n a c z n i e f u n k c j ą i r a n g ą w s y s t e m i e o s a d n i c z y m g m i n y . P i e r w s z ą j e s t w i e ś U ś c i m ó w o r a n d z e p o n a d p o d s t a w o ­ w e j . J e s t o n a s i e d z i b ą g m i n y z r o z b u d o w a n ą f u n k c j ą u s ł u g o w ą i p r o d u k c y j n ą , a j e d n o ­ c z e ś n i e w a ż n ą f u n k c j ą a d m i n i s t r a c y j n ą i s a k r a l n ą . D r u g ą j e s t w i e ś K r a s n e o r a n d z e p o d ­ s t a w o w e j . W i o d ą c ą j e s t t u f u n k c j a p r o d u k c y j n a ( r o l n i c z a ) i t u r y s t y c z n a . T r z e c i a w i e ś t o J e d l a n k a S t a r a , b ę d ą c a w s i ą o r a n d z e e l e m e n t a r n e j . J e s t o n a z ł o ż o n a z d w ó c h c z ę ś c i : t r a ­ d y c y j n e j n i e w i e l k i e j u l i c ó w k i z w i o d ą c ą f u n k c j ą p r o d u k c y j n ą ( r o l n i c z ą ) o r a z c z ę ś c i z z a ­ b u d o w ą w i e l o r o d z i n n ą d a w n e g o p a ń s t w o w e g o g o s p o d a r s t w a r y b a c k i e g o , g d z i e o b e c n i e n i e w i e l e o s ó b p o z o s t a j e z a t r u d n i o n y c h w p r y w a t n y m g o s p o d a r s t w i e r y b a c k i m , z a ś p o ­ z o s t a l i s ą w w i ę k s z o ś c i b e z r o b o t n i .

METODY

P r z e p r o w a d z o n e b a d a n i a s k ł a d a ł y s i ę z t r z e c h z a s a d n i c z y c h e t a p ó w . P i e r w s z y z n i c h m i a ł n a c e l u i d e n t y f i k a c j ę w s z y s t k i c h t y p ó w p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h f u n k c j o n u j ą c y c h w p o s z c z e g ó l n y c h w s i a c h , a t a k ż e c h a r a k t e r y s t y k ę s y s t e m u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w k a ż d e j w s i. W d r u g i m e t a p i e p r z e p r o w a d z o n o s z c z e g ó ł o w ą o c e n ę s t a n u z a g o s p o d a r o w a ­ n i a , a n a l i z ę f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z n e g o o r a z s t u d i a k r a j o b r a z o w e p o s z c z e g ó l n y c h m i e j s c .

(4)

T r z e c i e t a p s t a n o w i r o d z a j p o d s u m o w a n i a i z a w i e r a c h a r a k t e r y s t y k ę p r o b l e m ó w d o t y c z ą ­ c y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w b a d a n y c h w s i a c h , j a k t e ż w y t y c z n e d o p r a w i d ł o w e g o k s z t a ł t o w a n i a t y c h m i e j s c . I d e n t y f i k a c j ę p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h i c h a r a k t e r y s t y k ę i c h f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z ­ n e g o p r z e p r o w a d z o n o g ł ó w n i e n a p o d s t a w i e r o z b u d o w a n y c h w y w i a d ó w s w o b o d n y c h p r z e p r o w a d z o n y c h z m i e s z k a ń c a m i p o s z c z e g ó l n y c h w s i , w t y m z o s o b a m i k l u c z o w y m i w ż y c i u s p o ł e c z n o ś c i w i e j s k i e j . W k a ż d e j m i e j s c o w o ś c i p r z e p r o w a d z o n o 4 - 5 w y w i a d ó w , z k t ó r y c h k a ż d y s k ł a d a ł s i ę z c z t e r e c h z a s a d n i c z y c h c z ę ś c i . P i e r w s z a d o t y c z y ł a ż y c i a s p o ł e c z n e g o w s i . N a d r u g ą s k ł a d a ł s i ę s z e r e g p y t a ń p o m a g a j ą c y c h r o z m ó w c y w s k a z a ć w s z y s t k i e t y p y p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w j e g o m i e j s c o w o ś c i . C z ę ś ć t r z e c i a d o t y c z y ł a s z c z e g ó ł o w e j o c e n y i c h a r a k t e r y s t y k i z i d e n t y f i k o w a n y c h m i e j s c . W c z ę ś c i c z w a r t e j r o z ­ m ó w c y p r z e d s t a w i a l i w ł a s n e p r o p o z y c j e d o t y c z ą c e k s z t a ł t o w a n i a n o w y c h i z a g o s p o d a ­ r o w a n i a i s t n i e j ą c y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , a t a k ż e w s k a z y w a l i n a p o t e n c j a l n e p r o b l e ­ m y z w i ą z a n e z p r o p o n o w a n y m i p r z e k s z t a ł c e n i a m i . C h a r a k t e r y s t y k ę s y s t e m u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h n a w s i o r a z o c e n ę i c h s t a n u z a g o ­ s p o d a r o w a n i a p r z e p r o w a d z o n o g ł ó w n i e n a p o d s t a w i e o b s e r w a c j i i s z c z e g ó ł o w e g o k a r t o ­ w a n i a t e r e n o w e g o . C z ę ś ć d a n y c h p o c h o d z i ł a t a k ż e z w y w i a d ó w . P r z y s t u d i a c h k r a j o b r a z o w y c h , z a s t o s o w a n o m e t o d ę J. B o g d a n o w s k i e g o [ 2 0 0 0 ] , w y ­ k o r z y s t u j ą c w n i e j r ó w n i e ż p e w n e e l e m e n t y m e t o d y s e k t o r o w e j a n a l i z y w n ę t r z k r a j o b r a ­ z o w y c h i p a n o r a m I. N i e d ź w i e d z k i e j - F i l i p i a k [ 2 0 0 5 ].

WYNIKI BADAŃ

C h a r a k t e r y s t y k a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h W k a ż d e j z a n a l i z o w a n y c h m i e j s c o w o ś c i s t w i e r d z o n o o b e c n o ś ć r o z b u d o w a n y c h , c h o ć s ł a b o f u n k c j o n u j ą c y c h s y s t e m ó w p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , n a k t ó r e s k ł a d a ł o s i ę 9 m i e j s c w S t a r y m U ś c i m o w i e , 7 w K r a s n e m i 6 w J e d l a n c e S t a r e j . N a j w a ż n i e j s z e p r z e ­ s t r z e n i e z w i ą z a n e s ą p r z e d e w s z y s t k i m z u s ł u g a m i h a n d l u . S ą t o z a z w y c z a j p r z y p a d k o w o p o w s t a ł e p l a c y k i , p a r k i n g i l u b f r a g m e n t y c h o d n i k ó w p r z e d w i e j s k i m i s k l e p a m i ( f o t. 1 i 2). W s z ę d z i e s ą o n e m i e j s c a m i o ż y w i o n y c h k o n t a k t ó w p o m i ę d z y m i e s z k a ń c a m i , n i e s t a n o ­ w i ą j e d n a k w y r a ź n e j , ś w i a d o m i e u k s z t a ł t o w a n e j g ł ó w n e j p r z e s t r z e n i w i e j s k i e j . W e w s z y s t k i c h b a d a n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h z n a j d u j ą s i ę o b i e k t y o f u n k c j i k u l t u r a l n o - r o z r y w - k o w e j i e d u k a c y j n e j ( r e m i z y , b i b l i o t e k a , s z k o ł y ) , z z a ł o ż e n i a b ę d ą c e m i e j s c a m i s p o t k a ń , c h o ć n i e f u n k c j o n u j ą o n e w p e ł n i j a k o p r z e s t r z e n i e p u b l i c z n e . O t o c z e n i e t y c h o b i e k t ó w n i e s p r z y j a ż a d n y m a k t y w n o ś c i o m s p o ł e c z n y m , a r e m i z y s ą u ż y t k o w a n e s p o r a d y c z n i e . I s t o t n ą r o l ę w ż y c i u s p o ł e c z n y m w s i p e ł n i ą n a t o m i a s t f r a g m e n t y u l i c ( f o t. 3 ) , w s k a z y w a ­ n e p r z e z m i e s z k a ń c ó w j a k o g ł ó w n e o ś r o d k i ż y c i a t o w a r z y s k i e g o . W J e d l a n c e S t a r e j , k t ó ­ r e j c z ę ś ć s t a n o w i d a w n e o s i e d l e p o p e g e e r o w s k i e , „ t ę t n i ą c ą ż y c i e m ” p r z e s t r z e n i ą p u b l i c z ­ n ą j e s t o b s z a r p o m i ę d z y b l o k a m i ( f o t. 4 ) . W U ś c i m o w i e d u ż e z n a c z e n i e m a r ó w n i e ż t e r e n s p o r t o w y . W k a ż d e j m i e j s c o w o ś c i o k r e s o w o r o l ę p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h p e ł n i ą o b i e k t y s a k r a l n e . N a b o ż e ń s t w a o d b y w a j ą s i ę t a m c o d z i e n n i e ( k o ś c i ó ł w S t a r y m U ś c i m o w i e ) lu b c o t y g o d n i o w o ( r e m i z a w J e d l a n c e S t a r e j ) . W a ż n e , c h o ć s p o r a d y c z n e m i e j s c a s p o t k a ń m i e s z k a ń c ó w , z w i ą z a n e z r ó ż n e g o t y p u n a b o ż e ń s t w a m i o k o l i c z n o ś c i o w y m i ( m a j ó w k i ,

(5)

c z e r w c o w e , ś w i ę c e n i e p ó l , ś w i ę c e n i e p o k a r m ó w ) , s t a n o w i ą t a k ż e k a p l i c z k i . Z e w z g l ę d u n a s p e c y f i k ę o p i s y w a n e j g m i n y w k a ż d e j z a n a l i z o w a n y c h m i e j s c o w o ś c i z n a j d u j ą s i ę r ó w n i e ż p r z e s t r z e n i e r e k r e a c y j n e . S ą t o p l a ż e p o ł o ż o n e n a d j e z i o r a m i z n a j d u j ą c y m i s i ę w g r a n i c a c h w s i ( f o t. 5 ) . P r z e s t r z e n i e t e s ą j e d n a k z a z w y c z a j o d i z o l o w a n e o d m i e j s c o w o ­ ś c i i u ż y t k o w a n e g ł ó w n i e p r z e z o s o b y p r z y j e z d n e . W o p i s y w a n y c h w s i a c h m a m y w i ę c d o c z y n i e n i a z r o z b u d o w a n y m i z r ó ż n i c o w a n y m s y s t e m e m p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , k t ó r e s ą j e d n a k s ł a b o z a g o s p o d a r o w a n e i s i l n i e r o z p r o s z o n e .

Fot. 1.

Centrum wsi Stary Uścimów (autor K. Muda)

Photo 1. Center of the village o f Stary Uścimów (author K. Muda)

Fot. 2.

Centrum wsi Krasne (autor P. Gadaj)

Photo 1. Center of the village of Krasne (author P. Gadaj)

Fot. 3.

Droga przez wieś Jedlanka Stara (autor K. Muda)

Photo 3. Road across the village in Jedlanka Stara (author K. Muda)

(6)

Fot. 4.

Przestrzeń między blokami w Jedlance Starej PGR (autor P. Gadaj)

Photo 4. Space between blocks o f flats in the village o f Jedlanka Stara PGR (author P. Gadaj)

Fot. 5.

Plaża wiejska w Krasnem (autor K. Muda)

Photo 5. Village beach in Krasne (author K. Muda)

O c e n a s t a n u z a g o s p o d a r o w a n i a W ł a ś c i w e z a g o s p o d a r o w a n i e m a z p e w n o ś c i ą k l u c z o w e z n a c z e n i e d l a f u n k c j o n o w a ­ n i a d a n e j p r z e s t r z e n i p u b l i c z n e j . M o ż e o n o t w o r z y ć p r z e s t r z e ń d l a k o n k r e t n y c h a k t y w n o ­ ś c i i s p r a w i a ć , ż e m i e j s c e b ę d z i e b e z p i e c z n e , c z y s t e i f u n k c j o n a l n e . W y d a j e s i ę , ż e d l a m i e s z k a ń c ó w a n a l i z o w a n y c h w s i b a r d z o d u ż e z n a c z e n i e m a u p o r z ą d k o w a n i e p r z e s t r z e n i , j a k t e ż o b e c n o ś ć n o w y c h e l e m e n t ó w z a g o s p o d a r o w a n i a . Z a z w y c z a j p o z y t y w n i e o c e n i a j ą o n i p r z e d e w s z y s t k i m n o w e l u b o d n o w i o n e m i e j s c a , w m n i e j s z y m s t o p n i u z w r a c a j ą u w a ­ g ę n a i c h e s t e t y k ę , l o k a l i z a c j ę c z y f u n k c j o n a l n o ś ć . W t y m k o n t e k ś c i e z a n a j l e p i e j z a g o ­ s p o d a r o w a n e w b a d a n y c h w s i a c h n a l e ż y u z n a ć m i e j s c a s ą s i a d u j ą c e z p r y w a t n y m i u s ł u ­ g a m i ( s k l e p y , o ś r o d k i t u r y s t y c z n e ) o r a z o b i e k t a m i s a k r a l n y m i ( k o ś c i ó ł , k a p l i c z k i ) . N a j b a r d z i e j z a n i e d b a n e s ą n a t o m i a s t m i e j s c a s ą s i a d u j ą c e z r e m i z a m i , b i b l i o t e k ą o r a z p u ­ b l i c z n e p l a ż e . W z a g o s p o d a r o w a n i u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h b a d a n y c h m i e j s c o w o ś c i z a u w a ż a l n y j e s t p r z e d e w s z y s t k i m b r a k p l a c ó w i t r a k t ó w p i e s z y c h . O b i e k t y p u b l i c z n e i p r y w a t n e o t a ­ c z a j ą g ł ó w n i e p a r k i n g i - s t a n o w i ą c e c e n t r a l n y p u n k t w i e l u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . W z w i ą z k u z t y m b r a k u j e r ó w n i e ż m i e j s c d o s i e d z e n i a - j e d y n i e n i e k t ó r y m p r y w a t n y m s k l e p o m t o w a r z y s z ą o g r ó d k i p i w n e , a l e t r u d n o t r a k t o w a ć j e j a k o p r z e s t r z e ń o n i e o g r a n i ­ c z o n e j d o s t ę p n o ś c i .

(7)

N a w i e r z c h n i a a n a l i z o w a n y c h p r z e s t r z e n i j e s t b a r d z o z r ó ż n i c o w a n a , z a r ó w n o j e ś l i c h o ­ d z i o t y p n a w i e r z c h n i ( k o s t k a b r u k o w a , a s f a l t , n a w i e r z c h n i a g r u n t o w a c z y t r a w i a s t a ) , j a k i o s t a n j e j u t r z y m a n i a . D o c h a r a k t e r y s t y c z n y c h c e c h w i ę k s z o ś c i m i e j s c m o ż n a z a l i c z y ć b r a k s p ó j n e j k o n c e p c j i z a g o s p o d a r o w a n i a . D o b r z e i l u s t r u j e t o t e r e n m i ę d z y b l o k a m i w J e d l a n c e S t a r e j , g d z i e k a ż d y z l o k a t o r ó w o d p o w i e d z i a l n y j e s t z a n i e w i e l k i f r a g m e n t p r z e s t r z e n i , w z w i ą z k u z c z y m ś c i e ż k i g r u n t o w e p r z e p l a t a j ą s i ę z p ł y t a m i b e t o n o w y m i , a w y k o s z o n e t r a w n i k i s t a n o w i ą m o z a i k ę z b u j n ą r o ś l i n n o ś c i ą z i e l n ą t r a w n i k ó w n i e s k o s z o - n y c h . R ó w n i e c h a o t y c z n i e u k s z t a ł t o w a n a j e s t z i e l e ń . W i ę k s z o ś ć n a s a d z e ń d o k o n y w a n a j e s t s p o n t a n i c z n i e p r z e z w ł a ś c i c i e l i g r u n t ó w . L i c z n e s ą t e ż s a m o s i e j k i w m i e j s c a c h z a n i e ­ d b a n y c h i n i e u ż y t k o w a n y c h . Z p e w n o ś c i ą d u ż y m e s t e t y c z n y m p r o b l e m e m w i ę k s z o ś c i w i e j s k i c h p r z e s t r z e n i j e s t b r a k k o s z y n a ś m i e c i l u b t e ż o b e c n o ś ć k o n t e n e r ó w w c e n t r a l n y c h , e k s p o n o w a n y c h p u n k t a c h . A n a l i z a f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z n e g o p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h J a k w y n i k a z p r z e p r o w a d z o n y c h w y w i a d ó w , ż y c i e s p o ł e c z n e m i e s z k a ń c ó w o p i s y w a ­ n y c h w s i o g r a n i c z a s i ę d o s p o t k a ń w w ą s k i m g r o n i e w p r y w a t n y c h d o m a c h i o g r ó d ­ k a c h . C z a s w o l n y w y p e ł n i a g ł ó w n i e t e l e w i z j a i i n t e r n e t . W s z e l k i e a k t y w n o ś c i p o z a d o ­ m e m r e a l i z o w a n e s ą p r z e d e w s z y s t k i m p o z a t e r e n e m w s i - w p o b l i s k i c h m i a s t a c h c z y w i ę k s z y c h w s i a c h . I s t o t n e s ą t u s z c z e g ó l n i e o p i n i e s t a r s z y c h o s ó b p o r ó w n u j ą c y c h o b e c n e , n i e z w y k l e u b o g i e ż y c i e s p o ł e c z n o ś c i w i e j s k i e j z o k r e s e m s p r z e d k i l k u d z i e s i ę c i u l a t, k i e d y w i e ś t ę t n i ł a ż y c i e m . W e w s z y s t k i c h b a d a n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h p r z e s t r z e n i a m i n a j l e p i e j f u n k c j o n u j ą c y m i s p o ł e c z n i e s ą - j a k j u ż w s p o m i n a n o - f r a g m e n t y u l i c i t e r e n y o t a c z a j ą c e s k l e p y , a w p r z y p a d k u m i e j s c o w o ś c i g m i n n e j r ó w n i e ż b o i s k o s p o r t o w e . O k r e s o w o d u ż e z n a c z e ­ n i e d l a m i e s z k a ń c ó w m a j ą r ó w n i e ż o b i e k t y s a k r a l n e , s t a n o w i ą c e c z ę s t o , o p r ó c z a s p e k t u c z y s t o r e l i g i j n e g o , n a j w a ż n i e j s z e m i e j s c e s p o t k a ń l o k a l n e j s p o ł e c z n o ś c i . Z n a c z e n i e u l i c w i e j s k i c h j a k o p r z e s t r z e n i p u b l i c z n e j j e s t o b e c n i e n i e w i e l k i e w s t o s u n ­ k u d o s y t u a c j i s p r z e d k i l k u n a s t u l a t , k i e d y z d e c y d o w a n i e w i ę c e j b y ł o o s ó b n i e t y l k o s p a c e r u j ą c y c h , a l e r ó w n i e ż o b s e r w u j ą c y c h . T e n t y p o w y d l a w s i p o l s k i e j o b r a z l u d z i o p a r t y c h o p ł o t l u b s i e d z ą c y c h n a ł a w e c z k a c h p o d p ł o t e m n a l e ż y j u ż w w i ę k s z o ś c i w s i d o p r z e s z ł o ś c i . Z w y c z a j t e n n a b a d a n y m t e r e n i e z a c h o w a ł s i ę j e d y n i e w j e d n e j z k o l o n i i w s i K r a s n e , g d z i e z w a r t a z a b u d o w a z l o k a l i z o w a n a j e s t z d a l a o d g ł ó w n y c h t r a s k o m u n i ­ k a c y j n y c h - p r z y d r o d z e p r o w a d z ą c e j j e d y n i e d o t e j c z ę ś c i w s i . P o t w i e r d z a t o d u ż y w p ł y w r u c h u s a m o c h o d o w e g o n a s p o ł e c z n e f u n k c j o n o w a n i e w s i . A n a l o g i c z n a s y t u a c j a w y s t ę p u j e n a o s i e d l u p o p e g e e r o w s k i m , g d z i e n i e m a l c a ł y o b s z a r s t a n o w i s t r e f ę p i e s z ą i j e s t n a c o d z i e ń m i e j s c e m z a b a w d z i e c i , u p r a w i a n i a s p o r t u , s p o t k a ń n a ł a w e c z k a c h w y ­ s t a w i o n y c h p r z e z m i e s z k a ń c ó w itp . L u d z i o p a r t y c h o p ł o t z a s t ą p i l i t u m i e s z k a ń c y w y g l ą ­ d a j ą c y p r z e z o k n a i j e s t t o z p e w n o ś c i ą n a j l e p s z y m d o w o d e m n a t o , i ż d a n y o b s z a r s t a ­ n o w i „ a r e n ę w y d a r z e ń ” i p e ł n i f u n k c j ę p r z e s t r z e n i p u b l i c z n e j . Z e s p o ł e c z n e g o p u n k t u w i d z e n i a s p o ś r ó d w s z y s t k i c h z i d e n t y f i k o w a n y c h m i e j s c n a j ­ s ł a b i e j f u n k c j o n u j ą t e r e n y r e m i z w i e j s k i c h w r a z z i c h o t o c z e n i e m . B r a k o s ó b d o b r z e z a r z ą d z a j ą c y c h t y m i o b i e k t a m i s p o w o d o w a ł , ż e n i e m a l p r z e s t a ł y o n e p e ł n i ć r o l ę m i e j s c

(8)

s p o t k a ń . P o d o b n a s y t u a c j a d o t y c z y s z k ó ł , k t ó r e p o z a s w ą w i o d ą c ą f u n k c j ą e d u k a c y j n ą w b a d a n y c h w s i a c h n i e p e ł n i ą r o l i p r z e s t r z e n i w a ż n e j d l a m i e s z k a ń c ó w . P r z y k ł a d e m m o ż e b y ć t u b o i s k o s z k o l n e w K r a s n e m ( j e d y n e w e w s i ) z a m y k a n e n a c a ł y o k r e s w a k a c y j n y . J e ś l i c h o d z i o t e r e n y r e k r e a c y j n e , w a n a l i z o w a n y c h w s i a c h z a u w a ż y ć m o ż n a p e w n ą p r a w i d ł o w o ś ć . D o b r z e z a g o s p o d a r o w a n e o ś r o d k i w y p o c z y n k o w e o d w i e d z a n e s ą p r z e z m i e s z k a ń c ó w w s i n i e l i c z n i e . W z a s a d z i e k o r z y s t a z n i c h j e d y n i e m ł o d z i e ż . N a t o m i a s t p l a ­ ż e w i e j s k i e , m i m o i ż d a w n i e j b a r d z o p o p u l a r n e w ś r ó d m i e s z k a ń c ó w , s ą o b e c n i e z a n i e d b a ­ n e i r z a d k o o d w i e d z a n e . T e r e n y w y p o c z y n k o w e f u n k c j o n u j ą w i ę c n i e z a l e ż n i e , w o d e r w a ­ n i u o d w s i i j e j m i e s z k a ń c ó w , c h o c i a ż p o ł o ż o n e s ą w g r a n i c a c h w s i i w b e z p o ś r e d n i m s ą s i e d z t w i e z a b u d o w y w i e j s k i e j . K r a j o b r a z W i ę k s z o ś ć p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w a n a l i z o w a n y c h w s i a c h t o j e d n o c z e ś n i e w n ę t r z a a r c h i t e k t o n i c z n o - k r a j o b r a z o w e . P o s i a d a j ą o n e z r e g u ł y w i e l e ś c i a n s u b i e k t y w n y c h . Ś c i a ­ n y k o n k r e t n e s t a n o w i n i e l i c z n a z a b u d o w a . I s t o t n ą r o l ę o d g r y w a z a z w y c z a j z w a r t a z i e l e ń . W n ę t r z a z n a j d u j ą c e s i ę w c e n t r a l n y c h c z ę ś c i a c h w s i m a j ą z w y k l e c h a r a k t e r w y d ł u ż o n y z d w o m a o t w a r c i a m i n a d a l s z e c z ę ś c i w s i . T r u d n o t e ż w y z n a c z y ć j e d n o z n a c z n i e g r a n i c e p o s z c z e g ó l n y c h w n ę t r z . P o z a z w a r t ą z a b u d o w ą w s i d o m i n u j ą w n ę t r z a z d a l e k i m i o t w a r ­ c i a m i w i d o k o w y m i . P r z y k ł a d e m t e g o m o ż e b y ć b o i s k o w U ś c i m o w i e c z y p r z e s t r z e ń m i ę ­ d z y b l o k a m i w J e d l a n c e , s k ą d r o z p o ś c i e r a j ą s i ę r o z l e g ł e w i d o k i n a o t a c z a j ą c e w i e ś t e r e n y r o l n i c z e . C i e k a w e o t w a r c i a w i d o k o w e z o c z y w i s t y c h w z g l ę d ó w c e c h u j ą t e ż t e r e n y r e k r e ­ a c y j n e ( p l a ż e ) , a n a w e t c m e n t a r z w U ś c i m o w i e . Z i e l e ń , z a b u d o w a , m a ł a a r c h i t e k t u r a i o g r o d z e n i a c z ę s t o d z i e l ą w n ę t r z a n a k i l k a c z ę ś c i n i e s t a n o w i ą c y c h s p ó j n e j c a ł o ś c i k o m p o z y c y j n e j . W y n i k a t o z p r z y p a d k o w o ś c i r o z m i e s z ­ c z e n i a t y c h e l e m e n t ó w i b r a k u j a k i c h k o l w i e k d z i a ł a ń z m i e r z a j ą c y c h d o e s t e t y c z n e g o u p o ­ r z ą d k o w a n i a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . D o t y c z y t o z w ł a s z c z a z i e l e n i w i e j s k i e j , k s z t a ł t o w a n e j s a m o c z y n n i e l u b w s p o s ó b b a r d z o c h a o t y c z n y . N a t y m t l e w y r ó ż n i a j ą s i ę j e d y n i e w n ę t r z a s a k r a l n e , g d z i e j e d e n g o s p o d a r z l u b g r u p a o s ó b d b a o z a g o s p o d a r o w a n i e t e r e n u , n a d a j ą c z i e l e n i o k r e ś l o n ą f o r m ę . C e n n e p o d t y m w z g l ę d e m s ą r ó w n i e ż n i e k t ó r e t e r e n y r e k r e a c y j n e , g d z i e z i e l e ń r o z w i j a s i ę b e z k o n t r o l i c z ł o w i e k a , t w o r z ą c e f e k t o w n e , n a t u r a l n e o t o c z e n i e p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . M i e j s c a o t o c z o n e p r z e z t e r e n y p r y w a t n e c e c h u j e z n a c z n i e w i ę k s z a d b a ł o ś ć o r o ś l i n n o ś ć , c z e g o w y r a z e m s ą n a j c z ę ś c i e j r e g u l a r n e n a s a d z e n i a d r z e w i k r z e w ó w i g l a s t y c h , w y r a ź n i e o d c i n a j ą c e s i ę o d t r a d y c y j n e j , l o k a l n e j z i e l e n i w i e j s k ie j. W i ę k s z o ś ć p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h n i e p o s i a d a c i e k a w y c h d o m i n a n t k r a j o b r a z o w y c h . W y j ą t k i e m s ą t u z n o w u p r z e s t r z e n i e p r z y o b i e k t a c h s a k r a l n y c h . W i n n y c h p r z y p a d k a c h c z ę s t o m a m y n a t o m i a s t d o c z y n i e n i a z d o m i n a n t ą n e g a t y w n ą , t a k ą j a k s t a c j a b e n z y n o w a c z y k o n t e n e r n a ś m i e c i . L i c z b a e l e m e n t ó w d e s t r u k c y j n y c h w a n a l i z o w a n y c h w n ę t r z a c h k r a j o b r a z o w y c h j e s t j e d n a k o w i e l e w i ę k s z a . N i e m a l w s z ę d z i e b a r d z o a g r e s y w n y m e l e ­ m e n t e m d y s h a r m o n i j n y m w k r a j o b r a z i e s ą r e k l a m y . W e w s i a c h r e k r e a c y j n y c h s p o t y k a s i ę p o n a d t o t y m c z a s o w e p u n k t y g a s t r o n o m i c z n e ( p r z y c z e p y , n a m i o t y i t p . ) . N e g a t y w n i e n a k r a j o b r a z w p ł y w a j ą t a k ż e b a r d z o r ó ż n o r o d n e o g r o d z e n i a , s t a r e s ł u p y , z n i s z c z o n e e l e m e n ­ t y i n f r a s t r u k t u r y t e c h n i c z n e j , k o s z e n a ś m i e c i , a n a w e t z n a k i d r o g o w e - b y w a , ż e n i e c z y ­ t e l n e i b e z u ż y t e c z n e .

(9)

W a r t o o d n o t o w a ć , ż e o p r ó c z e l e m e n t ó w z n i s z c z o n y c h i z a n i e d b a n y c h , j e d n o z n a c z n i e n e g a t y w n i e w p ł y w a j ą c y c h n a w a l o r y k r a j o b r a z o w e , w o m a w i a n y c h p r z e s t r z e n i a c h p o j a ­ w i a j ą s i ę l i c z n i e n o w e l u b o d n o w i o n e o b i e k t y o a g r e s y w n e j k o l o r y s t y c e , c z ę s t o b a r d z o z r ó ż n i c o w a n e j w o b r ę b i e j e d n e g o w n ę t r z a k r a j o b r a z o w e g o . N i e s t e t y b y w a , ż e s ą o n e p o ­ z y t y w n i e o d b i e r a n e p r z e z m i e s z k a ń c ó w - g ł ó w n i e z e w z g l ę d u n a f a k t , i ż z d e c y d o w a n i e o d c i n a j ą s i ę o d s t a r e j i s z a r e j r z e c z y w i s t o ś c i i s ą u w a ż a n e z a n o w o c z e s n e . G ł ó w n e p r o b l e m y p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h P r z e d s t a w i o n e p o w y ż e j a n a l i z y s t a n u z a g o s p o d a r o w a n i a , f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z n e ­ g o i w a l o r ó w k r a j o b r a z o w y c h b a d a n y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h u k a z u j ą s z e r e g p r o b l e ­ m ó w , k t ó r e p o w o d u j ą , i ż m i e j s c a t e s ą w s t o s u n k o w o n i e w i e l k i m s t o p n i u w y k o r z y s t y w a ­ n e i n i s k o o c e n i a n e p r z e z m i e s z k a ń c ó w . I c h o b e c n e z a g o s p o d a r o w a n i e j e s t w z d e c y d o ­ w a n e j w i ę k s z o ś c i p r z y p a d k ó w c h a o t y c z n e i p r z y p a d k o w e . D o t y c z y t o r o z m i e s z c z e n i a p o ­ s z c z e g ó l n y c h p r z e s t r z e n i , l o k a l i z a c j i u s ł u g , a t a k ż e w z a j e m n y c h p o w i ą z a ń t y c h e l e m e n ­ t ó w . C h a o t y c z n e j e s t r ó w n i e ż z a g o s p o d a r o w a n i e s a m y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , a z w ł a s z c z a u k s z t a ł t o w a n i e z i e l e n i w i e j s k i e j , k t ó r a - m i m o i ż p o w i n n a p o d k r e ś l a ć z n a c z e ­ n i e t y c h m i e j s c - c z ę s t o p o w o d u j e i c h w i z u a l n e r o z b i c i e , a z a m i a s t m a s k o w a ć e l e m e n t y d e s t r u k c y j n e w k r a j o b r a z i e , p r z y s ł a n i a c i e k a w e o b i e k t y i o t w a r c i a w i d o k o w e . Z a s a d n i c z y m p r o b l e m e m p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w y d a j e s i ę b r a k p o d s t a w o w y c h e l e ­ m e n t ó w w y p o s a ż e n i a m i e j s c p e ł n i ą c y c h o k r e ś l o n e f u n k c j e , t a k i c h j a k ł a w k i , z a d a s z e n i a , p l a c e z a b a w , u r z ą d z e n i a s p o r t o w e i t p . P r o b l e m t e n j e s t z r e s z t ą n a j c z ę ś c i e j p o d n o s z o n y p r z e z s a m y c h m i e s z k a ń c ó w . O s ł a b y m f u n k c j o n o w a n i u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h d e c y d u j e r ó w n i e ż z d o m i n o w a n i e o b s z a r u w s i p r z e z r u c h s a m o c h o d o w y i b r a k u ł a t w i e ń d l a r u c h u p i e s z e g o . C h o d z i t u z a r ó w n o o b r a k c h o d n i k ó w w z d ł u ż w i ę k s z o ś c i u l i c , j a k i o z a j ę c i e c e n t r a l n y c h c z ę ś c i w i e l u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h p o d p a r k i n g i . U d e r z a j ą c y j e s t b r a k r e k r e a c y j n e g o z a g o s p o d a r o w a n i a i u ż y t k o w a n i a p l a ż w b e z p o ­ ś r e d n i m o t o c z e n i u z a b u d o w y w i e j s k i e j . K o n t r a s t u j e t o z d o b r z e z a g o s p o d a r o w a n y m i o ś r o d k a m i r e k r e a c y j n y m i p o ł o ż o n y m i n i e c o d a l e j o d z a b u d o w y w i e j s k i e j , l e c z f u n k c j o n u ­ j ą c y m i n i e z a l e ż n i e o d w s i . M o ż n a t u m ó w i ć w p e w n y m s e n s i e o z a w ł a s z c z e n i u p r z e z t u ­ r y s t ó w p r z e s t r z e n i p o ł o ż o n e j w g r a n i c a c h w s i i n a l e ż ą c e j d a w n i e j d o j e j m i e s z k a ń c ó w . S p r z y j a t e m u p o l i t y k a w ł a ś c i c i e l i o ś r o d k ó w w y p o c z y n k o w y c h , t r a k t u j ą c y c h p l a ż e p o ł o ­ ż o n e w i c h s ą s i e d z t w i e j a k s w ó j t e r e n p r y w a t n y . I n n y m p r z y p a d k i e m z a w ł a s z c z a n i a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n e j p r z e z p e w n e g r u p y u ż y t k o w ­ n i k ó w s ą s k l e p y w r a z z i c h o t o c z e n i e m . M i m o i ż s ą t o m i e j s c a u c z ę s z c z a n e p r z e z w i ę k ­ s z o ś ć m i e s z k a ń c ó w , o b e c n i e k o j a r z o n e s ą g ł ó w n i e z e „ s p o t k a n i o w ą g r u p ą a l k o h o l o w ą ” [ S u l i m a 2 0 0 0 ] . P o w o d u j e t o s y t u a c j ę , w k t ó r e j „ p o r z ą d n i ” m i e s z k a ń c y n i e t y l k o n i e z a ­ t r z y m u j ą s i ę p o d s k l e p e m n a d ł u ż s z e s p o t k a n i a , a l e r ó w n i e ż n i e w i d z ą p o t r z e b y s t w o r z e ­ n i a w t y c h m i e j s c a c h w a r u n k ó w d o t a k i c h s p o t k a ń , g d y ż p r z e b y w a n i e w n i c h m o g ł o b y b y ć ź l e o d b i e r a n e p r z e z l o k a l n ą s p o ł e c z n o ś ć . I s t o t n y m p r o b l e m e m p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h n a w s i j e s t i c h e s t e t y k a . C h a o s i z a n i e ­ d b a n i e p r o w a d z i z a z w y c z a j d o p o w s t a n i a k r a j o b r a z u d y s h a r m o n i j n e g o . P r z e d e w s z y s t k i m m i e j s c a t e z a z w y c z a j n i e t w o r z ą w n ę t r z s p ó j n y c h k r a j o b r a z o w o , l e c z s ą n a g r o m a d z e n i e m e l e m e n t ó w o c a ł k o w i c i e o d m i e n n e j s t y l i s t y c e , g a b a r y t a c h i s t a n i e u t r z y m a n i a . D u ż ą r o l ę

(10)

w „ z a ś m i e c a n i u ” k r a j o b r a z u o d g r y w a j ą r e k l a m y , m a ł a a r c h i t e k t u r a , i n f r a s t r u k t u r a , a n a w e t n i e o d p o w i e d n i o k s z t a ł t o w a n a z i e l e ń . C z ę s t y m z j a w i s k i e m j e s t r ó w n i e ż a g r e s y w n a i z r ó ż ­ n i c o w a n a k o l o r y s t y k a o b i e k t ó w . M i e s z k a ń c y p o d k r e ś l a j ą n a t o m i a s t p r z e d e w s z y s t k i m z a ­ ś m i e c e n i e o d p a d a m i o r a z z a n i e d b a n i e b u d y n k ó w i m a ł e j a r c h i t e k t u r y .

WNIOSKI

P r z e p r o w a d z o n e a n a l i z y p o z w o l i ł y n a s f o r m u ł o w a n i e w n i o s k ó w d o t y c z ą c y c h k s z t a ł ­ t o w a n i a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w t r z e c h o p i s y w a n y c h w s i a c h . W y d a j e s i ę , ż e w s k a l i c a ł y c h m i e j s c o w o ś c i w e w s z y s t k i c h p r z y p a d k a c h k o n i e c z n e j e s t s k u p i a n i e r o z p r o s z o ­ n y c h a k t y w n o ś c i m i e s z k a ń c ó w w c e l u s t w o r z e n i a m n i e j s z e j l i c z b y , l e c z l e p i e j f u n k c j o ­ n u j ą c y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . J e d n y m z e s p o s o b ó w , s z c z e g ó l n i e w a ż n y m w p r z y ­ p a d k u m a ł y c h m i e j s c o w o ś c i , j e s t ś c i ś l e j s z a i n t e g r a c j a t y c h m i e j s c z p o d s t a w o w y m i u s ł u ­ g a m i , z w ł a s z c z a z o b i e k t a m i h a n d l o w y m i . W y j ą t k i e m s ą t u t e r e n y r e k r e a c y j n e , k t ó r y c h l o ­ k a l i z a c j a n a o b r z e ż a c h m i e j s c o w o ś c i j e s t n i e p o d w a ż a l n a . W t y m w y p a d k u i s t o t n e b y ł o b y s i l n i e j s z e p o w i ą z a n i e t y c h o b s z a r ó w z c e n t r u m w s i i m i e j s c a m i c z ę s t y c h s p o t k a ń m i e s z ­ k a ń c ó w . K o n i e c z n e w y d a j e s i ę w ł a ś c i w e z a g o s p o d a r o w a n i e i s t n i e j ą c y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z ­ n y c h . N a j p r o s t s z y m , a j e d n o c z e ś n i e n a j s k u t e c z n i e j s z y m s p o s o b e m o ż y w i e n i a t y c h m i e j s c j e s t w z b o g a c e n i e i c h o p o d s t a w o w e e l e m e n t y w y p o s a ż e n i a , t a k i e j a k m i e j s c a d o s i e d z e n i a , d o z a b a w y c z y u p r a w i a n i a s p o r t u . W p r o w a d z e n i e t y c h e l e m e n t ó w - p o p r z e z z w i ę k s z e n i e o f e r t y i p o s z e r z e n i e g r o n a u ż y t k o w n i k ó w - m o ż e r ó w n i e ż p r z y c z y n i a ć s i ę d o e l i m i n a c j i z j a w i s k a z a w ł a s z c z a n i a p r z e s t r z e n i . W w i e l u p r z y p a d k a c h n a l e ż a ł o b y s t w o r z y ć w a r u n k i d o i n t e g r a c j i m i e s z k a ń c ó w , a w i ę c t a k z a g o s p o d a r o w a ć m i e j s c a w s p ó l n e , b y p r z e n i o s ł a s i ę t a m c z ę ś ć a k t y w n o ś c i o b e c n i e o d b y w a j ą c y c h s i ę n a t e r e n a c h p r y w a t n y c h ( p o d w ó r k a , d o m y ) l u b p ó ł p r y w a t n y c h ( k l a t k i s c h o d o w e , g a r a ż e ) . W ł a ś c i w e z a g o s p o d a r o w a n i e p r z e s t r z e n i p o w i n n o s i ę o d b y w a ć r ó w n i e ż p o p r z e z o d ­ p o w i e d n i e k s z t a ł t o w a n i e k r a j o b r a z u . O g r o m n ą r o l ę m o ż e p e ł n i ć t u z i e l e ń , k t ó r a w y d z i e l a i p o d k r e ś l a n a j w a ż n i e j s z e m i e j s c a , j e d n o c z e ś n i e m a s k u j ą c e l e m e n t y n e g a t y w n e , t r u d n e d o u s u n i ę c i a . C i e k a w i e s k o m p o n o w a n a z i e l e ń m o ż e r ó w n i e ż s t a n o w i ć g ł ó w n y w a l o r d a ­ n e j p r z e s t r z e n i - z w ł a s z c z a j e ś l i m ó w i m y o t e r e n a c h r e k r e a c y j n y c h . Z p e w n o ś c i ą k a ż d e m i e j s c e w y m a g a i n d y w i d u a l n e g o p o d e j ś c i a d o k s z t a ł t o w a n i a k r a j o b r a z u , p r z e a n a l i z o w a ­ n i a m o ż l i w o ś c i i s p o s o b ó w u s u n i ę c i a e l e m e n t ó w d y s h a r m o n i j n y c h ( r e k l a m y , k o n t e n e r y n a ś m i e c i , z b ę d n a i n f r a s t r u k t u r a i t p . ) , t u d z i e ż z a d b a n i a o s p ó j n y c h a r a k t e r c a ł e g o w n ę ­ t r z a - o d p o w i a d a j ą c y j e d n o c z e ś n i e c h a r a k t e r o w i w s i. W p r z y p a d k u w s z y s t k i c h a n a l i z o w a n y c h w s i i s t o t n e b y ł o b y s k u p i e n i e w i ę k s z e j u w a ­ g i n a k s z t a ł t o w a n i u u l i c n i e t y l k o j a k o c i ą g ó w k o m u n i k a c y j n y c h , a l e r ó w n i e ż j a k o m i e j s c s p a c e r o w y c h , s ł u ż ą c y c h d o s p o t k a ń , r o z m ó w i w y p o c z y n k u m i e s z k a ń c ó w . W y m a g a t o z j e d n e j s t r o n y p r z e z n a c z e n i a o d p o w i e d n i o d u ż e j c z ę ś c i u l i c y n a s t r e f y p i e s z e , a z d r u ­ g i e j - z n a c z n e g o o g r a n i c z e n i a r u c h u s a m o c h o d o w e g o i w y e l i m i n o w a n i a m i e j s c p a r k i n g o ­ w y c h z c e n t r a l n y c h o b s z a r ó w p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . W s z e r s z y m k o n t e k ś c i e d o t y c z y t o r ó w n i e ż r o z p l a n o w a n i a k s z t a ł t u z a g r ó d , a z w ł a s z c z a p r z e d o g r ó d k ó w i o g r o d z e ń , k t ó ­ r y c h c h a r a k t e r m o ż e d e c y d o w a ć o j a k o ś c i i n a t ę ż e n i u k o n t a k t ó w m i ę d z y m i e s z k a ń c a m i .

(11)

W i e l u z m i a n w y m a g a j ą r ó w n i e ż p r z e s t r z e n i e r e k r e a c y j n e - s t a n o w i ą c e s p e c y f i k ę o m a ­ w i a n y c h w s i . C h o d z i ł o b y t u p r z e d e w s z y s t k i m o p r z y w r ó c e n i e t y c h t e r e n ó w m i e s z k a ń ­ c o m . W o m a w i a n y c h p r z y p a d k a c h p o w i n n o t o p o l e g a ć z j e d n e j s t r o n y n a z a g o s p o d a r o ­ w a n i u p l a ż p o ł o ż o n y c h w b e z p o ś r e d n i m s ą s i e d z t w i e z a b u d o w y w i e j s k i e j , z d r u g i e j z a ś n a s i l n i e j s z y m p o w i ą z a n i u i s t n i e j ą c y c h o ś r o d k ó w w y p o c z y n k o w y c h z c e n t r a l n y m i p r z e s t r z e ­ n i a m i w i e j s k i m i . U m o ż l i w i ł o b y t o m i e s z k a ń c o m d o s t ę p d o p l a ż , a j e d n o c z e ś n i e z a c h ę c i ł o t u r y s t ó w d o k o r z y s t a n i a z u s ł u g w i e j s k i c h . W ł a ś c i w i e z a g o s p o d a r o w a n e p r z e s t r z e n i e p u ­ b l i c z n e n a w s i m o g ł y b y p r z y c i ą g a ć t u r y s t ó w i p r z y c z y n i a ć s i ę d o j e s z c z e w i ę k s z e g o o ż y ­ w i e n i a i w z r o s t u z n a c z e n i a t y c h m i e j s c .

PODSUMOWANIE

Z p e w n o ś c i ą w i e l e z p r z e d s t a w i o n y c h w p r a c y p r o b l e m ó w w y n i k a z b r a k u ś w i a d o ­ m o ś c i m i e s z k a ń c ó w i s a m o r z ą d ó w n a t e m a t r o l i p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w f u n k c j o n o w a ­ n i u w s i i i c h z n a c z e n i u d l a j a k o ś c i ż y c i a n a w s i . W i ą ż e s i ę t o z p o m i j a n i e m t e g o z a g a d ­ n i e n i a p r z y o p r a c o w y w a n i u w i ę k s z o ś c i d o k u m e n t ó w p l a n i s t y c z n y c h n a t e r e n a c h w i e j s k i c h . T a m , g d z i e t a ś w i a d o m o ś ć s i ę p o j a w i a , g ł ó w n ą p r z e s z k o d ą w e w ł a ś c i w y m z a ­ g o s p o d a r o w a n i u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h s t a j e s i ę b r a k f u n d u s z y i z a a n g a ż o w a n i a m i e s z ­ k a ń c ó w c z y t e ż i c h z g o d y n a p o d e j m o w a n i e j a k i c h k o l w i e k d z i a ł a ń n a w s p ó l n y m t e r e n i e . I s t o t n ą p r z e s z k o d ą w p r a w i d ł o w y m k s z t a ł t o w a n i u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h j e s t r ó w ­ n i e ż b r a k w i e d z y d o t y c z ą c e j z a s a d i w y t y c z n y c h d o t y c z ą c y c h t w o r z e n i a p r z e s t r z e n i o w y s o k i e j j a k o ś c i . N i n i e j s z a p r a c a j e s t p r ó b ą o p r a c o w a n i a t a k i c h w y t y c z n y c h d l a t r z e c h w y b r a n y c h w s i . O k r e ś l e n i e o g ó l n y c h z a s a d w y m a g a j e d n a k p r z e p r o w a d z e n i a a n a l i z n a z n a c z n i e w i ę k s z e j p r ó b i e . K a ż d a m i e j s c o w o ś ć w y m a g a p o n a d t o i n d y w i d u a l n e g o p o d e j ­ ś c i a i d o p a s o w a n i a o g ó l n y c h z a s a d d o l o k a l n y c h u w a r u n k o w a ń . W i e l e z p o r u s z o n y c h w p r a c y p r o b l e m ó w m a j e d n a k p o n a d l o k a l n y z a s i ę g , a i c h i d e n t y f i k a c j a m o ż e b y ć p o ­ m o c n a p r z y k s z t a ł t o w a n i u p r z e s t r z e n i w i e j s k i e j r ó w n i e ż p o z a o b s z a r e m b a d a ń .

PIŚMIENNICTWO

Bogdanowski J., 2000. Metoda jednostek i wnętrz (JARK-WAK) architektoniczno-krajobrazo-

wych w studiach i projektowaniu. [W:] III Forum Architektury Krajobrazu - nowe idee

i rozwój dziedziny architektury krajobrazu w Polsce. Red. P. Wolski. OOZK, Warszawa, 2-10.

Lorens P., 2010. Definiowanie współczesnej przestrzeni publicznej. [W:] Problemy kształtowa­

nia przestrzeni publicznych. Red. P. Lorens, J. Martyniuk-Pęczek. Wyd. Urbanista, Gdańsk,

6-20.

Karta Przestrzeni Publicznej 2009. III Kongres Urbanistyki Polskiej, Poznań.

Niedźwiecka-Filipiak I., 2005. Proponowana metoda sektorowej analizy wnętrz krajobrazowych jako

integralna część opracowań dla programu Odnowa Wsi. Architektura Krajobrazu 3-4, 11-17.

Sulima R., 2000. Antropologia codzienności. Wyd. UJ, Kraków.

Wejchert K., 1974. Elementy kompozycji urbanistycznej. Arkady, Warszawa.

Ustawa z 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. nr 80,

poz. 717 ze zm.).

(12)

PROBLEMS IN THE FUNCTIONING AND MANAGING RURAL PUBLIC AREAS,

BASED ON THE EXAMPLE OF SELECTED VILLAGES OF UŚCIMÓW COMMUNE

IN THE WEST POLESIE REGION

Abstract. The issue o f proper public area development, so often discussed in the urban

context, is hardly ever studied in the rural areas. However, local communities, more and

more often need well-designed common areas. Projects for these areas are also supported

within the framework o f EU funds. This paper outlines problems in rural public areas

and presents the m ethod o f proper rural public space developm ent. The subject

is presented on the basis o f the example o f three villages in the commune o f Uścimów,

in the West P olesie region. The detailed analyses include the social functioning

o f the identified public areas, their state o f developm ent and landscape values. As

a result o f the analyses, the main directions o f selected public area development were

identified, which could form the basis o f the future communal plan development.

Key words: rural area planning, public space, West Polesie region.

Cytaty

Powiązane dokumenty

W tych z!o$onych warunkach Rz#d Rzeczypospolitej Polskiej podj#!, w porozumieniu z Bankiem Odbudowy i Rozwoju (Bankiem )wiatowym), decyzj" o uruchomieniu Pro- gramu

Pierwszym etapem analizy była ocena istotności zidentyfikowanych kryteriów – cech jakościowych informacji zamieszczanych na portalach internetowych.. W ba- daniu wykorzystano

modelu, w którym (analogicznie do działań dawnych sądów pracy i ubezpieczeń społecznych) oprócz kontroli rozstrzygano by i – co najważniejsze – ostatecz- nie

W latach 2006-2009 udział gospodarstw stosujących płodozmian norfolski, uznany za kluczowy dla zrównoważenia gospodarstwa w sferze środowiskowej w populacji objętej

The functioning and transformations of a small office of public administration in a rural commune in the light of development challenges and local conditions -1.

The case of teaching function requires the development, for it seems that - especially in the case of adaptation for commercial purposes - historical and cultural

The methodology and conclusions of these studies were used as a basis to compare the quality of main public spaces in Katowice (market and SCC shopping centre situated