Dawid Soszyński, Paulina Gadaj,
Magdalena Kołodyńska, Katarzyna
Muda, Agnieszka Szewczyk
Problemy funkcjonowania i
kształtowania wiejskich przestrzeni
publicznych na przykładzie
wybranych wsi gminy Uścimów na
Polesiu Zachodnim
Acta Scientiarum Polonorum. Administratio Locorum 11/3, 227-237
2012
PROBLEMY FUNKCJONOWANIA I KSZTAŁTOWANIA
W IEJSK ICH PRZESTRZENI PUBLICZNYCH
NA PRZYKŁADZIE WYBRANYCH W SI GMINY UŚCIMÓW
NA POLESIU ZACHODNIM
Dawid Soszyński1, Paulina Gadaj2, Magdalena Kołodyńska3,
Katarzyna Muda, Agnieszka Szewczyk3
1 U n iw e rsy tet P rzy ro d n iczy w L u b lin ie
2 „U rab istyka” U s łu g i U rb a n isty czn e R obert Jaw orski
3 B iu ro P la n o w a n ia P rzestrzen n ego w L u b lin ie
Streszczenie: Problematyka kształtowania przestrzeni publicznych, mimo iż stanowi
przedmiot wielu opracowań, rzadko dotyczy bezpośrednio osiedli wiejskich. Tymcza
sem coraz częściej mówi się o potrzebie tworzenia i przekształcania miejsc wspólnych
na wsi. Przestrzenie publiczne są jednocześnie polem konkretnych działań, m.in. w ra
mach programu „Odnowa Wsi”. Niniejsza praca jest próbą zarysowania tego problemu,
a jednocześnie prezentacją sposobu postępow ania zm ierzającego do prawidłowego
kształtowania przestrzeni publicznych na wsi. Temat zaprezentowano na przykładzie
trzech wsi gminy Uścimów, położonej na Polesiu Zachodnim. Szczegółowym analizom
poddano funkcjonowanie społeczne zidentyfikowanych przestrzeni publicznych, stan
ich zagospodarowania oraz walory krajobrazowe. Analizy te posłużyły do wskazania
kierunków rozwoju wybranych przestrzeni publicznych jako wytycznych do dokumen
tów planistycznych, w których zagadnienie to, podobnie jak w większości gmin wiej
skich w Polsce, zostało praktycznie pominięte.
Słowa kluczowe: planowanie obszarów w iejskich, przestrzenie publiczne, Polesie
Zachodnie.
WSTĘP
Z a g a d n i e n i e w ł a ś c i w e g o k s z t a ł t o w a n i a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , t a k c z ę s t o r o z p a t r y w a n e w k o n t e k ś c i e m i a s t , r z a d k o b y w a p o d e j m o w a n e w p r a c a c h d o t y c z ą c y c h w s i . T y m c z a s e m p o t r z e b a d o b r z e z a p r o j e k t o w a n y c h m i e j s c w s p ó l n y c h j e s t c o r a z c z ę ś c ie j d o s t r z e g a n a
Adres do korespondencji - Corresponding author: Dawid Soszyński, Zakład Ekologii
Krajobrazu i Ochrony Przyrody, Uniwersytet Przyrodniczy w Lublinie, 20-262 Lublin,
ul. Dobrzańskiego 37, e-mail: seczuan@wp.pl
z a r ó w n o p r z e z s a m o r z ą d y l o k a l n e , j a k i p r z e z s p o ł e c z n o ś c i w i e j s k i e , c z e g o w y r a z e m m o g ą b y ć d z i a ł a n i a m . i n . w r a m a c h p r o g r a m u „ O d n o w a W s i ” . N i e s t e t y w p r a k t y c e p l a n o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o n a o b s z a r a c h w i e j s k i c h z a g a d n i e n i e t o p o d e j m o w a n e j e s t n i e z w y k l e r z a d k o . W n i n i e j s z e j p r a c y p o d j ę t o p r ó b ę z a r y s o w a n i a t e g o p r o b l e m u p o p r z e z a n a l i z ę p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h t r z e c h w y b r a n y c h w s i . J e d n o c z e ś n i e j e s t t o p r e z e n t a c j a p r o p o n o w a n e g o p r z e z a u t o r ó w s p o s o b u p o s t ę p o w a n i a p o z w a l a j ą c e g o n a o k r e ś l e n i e k i e r u n k ó w z a g o s p o d a r o w a n i a w i e j s k i c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . P r z e s t r z e ń p u b l i c z n ą a u t o r z y r o z u m i e j ą j a k o „ f r a g m e n t p r z e s t r z e n i [ ...] p r z e z n a c z o n y n a p o t r z e b y r e a l i z a c j i b e z p o ś r e d n i c h k o n t a k t ó w p o m i ę d z y u c z e s t n i k a m i ż y c i a s p o ł e c z n e g o o r a z i n n e p o t r z e b y s p o ł e c z n e k o r z y s t a j ą c y c h z n i e g o z b i o r o w o ś c i , p o z o s t a j ą c j e d n o c z e ś n i e f i z y c z n i e d o s t ę p n y d l a w s z y s t k i c h z a i n t e r e s o w a n y c h o s ó b ” [ L o r e n s 2 0 1 0 ] . J a k o c e c h y d o d a t k o w e p o t r a k t o w a n o l o k a l i z a c j ę n a j w a ż n i e j s z y c h o b i e k t ó w o z n a c z e n i u s p o ł e c z n y m , u s ł u g o w y m , k u l t u r a l n y m , o b i e k t ó w - s y m b o l i [ W e j h e r t 1 9 7 4 ] c z y t e ż c e l o w o ś ć k s z t a ł t o w a n i a , z g o d n e g o z e s p o ł e c z n y m i z a s a d a m i i w a r t o ś c i a m i [ K a r t a P r z e s t r z e n i P u b l i c z n e j 2 0 0 9 ] . W y n i k a t o z f a k t u , i ż w i e l e z o p i s y w a n y c h m i e j s c , m i m o d u ż e g o z n a c z e n i a d l a f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z n o ś c i w i e j s k i e j , c e c h t a k i c h n i e p o s i a d a . Z t e g o s a m e g o w z g l ę d u p o m i n i ę t o r ó w n i e ż u s t a w o w y w y m ó g w s k a z a n i a l o k a l i z a c j i p r z e s t r z e n i p u b l i c z n e j w s t u d i u m u w a r u n k o w a ń i k i e r u n k ó w z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e s t r z e n n e g o g m i n y [ U s t a w a 2 0 0 3 ] , g d y ż w c a ł e j g m i n i e n i e w s k a z a n o a n i j e d n e g o t a k i e g o m i e j s c a .
OBSZAR BADAŃ
P r a c ę z r e a l i z o w a n o w g m i n i e U ś c i m ó w , b ę d ą c e j t y p o w ą g m i n ą r o l n i c z ą P o l e s i a Z a c h o d n i e g o z l o k a l n i e i n t e n s y w n i e r o z w i n i ę t ą f u n k c j ą t u r y s t y c z n ą . D o b a d a ń w y b r a n o t r z y w s i e o p o d o b n e j l i c z b i e m i e s z k a ń c ó w , l e c z r ó ż n i ą c e s i ę z n a c z n i e f u n k c j ą i r a n g ą w s y s t e m i e o s a d n i c z y m g m i n y . P i e r w s z ą j e s t w i e ś U ś c i m ó w o r a n d z e p o n a d p o d s t a w o w e j . J e s t o n a s i e d z i b ą g m i n y z r o z b u d o w a n ą f u n k c j ą u s ł u g o w ą i p r o d u k c y j n ą , a j e d n o c z e ś n i e w a ż n ą f u n k c j ą a d m i n i s t r a c y j n ą i s a k r a l n ą . D r u g ą j e s t w i e ś K r a s n e o r a n d z e p o d s t a w o w e j . W i o d ą c ą j e s t t u f u n k c j a p r o d u k c y j n a ( r o l n i c z a ) i t u r y s t y c z n a . T r z e c i a w i e ś t o J e d l a n k a S t a r a , b ę d ą c a w s i ą o r a n d z e e l e m e n t a r n e j . J e s t o n a z ł o ż o n a z d w ó c h c z ę ś c i : t r a d y c y j n e j n i e w i e l k i e j u l i c ó w k i z w i o d ą c ą f u n k c j ą p r o d u k c y j n ą ( r o l n i c z ą ) o r a z c z ę ś c i z z a b u d o w ą w i e l o r o d z i n n ą d a w n e g o p a ń s t w o w e g o g o s p o d a r s t w a r y b a c k i e g o , g d z i e o b e c n i e n i e w i e l e o s ó b p o z o s t a j e z a t r u d n i o n y c h w p r y w a t n y m g o s p o d a r s t w i e r y b a c k i m , z a ś p o z o s t a l i s ą w w i ę k s z o ś c i b e z r o b o t n i .METODY
P r z e p r o w a d z o n e b a d a n i a s k ł a d a ł y s i ę z t r z e c h z a s a d n i c z y c h e t a p ó w . P i e r w s z y z n i c h m i a ł n a c e l u i d e n t y f i k a c j ę w s z y s t k i c h t y p ó w p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h f u n k c j o n u j ą c y c h w p o s z c z e g ó l n y c h w s i a c h , a t a k ż e c h a r a k t e r y s t y k ę s y s t e m u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w k a ż d e j w s i. W d r u g i m e t a p i e p r z e p r o w a d z o n o s z c z e g ó ł o w ą o c e n ę s t a n u z a g o s p o d a r o w a n i a , a n a l i z ę f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z n e g o o r a z s t u d i a k r a j o b r a z o w e p o s z c z e g ó l n y c h m i e j s c .T r z e c i e t a p s t a n o w i r o d z a j p o d s u m o w a n i a i z a w i e r a c h a r a k t e r y s t y k ę p r o b l e m ó w d o t y c z ą c y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w b a d a n y c h w s i a c h , j a k t e ż w y t y c z n e d o p r a w i d ł o w e g o k s z t a ł t o w a n i a t y c h m i e j s c . I d e n t y f i k a c j ę p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h i c h a r a k t e r y s t y k ę i c h f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z n e g o p r z e p r o w a d z o n o g ł ó w n i e n a p o d s t a w i e r o z b u d o w a n y c h w y w i a d ó w s w o b o d n y c h p r z e p r o w a d z o n y c h z m i e s z k a ń c a m i p o s z c z e g ó l n y c h w s i , w t y m z o s o b a m i k l u c z o w y m i w ż y c i u s p o ł e c z n o ś c i w i e j s k i e j . W k a ż d e j m i e j s c o w o ś c i p r z e p r o w a d z o n o 4 - 5 w y w i a d ó w , z k t ó r y c h k a ż d y s k ł a d a ł s i ę z c z t e r e c h z a s a d n i c z y c h c z ę ś c i . P i e r w s z a d o t y c z y ł a ż y c i a s p o ł e c z n e g o w s i . N a d r u g ą s k ł a d a ł s i ę s z e r e g p y t a ń p o m a g a j ą c y c h r o z m ó w c y w s k a z a ć w s z y s t k i e t y p y p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w j e g o m i e j s c o w o ś c i . C z ę ś ć t r z e c i a d o t y c z y ł a s z c z e g ó ł o w e j o c e n y i c h a r a k t e r y s t y k i z i d e n t y f i k o w a n y c h m i e j s c . W c z ę ś c i c z w a r t e j r o z m ó w c y p r z e d s t a w i a l i w ł a s n e p r o p o z y c j e d o t y c z ą c e k s z t a ł t o w a n i a n o w y c h i z a g o s p o d a r o w a n i a i s t n i e j ą c y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , a t a k ż e w s k a z y w a l i n a p o t e n c j a l n e p r o b l e m y z w i ą z a n e z p r o p o n o w a n y m i p r z e k s z t a ł c e n i a m i . C h a r a k t e r y s t y k ę s y s t e m u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h n a w s i o r a z o c e n ę i c h s t a n u z a g o s p o d a r o w a n i a p r z e p r o w a d z o n o g ł ó w n i e n a p o d s t a w i e o b s e r w a c j i i s z c z e g ó ł o w e g o k a r t o w a n i a t e r e n o w e g o . C z ę ś ć d a n y c h p o c h o d z i ł a t a k ż e z w y w i a d ó w . P r z y s t u d i a c h k r a j o b r a z o w y c h , z a s t o s o w a n o m e t o d ę J. B o g d a n o w s k i e g o [ 2 0 0 0 ] , w y k o r z y s t u j ą c w n i e j r ó w n i e ż p e w n e e l e m e n t y m e t o d y s e k t o r o w e j a n a l i z y w n ę t r z k r a j o b r a z o w y c h i p a n o r a m I. N i e d ź w i e d z k i e j - F i l i p i a k [ 2 0 0 5 ].
WYNIKI BADAŃ
C h a r a k t e r y s t y k a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h W k a ż d e j z a n a l i z o w a n y c h m i e j s c o w o ś c i s t w i e r d z o n o o b e c n o ś ć r o z b u d o w a n y c h , c h o ć s ł a b o f u n k c j o n u j ą c y c h s y s t e m ó w p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , n a k t ó r e s k ł a d a ł o s i ę 9 m i e j s c w S t a r y m U ś c i m o w i e , 7 w K r a s n e m i 6 w J e d l a n c e S t a r e j . N a j w a ż n i e j s z e p r z e s t r z e n i e z w i ą z a n e s ą p r z e d e w s z y s t k i m z u s ł u g a m i h a n d l u . S ą t o z a z w y c z a j p r z y p a d k o w o p o w s t a ł e p l a c y k i , p a r k i n g i l u b f r a g m e n t y c h o d n i k ó w p r z e d w i e j s k i m i s k l e p a m i ( f o t. 1 i 2). W s z ę d z i e s ą o n e m i e j s c a m i o ż y w i o n y c h k o n t a k t ó w p o m i ę d z y m i e s z k a ń c a m i , n i e s t a n o w i ą j e d n a k w y r a ź n e j , ś w i a d o m i e u k s z t a ł t o w a n e j g ł ó w n e j p r z e s t r z e n i w i e j s k i e j . W e w s z y s t k i c h b a d a n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h z n a j d u j ą s i ę o b i e k t y o f u n k c j i k u l t u r a l n o - r o z r y w - k o w e j i e d u k a c y j n e j ( r e m i z y , b i b l i o t e k a , s z k o ł y ) , z z a ł o ż e n i a b ę d ą c e m i e j s c a m i s p o t k a ń , c h o ć n i e f u n k c j o n u j ą o n e w p e ł n i j a k o p r z e s t r z e n i e p u b l i c z n e . O t o c z e n i e t y c h o b i e k t ó w n i e s p r z y j a ż a d n y m a k t y w n o ś c i o m s p o ł e c z n y m , a r e m i z y s ą u ż y t k o w a n e s p o r a d y c z n i e . I s t o t n ą r o l ę w ż y c i u s p o ł e c z n y m w s i p e ł n i ą n a t o m i a s t f r a g m e n t y u l i c ( f o t. 3 ) , w s k a z y w a n e p r z e z m i e s z k a ń c ó w j a k o g ł ó w n e o ś r o d k i ż y c i a t o w a r z y s k i e g o . W J e d l a n c e S t a r e j , k t ó r e j c z ę ś ć s t a n o w i d a w n e o s i e d l e p o p e g e e r o w s k i e , „ t ę t n i ą c ą ż y c i e m ” p r z e s t r z e n i ą p u b l i c z n ą j e s t o b s z a r p o m i ę d z y b l o k a m i ( f o t. 4 ) . W U ś c i m o w i e d u ż e z n a c z e n i e m a r ó w n i e ż t e r e n s p o r t o w y . W k a ż d e j m i e j s c o w o ś c i o k r e s o w o r o l ę p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h p e ł n i ą o b i e k t y s a k r a l n e . N a b o ż e ń s t w a o d b y w a j ą s i ę t a m c o d z i e n n i e ( k o ś c i ó ł w S t a r y m U ś c i m o w i e ) lu b c o t y g o d n i o w o ( r e m i z a w J e d l a n c e S t a r e j ) . W a ż n e , c h o ć s p o r a d y c z n e m i e j s c a s p o t k a ń m i e s z k a ń c ó w , z w i ą z a n e z r ó ż n e g o t y p u n a b o ż e ń s t w a m i o k o l i c z n o ś c i o w y m i ( m a j ó w k i ,c z e r w c o w e , ś w i ę c e n i e p ó l , ś w i ę c e n i e p o k a r m ó w ) , s t a n o w i ą t a k ż e k a p l i c z k i . Z e w z g l ę d u n a s p e c y f i k ę o p i s y w a n e j g m i n y w k a ż d e j z a n a l i z o w a n y c h m i e j s c o w o ś c i z n a j d u j ą s i ę r ó w n i e ż p r z e s t r z e n i e r e k r e a c y j n e . S ą t o p l a ż e p o ł o ż o n e n a d j e z i o r a m i z n a j d u j ą c y m i s i ę w g r a n i c a c h w s i ( f o t. 5 ) . P r z e s t r z e n i e t e s ą j e d n a k z a z w y c z a j o d i z o l o w a n e o d m i e j s c o w o ś c i i u ż y t k o w a n e g ł ó w n i e p r z e z o s o b y p r z y j e z d n e . W o p i s y w a n y c h w s i a c h m a m y w i ę c d o c z y n i e n i a z r o z b u d o w a n y m i z r ó ż n i c o w a n y m s y s t e m e m p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , k t ó r e s ą j e d n a k s ł a b o z a g o s p o d a r o w a n e i s i l n i e r o z p r o s z o n e .
Fot. 1.
Centrum wsi Stary Uścimów (autor K. Muda)
Photo 1. Center of the village o f Stary Uścimów (author K. Muda)
Fot. 2.
Centrum wsi Krasne (autor P. Gadaj)
Photo 1. Center of the village of Krasne (author P. Gadaj)
Fot. 3.
Droga przez wieś Jedlanka Stara (autor K. Muda)
Photo 3. Road across the village in Jedlanka Stara (author K. Muda)
Fot. 4.
Przestrzeń między blokami w Jedlance Starej PGR (autor P. Gadaj)
Photo 4. Space between blocks o f flats in the village o f Jedlanka Stara PGR (author P. Gadaj)
Fot. 5.
Plaża wiejska w Krasnem (autor K. Muda)
Photo 5. Village beach in Krasne (author K. Muda)
O c e n a s t a n u z a g o s p o d a r o w a n i a W ł a ś c i w e z a g o s p o d a r o w a n i e m a z p e w n o ś c i ą k l u c z o w e z n a c z e n i e d l a f u n k c j o n o w a n i a d a n e j p r z e s t r z e n i p u b l i c z n e j . M o ż e o n o t w o r z y ć p r z e s t r z e ń d l a k o n k r e t n y c h a k t y w n o ś c i i s p r a w i a ć , ż e m i e j s c e b ę d z i e b e z p i e c z n e , c z y s t e i f u n k c j o n a l n e . W y d a j e s i ę , ż e d l a m i e s z k a ń c ó w a n a l i z o w a n y c h w s i b a r d z o d u ż e z n a c z e n i e m a u p o r z ą d k o w a n i e p r z e s t r z e n i , j a k t e ż o b e c n o ś ć n o w y c h e l e m e n t ó w z a g o s p o d a r o w a n i a . Z a z w y c z a j p o z y t y w n i e o c e n i a j ą o n i p r z e d e w s z y s t k i m n o w e l u b o d n o w i o n e m i e j s c a , w m n i e j s z y m s t o p n i u z w r a c a j ą u w a g ę n a i c h e s t e t y k ę , l o k a l i z a c j ę c z y f u n k c j o n a l n o ś ć . W t y m k o n t e k ś c i e z a n a j l e p i e j z a g o s p o d a r o w a n e w b a d a n y c h w s i a c h n a l e ż y u z n a ć m i e j s c a s ą s i a d u j ą c e z p r y w a t n y m i u s ł u g a m i ( s k l e p y , o ś r o d k i t u r y s t y c z n e ) o r a z o b i e k t a m i s a k r a l n y m i ( k o ś c i ó ł , k a p l i c z k i ) . N a j b a r d z i e j z a n i e d b a n e s ą n a t o m i a s t m i e j s c a s ą s i a d u j ą c e z r e m i z a m i , b i b l i o t e k ą o r a z p u b l i c z n e p l a ż e . W z a g o s p o d a r o w a n i u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h b a d a n y c h m i e j s c o w o ś c i z a u w a ż a l n y j e s t p r z e d e w s z y s t k i m b r a k p l a c ó w i t r a k t ó w p i e s z y c h . O b i e k t y p u b l i c z n e i p r y w a t n e o t a c z a j ą g ł ó w n i e p a r k i n g i - s t a n o w i ą c e c e n t r a l n y p u n k t w i e l u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . W z w i ą z k u z t y m b r a k u j e r ó w n i e ż m i e j s c d o s i e d z e n i a - j e d y n i e n i e k t ó r y m p r y w a t n y m s k l e p o m t o w a r z y s z ą o g r ó d k i p i w n e , a l e t r u d n o t r a k t o w a ć j e j a k o p r z e s t r z e ń o n i e o g r a n i c z o n e j d o s t ę p n o ś c i .
N a w i e r z c h n i a a n a l i z o w a n y c h p r z e s t r z e n i j e s t b a r d z o z r ó ż n i c o w a n a , z a r ó w n o j e ś l i c h o d z i o t y p n a w i e r z c h n i ( k o s t k a b r u k o w a , a s f a l t , n a w i e r z c h n i a g r u n t o w a c z y t r a w i a s t a ) , j a k i o s t a n j e j u t r z y m a n i a . D o c h a r a k t e r y s t y c z n y c h c e c h w i ę k s z o ś c i m i e j s c m o ż n a z a l i c z y ć b r a k s p ó j n e j k o n c e p c j i z a g o s p o d a r o w a n i a . D o b r z e i l u s t r u j e t o t e r e n m i ę d z y b l o k a m i w J e d l a n c e S t a r e j , g d z i e k a ż d y z l o k a t o r ó w o d p o w i e d z i a l n y j e s t z a n i e w i e l k i f r a g m e n t p r z e s t r z e n i , w z w i ą z k u z c z y m ś c i e ż k i g r u n t o w e p r z e p l a t a j ą s i ę z p ł y t a m i b e t o n o w y m i , a w y k o s z o n e t r a w n i k i s t a n o w i ą m o z a i k ę z b u j n ą r o ś l i n n o ś c i ą z i e l n ą t r a w n i k ó w n i e s k o s z o - n y c h . R ó w n i e c h a o t y c z n i e u k s z t a ł t o w a n a j e s t z i e l e ń . W i ę k s z o ś ć n a s a d z e ń d o k o n y w a n a j e s t s p o n t a n i c z n i e p r z e z w ł a ś c i c i e l i g r u n t ó w . L i c z n e s ą t e ż s a m o s i e j k i w m i e j s c a c h z a n i e d b a n y c h i n i e u ż y t k o w a n y c h . Z p e w n o ś c i ą d u ż y m e s t e t y c z n y m p r o b l e m e m w i ę k s z o ś c i w i e j s k i c h p r z e s t r z e n i j e s t b r a k k o s z y n a ś m i e c i l u b t e ż o b e c n o ś ć k o n t e n e r ó w w c e n t r a l n y c h , e k s p o n o w a n y c h p u n k t a c h . A n a l i z a f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z n e g o p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h J a k w y n i k a z p r z e p r o w a d z o n y c h w y w i a d ó w , ż y c i e s p o ł e c z n e m i e s z k a ń c ó w o p i s y w a n y c h w s i o g r a n i c z a s i ę d o s p o t k a ń w w ą s k i m g r o n i e w p r y w a t n y c h d o m a c h i o g r ó d k a c h . C z a s w o l n y w y p e ł n i a g ł ó w n i e t e l e w i z j a i i n t e r n e t . W s z e l k i e a k t y w n o ś c i p o z a d o m e m r e a l i z o w a n e s ą p r z e d e w s z y s t k i m p o z a t e r e n e m w s i - w p o b l i s k i c h m i a s t a c h c z y w i ę k s z y c h w s i a c h . I s t o t n e s ą t u s z c z e g ó l n i e o p i n i e s t a r s z y c h o s ó b p o r ó w n u j ą c y c h o b e c n e , n i e z w y k l e u b o g i e ż y c i e s p o ł e c z n o ś c i w i e j s k i e j z o k r e s e m s p r z e d k i l k u d z i e s i ę c i u l a t, k i e d y w i e ś t ę t n i ł a ż y c i e m . W e w s z y s t k i c h b a d a n y c h m i e j s c o w o ś c i a c h p r z e s t r z e n i a m i n a j l e p i e j f u n k c j o n u j ą c y m i s p o ł e c z n i e s ą - j a k j u ż w s p o m i n a n o - f r a g m e n t y u l i c i t e r e n y o t a c z a j ą c e s k l e p y , a w p r z y p a d k u m i e j s c o w o ś c i g m i n n e j r ó w n i e ż b o i s k o s p o r t o w e . O k r e s o w o d u ż e z n a c z e n i e d l a m i e s z k a ń c ó w m a j ą r ó w n i e ż o b i e k t y s a k r a l n e , s t a n o w i ą c e c z ę s t o , o p r ó c z a s p e k t u c z y s t o r e l i g i j n e g o , n a j w a ż n i e j s z e m i e j s c e s p o t k a ń l o k a l n e j s p o ł e c z n o ś c i . Z n a c z e n i e u l i c w i e j s k i c h j a k o p r z e s t r z e n i p u b l i c z n e j j e s t o b e c n i e n i e w i e l k i e w s t o s u n k u d o s y t u a c j i s p r z e d k i l k u n a s t u l a t , k i e d y z d e c y d o w a n i e w i ę c e j b y ł o o s ó b n i e t y l k o s p a c e r u j ą c y c h , a l e r ó w n i e ż o b s e r w u j ą c y c h . T e n t y p o w y d l a w s i p o l s k i e j o b r a z l u d z i o p a r t y c h o p ł o t l u b s i e d z ą c y c h n a ł a w e c z k a c h p o d p ł o t e m n a l e ż y j u ż w w i ę k s z o ś c i w s i d o p r z e s z ł o ś c i . Z w y c z a j t e n n a b a d a n y m t e r e n i e z a c h o w a ł s i ę j e d y n i e w j e d n e j z k o l o n i i w s i K r a s n e , g d z i e z w a r t a z a b u d o w a z l o k a l i z o w a n a j e s t z d a l a o d g ł ó w n y c h t r a s k o m u n i k a c y j n y c h - p r z y d r o d z e p r o w a d z ą c e j j e d y n i e d o t e j c z ę ś c i w s i . P o t w i e r d z a t o d u ż y w p ł y w r u c h u s a m o c h o d o w e g o n a s p o ł e c z n e f u n k c j o n o w a n i e w s i . A n a l o g i c z n a s y t u a c j a w y s t ę p u j e n a o s i e d l u p o p e g e e r o w s k i m , g d z i e n i e m a l c a ł y o b s z a r s t a n o w i s t r e f ę p i e s z ą i j e s t n a c o d z i e ń m i e j s c e m z a b a w d z i e c i , u p r a w i a n i a s p o r t u , s p o t k a ń n a ł a w e c z k a c h w y s t a w i o n y c h p r z e z m i e s z k a ń c ó w itp . L u d z i o p a r t y c h o p ł o t z a s t ą p i l i t u m i e s z k a ń c y w y g l ą d a j ą c y p r z e z o k n a i j e s t t o z p e w n o ś c i ą n a j l e p s z y m d o w o d e m n a t o , i ż d a n y o b s z a r s t a n o w i „ a r e n ę w y d a r z e ń ” i p e ł n i f u n k c j ę p r z e s t r z e n i p u b l i c z n e j . Z e s p o ł e c z n e g o p u n k t u w i d z e n i a s p o ś r ó d w s z y s t k i c h z i d e n t y f i k o w a n y c h m i e j s c n a j s ł a b i e j f u n k c j o n u j ą t e r e n y r e m i z w i e j s k i c h w r a z z i c h o t o c z e n i e m . B r a k o s ó b d o b r z e z a r z ą d z a j ą c y c h t y m i o b i e k t a m i s p o w o d o w a ł , ż e n i e m a l p r z e s t a ł y o n e p e ł n i ć r o l ę m i e j s c
s p o t k a ń . P o d o b n a s y t u a c j a d o t y c z y s z k ó ł , k t ó r e p o z a s w ą w i o d ą c ą f u n k c j ą e d u k a c y j n ą w b a d a n y c h w s i a c h n i e p e ł n i ą r o l i p r z e s t r z e n i w a ż n e j d l a m i e s z k a ń c ó w . P r z y k ł a d e m m o ż e b y ć t u b o i s k o s z k o l n e w K r a s n e m ( j e d y n e w e w s i ) z a m y k a n e n a c a ł y o k r e s w a k a c y j n y . J e ś l i c h o d z i o t e r e n y r e k r e a c y j n e , w a n a l i z o w a n y c h w s i a c h z a u w a ż y ć m o ż n a p e w n ą p r a w i d ł o w o ś ć . D o b r z e z a g o s p o d a r o w a n e o ś r o d k i w y p o c z y n k o w e o d w i e d z a n e s ą p r z e z m i e s z k a ń c ó w w s i n i e l i c z n i e . W z a s a d z i e k o r z y s t a z n i c h j e d y n i e m ł o d z i e ż . N a t o m i a s t p l a ż e w i e j s k i e , m i m o i ż d a w n i e j b a r d z o p o p u l a r n e w ś r ó d m i e s z k a ń c ó w , s ą o b e c n i e z a n i e d b a n e i r z a d k o o d w i e d z a n e . T e r e n y w y p o c z y n k o w e f u n k c j o n u j ą w i ę c n i e z a l e ż n i e , w o d e r w a n i u o d w s i i j e j m i e s z k a ń c ó w , c h o c i a ż p o ł o ż o n e s ą w g r a n i c a c h w s i i w b e z p o ś r e d n i m s ą s i e d z t w i e z a b u d o w y w i e j s k i e j . K r a j o b r a z W i ę k s z o ś ć p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w a n a l i z o w a n y c h w s i a c h t o j e d n o c z e ś n i e w n ę t r z a a r c h i t e k t o n i c z n o - k r a j o b r a z o w e . P o s i a d a j ą o n e z r e g u ł y w i e l e ś c i a n s u b i e k t y w n y c h . Ś c i a n y k o n k r e t n e s t a n o w i n i e l i c z n a z a b u d o w a . I s t o t n ą r o l ę o d g r y w a z a z w y c z a j z w a r t a z i e l e ń . W n ę t r z a z n a j d u j ą c e s i ę w c e n t r a l n y c h c z ę ś c i a c h w s i m a j ą z w y k l e c h a r a k t e r w y d ł u ż o n y z d w o m a o t w a r c i a m i n a d a l s z e c z ę ś c i w s i . T r u d n o t e ż w y z n a c z y ć j e d n o z n a c z n i e g r a n i c e p o s z c z e g ó l n y c h w n ę t r z . P o z a z w a r t ą z a b u d o w ą w s i d o m i n u j ą w n ę t r z a z d a l e k i m i o t w a r c i a m i w i d o k o w y m i . P r z y k ł a d e m t e g o m o ż e b y ć b o i s k o w U ś c i m o w i e c z y p r z e s t r z e ń m i ę d z y b l o k a m i w J e d l a n c e , s k ą d r o z p o ś c i e r a j ą s i ę r o z l e g ł e w i d o k i n a o t a c z a j ą c e w i e ś t e r e n y r o l n i c z e . C i e k a w e o t w a r c i a w i d o k o w e z o c z y w i s t y c h w z g l ę d ó w c e c h u j ą t e ż t e r e n y r e k r e a c y j n e ( p l a ż e ) , a n a w e t c m e n t a r z w U ś c i m o w i e . Z i e l e ń , z a b u d o w a , m a ł a a r c h i t e k t u r a i o g r o d z e n i a c z ę s t o d z i e l ą w n ę t r z a n a k i l k a c z ę ś c i n i e s t a n o w i ą c y c h s p ó j n e j c a ł o ś c i k o m p o z y c y j n e j . W y n i k a t o z p r z y p a d k o w o ś c i r o z m i e s z c z e n i a t y c h e l e m e n t ó w i b r a k u j a k i c h k o l w i e k d z i a ł a ń z m i e r z a j ą c y c h d o e s t e t y c z n e g o u p o r z ą d k o w a n i a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . D o t y c z y t o z w ł a s z c z a z i e l e n i w i e j s k i e j , k s z t a ł t o w a n e j s a m o c z y n n i e l u b w s p o s ó b b a r d z o c h a o t y c z n y . N a t y m t l e w y r ó ż n i a j ą s i ę j e d y n i e w n ę t r z a s a k r a l n e , g d z i e j e d e n g o s p o d a r z l u b g r u p a o s ó b d b a o z a g o s p o d a r o w a n i e t e r e n u , n a d a j ą c z i e l e n i o k r e ś l o n ą f o r m ę . C e n n e p o d t y m w z g l ę d e m s ą r ó w n i e ż n i e k t ó r e t e r e n y r e k r e a c y j n e , g d z i e z i e l e ń r o z w i j a s i ę b e z k o n t r o l i c z ł o w i e k a , t w o r z ą c e f e k t o w n e , n a t u r a l n e o t o c z e n i e p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . M i e j s c a o t o c z o n e p r z e z t e r e n y p r y w a t n e c e c h u j e z n a c z n i e w i ę k s z a d b a ł o ś ć o r o ś l i n n o ś ć , c z e g o w y r a z e m s ą n a j c z ę ś c i e j r e g u l a r n e n a s a d z e n i a d r z e w i k r z e w ó w i g l a s t y c h , w y r a ź n i e o d c i n a j ą c e s i ę o d t r a d y c y j n e j , l o k a l n e j z i e l e n i w i e j s k ie j. W i ę k s z o ś ć p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h n i e p o s i a d a c i e k a w y c h d o m i n a n t k r a j o b r a z o w y c h . W y j ą t k i e m s ą t u z n o w u p r z e s t r z e n i e p r z y o b i e k t a c h s a k r a l n y c h . W i n n y c h p r z y p a d k a c h c z ę s t o m a m y n a t o m i a s t d o c z y n i e n i a z d o m i n a n t ą n e g a t y w n ą , t a k ą j a k s t a c j a b e n z y n o w a c z y k o n t e n e r n a ś m i e c i . L i c z b a e l e m e n t ó w d e s t r u k c y j n y c h w a n a l i z o w a n y c h w n ę t r z a c h k r a j o b r a z o w y c h j e s t j e d n a k o w i e l e w i ę k s z a . N i e m a l w s z ę d z i e b a r d z o a g r e s y w n y m e l e m e n t e m d y s h a r m o n i j n y m w k r a j o b r a z i e s ą r e k l a m y . W e w s i a c h r e k r e a c y j n y c h s p o t y k a s i ę p o n a d t o t y m c z a s o w e p u n k t y g a s t r o n o m i c z n e ( p r z y c z e p y , n a m i o t y i t p . ) . N e g a t y w n i e n a k r a j o b r a z w p ł y w a j ą t a k ż e b a r d z o r ó ż n o r o d n e o g r o d z e n i a , s t a r e s ł u p y , z n i s z c z o n e e l e m e n t y i n f r a s t r u k t u r y t e c h n i c z n e j , k o s z e n a ś m i e c i , a n a w e t z n a k i d r o g o w e - b y w a , ż e n i e c z y t e l n e i b e z u ż y t e c z n e .
W a r t o o d n o t o w a ć , ż e o p r ó c z e l e m e n t ó w z n i s z c z o n y c h i z a n i e d b a n y c h , j e d n o z n a c z n i e n e g a t y w n i e w p ł y w a j ą c y c h n a w a l o r y k r a j o b r a z o w e , w o m a w i a n y c h p r z e s t r z e n i a c h p o j a w i a j ą s i ę l i c z n i e n o w e l u b o d n o w i o n e o b i e k t y o a g r e s y w n e j k o l o r y s t y c e , c z ę s t o b a r d z o z r ó ż n i c o w a n e j w o b r ę b i e j e d n e g o w n ę t r z a k r a j o b r a z o w e g o . N i e s t e t y b y w a , ż e s ą o n e p o z y t y w n i e o d b i e r a n e p r z e z m i e s z k a ń c ó w - g ł ó w n i e z e w z g l ę d u n a f a k t , i ż z d e c y d o w a n i e o d c i n a j ą s i ę o d s t a r e j i s z a r e j r z e c z y w i s t o ś c i i s ą u w a ż a n e z a n o w o c z e s n e . G ł ó w n e p r o b l e m y p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h P r z e d s t a w i o n e p o w y ż e j a n a l i z y s t a n u z a g o s p o d a r o w a n i a , f u n k c j o n o w a n i a s p o ł e c z n e g o i w a l o r ó w k r a j o b r a z o w y c h b a d a n y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h u k a z u j ą s z e r e g p r o b l e m ó w , k t ó r e p o w o d u j ą , i ż m i e j s c a t e s ą w s t o s u n k o w o n i e w i e l k i m s t o p n i u w y k o r z y s t y w a n e i n i s k o o c e n i a n e p r z e z m i e s z k a ń c ó w . I c h o b e c n e z a g o s p o d a r o w a n i e j e s t w z d e c y d o w a n e j w i ę k s z o ś c i p r z y p a d k ó w c h a o t y c z n e i p r z y p a d k o w e . D o t y c z y t o r o z m i e s z c z e n i a p o s z c z e g ó l n y c h p r z e s t r z e n i , l o k a l i z a c j i u s ł u g , a t a k ż e w z a j e m n y c h p o w i ą z a ń t y c h e l e m e n t ó w . C h a o t y c z n e j e s t r ó w n i e ż z a g o s p o d a r o w a n i e s a m y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h , a z w ł a s z c z a u k s z t a ł t o w a n i e z i e l e n i w i e j s k i e j , k t ó r a - m i m o i ż p o w i n n a p o d k r e ś l a ć z n a c z e n i e t y c h m i e j s c - c z ę s t o p o w o d u j e i c h w i z u a l n e r o z b i c i e , a z a m i a s t m a s k o w a ć e l e m e n t y d e s t r u k c y j n e w k r a j o b r a z i e , p r z y s ł a n i a c i e k a w e o b i e k t y i o t w a r c i a w i d o k o w e . Z a s a d n i c z y m p r o b l e m e m p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w y d a j e s i ę b r a k p o d s t a w o w y c h e l e m e n t ó w w y p o s a ż e n i a m i e j s c p e ł n i ą c y c h o k r e ś l o n e f u n k c j e , t a k i c h j a k ł a w k i , z a d a s z e n i a , p l a c e z a b a w , u r z ą d z e n i a s p o r t o w e i t p . P r o b l e m t e n j e s t z r e s z t ą n a j c z ę ś c i e j p o d n o s z o n y p r z e z s a m y c h m i e s z k a ń c ó w . O s ł a b y m f u n k c j o n o w a n i u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h d e c y d u j e r ó w n i e ż z d o m i n o w a n i e o b s z a r u w s i p r z e z r u c h s a m o c h o d o w y i b r a k u ł a t w i e ń d l a r u c h u p i e s z e g o . C h o d z i t u z a r ó w n o o b r a k c h o d n i k ó w w z d ł u ż w i ę k s z o ś c i u l i c , j a k i o z a j ę c i e c e n t r a l n y c h c z ę ś c i w i e l u p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h p o d p a r k i n g i . U d e r z a j ą c y j e s t b r a k r e k r e a c y j n e g o z a g o s p o d a r o w a n i a i u ż y t k o w a n i a p l a ż w b e z p o ś r e d n i m o t o c z e n i u z a b u d o w y w i e j s k i e j . K o n t r a s t u j e t o z d o b r z e z a g o s p o d a r o w a n y m i o ś r o d k a m i r e k r e a c y j n y m i p o ł o ż o n y m i n i e c o d a l e j o d z a b u d o w y w i e j s k i e j , l e c z f u n k c j o n u j ą c y m i n i e z a l e ż n i e o d w s i . M o ż n a t u m ó w i ć w p e w n y m s e n s i e o z a w ł a s z c z e n i u p r z e z t u r y s t ó w p r z e s t r z e n i p o ł o ż o n e j w g r a n i c a c h w s i i n a l e ż ą c e j d a w n i e j d o j e j m i e s z k a ń c ó w . S p r z y j a t e m u p o l i t y k a w ł a ś c i c i e l i o ś r o d k ó w w y p o c z y n k o w y c h , t r a k t u j ą c y c h p l a ż e p o ł o ż o n e w i c h s ą s i e d z t w i e j a k s w ó j t e r e n p r y w a t n y . I n n y m p r z y p a d k i e m z a w ł a s z c z a n i a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n e j p r z e z p e w n e g r u p y u ż y t k o w n i k ó w s ą s k l e p y w r a z z i c h o t o c z e n i e m . M i m o i ż s ą t o m i e j s c a u c z ę s z c z a n e p r z e z w i ę k s z o ś ć m i e s z k a ń c ó w , o b e c n i e k o j a r z o n e s ą g ł ó w n i e z e „ s p o t k a n i o w ą g r u p ą a l k o h o l o w ą ” [ S u l i m a 2 0 0 0 ] . P o w o d u j e t o s y t u a c j ę , w k t ó r e j „ p o r z ą d n i ” m i e s z k a ń c y n i e t y l k o n i e z a t r z y m u j ą s i ę p o d s k l e p e m n a d ł u ż s z e s p o t k a n i a , a l e r ó w n i e ż n i e w i d z ą p o t r z e b y s t w o r z e n i a w t y c h m i e j s c a c h w a r u n k ó w d o t a k i c h s p o t k a ń , g d y ż p r z e b y w a n i e w n i c h m o g ł o b y b y ć ź l e o d b i e r a n e p r z e z l o k a l n ą s p o ł e c z n o ś ć . I s t o t n y m p r o b l e m e m p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h n a w s i j e s t i c h e s t e t y k a . C h a o s i z a n i e d b a n i e p r o w a d z i z a z w y c z a j d o p o w s t a n i a k r a j o b r a z u d y s h a r m o n i j n e g o . P r z e d e w s z y s t k i m m i e j s c a t e z a z w y c z a j n i e t w o r z ą w n ę t r z s p ó j n y c h k r a j o b r a z o w o , l e c z s ą n a g r o m a d z e n i e m e l e m e n t ó w o c a ł k o w i c i e o d m i e n n e j s t y l i s t y c e , g a b a r y t a c h i s t a n i e u t r z y m a n i a . D u ż ą r o l ę
w „ z a ś m i e c a n i u ” k r a j o b r a z u o d g r y w a j ą r e k l a m y , m a ł a a r c h i t e k t u r a , i n f r a s t r u k t u r a , a n a w e t n i e o d p o w i e d n i o k s z t a ł t o w a n a z i e l e ń . C z ę s t y m z j a w i s k i e m j e s t r ó w n i e ż a g r e s y w n a i z r ó ż n i c o w a n a k o l o r y s t y k a o b i e k t ó w . M i e s z k a ń c y p o d k r e ś l a j ą n a t o m i a s t p r z e d e w s z y s t k i m z a ś m i e c e n i e o d p a d a m i o r a z z a n i e d b a n i e b u d y n k ó w i m a ł e j a r c h i t e k t u r y .
WNIOSKI
P r z e p r o w a d z o n e a n a l i z y p o z w o l i ł y n a s f o r m u ł o w a n i e w n i o s k ó w d o t y c z ą c y c h k s z t a ł t o w a n i a p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h w t r z e c h o p i s y w a n y c h w s i a c h . W y d a j e s i ę , ż e w s k a l i c a ł y c h m i e j s c o w o ś c i w e w s z y s t k i c h p r z y p a d k a c h k o n i e c z n e j e s t s k u p i a n i e r o z p r o s z o n y c h a k t y w n o ś c i m i e s z k a ń c ó w w c e l u s t w o r z e n i a m n i e j s z e j l i c z b y , l e c z l e p i e j f u n k c j o n u j ą c y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . J e d n y m z e s p o s o b ó w , s z c z e g ó l n i e w a ż n y m w p r z y p a d k u m a ł y c h m i e j s c o w o ś c i , j e s t ś c i ś l e j s z a i n t e g r a c j a t y c h m i e j s c z p o d s t a w o w y m i u s ł u g a m i , z w ł a s z c z a z o b i e k t a m i h a n d l o w y m i . W y j ą t k i e m s ą t u t e r e n y r e k r e a c y j n e , k t ó r y c h l o k a l i z a c j a n a o b r z e ż a c h m i e j s c o w o ś c i j e s t n i e p o d w a ż a l n a . W t y m w y p a d k u i s t o t n e b y ł o b y s i l n i e j s z e p o w i ą z a n i e t y c h o b s z a r ó w z c e n t r u m w s i i m i e j s c a m i c z ę s t y c h s p o t k a ń m i e s z k a ń c ó w . K o n i e c z n e w y d a j e s i ę w ł a ś c i w e z a g o s p o d a r o w a n i e i s t n i e j ą c y c h p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . N a j p r o s t s z y m , a j e d n o c z e ś n i e n a j s k u t e c z n i e j s z y m s p o s o b e m o ż y w i e n i a t y c h m i e j s c j e s t w z b o g a c e n i e i c h o p o d s t a w o w e e l e m e n t y w y p o s a ż e n i a , t a k i e j a k m i e j s c a d o s i e d z e n i a , d o z a b a w y c z y u p r a w i a n i a s p o r t u . W p r o w a d z e n i e t y c h e l e m e n t ó w - p o p r z e z z w i ę k s z e n i e o f e r t y i p o s z e r z e n i e g r o n a u ż y t k o w n i k ó w - m o ż e r ó w n i e ż p r z y c z y n i a ć s i ę d o e l i m i n a c j i z j a w i s k a z a w ł a s z c z a n i a p r z e s t r z e n i . W w i e l u p r z y p a d k a c h n a l e ż a ł o b y s t w o r z y ć w a r u n k i d o i n t e g r a c j i m i e s z k a ń c ó w , a w i ę c t a k z a g o s p o d a r o w a ć m i e j s c a w s p ó l n e , b y p r z e n i o s ł a s i ę t a m c z ę ś ć a k t y w n o ś c i o b e c n i e o d b y w a j ą c y c h s i ę n a t e r e n a c h p r y w a t n y c h ( p o d w ó r k a , d o m y ) l u b p ó ł p r y w a t n y c h ( k l a t k i s c h o d o w e , g a r a ż e ) . W ł a ś c i w e z a g o s p o d a r o w a n i e p r z e s t r z e n i p o w i n n o s i ę o d b y w a ć r ó w n i e ż p o p r z e z o d p o w i e d n i e k s z t a ł t o w a n i e k r a j o b r a z u . O g r o m n ą r o l ę m o ż e p e ł n i ć t u z i e l e ń , k t ó r a w y d z i e l a i p o d k r e ś l a n a j w a ż n i e j s z e m i e j s c a , j e d n o c z e ś n i e m a s k u j ą c e l e m e n t y n e g a t y w n e , t r u d n e d o u s u n i ę c i a . C i e k a w i e s k o m p o n o w a n a z i e l e ń m o ż e r ó w n i e ż s t a n o w i ć g ł ó w n y w a l o r d a n e j p r z e s t r z e n i - z w ł a s z c z a j e ś l i m ó w i m y o t e r e n a c h r e k r e a c y j n y c h . Z p e w n o ś c i ą k a ż d e m i e j s c e w y m a g a i n d y w i d u a l n e g o p o d e j ś c i a d o k s z t a ł t o w a n i a k r a j o b r a z u , p r z e a n a l i z o w a n i a m o ż l i w o ś c i i s p o s o b ó w u s u n i ę c i a e l e m e n t ó w d y s h a r m o n i j n y c h ( r e k l a m y , k o n t e n e r y n a ś m i e c i , z b ę d n a i n f r a s t r u k t u r a i t p . ) , t u d z i e ż z a d b a n i a o s p ó j n y c h a r a k t e r c a ł e g o w n ę t r z a - o d p o w i a d a j ą c y j e d n o c z e ś n i e c h a r a k t e r o w i w s i. W p r z y p a d k u w s z y s t k i c h a n a l i z o w a n y c h w s i i s t o t n e b y ł o b y s k u p i e n i e w i ę k s z e j u w a g i n a k s z t a ł t o w a n i u u l i c n i e t y l k o j a k o c i ą g ó w k o m u n i k a c y j n y c h , a l e r ó w n i e ż j a k o m i e j s c s p a c e r o w y c h , s ł u ż ą c y c h d o s p o t k a ń , r o z m ó w i w y p o c z y n k u m i e s z k a ń c ó w . W y m a g a t o z j e d n e j s t r o n y p r z e z n a c z e n i a o d p o w i e d n i o d u ż e j c z ę ś c i u l i c y n a s t r e f y p i e s z e , a z d r u g i e j - z n a c z n e g o o g r a n i c z e n i a r u c h u s a m o c h o d o w e g o i w y e l i m i n o w a n i a m i e j s c p a r k i n g o w y c h z c e n t r a l n y c h o b s z a r ó w p r z e s t r z e n i p u b l i c z n y c h . W s z e r s z y m k o n t e k ś c i e d o t y c z y t o r ó w n i e ż r o z p l a n o w a n i a k s z t a ł t u z a g r ó d , a z w ł a s z c z a p r z e d o g r ó d k ó w i o g r o d z e ń , k t ó r y c h c h a r a k t e r m o ż e d e c y d o w a ć o j a k o ś c i i n a t ę ż e n i u k o n t a k t ó w m i ę d z y m i e s z k a ń c a m i .W i e l u z m i a n w y m a g a j ą r ó w n i e ż p r z e s t r z e n i e r e k r e a c y j n e - s t a n o w i ą c e s p e c y f i k ę o m a w i a n y c h w s i . C h o d z i ł o b y t u p r z e d e w s z y s t k i m o p r z y w r ó c e n i e t y c h t e r e n ó w m i e s z k a ń c o m . W o m a w i a n y c h p r z y p a d k a c h p o w i n n o t o p o l e g a ć z j e d n e j s t r o n y n a z a g o s p o d a r o w a n i u p l a ż p o ł o ż o n y c h w b e z p o ś r e d n i m s ą s i e d z t w i e z a b u d o w y w i e j s k i e j , z d r u g i e j z a ś n a s i l n i e j s z y m p o w i ą z a n i u i s t n i e j ą c y c h o ś r o d k ó w w y p o c z y n k o w y c h z c e n t r a l n y m i p r z e s t r z e n i a m i w i e j s k i m i . U m o ż l i w i ł o b y t o m i e s z k a ń c o m d o s t ę p d o p l a ż , a j e d n o c z e ś n i e z a c h ę c i ł o t u r y s t ó w d o k o r z y s t a n i a z u s ł u g w i e j s k i c h . W ł a ś c i w i e z a g o s p o d a r o w a n e p r z e s t r z e n i e p u b l i c z n e n a w s i m o g ł y b y p r z y c i ą g a ć t u r y s t ó w i p r z y c z y n i a ć s i ę d o j e s z c z e w i ę k s z e g o o ż y w i e n i a i w z r o s t u z n a c z e n i a t y c h m i e j s c .