Wykład 1,2 wstęp

TI - wstęp

TECHNOLOGIE

INFORMACYJNE

TI - wstęp

Na kolejnych wykładach poznamy:

■

Podstawowe pojęcia (hardware, software, ogólna

wiedza o komputerach)

■

Procesory tekstu

■

Arkusze kalkulacyjne

■

Grafika prezentacyjna i menadżerska

■

Bazy danych

■

Usługi w sieciach informatycznych

TI - wstęp

Początki:

Pierwsze proste i prymitywne maszyny służące do liczenia:

■

nacięcia (35 – 20 tys. lat p. n. e), jednak stosowane w

Anglii jeszcze w XIX wieku - "bijekcja" zbioru nacięć na

zbiór liczonych obiektów

■

palce u rąk i nóg oraz inne części ciała

■

liczby na sznurkach – najbardziej znane “quipu” Inków,

stosowane do XII w n.e., na bazie systemu dziesiętnego

■

kamyki (łac. calculus – kamyczek) – podstawa abaków,

tabliczek (tablica z Salaminy V w. p. n. e.)

TI - wstęp

Początki:

Jednym z pierwszych (440 r.p.n.e) urządzeń

liczących był “Abak” lub “Abakus” - deska z

wyżłobionymi rowkami, które symbolizowały kolejne

potęgi dziesięciu.

TI - wstęp

Początki:

Kostki Napiera, inaczej pałeczki Napiera - urządzenie

wspomagające proces liczenia. Skonstruowane i opisane

(Rabdologia, 1617) przez Johna Napiera. Był to zbiór

specjalnych pręcików o przekroju kwadratowym. Na

każdej płaszczyźnie takiego pręta figurował specjalnie

pomysłowo zapisany iloczyn danej mnożnej przy

mnożeniu przez 1, 2, 3, ..., 9. Chcąc wykonać mnożenie

należało wybrać ze zbioru prętów te odpowiadające

cyfrom mnożnej, ułożyć je obok siebie na podstawce i

odczytać iloczyny cząstkowe, aby je potem dodać do

siebie.

TI - wstęp

Początki:

Skala Logarytmiczna – w 1620 angielski matematyk

Edmund Gunter stworzył poprzednik suwaka

logarytmicznego.

TI - wstęp

Początki:

Zegar liczący lub maszyna licząca Schickarda (1624 r.) -

Maszyna wykorzystywała udoskonalone, wykonane w

formie walców pałeczki Napiera. Potrafiła wykonać 4

podstawowe operacje: dodawanie, odejmowanie,

mnożenie i dzielenie. Posiadał nawet dzwonek

sygnalizujący przepełnienie.

TI - wstęp

Początki:

Suwak liniowy i kołowy (1632 r.) – Angielski matematyk

William Oughtred konstruuje pierwszą wersję suwaka

logarytmicznego.

TI - wstęp

Początki:

■

Sumator Pascala "Paskalina" (1642 r.) - wykorzystywał

koła zębate do nastawiania liczb oraz do wykonywania

operacji dodawania.

TI - wstęp

Początki:

■

Arytmometr cztero-działaniowy Leibnitza - Pierwszym

urządzeniem tego naukowca był sumator równoległy

("koło Leibniza") zbudowany w 1671 roku. G.W.Leibnitz

nie poprzestał na tej konstrukcji. W roku 1694 zbudował

arytmometr cztero - działaniowy. Wykonywał on

podstawowe działania matematyczne.

TI - wstęp

Początki:

■ 1709 – Giovanni Poleni buduje jeszcze jedną oryginalną maszynę

liczącą

■ 1725 – Basile Bouchon stosuje dziurkowaną papierową taśmę do

sterowania warsztatem tkackim

■ 1728 - M. Falcon (asystent Bouchona) zastąpił taśmę kartami

dziurkowanymi w postaci drewnianej płyty z systemem

wywierconych otworów; nieco później udoskonali ten system Jacques de Vaucanson stosując metalowy walec.

■ 1770-1776 – Mathieus Hahn konstruuje w Niemczech swoją

maszynę mnożącą

■ 1775 – Charles Stanhope konstruuje swoją maszynę liczącą

■ 1784 – Lazare Carnot, francuski matematyk, wojskowy - zakłada

pierwsze w świecie biuro obliczeniowe

TI - wstęp

Początki:

■ 1786 - J. H. Müller, zawodowy oficer armii heskiej, projektuje

maszynę różnicową do obliczania wartości wielomianów. Mogłaby ona być użyteczna do aproksymacji funkcji wielomianami, ale nie została zbudowana z braku funduszy

■ 1801 - Joseph Marie Jacquard wynajduje maszynę tkacką,

sterowaną kartami perforowanymi. Dzięki “Maszynie Żakarda” można było tkać dowolne wzory i obrazy. Było to pierwsze

programowe sterowanie w dziejach techniki.

■ 1813 – pierwsza polska maszyna licząca autorstwa Abrahama

Sterna – zegarmistrza z Hrubieszowa. Obsługiwała 4 podstawowe

operacje matematyczne. W 1817 roku skonstruował on maszynę, która potrafiła obliczać pierwiastki kwadratowe.

TI - wstęp

Początki:

■ 1820 – Charles Xavier Thomas – tworzy doskonały ręczny

kalkulator mechaniczny. Przez następne lata on i jego potomkowie udoskonalali dzieło. Standardowy model liczył na liczbach 16-20 cyfrowych. Na wystawę paryską z 1855 roku Thomas stworzył unikatowy model 30-cyfrowy, który miał 12 metrów długości.

■ 1833 - Charles Babbage po cofnięciu dotacji na maszynę

różnicową zabrał się za projektowanie maszyny analitycznej. Miała ona posiadać

 Magazyn – gromadzone dane i instrukcje (pamięć)

 Młynek – pobierał liczby z magazynu i wykonywał instrukcje

(procesor)

 Mechanizm sekwencyjny (odpowiednik programu)

Do programowania miał on używać kart perforowanych.

Niestety budowa nie została ukończona ze względu na zbyt małe zaawansowanie techniczne.

TI - wstęp

Początki:

■ 1834 – Ada Lovelace – opisała maszynę Babbage'a dodając kilka

swoich uwag na temat jej zastosowania. Opisywały one

szczegółowo metodę obliczania liczb Bernoulliego za pomocą

maszyny. Opis ten uznano pierwszym programem komputerowym.

■ 1848 - George Boole tworzy swoją algebrę, która w sto lat

później odegra kolosalną rolę w konstrukcji komputera.

■ 1880 – Herman Hollerith używa skonstruowanej przez siebie

maszyny liczącej (właściwie zestawu maszyn) do przeprowadzenia obliczeń związanych ze spisem ludności w USA. W 1896 założył on firmę Tabulating Machine Company.

Po wchłonięciu kilku innych firm, w roku 1917 przyjęła nazwę

International Business Machines Company znaną dziś jako IBM.

TI - wstęp

Początki:

■ 1903 – Nikola Tesla patentuje obwody elektryczne zwane

“bramkami” i “przełącznikami”

■ 1906 – Lee De Forest patentuje lampę elektronową (triodę)

■ 1919 - William Henry Eccles i Frank Wilfred Jordan projektuje

pierwszy przerzutnik bistabilny (“flip-flop”).

■ 1924 – Walther Bothe buduje pierwszą bramkę logiczną AND, co

przyniesie mu Nagrodę Nobla w 1954.

■ 1925-1930 - Vannevar Bush projektuje pierwszą liczącą

maszynę analogową, pod nazwą "integraph". Później nazwano ją analizatorem różniczkowym. Była to najbardziej złożona maszyna mechaniczna, jaka kiedykolwiek działała.

■ 1932 – Gustaw Tauschek buduje pierwszą, analogową pamięć

bębnową.

■ 1936 – Alan Turning publikuje pracę “o liczbach obliczalnych”

Powstaje niezwykle ważne pojęcie “Maszyny Tourninga”

TI - wstęp

Początki:

■ 1939 - Atanasoff-Berry Computer “ABC” skonstruowana w 1939

roku przez Johna Atanasoffa i jego studenta Clifforda Berry'ego kosztem 650 USD maszyna do rozwiązywania układów

równań algebraicznych liniowych, uważana za pierwszy działający prototyp specjalizowanego komputera - z uwagi na zastosowanie przez konstruktorów lamp elektronowych.

TI - wstęp

Początki:

■ 1941 – Dzięki Konradowi Zuse powstaje pierwsza maszyna

matematyczna oparta na przekaźnikach. Zawierała ona 600 takich elementów. Można było wykonać 4 podstawowe operacje

matematyczne oraz pierwiastkowanie. Dane były wprowadzane z klawiatury wynik zaś odczytywany ze wskaźników lampowych.

TI - wstęp

Początki:

■ 1944 – uruchomiono Harvard Mark I - pierwszy duży komputer

elektromechaniczny ogólnego zastosowania (inna nazwa - IBM

ASCC). 17m długości, 3m wysokośc,i 760 tys części elektrycznych jak i mechanicznych. Obsługiwało go 10 ludzi. Wykonywał 3

działania na 1s, 1 mnożenie na 6s oraz jedno dzielenie na 15s.

Zapamiętywał on 72 liczby 23 cyfrowe. Programowanie za pomocą kabelków na specjalnej tablicy sterującej.

■ 1945 – Powstał ENIAC (Electronic Numerical Integrator And

Computer) Zawierał 18 tysięcy lamp elektronowych i 1,5 tys

przełączników. Pobierał 150kW. Ważył 30 ton. Pamięć mieściła 20 liczb 20 cyfrowych. Maszynę wykorzystywano między innymi do obliczeń balistycznych. ENIAC wykonywał 5000 dodawań na 1s. Działał na zasadzie programowania wewnętrznego von

Neumanna a nie sprzętowego jak inne maszyny.

TI - wstęp

Początki:

■ Lata 60 zastąpienie lamp przez tranzystory, komputery miały

wielkość dużej lodówki.

■ Lata 70 pierwsze układy scalone.

■ 1971 intel opracowuje prototyp procesora 4004 w jednej kostce

2300 tranzystorów. Każdy miał wielkość 10 mikronów taktowany zegarem 108kHz.

■ 1975 – firma MITS wypuszcza na rynek Altair.

■ 1976 – pierwszy komputer Aple I

■ 1981 - IBM udostępnił dokumentacje do PC wypuszczając

jednocześnie komputer z procesorem intela 8088.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia:

■ Główne część Komputera:  Procesor  Płyta główna  Pamięć  Dysk  Karty rozszerzeń ➔ Grafika ➔ Muzyka ➔ Dodatkowe kontrolery  Napędy: ➔ Dyskietek ➔ CD/DVD/BR ➔ ZIP  Urządzenia zewnętrzne ➔ Monitor ➔ Klawiatura ➔ Mysz ➔ Drukarka ➔ Skaner Źródło: Wikipedia

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia:

■ Hardware – Część sprzętowa komputera

■ Software – Programy.

■ Firmware – Oprogramowanie wewnętrzne sprzętu np BIOS.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia:

■ Procesory

 Przetwarzają strumień instrukcji sekwencyjnie

 8, 16, 32, 64, 128 bitowe itd. (długość przetwarzanego słowa)

 Taktowanie liczone w Hz (takt na sekundę)

➔ K x1000 (Kilo) ➔ M x1000K (Mega) ➔ G x1000M (Giga) ➔ T x1000G (Tera) ➔ P x 1000T (Peta) ➔ E x 1000P (Eksa)

 Kilka wybranych modeli

➔ 8088 – 8bitowy

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia:

➔ 8086 – 16bitowy 4,7-10MHz

➔ 80286 – wprowadzony w 1982r. Posiadał tryb pracy

chroniony i rzeczywisty, 6-12,5MHz

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia:

➔ 80386DX – 32bitowy procesor z kooprocesorem (wersja

AMD taktowana była nawet 40MHz)

➔ 386SX – 16bitowa wersja

➔ 486DX – 32bitowy z pamięcią cache, taktowany do 120MHz

➔ 486DX5 – Wersja AMD 133MHz

➔ 486SX – Bez kooprocesora

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia:

Źródło: Wikipedia 1978-06-01 360 29000 0,3 1979-06-01 360 29000 0,3 1982-02-01 360 134000 0,9 1985-10-01 299 275000 5 1989-04-01 950 1.2mln 20-50 2008-11-03 999 731mln 76383 Data pojawienia się CENA (USD) Liczba

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia:

➔ 1993 Pentium I (wersja AMD to K5)

- elastyczna architektura

- oddzielna pamięć lokalna (cache) dla kodu programu i danych - przewidywanie skoków warunkowych

- wydajna jednostka arytmetyczna dla operacji zmiennoprzecinkowych - 64-bitowa magistrala danych

- możliwość pracy wieloprocesorowej

- możliwość programowania rozmiaru stron pamięci

- detekcja błędów i nadmiarowość (dublowanie) operacji

- śledzenie pracy w celu optymalizacji czasu wykonania programów - zgodność ze standardem OverDrive

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia:

➔ 1995 Pentium Pro (AMD wyprodukowało swoje K6 będące

tańszym a równie dobrym odpowiednikiem)

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia:

➔ 1996 Pentium MMX

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - procesory:

➔ 1997 Pentium II

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - procesory:

➔ 1998 Intel Celeron

- Tańsza wersja Pentium II (bez cache 2 poziomu)

- Późniejsze wersje miały cache 2 poziomu ale

ograniczony.

- Bardzo dobrze nadawały się do “podkręcania”

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - procesory:

➔ 1999 Pentium III

- architektura RISC

- rozmiar pamięci cache pierwszego poziomu (L1) dla kodu: 16 kB - rozmiar pamięci RAM objętej pamięcią cache: 6 GB

- liczba etapów przetwarzania rozkazu (w potoku): 12

- liczba jednostek zmiennoprzecinkowych (FPU): 1 (z potokowaniem) - liczba jednostek całkowitoliczbowych: 6 potoków

- liczba jednostek MMX:2

- możliwość pracy w systemie wieloprocesorowym (do 2 procesorów).

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - procesory:

➔ 2000 - Pentium 4

- wydłużenie potoków wykonawczych

- mechanizm podwójnego wspomagania jednostki stałoprzecinkowej (Double

Pumped Integer ALU)

- rozszerzone o dodatkowe 144 rozkazy instrukcje SIMD (SSE2)

- Procesor wytwarzany jest w technologii 0,18 lub 0,13 mikrometra (zależnie

od wersji) i posiada zintegrowaną z jądrem procesora pamięć podręczną L1 i L2

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - procesory:

➔ 2005 - Pentium D Processor 64 "Smithfield", dwurdzeniowy [2,8, 3,0, 3,2 GHz

(2x 2,8, 3,0, 3,2, GHz na rdzeń)]

- proces technologiczny 0,065 mikrona = 65 ··nm - Szyna systemowa 800MHz

➔ Pentium EE

- Technologia Hyper Threading

➔ Intel Core Solo ➔ Intel Core Duo ➔ Intel Core i7 ➔ AMD Fusion ➔ ....

➔ Itd.

 Przyszłość?

➔ Zwiększanie liczby rdzeni ➔ Zmniejszanie ścieżek

➔ Zwiększanie częstotliwości

➔ Komputery oparte na nanoprzełącznikach (1000 razy szybsze 100 razy mniej

energii)

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – system binarny (dwójkowy):

 John Napier XVI wiek – pierwsze użycie (zamiast 1 i 0 stosował litery a i b)

 W systemie dziesiętnym kolejna pozycja cyfry oznacza wielokrotności dziesiątek w

dwójkowym dwójek.

 Aby odczytać liczbę dwójkową należy podstawić w miejsce 1 2n i zsumować wszystkie

wystąpienia. Przyczym n jest pozycją wystąpienia danej jedynki licząc od 0 od prawej strony. Przykładowo:

10101011 to inaczej 20₊₂1₊₂3₊₂5₊₂7_{=1+2+8+32+128=171}

 Aby zamienić kod dziesiętny na dwójkowy trzeba wykonać operację odwrotną: ➔ np. liczba 50.

➔ Szukamy nawiększej potęgi dwójki która mieści się w 50 (jest to 32 czyli 25) ➔ Piszemy 1

➔ Od 50 odejmujemy 32 zostaje 18. ➔ W 18 mieści się 16 więc piszemy 1 ➔ Odejmujemy 16 od 18 zostaje 2

➔ W dwójce nie mieszczą się 8 i 4, więc na kolejnych dwóch pozycjach piszemy 00 ➔ Na pozycji przedostatniej jest 2 i tyleż samo się w dwójce mieści piszemy 1.

➔ Na końcu 0. ➔ 110010

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – system heksadecymalny (szesnastkowy):

 Często stosowany w informatyce i elektronice.

 Oparty na 16 znakach, oprócz cyfr 0-9 litery A, B, C, D, E oraz F  Łatwość konwersji kodu pomiędzy szesnastkowym a dwójkowym.

 Wystarczy kod binarny zamienić na czwórki bitów. Każda czwórka odpowiada

jednemu znakowi szesnastkowemu.

 Przykładowo

1010 1111 1011 0001 1110 A F B 1 E

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - Pamięć:

■ Pojemności (_{Przedrostki binarne zgodnie z normą IEC 60027-2):}

■ b – bit podstawowa jednostka 0 lub 1.

■ B – Bajt zawiera 8b (bitów) można zapisać 28 stanów ■ 1KiB – kibi-bajt 1024B czyli 210

■ 1MiB – mebi-bajt 1024KB czyli 1024x1024=1 048 576 B czyli 220 ■ 1GiB – gibi-bajt 1024MB

■ 1TiB – tebi-bajt 1024GB ■ 1PiB – pebi-bajt 1024TB ■ 1EiB – eksbi-bajt 1024PB ■ 1ZiB – zebbi-bajt 1024EB ■ 1YiB – jobi-bajt 1024EB 280

Uwaga: W praktyce utarło się nazywać 1024B jako 1KB (kilo-bajt). Kilo jest przedrostkiem dziesiętnym SI i ma mnożnik 103 _{czyli 1000.}

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - Pamięć:

Pojemności:

■ b – bit podstawowa jednostka 0 lub 1.

■ B – Bajt zawiera 8b (bitów) można zapisać 28 stanów ■ 1KB – kilo-bajt ■ 1MB – mega-bajt ■ 1GB – giga-bajt ■ 1TB – tera-bajt ■ 1PB – peta-bajt ■ 1EB – eksa-bajt ■ 1ZB – zetta-bajt ■ 1YB – jotta-bajt Źródło: wikipedia

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - Pamięć:

Podział pamięci:

■ Ulotność

 Ulotne

 Nieulotne, stałe

■ Możliwość Zapisu I odczytu

 Tylko do odczytu (Read Only Memory – ROM)  Jednokrotnego zapisu

 Wielokrotnego zapisu

■ Nośnik

 Półprzewodnikowy (układ scalony)

 Optyczny (CD, DVD, HD DVD do 60GB 2-stronny 2-warstwowy , Blu-Ray do 400GB

2-stronne 8-warstwowe, DV VMD wielowarstwowa technologia oparta jeszcze na czerwonym laserze do 20 warstw po 5GB każda, HVD – hologramowe dyski do 1,6TB)

 Magnetyczny (w tym pamięć ferrytowa)  Magnetooptyczny

 Polimerowy (Millipade – produkt IBM 120GB pamięci 16,5x17,5x1,2 mm  Papierowy (karta perforowana)

 Linia opóźniająca (pamięci rtęciowe – generowane były fale akustyczne które były

odbierane po drugiej stronie i w razie potrzeby wznawiane)

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - Pamięć:

Podział pamięci:

■ Położenie

 Rejestry procesora

 Pamięć podręczna czyli cache  Pamięć operacyjna RAM

 Pamięć zewnętrzna (stacje dysków, taśmy, itp.)

 Pamięć robocza podzespołów (np. Rejestry stanów urządzenia, bufory w kartach

graficznych, muzycznych, bufory w portach I/O, bufory w kartach sieciowych itp)

■ Sposób dostępu do informacji

 Pamięć o dostępie swobodnym (RAM)

 Pamięć o dostępie szeregowym (cyklicznym) np. Taśmy, rejestry przesuwne.  Pamięć skojarzeniowa (asocjacyjna)

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia - Pamięć:

Pamięć dyskowa – System plików:

Dane na nośnikach, zwykle są zorganizowane w sposób liniowy.

Często jest to bardziej skomplikowane np:

Użytkownik nie musi znać położenia pliku na dysku, do tego celu wymyślono system katalogowy: ■ Katalog główny ■ Katalogi ■ Pliki ■ Pliki specjalne Źródło: wikipedia

Plik 1 Plik 2 Plik 1 Plik 2 Plik 3 Plik 2 Plik 3

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

RS 232 – złącze szeregowe zwane COM

Prędkość: do 115,2 kb/s Liczba portów 1-2

Liczba urządzeń: 1 na port Złącze: DE-9 lub DB-25 Zasilanie: nie

Hot plugging: nie

Zastosowanie: modemy, telefony, łączenie 2 komputerów,

Specjalistyczny sprzęt, programowanie układów logicznych itp.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

IEEE 1284 – złącze równoległe

zwane LPT, centronics lub portem drukarki Prędkość: do 2 MB/s

Szerokość magistrali 8b Liczba portów 1

Liczba urządzeń: 1 na port Złącze: 25-pinowe

Zasilanie przez interfejs: nie Hot plugging: nie

Zastosowanie: drukarki, skanery, pamięci masowe.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

Złącze DIN 5 - klawiatury

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

Złącze PS2 (mini DIN6)– klawiatura i mysz Interfejs szeregowy

Prędkość 40 kB/s

Zasilanie przez interfejs: tak (5V/100mA) HotPlug: nie

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

Złącze USB

Interfejs szeregowy

Prędkość 1.1 do 12Mb/s 2.0 do 480Mb/s 3.0 4,8Gb/s

Liczba urządzeń: do 127 na magistrali przy użyciu HUB'ów. Zasilanie przez interfejs: tak (5V/500mA)

HotPlug: tak

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

Złącze FireWire (IEEE 1394) , okrojona wersja (bez zasilania) jako iLinik.

Interfejs szeregowy

Prędkość 100-800Mb/s optyczne wersje do 3,2Gb/s Liczba urządzeń: do 63 urządzeń.

Zasilanie przez interfejs: tak (30V do 60W) HotPlug: tak

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

InfiniBand

Interfejs szeregowy, wielokanałowy

Prędkość: od 2Gb/s do 96Gb/s (mnożniki x1 x4 x12 i tryb pracy Single Double i Quad)

Topologia: Switched Fabric – łączoenie za pomocą switchy, teoretycznie do 16mln urządzeń

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

Złącze RJ45 lub BNC - sieć

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

Złącze telefoniczne RJ11 - modemy

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – we/wy:

Inne:

■ IrDA (Infrared Data Association) – port podczerwieni

■ BlueTooth IEEE 802.15.1

■ WiFi ("Wireless Fidelity”) - Bezprzewodowa sieć

■ Gniazda wewnętrzne

 VESA Local Bus (VLB)

 ISA  EISA  PCI (express)  AGP  ATA (PATA)  SATA  SCSI Źródło: wikipedia

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – System operacyjny

■ System operacyjny (ang. skrót OS Operating System) -

program komputerowy bądź zbiór programów, który zarządza sprzętem oraz aplikacjami komputera. Podstawą wszystkich

systemów operacyjnych jest wykonywanie podstawowych zadań takich jak: kontrolowanie i przypisywanie pamięci,

przydział czasu procesora, obsługa urządzeń, ustalanie

połączeń sieciowych oraz zarządzanie plikami. Wiele systemów operacyjnych posiada środowiska graficzne ułatwiające ich

obsługę.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – System operacyjny

Główne zadania:

■ zarządzanie zasobami komputera, m.in.: procesorem (a dokładniej

czasem procesora), pamięcią, urządzeniami peryferyjnymi oraz

przydzielanie zasobów procesom

■ koordynacja pracy ww. urządzeń poprzez obsługę przerwań oraz

odpowiednie na nie reagowanie

■ ochrona danych i pamięci - tak aby jeden proces, w wyniku błędu

lub zamierzonego działania nie mógł zniszczyć lub pozyskać danych innego procesu

■ automatyzacja najczęściej wykonywanych funkcji ukrywanie przed

aplikacjami skomplikowania sprzętu komputerowego przez tworzenie abstrakcji, np.

 zbiory zapisanych klastrów na dysku widziane są jako pliki o

symbolicznych nazwach

 abstrakcja równoległości wykonywania programów

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – System operacyjny

Kilka Systemów Operacyjnych:

■ Unix ■ Dos ■ Linux ■ Windows ■ NetWare ■ Amiga OS ■ Atari Dos ■ Commodore Dos ■ Symbian ■ Android Źródło: wikipedia

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – Aplikacje

■ Przeglądarki internetowe: Mozilla, Netscape, Opera, Internet

Explorer

■ Edytory Tekstu: Open Office Writer, MS World

■ Arkusze kalkulacyjne: OO Calc, MS Excell

■ Bazy Danych: Oracle, MySQL, Postgres, Dbase, DB2, OO Base,

MS Access

■ Prezentacje: OO Impress, MS Power Point

■ Graficzne: Adobe Photoshop, Gimp

■ Muzyczne:

■ Narzędzia programistyczne:

■ Komunikatory:

■ Gry: Quake, Unreal :)

■ itd.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – GUI

■ Graficzny interfejs użytkownika (ang. Graphical User Interface,

GUI) często nazywany też środowiskiem graficznym – ogólne

określenie sposobu prezentacji informacji przez komputer oraz interakcji z użytkownikiem, polegającego na rysowaniu i

obsługiwaniu widgetów. (różnego rodzaju kontrolki np. Suwaki, listy wyboru, przełączniki, itp). Interfejs Graficzny został wynaleziony

przez firmę Xerox w latach 70 ubiegłego wieku.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – Rozwój Systemu

Informatycznego.

Podstawowe Procesy:

■ Analizy ■ Projektu ■ Implementacji (programowania) ■ Testowania ■ Wdrożenia ■ [Wycofania] Źródło: wikipedia

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – LAN

■ Sieć lokalna (ang. Local Area Network stąd używany także w

języku polskim skrót LAN) (wewnętrzna sieć) to najmniej rozległa postać sieci komputerowej, zazwyczaj ogranicza się do jednego budynku lub kilku pobliskich budynków (np. bloków na osiedlu).

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – LAN

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – MAN

■ Sieć miejska, MAN (ang. Metropolitan Area Network) to duża

sieć komputerowa, której zasięg obejmuje aglomerację lub miasto. Tego typu sieci używają najczęściej połączeń światłowodowych do komunikacji pomiędzy wchodzącymi w jej skład rozrzuconymi

sieciami LAN. Np. w Kielcach jest to Miejska Sieć Komputerowa

KIELMAN

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – WAN

■ Sieć rozległa (ang. Wide Area Network, WAN) - sieć obejmująca swoim zasięgiem duży obszar geograficzny, często na terenie

całego kraju lub kontynentu.

WAN łączy najczęściej sieci miejskie, bądź inne (mniejsze) sieci rozległe oraz rzadziej sieci lokalne czy pojedyncze komputery. Doskonałym przykładem sieci rozległej jest Internet.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – Intranet

■ Intranet jest siecią komputerową ograniczająca się do komputerów np. w firmie lub organizacji. Po zamontowaniu serwera

umożliwiającego korzystanie w obrębie sieci LAN z usług takich jak strony WWW, poczta elektroniczna etc., czyli usług typowo

internetowych, można mówić o sieci intranet. Do intranetu dostęp mają zazwyczaj tylko pracownicy danej firmy.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – Ekstranet

■ Ekstranet (ang. extranet) to rozwiązanie sieciowe polegające na połączeniu dwóch lub większej liczby intranetów za pomocą

protokołów sieciowych. Celem tworzenia ekstranetów jest

udostępnienie własnych zasobów wzajemnie między organizacjami (przedsiębiorstwami) lub między nimi i ich klientami, przy

zabronieniu powszechnego dostępu z sieci Internet. Przeważnie

sieć taka występuje w firmach. W ten sposób klienci mogą się lepiej i szybciej zapoznać z ofertą danej firmy, a firmy mogą między sobą lepiej współpracować.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – Internet

■ Internet (z angielskiego, dosł. międzysieć) - globalna ogólnoświatowa sieć komputerowa

 logicznie połączona w jednorodną sieć adresową opartą na

protokole IP (Internet Protocol),

 do komunikacji używająca TCP/IP (ang. Transmission Control

Protocol/Internet Protocol),

 dostarcza lub wykorzystuje usługi wyższego poziomu oparte na

telekomunikacji i związanej z nią infrastrukturze.

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – Internet

■ Podstawowe usługi:

 WWW World Wide Web jest hipertekstowym, multimedialnym,

sieciowym (TCP/IP) systemem informacyjnym

 Poczta elektroniczna – mail

 Transfer plików (np ftp, p2p)

 Grupy dyskusyjne – usenet

 Rozmowy (IRC)(ang. Internet Relay Chat)  Komunikatory (GG, Tlen, ICQ, Jabber, Skype)  Telefonia internetowa VoIP

 Radio i telewizja internetowa  Telekonferencje

 Faksowanie

 Sklepy internetowe

 Aukcje internetowe - eBay, Allegro  Bankowość elektroniczna

 Gry i rozrywka

TI - wstęp

Podstawowe pojęcia – Internet

■ Jak się podłączamy:

 Kiedyś modem i „wdzwanianie” się do ogólnodostępnych

serwerów monopolisty telekomunikacyjnego.

 Modemy ISDN (ang. Integrated Services Digital Network, czyli

sieć cyfrowa z integracją usług).

 ADSL - Asymmetric Digital Subscriber Line

 Sieci telewizji kablowej

 Lokalne sieci osiedlowe

 Sieci Radiowe oparte na WiFi

 Sieci energetyczne

 Połączenie satelitarne (jedno lub dwukierunkowe)

■ Prędkość:

 Zwykle podaje się w bps czyli bit/s lub Kbps Mbps

TI - wstęp

Komputery w pracy:

■ Gdzie możemy wykorzystać a gdzie nie?

■ Wykorzystanie w wielkoskalowym biznesie:

 Administracja, obieg dokumentów

 System rezerwacji biletów

 Dane agencji ubezpieczeniowych

 Bankowość

 Systemy billingowe

■ Zastosowanie w sferach rządowych:

 Systemy podatkowe  Ewidencja ludności  Ubezpieczenia społeczne  Ewidencja pojazdów  Elektroniczne głosowanie Źródło: wikipedia

TI - wstęp

Komputery w pracy:

■ Służby publiczne  Zastosowanie w szpitalach  Policji  Straży pożarnej

■ Komputery w edukacji i nauce

 Programy edukacyjne

 Zdalne nauczanie

 Aplikacje naukowe

 Ewidencja studentów

 Rozkłady zajęć

 Informacje, bazy wiedzy jak np. Wiki, google scholar

TI - wstęp

Komputery w pracy:

TelePraca – praca zdalna

■ Zalety:

 Zredukowanie lub wyeliminowanie czasu dotarcia do pracy

 Elastyczne dogodne godziny pracy

 Możliwość skupienia się na zadaniu

 Zmniejszenie powierzchni pracy w firmie zatrudniającej

■ Wady:

 Brak kontaktu ludzkiego

 Uzależnienie od łącz komunikacyjnych

 Potrzeba samodyscypliny

 Brak nastroju pracy zespołowej.

TI - wstęp

Zakupy przez internet:

■

Ogłoszenia w stylu kupię/sprzedam

■

Sklepy

■

Usługi np. Zdjęcia, ubezpieczenia itp.

■

Aukcje internetowe.

TI - wstęp

Zakupy przez internet:

■

Sposoby zapłaty



Karta kredytowa



Przelew



Płatność przy odbiorze



PayPal

■

Sposoby dostarczenia



Poczta



Kurier



Odbiór własny



Transport własny

Źródło: wikipedia

TI - wstęp

Zakupy przez internet:

■

Na co powinniśmy uważać:



Czy firma fizycznie istnieje, jej adres, telefon,

regon, nip czy inne informacje powinny być

dostępne.



Policzyć dokładnie ile wynoszą koszty,

towar+vat+koszt przesyłki+cło itd.



Według polskiego prawa sklep internetowy nie

ma prawa żądać przedpłaty/zapłaty przed

TI - wstęp

Zakupy przez internet:

■

Na co powinniśmy uważać:



Czy sklep jasno informuje o warunkach

sprzedaży, regulaminie dostawy, sposobie

rozpatrywania reklamacji.



Klient może oddać produkt zakupiony w sklepie

internetowym w przeciągu 10 dni bez

podawania przyczyny i bez ponoszenia

dodatkowych kosztów. Powinien też być o tym

poinformowany.

■

Więcej na ten temat można się dowiedzieć z

ustawy o ochronie konsumenta lub np. z

TI - wstęp

Zakupy przez internet:

Podany niżej test opracowany został na podstawie materiałów Federal Trade Commission, czyli amerykańskiego odpowiednika naszego Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

■ Nim klikniesz w koszyk sprawdź:

■ Czy wiem gdzie znajduje się siedziba sklepu? ■ Czy wiem jak skontaktować się ze sprzedawcą?

■ Czy wiem dokładnie, co kupuję, znam wszystkie parametry produktu?

■ Czy znam całkowity koszt zakupu, łącznie z podatkiem, cłem, transportem? ■ Czy - kupując za granicą – wiem, w jakiej walucie podana jest cena?

■ Czy znam termin dostawy produktu i czy jest on dla mnie odpowiedni? ■ Czy sklep gwarantuje mi bezpieczny sposób zapłaty?

■ Czy sklep poinformował mnie, jak mogę zwrócić produkt?

Jeśli na chociaż jedno pytanie odpowiedziałeś Nie, zastanów się jeszcze raz, czy na pewno chcesz skorzystać z tego e-sklepu.

TI - wstęp

Zakupy przez internet:

■

Zalety:



Dostępność produktów



Niższe ceny



Nie trzeba wychodzić z domu



Nie trzeba stać w kolejkach

■

Wady



Brak bezpośredniego doradztwa



Towary nie zawsze spełniają nasze

oczekiwania



Utrudniony serwis gwarancyjny i postępowanie

reklamacyjne.

TI - wstęp

Ergonomia:

■

Monitor



Około 50cm od oczu



Płaszczyzna monitora prostopadle do kierunku

patrzenia



Kierunek patrzenia około 30° poniżej poziomu.



Ustawiony tak by nie było w nim refleksów

świetlnych (okno, lampa)

■

Siedzenie



Wysokość taka by podudzia spoczywały całe na

krześle a stopy opierały się na ziemi

TI - wstęp

Ergonomia:

■

Stół



Spód stołu około 25cm od powierzchni krzesła



Ręce położone na blacie stołu powinny tworzyć

pomiędzy ramieniem i przedramieniem kąt

prosty.

■

Pomieszczenie



Czyste



Wietrzone



Nie za gorąco nie za zimno (jeśli chodzi o

komputery to (10-45C)

TI - wstęp

Ergonomia i bezpieczeństwo:

■

Kable



Poukładane tak by nie przeszkadzały w

poruszaniu się



Zasilające podłączone do gniazdek z

uziemieniem



Dobrze posiadać listwę zabezpieczającą



Drukarki laserowe nie przez UPS.

■

Komputer powinien mieć dobrą wentylacje, nie

TI - wstęp

Ergonomia i bezpieczeństwo:

■

Przerwy



Co godzinę 5minut przerwy.

■

Zagrożenia



Pogorszenie wzroku



Zapalenie spojówek



Bóle kręgosłupa, nadgarstków, ramion



Nudności

TI - wstęp

Bezpieczeństwo:

■

Hasła



Unikamy haseł słownikowych



Używamy dużych małych liter



Używamy znaków specjalnych i cyfr



Zmieniamy hasła



Nigdy nie zapisujemy haseł na karteczkach przy

monitorze :)



Nie podajemy przez telefon obcym :)



Zakładamy tam gdzie są potrzebne.

TI - wstęp

Bezpieczeństwo:

■

Kopie bezpieczeństwa (backup)



Powinniśmy robić kopie ważnych danych



Zwykle na dwóch i większej ilości nośników



Nośniki te powinny znajdować się gdzieś indziej niż

dane oryginalne (pożar, złodzieje)



Im ważniejsze dane tym częstsze kopie zapasowe,

codziennie, co tydzień co miesiąc, róbmy to regularnie.



Pamiętać należy o trwałości nośników np CD kilka lat,

potem mogą być problemy z odczytaniem.



Przechowywanie w suchych, chłodnych ciemnych

TI - wstęp

Bezpieczeństwo:

■ Wirusy, trojany i inne robactwo

 Najczęstszą drogą jest internet

 Obecnie rzadziej przez nośniki danych

 Stosujmy programy antywirusowe

 Nie otwierajmy niespodziewanych i podejrzanych mail

 Uważajmy co klikamy.

 Uważajmy co instalujemy.

 Nie pracujmy na koncie z uprawnieniami roota czy

administratora.

 Czytajmy komunikaty ostrzegające.

TI - wstęp

Bezpieczeństwo:

■ Połączenia i dane w sieci

 Zwłaszcza bankowe, zwróćmy uwagę czy połączenie jest

szyfrowane (mała kłódeczka) adres https

 Nie udostępniajmy swoich danych byle komu.

 Jeśli już musimy używajmy darmowych kont które nie są dla nas

ważne,

TI - wstęp

Bezpieczeństwo:

■ Legalność

 Używaj programów oryginalnych

 Nielegalne kopiowanie muzyki i filmów jest przestępstwem

 Zapoznaj się z pojęciami demo, freeware, shareware, GNU,

Open, non commercial use itp.

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Umiejętność włączenia i wyłączenia



Restart komputera



Zamknięcie programu który nie odpowiada czyli

“zawiesił się”

➔ ctrl+alt+del

➔ Wyszukanie aplikacji która przestała działać

➔ “Zakończ zadanie”

➔ Ewentualnie potwierdzić “OK”



Sprawdzenie podstawowych danych systemowych

➔ Prawy klawisz myszy na “Mój komputer”->właściwości



Sprawdzenie i ustawienie języka klawiatury

➔ Start->Panel Sterowania->Opcje regionalne i językowe

➔ Zakładka języki

➔ Szczegóły

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Zmiana ustawień zegara

➔ Dwukrotne kliknięcie lewym klawiszem myszy w zegarek w

prawym dolnym rogu.



Zmiana rozdzielczości i wyglądu ekranu

➔ Prawym klawiszem myszy klikamy na “pulpicie”

➔ Wybieramy właściwości



Formatowanie dyskietek lub kart pamięci

➔ Prawym klawiszem na danym napędzie

➔ Z menu kontekstowego wybieramy “formatuj”



Instalowanie i odinstalowanie oprogramowania

➔ W zależności od programu

➔ Zwykle uruchamiamy plik setup.exe lub install.exe

➔ Dalej według zaleceń instalatora

➔ Odinstalowanie albo przez unistall albo przez “dodaj usuń

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Posługiwanie się “print screen”

➔ Klawisz “Print Screen” powoduje zapamiętanie bieżącego

obrazu monitora.

➔ Alt+”Print Screen” powoduje zapamiętanie tylko bieżącego

okna.

➔ Wklejenie przez ctrl+v w dowolnym programie graficznym.



Posługiwanie się helpem

➔ Zwykle większość programów ma swój help

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Zaznaczanie

➔ Trzymając lewy przycisk myszy zaznaczamy poprzez

rozciągnięcie nad ikonkami prostokąta

➔ ctrl+A zaznaczy wszystkie elementy

➔ Pojedyncze kliknięcie zaznaczy wybraną ikonkę

➔ ctrl+klik doda do zaznaczonego zbioru kolejny element

➔ shift+klik doda wszystkie elementy pomiędzy pierwszym

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Kopiowanie

➔ Prawym klawiszem uruchamiamy tzw menu kontekstowe

➔ Tam jest między innymi opcja kopiuj

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Przenoszenie

➔ Prawym klawiszem uruchamiamy tzw menu kontekstowe

➔ Tam jest między innymi opcja Wytnij

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Przenoszenie i kopiowanie

➔ Prawym klawiszem uruchamiamy tzw menu kontekstowe

➔ Gdy przenosimy lub kopiujemy w menu kontekstowym

pojawi się opcja wklej

➔ Można też przez ctrl+v



Otwieranie uruchamianie

➔ Przez podwójne kliknięcie lub menu kontekstowe

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Okienko

➔ Menu

➔ Scroll Bar

➔ Status Bar (tu brak)

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Przechodzenie między oknami

➔ alt+tab lub shift+alt+tab (do tyłu)

➔ Można też z dolnej listwy

TI - wstęp

■

Podstawowa obsługa komputera



Operacje na plikach i katalogach

➔ Kopiowanie ➔ Przenoszenie ➔ Usuwanie ➔ Zmiany atrybutu ➔ Sortowanie ➔ Zliczanie

➔ Sprawdzanie właściwości plików

➔ Zmiana nazwy

➔ Odzyskiwanie

➔ Wyszukiwanie