• Nie Znaleziono Wyników

Pogląd historyczny na pracę kaszubolodzką w latach 1908–1910

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Pogląd historyczny na pracę kaszubolodzką w latach 1908–1910"

Copied!
5
0
0

Pełen tekst

(1)

Jan Karnowski

Pogląd historyczny na pracę

kaszubolodzką w latach 1908–1910

Acta Cassubiana 14, 209-212

(2)

Pogląd historyczny na pracę kaszubolodzką

w latach 1908-1910

Abyś mógł się orientować w przesłanych papierach tyczących kaszubologii,

określę Ci18 w krótkości historyczny przegląd mej pracy i myśli na tej dziedzinie.

W zimowym semestrze pierwszego roku mego pobytu w seminarium przez

czytanie roczników Tow[arzystwa] N[aukowego] w Toruniu zostałem naprowa­

dzony przypadkowo niejako na kwestię językową na Kaszubach. Czytałem chci­

wie rzeczy odnoszące się do tej sprawy, a zawarte w Rocznikach. Owocem tych

studiów był odczyt: A. Przebieg i wynik badań nad językiem kaszubskim, który

się wprawdzie podobał, lecz dyskusji rzeczowej nie wywołał żadnej, gdyż oprócz

mnie nikt wtenczas tych rzeczy ani w przybliżeniu nie znał.

Przez rozmowy prywatne z kolegami zostałem naprowadzony na myśl zało­

żenia klubu kaszubskiego w seminarium. W wakacjach zamierzaliśmy urządzić

w tym celu pogadankę, którą miał aranżować Wiecki (Wielkanoc 1908). Nie przy­

szła do skutku. Natomiast poruszyłem myśl założenia klubu pielęgnowania rze­

czy kasz[ubskich] na komersie abitur[jentów] w Brusach, zresztą bez skutku

najmniejszego.

Wróciwszy do Pelpl[ina] zająłem się na dobre przeprowadzeniem raz pow­

ziętej myśli. Zwoływałem prywatne pogadanki. Dla jednej takiej wypracowałem

pracę: B. Konieczność i potrzeba zajmowania się sprawami kaszubskimi. Poparcie

mych myśli znalazłem u kol. Wojciechowskiego, zresztą jego zachęcie i pomocy

zawdzięczam w ogóle odwagę podniesienia kw[estii] kasz[ubskiej].

Wszystko co się pracuje w sem[inarium] przybiera zaraz jakiś cel polityczny,

narodowy; raczej każdą pracę w tej perspektywie się ocenia. To się stało też

z kaszubologią.

Sprawa kaszubska, która u mnie wynikła ze studiów językowych miała na-

samprzód charakter naukowy, bez właściwego określenia celu politycznego. Przy

(3)

210

J

an

K

arnowski

p o g a d a n k a c h p ry w [atn y ch ] staw ian o m n ie p y tan ie k o n k retn e: Jakie k o rzy ści p rz y ­ n ie ść m a za jm o w a n ie się sp ra w a m i k a sz u b sk im i naszej sp raw ie p o lsk iej n a K a ­ szu b ach ?

O k reślen ie p o lity czn ej stro n y p ra c y k aszu b sk iej stało się tru d n e m i sp o tk ało się z o p o zy cją. W y c h o d z ą c ze stu d ió w ję z y k o w y c h , o p a rłe m w n io sk i p o lity czn e n a sp raw ie ję z y k o w e j. Id ą c p ie rw o tn ie z a R a m u łte m , a rg u m e n to w a łe m tak:

„ N au k a dow iodła, że g w a ra k asz[ubska] je s t o so b n y m języ k iem . Z ty m faktem trz e b a się liczyć. N ic n ie p o m o ż e n a m d a lsze n e g o w a n ie teg o . T rz e b a p o sta w ić k w estię k a s z u b s k ą tak: W p ra w d z ie ję z y k o d rę b n y je s t - ale to je s z c z e n ie daje p o d sta w y do u tw o rz e n ia o d ręb n ej n a ro d o w o śc i k a sz [u b sk ie j]. P rz e c iw n ie - n a ro ­ d o w o śc ią K a sz u b y je s t n a ro d o w o ść p o lsk a, g d y ż istn ieje 1/ w s p ó ln o ść h isto r y c z ­ n a], 2 / g e o g ra fic zn e p o ło ż e n ie , 3 / sz c z u p ło ść sz c zep u k a sz [u b sk ie g o ], 4 / P a n o w a ­ nie ję z y k a p o l[sk ieg o ] i k u ltu ry p o lsk iej n a K a sz u b a c h o d d aw n a, 5 / W sp ó ln o ść id ei n a ro d o w e j, 6 / W s p ó ln a n ie d o la ” .

Z a rz u c o n o m i, że p rz e c iw n ie , za jm o w a n ie się sp ra w a m i k a sz u b [sk im i] i p ie ­ lę g n o w a n ie m ia n o w ic ie ję z y k a m o że d o p ro w a d z ić do sep aracji n a ro d o w ej.

A k o n to te g o o p raco w ałem n o w y odczyt: C. O p o trzeb ie z a jm o w a n ia się sp ra ­ w a m i k a sz u b sk im i. Tutaj ab stra h u ję z u p ełn ie o d rz e c z y k asz [u b sk ic h ] ja k o k a- sz[u b sk ich ], je d y n ie w y k a z u ję , że za jm o w a n ie się n im i ze sta n o w isk a p o lsk ie g o je s t k o n ie c z n ie p o trzeb n e. O d c z y t te n w y g ło siłe m n a b ilce. N ie b y ło o p o zy cji. N ie p o d ałem żad n eg o p ro g ra m u pracy, je d y n ie cho d ziło m i o to , b y u zy sk ać p lacet n a stu d ia k a sz u b sk ie i w sp a rc ie m a te ria ln e n a z a k u p n o k siążek . C o się u zy sk ało .

W sem estrze lato w y m op ró cz teg o o d czy tu in au g u racy jn eg o w ięcej od czy tó w nie by ło . P rz e d w a k a c ja m i o d b y ło się z e b ran ie k a sz u b o lo g ó w i n a d a n o te m a ty do o p ra c o w a n ia , z k tó ry c h ż a d e n nie z o sta ł o p raco w an y . Z o rg a n iz o w a n o tu taj k a sz u - b o lo g ó w w o so b n y w y d ział.

W n astęp n y m sem estrze zim o w y m za c zęła się ch w iać sp raw a k aszubska. P rz y ­ czyny: 1/ O p ró cz m n ie i W o jc ie c h o w sk ie g o n ie b y ło in n y c h z d e k la ro w a n y ch p ra ­ c o w n ik ó w n a tej n iw ie. 2 / Ja w p o g a d a n k a c h p ry w a tn y c h ro z w ija łe m p o g lą d p o li­ ty c z n y k a sz[u b sk i] o p o z y c ji b a rd z o n iep rzy jem n y . P o w ie d z ia łe m , że m o ż liw e m m o ż e b y ć , że K a szu b i s tw o rz ą o s o b n ą k u ltu rę , ale n a ro d o w o ść i id e a ły p o lity c z n e m o g ą b y ć je d y n ie z P o la k a m i w sp ó ln e. S tw o rzen ie K a sz u b ó w sw o jsk iej kultury, k tó ra b y im w y sta rc z y ła , w z ię to m i z a złe; stąd o p o z y c ją - c h o c ia ż te g o z d a n ia o ficjaln ie n ie w y p o w ie d z ia łe m . W c e lu w y ja śn ie n ia tej k w e stii zasad n iczej b y ło z eb ran ie, g d zie sam z W o jc[iech o w sk im ] w a lc z y łe m z o p o z y c ją b e z n ic z y je g o p o p arcia. M ój p ro g ra m stre śc iłe m w M a n u sk ry p c ie D. pt. M y śli, k tó ry ta m p rz e ­ czy tałem . B ez n a m a c a ln eg o skutku.

D ru g ie z eb ran ie, lepiej p rz y g o to w a n e , d o p ro w a d z iło do p o ż ą d a n e g o celu. O św iad czy łem , że 1/ je d y n ie ch o d z i tu o ro zp a trz en ie sp raw k a sz [u b sk ich ] ze stan o w isk a p o lsk ieg o , 2 / że je s t ogólne p rzek o n an ie, że tak ie rozpatrzenie kw [estii] k a sz [u b sk iej] je s t p o trzeb n e. K to się z ty m nie g o d ził, m ia ł sw o je zd an ie z a z n a ­

(4)

czyć. N ik t. O p o z y c ja u c ich ła. K ie ru n e k dalszej p ra c y w k a sz u b o lo g ii streściłem w m a n u sk ry p c ie E ., k tó ry ta m p rz eczy tałem .

W ty m p ro g ra m ie tk w iła tru d n o ść , g d y ż n a p e w n y m m ie jsc u m ian o się z a j­ m o w a ć sp raw am i, w k tó ry c h w sz y sc y b y u d z ia ł b ra ć m o g li - sp raw y n a u k o w e m ia ły p o z o sta ć za d a n ie m sp ecjalistó w . F a k ty c z n ie ta k ie g o k ie ru n k u p ra c a n a s z a n ie p rz y b ra ła , le c z p rz e k sz ta łc iła się w p ra c ę cz y sto fac h o w o -n a u k o w ą, z celem 1/ p ro d u k ty w n y m , 2 / in fo rm a c y jn y m . N a to n a p ro w a d z iła n as o rg a n iz a c ja naszej pracy. G d y ż w te n c z a s b y ła m y śl tk z w [tak zw anej] D e c e n tra liza c ji p ra c y (p ro je k t kol. W o jci echow skiego]). Pierw szym w ydziałem b y ła K aszubologia, 2. Socjologia. U strój znany. O k reślen ie p ra c ty c h w y d z ia łó w b y ło n ie ja sn e . To d o p ro w a d z iło do k o n flik tu p rz e w o d n ic z ąc e g o k a sz u b [ologii] z B ilk ą w n a stę p n y m roku. O d k ąd w e sz ła k a sz u b o lo g ia n a to ry fach o w ej p ra c y n a u k o w e j, o d tą d z y sk a ła g ru n t p o d n o g am i.

P rzez d alsze stu d ia n a u k o w e o sp raw ie k aszu b sk iej d o sz e d łe m do p rz e k o n a ­ n ia - po 1/, że k u ltu ra lu d o w a k asz[ubska] je s t organicznie sp o jo n a z o g ó ln o p o lsk a k u ltu rą , 2 / że m o w a k a sz u b sk a n ie je s t o d rę b n ą w śc isły m te g o sło w a zn aczen iu . Z d a n ia te ro z p ro w a d z iłem w o d czy tach :

1/ D z isie jsz e p o ję c ie o k w e stii k a sz u b sk ie j,

2 / D aw niejsze i dzisiejsze zd an ia o stosunku język[ow ym ] P om orzan do Polaków . P rak ty c z n e w n io sk i ty c h d o k o n a ń ro z w in ą łe m w pracy: W c ie la n ie id e i m ło - d o k aszu b sk iej.

II. O p raco w an e te m a ty w y g łaszan e. I. S e m e str z im o w y 1908

1. O k sz ta łc e n iu m ło d z ie ż y kasz. w d u c h u n a ro d o w y m . K [arn o w sk i] 2. S to su n k i ro ln e n a K aszu b ach . R o szcz[y n ialsk i]

3. P o g lą d n a literatu rę o ry g in a ln ą k a sz u b sk ą. C y s[ew sk i] II. S e m e str la to w y 1909

1. D z isiejsze p o ję c ia o k w [estii] k aszu b sk iej K [arn o w sk i] 2. O p rz e m y śle kasz. P iech [o w sk i]

3. P ie lg rz y m k a do W e jh e ro w a i K alw arii. G ra b o w sk i 4. E ty m o lo g ia n a z w y K aszu b a. H [eyke]

5. W ak acje n a K aszu b ach . C z[ap iew sk i] III. S e m e str z im o w y 1909/10

1. S zkice o H elu . K [arn o w sk i]

2. S zerzen ie id ei m ło d o k a sz [u b sk ie j]. P [iech o w sk i] 3. O św ia ta n a K a sz[u b ach ]. G rab [o w sk i]

(5)

212

Jan K

arnowski

5. A d m in istracja w ojew . p o m [orskiego] za czasó w pol[skich]. S m el[kow ski] 6. B an k i i sp ó łk i p o l[sk ie] n a K a sz[u b ach ]. C y s[ew sk i]

S p ecjaln e n a b ilce.

1/ D a w n ie jsz e i d zisie jsz e zd an ie o sto su n k u ję z y k [o w y m ] P o m o rz a n do P o ­ laków .

2 / G e rm a n iz a c ja P o m o rz a w X I-X III. S tuleciu.

3/ K a sz u b i a rz ą d p ru sk i w o sta tn ic h 80. latach. P iech [o w sk i].

Cytaty

Powiązane dokumenty

Do pracy w tym szpitalu, oprócz świeckiego personelu, stanęło dziewięć szarytek. Szarytki, aby uzupełnić braki żywności, bielizny i pościeli udawały się do Warszawy

Both pulling tests and four-point bending test were performed for the connections extracted from a detached house (samples G1, G3 and G4), whereas for the remaining ones (G2, Z1,

The experimental data regarding the crack width at rupture for the different capsule types is plotted in Figure 10 and it confirms that the capsules extruded from PMMA_1 (wall

Jedni badacze widzą skuteczność akcji zwalczania wyłącznie w kilkulet- nich, rytmicznie powtarzanych zabiegach terapeutycznych, inni zaś widzą możliwość likwidacji

Przeniesienie siedziby biblioteki centralnej z ul. Dąbrowskiego w Wirku jest konieczne z powodu złego stanu technicznego dotychcza- sowego budynku, który niszczony

Tak zwana opinia publiczna domaga się gromkim głosem (patrz opinie internautów o książce Jerzego Przy- stawy Poznaj smak fizyki), aby nauka w szkole była ciekawa, łatwa i

Po raz pierwszy mamy do czynienia z kryzysem COVID-19. Wymaga od nas podej- mowania działań, interakcji i komunikowania się w sposób odmienny od tego, do któ- rego dotychczas

Nauka pisania listu wchodziła w zakres programu nauczania, stąd też w zbiorze listów można wyodrębnić serie wypowiedzi uderzająco do siebie podobnych pod względem