Projekt normalizacji oznaczeń charakteru litologicznego skał w profilach i na planach wykonywanych w manierze czarnej

·Str. ao .> _{PRZEGLĄD GEOLOGICZNY}

Nr l

ROMAN KRAJEWSKI

.

PROJEKT

·

.

NORMALIZACJI

OZNACZEŃ

.

CHARAKTERU

LITOLOGICZNEGO

. '

SKAŁ

w

.

P

.

O

ROFILACH

.

.

i

NA

.

.

PLANACH

.

WYKONYWANYCH W MANIERZE

.

CZARNEJ

C

ZY'JiANIE

map i profilów wykonyWanych ·przez· różnych obserwatorów. ·nastręcza. wiele trudności, szczególnie jeśli. oznaczeń na . rysunku jest· dużo~ a - jak to si~ też nie .rzad- · :ko zdarza w ·publikacjach --'- objaśnienia

ozna-czeń są wspólne 'dla kilku tablic, .ale są podane tylko ri~.·. jednej z nich. Tym bardziej utrudnia-· ile jest cz·ytanie materiałów. rękopiśmiennych, gdzie dowolność au.torów ·jest· zupełna, niekon-. trolow$.a nawykiem przyjętym na . ogół prze:z

redakcje techniczne (kreślarnie)' w ·publikacjach.

p~riodycznych.

: ·Prży szerokitp. rqzwoju · .~adr. geologicznych

·korii~czno~ć us.talenia zasadniczych oztiaczeń .

j'est. tym wi~ksża, źe zestawiając prace· :dwu

różnych autorów . nawet .z tego $amego . terenu

Lw

..

tej samej serii nie ,można .łatwo

paraleli-Low~ć p~e horyzonty rozmaicie 'ożnaczone.

.'-Konieczność ta; ogólnie doceniana; natrafia

oczywiście na przeszkody z-Wiązane z 'indywi-· ·

· duainością terenów, skał i ·różnorOdnego syste...: .

mu .pracy geologów; nie mniej usiłowania zmie-.

rzające. do t:ego celu podjęte.były i przeprowa-dz<:>rte w obrębie pojedynczych geologicznych

ugn.~powań np. w niektórych Wydziałach PIG, ·•

w.ZjednC>czeniu .Poszunriwawczym itd.- Nie·.

wy-sżły~. one·. t~ poza ·weWnętrzny. użytek :tych

• ·- • • l

ugrupowań . geologicznych. Szersze sugestie co

do · oznaCŻeń wysunął J. 'Gołąb (Zasady zdjęć

geologicznych, Katowicer 1951).

Z~ład ·Geologii Kopalnianej AGH sZkoląc.

ostatnio kil~udziesięciu geologów i mierniczych

rocznie, uznał za konie.czne narżucić im ·zasady

· ogólnego znakowąnia skał w manierze. czarnej,. a obecnie wysuwa propozycję- !przedyskutowa-nia· systemu oznaczeń, wprowadzenia poprawek. i zaakceptowania uzgodnionego projektu.

Rzecz .jasna, że normalizacja ··oznacz'eń nie lrit:?że sięgnąć zbyt głęboko_{1 nie} może uWiględ­ . ni~· wseystkich drobnych· różnic, jakie ·:napotjka

geolog: przy .profilowaniu czy. kartowaniu;. Spe-· . cyfik.acja taka mijałaby się zresztą z -celem,· ży~:

wo boWi~ przypominałaby pisownię ·chińską

o ·ogromnej ilości znaków trudnych do·. ·

znpa-rn:iętania. Winna ona jednak uwzględnić

więk-. szość więk-.częStych i typowych skał, narzucać ozna-. czenia charakterystyczne· dla· pewnych ··grup.·

skał,

w

ramach których dop1lszezalna i .możli- ...

· wa byłaby dalsza indywidualizacja, 'Wreszcie

winna opierać si~ na pewnych .zasadaqh uła­

twiających za:pamiętanie · ŻnakóW. ·

Drogą tej myśli stara się iść ni~iejszyprojekt

oznacżeń, jakkolwiek autor zdaje sobie sprawę,

że wysunięte postuhity nie zOstały w projekcie

w· pe~i zrealizowane. Wydaje si~ ·jednak, że

lepsze. jest ~z:ybkie wprowadzenie '·skali móże jeszcze nie· ostatecznej, niż długotrwały chaos

mogący t~ać do czasu ułożenia jakiegoś ideal-nego systemu.

Pr~nowany system oznacze-& wyróżnia trzy

ogó~nie uznane typy skał, a mianowiCie s~ały

pochodzenia:

l. m a g m o w e g o,

2. m. e t a

m

'

o r o:f i c z n e g

o

,

.

.

3. w i e t r z e n i o w o ~ 'O s

a

d o w .e g o. ·-.W pOszczególnych typ<1ch skal. w·ydiielono

dalsze grupy. . . 1

1. Skały.· pochodzenia magmowego (zob.·

· · ta

p.

I). · Do ich ·oznaczenia przyjęto punktowe .

i nielb.ijnie rozsiane :znaki . wieioramienne, co najmniej dwuramienne. W ich podziale t?D~ożo­

no na:ciSk · na skład mineralny. Ustalońo. ogólną

zasadę, że skały kwaśne winny mieć znak mniej

· skomplikówany i jaśniejszy, ·skały zasadowe, winny ·wypadać . ciemniej. . Oznaczenie uzależ-:

niono ód pozycji systematycznej skały.· W gru- .

pie skał głębinowych jako ·ozn.~:czenia przyjęto

dla ·skał kwaśnyóh krzyżyki, dla .. średniokwaś.,.

~ych iksy, dla zasadowych i ultrazasadowych-· ·

gwiazdki:· . . · ·

. Oznaczenia· odpowiednich skał .·wylewnych . . starszego wieku powstają ,przez. odrzucenie' dol- ..

nej ;części znakowań· giu,py sk4ł głębinowych,

a młodszycli wylęwowców ;--pr~ez p.ozosta'wi~

Nr 1

o

.(!)

w

~

o

...

~

al (.!) IJ

...

.

_'

_<t

...

. ,Q'

-

~

r:l f-4

<t

z

w

N

o

o

:::r::

(_)

.o

0-

>-~ <:( -~ ·' U)

l?RZEG~ĄD GE OLO'GI CZNY .

nle

ćwiartki górnej znaku-pierwotnego. Zasadę·

~ę najlepiej można , dostrzec porównując· ze s o:.

bą zna!Q dla· granitu, porfiru kwaJ"Cowego,

rio-litu itp; Wyjątkiem pewnym jest tutaj

oznacze-nie bazaltu (No ll8).

skały żyłowe wydzielQ.nQ IPrżeż uwypuklenie

sygnatury kreskówej, dla której .znakiem ·wyj- .

1:-t-~----~---...:...f· ściowym· jest sygnatur~ żyły kWarcowe:i. ·

. Skały · okruchowe pochodzenia magmowego

(tufy, tufity) st~ją na· przejściu do oiSadowych ·

(zob. 'ta b. II) piasków i mułków i stanoWią po~

łączenie odpowiednich riuików Skał. osadowych

ze ·Żna·kiem trachitu (No 24, 25).· '. · ·· .

2. ~kały pochodze_nia metain:oriicznego (zob.

tabl. l). W sk~ch metamorfj.c~nych

wydziela-. no tylko najbardziej charakterys.tyczne typy,

łatwo rozpoznawalne makroskopowo. Od skał

masyw~ych · od~~ionp. w nich grupę ·skał .

·ó strukturze ·łUpkowej._ Dla oznaczenia pierw-.

szych za.Stosowano linie i kreski .krzywe

imitu-. jące strukturę. Częściowo też w gnejsach i łup­

kach kwarcytó"rYch za.stosow~no ·· sygnaturę

kwarcu żyłowegc1. Dla skał :rna;sywnych użyto

znaków roz.pros:oonych, złożonych

z

:kresek

k~;zywycłi.. z;nak marm~ru oopo:Wiada Połącze-·

· riiti znaku ·wapienia i skały krystalicznej, Dla.

wszelkiego. dalszego rozł:>icia Óbu' typów skal:..

nych

proponuje-'się wprowadŹenie sygnatury

·

specjalnej,. w oparciu o wyłożońe powyżej ·

za-1 -+---..;;;_...;;;. _ _._ _ _ --ł sady, bądź narzucenie· na ÓdpoWi~nie pola

li-:n. 5

-

:;;;

-·c: o c: ·;:: ::>1 o o <... '- '- _··m _{en :;:;} o

ter alfabetu ·greckiego. Dla najbardziej ogólnego

oznaczenia skał magmowych lub

metamorficz-nych . wprowadzono sWoiste znald' ·podane· na

wstępie. tabeli (N'b l, No 26)~ M.ożna by

rów-nież postąpić pod~)bnie i w stosunk'l,l do

poszcze-. gólnych ·grup skalnych .. W wypadku .potrzeby.

wydzielenia ich bez szczęgólowej · · specyfika~ji

można

by

stosować znak znajdujący się. u

gó-. ry odpowiedniej kolumny; np. znak Nr 8 mo-·

że reprezentować zarówno całą grupę skał

wy-. lewnych starszych, jak i w. s1!czególności por~.

fir bezkwarcowy.

3. Skały pochodzenia .osadowego. Skały· osa-·

dowe dzielą l:!ię

na

2 zasachiicze grupy~ skały.

luźne i -~kały zwięzłe. Dla ich odróżnienia wp~o_­

wadzona '.jest

w

skałach zwięzłych pozio~

szrafura, . któr~

ma

ilustrować ~potykaną na

.

l

ogół warstwową oddzielność w skałach osado-:

~ wych zwięzłych.·· Tej za~dy ·nie uwzględniono·

~ · N · .. tylko

dhl

skał powstałych wskutek. GZysteJ· s.

e--e

g

.

.

.. C?> -s dymentacji ęhem:icznej (sole, gips), gdzie

obo-~.--...__.L---L.--L-.. -... -. _ _ _ ...:.,;_;..;..;.. ... ....J wiązują ~aki ·ro~:rzucone tak j~k przy:s4ała~h.,

. .

.

O> O>

!)tr. 32 · PRZEGLĄ~ GEOLOGICZNY Nr.l

magmowych - Jecz zamknięte. Podział skał w ·

g111pach następuje· według twotiącego je

ma-teriału, pr:z:y czym uwzględnia się wielkość ziar··

na i charakter tworzywa. W ślad za. tym moż­

na

·wydzielić w obu grupach skały ·proste, tj.

na ogół ·monomineralne lub jęqnofra!t~yjne pod

względem skfadu, oraz skały mies~ne, tj. zło.:

·żone z, wielu składników .. Dla skRł prostych

przyjęto swoiste oznac~enia, dla skał.

miesza-nych ozrtacze:nia powstają przez połączenia

zna-ków przyjętych dla skał prostych. Ponadto

po-. dano szczególnię c.zęsto występujące skały

Tahlłce .2 glllla

...

Q) gruz .C żwir N o żwirlit piasafc ·~ pia.ll grubartorn en· pinlt lr:ziómiiiV

...

o

*DeniiiiU cD c N o c c

en

t.. o Q) . c .N O'

E

Q)

..r::.

o Pl ił glino lori' fitja kredo jtlioriio

SKAŁY

OS.ADow

·

E

L

~9~ ~ so~~g~

--111~ ~

u

ź

·

n

e

O liiiadrie mieuonym nieuporzqdlcowane . u

fiS

0 strukllrZI . ·u 53_{~~~ : . .p'"kiem} 6_~

_{§ §}

ił zdolnorg · piasek . Htomcrg.' tłzsolq

S4łi

.

·

.

.

"

.

:"_

B

::~-.;; ·. 61

.

E:;:

:

:;J

~auk Wllł"ll'NOWOnjl piasek JII'Z'k.Wo.-.tw $5i:~ii

~--· ~--·

"

c-:-a

----· ----· ilzgi~ &! .

§§

. .

z

·

0 Skiodzie pi'Ottll"l . PIOSI<Qwiec • n

1\l:::

...J

·

I

=~~

7

4

1&

};

:0!=1~

..

~mtł6'1 ~ 76

l(k"!'Jill

~

nt;2J

łu!Mtk ilasty /l !owiec/ 'MJPień dołom~ . IIMirlwtco liilyt aól komlenno sól polasowa 91_P~ l'lld!(ielaza/ lllfllbOIIIń' ~~~~!VO 18 • • . ~~~i

82~

~

83~

~

84~

_...

_.

85 • • •

..

.

.

._•. • O O· • ł 86 _{. ł} t • _{• •}" _•

~~

81 ...

.

-aeE

i

..

l ę

z

e

o składzie mieizonvm O sktcldzill specjoln!łfll

smugi żwirku ~ żwu·owtee · . fBBm11B1 wpio.\kowcu aa~·. wopienn~ 100_ramJ11'11

piaskowiec ilostu piaskowtec wapnisty pto&kowiec . telozillu piaskowiec kwoi'cytowy ptoskOWiec ~listy lupek wwlowy ~pek. bitumiCZny wJlietl fli(ISZClysly morgi&! morgier dO! amii

eol!iB

''.~ ~ 17~ ~

93-~Eii 95: . . .. .96 . . Ul~

·ID

li"

lila

poaskowiel: ~ arkOżowy 101 _~. pioskowleo · ~ szarogloiOWy· m~ \·

r

·

Nr i. PRZ.EGLĄD GEqLOGICZNY str. 33

o · charakterystycznej strilktui"ze,· jak piaski

uwarstwione, less, iły warwowe.

.Zaproponowane oznaczenia doty~tą skał czę­

ściej występujących. W miarę indyvvkJ.ualnej

potrzeby wy.dżielenia dalszych typów owe o~na­

czenia wi~ny l?Yć sąmod,zielnie wprowądzc:me,

~ tym z~strze*-e~iem,

te

nie powinny się

:po-. krywać w ogólhyc~ zarysach·· z oznaczeniami

U.Stalonymi j!iko zn~rmalizowane. Jako ząsadę

dalszego I"?Zbicia.propońuje.się następują.::e kie-.

rU:nid:· ' )

a) ~tosowąpie · dóc4J,tkowo ~ygnatur .

litero-wych, '~o przeprowadzono jU:ż lla przykła­

dzie · odmian· piasków.

(grubo,

śre(inio

.. i drobnoziarnistych) . oraz. odmian .

pia-skowcÓ.\V arkozowych, szarogłazowych itd~

(No 101, 102);

b) używanie zestawień . sz.rafury ukośnej

o różnym stopniu nasilenia z. normalnymi

znakami . · , , i . skał; . wapnistość dolomityczność 2elazistośl:-· c) stosowanie cłpdatko­ we :znaków chemicz-·

nych według przykła­

du podaniego dla rud

(No 88) fosfory,

to-~ wyehlronklrecji (Talbl.

~ lii .itp.).

. · krzemiOnkoweSt ~;-:..:.:

j

W

apn.istość,

dolomlit~-.. ,~ .... · ... 1 ność; ~ć, .kirze~

. bilumicznośt . .j< ... J\ milonkow-OOC iifrl. osadu

. węgliśtoSc: -~" .. "': ~ pierwotną czy wtómą

ino-.

.żna w)rmżić ·p1'7oeZ włą~- .

§

me

d,()l $Ygn.atury maków

~ Spoęcjalnych tabl. III.

W

·

/krremjenne konkrecJe .·: :"rosfQrytowe

oolity

tabeli tej poda"no reż żnalki

ą.otycząoe p~ejawów

rwo-:-wystqpieni9 · . dy, rtJ.py i gazu ora.z

wy-wody · · .,.__ stępowanie flÓry czy

fa-wyslqp•enie gazu. wystąpienie ropy fauno noro l,lny. · Na marginesie

propono:-wal}ych_ ozl}aezeń skał osa~ ..

:iowy.::h należ.y ro~t~yć ·

. poqąne _w tabl. II pojęcia

~ gl~ No 4,8 i il No 47 . .

Spotyk-a· się d:4ś ·cąraz :częściej .tendencję ~

: ś'1ama gliny . jako sk1ały miesmnej, rz.łożo.nej

z tl'akcji ·~~ylastej i ila$tej.

Kieru-nek teq re,p~to.wany j~ sz-czególnie· przez

geo~h.n:iikę.

zgodrute

z nim mieszanina

pia-su:eystn-,pylasta · · o . . _zatleniu w granicach

10~30°/o podpada pod ·pojęcd.e gliny .i -tpie

na-leZałoby mówH! np. o iłach, rudnych . doggeru

lrecz . ó gl'i.r)a.ch..

w

geologic:zri.ym ujęciu. nato.:. •·

mtas:t glina starnowi :produiki !r~sidualny

utwo-.rilony ·w czwartorzędzie .!Ze skał

.

:zaWie~ją~

cych suibstancję &stą,·. np. gldny ~bocroowe

w

·

Kał'~tach na pias'kowoach lu b ·łupkach'

iłaśtych, ' . gliny !kta.<sowe na ~pi~h.·

gliny .lodowcowe. Jeśli więc· ·geotechniką kła-·

dzie nac~k na skład ziamo~y materialu

okre-ślonego jako 'glina; to geolo8fa uwypukla Jego.

nieznaczny _stopień diagenezy związany z

inłO-dym wiekiem. · ·

,Trudno

jest

lseolagoWi mówić o glinach

dog-gertli ale Jliew~ltpliwe jest dla niego, że

zapia-szćzone'iły'i mułki doggeru dają' na swych wy- .

chodniach gliny jako produkt wietrzenia.

Geo-technika operując w utworac,h przypowierzch~

niO\Jlych. ma do• ,czynienia · w sensię geologicz_:

nym niewątpliwie z glinami o różnym stopniu

zapiaszczeni,a. W tym oświetleniu·. pod!i~e- w

tabl. I I ~ł. i gl~na są z punktu widzenia sk,łą.du

ziarnowego· równorzędne i r-eprezentują skałę

złożoną nie zawsze z substąncji ilastej, lec~ ~

zgodnie z określeniem geoieehniki - miesza- ·

ni~ę pia~zczystO-pylastą o zaileniu większym.

niż 100/o, ale o. różnym stopniu -diagenezy.

Moimi by postawić pytanie, czy i w jakim

stopniu geologic:zny punkt widzenia· wini~n być

zrewidowany n.a rzecz geotechnicznego.

sądząc, że artykuł niniejszy dotyczy żywot-·.

nej · sprawy dokształcania narastających kadr.

geologicznych,· autor prosi o podjęcie dyskusji

zarówno na drodze wypowiedżi w "Przeglądzie

· Geologic~nyni'' jak i ewentualnie w bezpośred­

nie] k~respondencji kierowanej

do

Zakładu

Geologii Kąpamiahej Akademii

Górnicro-Hut-nicz~ w KrakoWie (Aleja·M~ckiewicza 30).

·' . i

l

j

l

·l

.

-

<1

~

l

l

l

l

•i

l