Ziemniak Polski 2011 nr 2 1
Ochrona
Z
Z
Z
A
A
A
P
P
P
O
O
O
B
B
B
II
I
E
E
E
G
G
G
A
A
A
N
N
N
II
I
E
E
E
R
R
R
II
I
Z
Z
Z
O
O
O
K
K
K
T
T
T
O
O
O
N
N
N
II
I
O
O
O
Z
Z
Z
II
I
E
E
E
(
((
R
R
R
H
H
H
II
I
Z
Z
Z
O
O
O
C
C
C
T
T
T
O
O
O
N
N
N
II
I
A
A
A
S
S
S
O
O
O
LL
L
A
A
A
N
N
N
II
I
))
)
W
W
W
U
U
U
P
P
P
R
R
R
A
A
A
W
W
W
A
A
A
C
C
C
H
H
H
Z
Z
Z
II
I
E
E
E
M
M
M
N
N
N
II
I
A
A
A
K
K
K
A
A
A
mgr inż. Jerzy Osowski
IHAR – PIB, Zakład Nasiennictwa i Ochrony Ziemniaka w Boninie e-mail: j.osowski@wp.pl
prawcą jednej z groźniejszych chorób ziemniaka w okresie wegetacji jest grzyb Rhizoctonia solani. Choroba występuje na roślinach i bulwach w trzech stadiach. Wiosną najgroźniejsze jest gnicie kiełków, które opóźnia rozwój roślin, a w wypadku dużego nasilenia jest przyczyną ubytków obsady roślin na plantacji (Lutomir-ska, Szutkowska 2000; Bernat 2007). Głów-nym źródłem materiału infekcyjnego jest, oprócz gleby, bulwa nasienna. W sprzyjają-cych warunkach nawet jedno sklerocjum może stanowić poważne źródło rozwoju in-fekcji (Gudmestad 2002). Ograniczać szko-dliwość choroby można poprzez właściwą agrotechnikę oraz zaprawianie bulw.
Rosnące z roku na rok zapotrzebowanie na ziemniaki myte i przetworzone (tab. 1)
stawia przed producentami większe wyma-gania co do ich jakości. Dlatego zaprawianie bulw jest zabiegiem ochronnym o dużym znaczeniu nie tylko w uprawie ziemniaków na sadzeniaki, ale staje się niezbędne także w uprawie dla przemysłu spożywczego (fryt-ki, chipsy, susze, produkty mrożone), gdyż ma wpływ na wielkość i jakość plonu.
Wzrost znaczenia tego zabiegu sprawia, że najprostsza z jego form ─ pudrowanie – przestaje być wystarczająca ze względu na dużą niedokładność nanoszenia zaprawy na bulwy (znoszenie środka przez podmuchy wiatru), nierównomierne pokrycie (różnice w wilgotności bulw) oraz zagrożenie dla zdro-wia osoby wykonującej zabieg (wdychanie i bezpośredni kontakt ze środkiem chemicz-nym).
Tabela 1 Przemysłowy przerób ziemniaków (tys. ton)
Kierunek przerobu 2005 2006 2007 2008 2009 2010
Przetwory spożywcze 700,0 720,0 700,0 750,0 820,0 850,0
Chipsy 56,4 57,3 54,7 60,1 69,1 72,5
Frytki 143,5 148,0 154,4 156,2 161,3 166,0
źródło: Rynek Ziemniaka 2010 nr 37
Skuteczną formą zabiegu, zapewniającą wysoką jakość oraz bezpieczeństwo, jest oprysk drobnokroplisty zawiesiną (roztwór wody i środka chemicznego). Dysze mogą być montowane w różnych miejscach sa-dzarki – ważne, aby pokrycie bulw cieczą roboczą było dokładne. Najczęściej dysze
umieszcza się w miejscu pobierania bulw przez taśmę z kosza zasypowego, a dodat-kowo, w przypadku silnego porażenia sa-dzeniaków lub wysokiego stopnia odsiewu, kolejne dysze można zamontować przy re-dlicy tak, aby porcja środka odkaziła glebę, w którą spada sadzeniak. Rozwiązania
Ziemniak Polski 2011 nr 2
2
sowane w Holandii skupiają się na dozowa-niu zaprawy bezpośrednio do gleby, aby maksymalnie zabezpieczyć miejsce, gdzie znajdzie się bulwa. Na glebach o dużym uwilgotnieniu stosuje się nawet do trzech dysz na jeden korpus obsypniczy.
Zabieg zaprawiania wykonuje się najczę-ściej 1-2 dni przed sadzeniem lub bezpo-średnio w jego trakcie, jeśli producent posia-da profesjonalną zaprawiarkę zamontowaną na sadzarce. Zaprawianie w tym terminie jest utrudnione podczas sadzenia za pomo-cą sadzarek półautomatycznych oraz sadze-nia ręcznego bulw pobudzonych lub podkieł-kowanych.
W latach 2003-2005 w Zakładzie Nasien-nictwa i Ochrony Ziemniaka IHAR w Boninie przeprowadzono doświadczenie, którego celem było sprawdzenie, czy jest możliwość wcześniejszego zaprawiania bulw, inaczej niż podaje etykieta środka ochrony roślin, oraz jaki to będzie miało wpływ na tempo wschodów, wzrost, rozwój i zdrowotność roślin ziemniaka. Bulwy zaprawiano w trzech terminach:
4 tygodnie przed sadzeniem (podkiełko-wywanie),
2 tygodnie przed sadzeniem (pobudza-nie),
1-2 dni przed sadzeniem.
Metodą oprysku drobnokroplistego zapra-wiano bulwy średnio późnej odmiany Bryza. Po zaprawieniu bulwy osuszano i składano w plastikowych skrzynkach do podkiełkowa-nia (I termin zaprawiapodkiełkowa-nia ─ 4 tygodnie przed sadzeniem) lub pobudzania (II termin zapra-wiania ─ 2 tygodnie przed sadzeniem). We wszystkich latach badań bulwy, bez względu na termin ich zaprawienia, wysadzano w jednym terminie.
Tempo wschodów roślin z bulw zaprawio-nych i podkiełkowazaprawio-nych lub pobudzozaprawio-nych (I i II termin zaprawiania) było podobne nieza-leżnie od zastosowanej zaprawy fungicydo-wej. Koniec wschodów notowano średnio w 27. dniu po sadzeniu (tab. 2).
Nieznaczne opóźnienie tempa wschodów stwierdzono jedynie dla III terminu zaprawia-nia (1-2 dni przed sadzeniem); średnio w latach badań koniec wschodów następował w 31. dniu od sadzenia.
Tabela 2 Tempo wschodów oraz procent porażenia roślin
przez grzyb Rhizoctonia solani. Średnie z lat 2003-2005 Termin zaprawiania Wariant Dawka na 100 kg bulw Wschody – liczba dni od sadzenia
Rośliny porażone przez początek pełnia koniec R. solani (%) I* kontrola - 20 22 26 3,8 Monceren 250 FS 60 ml 20 23 27 2,8 Vitavax 200 FS 150 ml 21 23 27 1,8 II kontrola - 21 23 28 4,8 Monceren 250 FS 60 ml 21 23 27 1,8 Vitavax 200 FS 150 ml 21 23 27 1,5 III kontrola - 22 25 30 3,0 Monceren 250 FS 60 ml 23 27 31 1,5 Vitavax 200 FS 150 ml 25 28 31 0,5 I termin 20 23 27 2,8 II termin 21 23 27 2,7 III termin 23 27 31 1,7 Kontrola - 21 23 28 3,8 Monceren 250 FS 60 ml 21 24 28 2,0 Vitavax 200 FS 150 ml 22 25 29 1,3
* I – 4 tygodnie przed sadzeniem; II – 2 tygodnie przed sadzeniem; III – 1-2 dni przed sadzeniem
Pomimo niewielkiego porażenia roślin przez R. solani w sezonie wegetacyjnym (od
Ziemniak Polski 2011 nr 2 3
0,5 do 4,8%) na wariantach z zaprawianiem obserwowano tendencję do słabszego pora-żania się, w porównaniu z obiektem kontrol-nym, niezależnie od terminu zabiegu.
Rosnące w ostatnich latach spożycie pro-duktów przetworzonych z ziemniaków spra-wia, że wzrasta zainteresowanie uprawą odmian grubokłębowych, nadających się do przetwórstwa spożywczego. Jednak uprawa tych odmian wiąże się ze wzrostem ilości wysadzanych bulw na hektar (powyżej 4 ton) oraz kosztów zakupu sadzeniaków i niekiedy producenci, aby obniżyć ich wysokość, sto-sują krojenie bulw.
Celem doświadczeń prowadzonych w latach 2007-2008 było sprawdzenie, czy
krojenie, a następnie zaprawianie w różnych terminach (przed nastawieniem na podkieł-kowanie, przed rozpoczęciem pobudzania oraz bezpośrednio przed sadzeniem) nie wpływa ujemnie na tempo rozwoju roślin w okresie wschodów.
Wpływ zaprawiania zaprawami Monceren 250 FS (60 ml/100 kg bulw) oraz Dithane NeoTec 75 WG (200 g/100 kg bulw) testo-wano na bulwach wczesnej odmiany Rosa-lind, całych i krojonych, w różnych terminach (I ─ 4 tygodnie przed sadzeniem, podkiełko-wywanie, II ─ 2 tygodnie przed sadzeniem, pobudzanie, II ─ 1-2 dni przed sadzeniem).
Tabela 3 Wpływ terminu zaprawiania bulw na porażenie roślin ziemniaka
przez Rhizoctonia solani. Średnie z lat 2007-2008; bulwy całe i krojone Termin zaprawiania Wyszczególnienie Procent roślin z objawami rizoktoniozy Skuteczność zaprawiania (%) bulwy całe bulwy krojone bulwy całe bulwy krojone I* kontrola 5,1 5,1 Dithane NeoTec 75 WG 2,6 2,1 50,0 58,3 Monceren 250 FS 0,9 1,1 83,3 79,2 II kontrola 3,8 4,7 Dithane NeoTec 75 WG 1,3 1,7 66,7 63,6 Monceren 250 FS 0,6 0,6 86,4 86,4 III kontrola 3,0 4,3 Dithane NeoTec 75 WG 1,5 2,3 50,0 31,3 Monceren 250 FS 0,4 1,3 85,7 62,5 NIR=0,05 2,9 2,9
* I – 4 tygodnie przed sadzeniem; II – 2 tygodnie przed sadzeniem; III – 1-2 dni przed sadzeniem
Testowane środki ochrony skutecznie ograniczały porażenie (tab. 3). Jednak różni-ce o znaczeniu statystycznym w liczbie po-rażonych roślin na wariantach doświadcze-nia, w porównaniu z obiektem kontrolnym, stwierdzono tylko w wypadku zaprawy Mon-ceren 250 FS we wszystkich terminach za-prawiania zarówno bulw całych, jak i krojo-nych (tab. 3). Skuteczność zaprawiania bulw całych przekraczała 80%. W przypadku bulw krojonych najwyższą skuteczność stwier-dzono dla II terminu zaprawiania (86,4%).
Doświadczenia z zaprawianiem zarówno bulw całych, jak i krojonych wykazały, że istnieje możliwość zabezpieczania sadzenia-ków przed rizoktoniozą nie tylko
bezpośred-nio przed sadzeniem, ale także we wcze-śniejszym terminie (przed podkiełkowaniem lub pobudzeniem).
Literatura
1. Bernat E. 2007. Możliwości zapobiegania rizokto-niozie ziemniaka w warunkach Pomorza Zachodniego. – Biul. IHAR 243: 199-203; 2. Dzwonkowski W., Szczepaniak I., Zalewski A., Mieczkowski M. 2010. Popyt na ziemniaki. [W:] Rynek ziemniaka. Stan i per-spektywy. Analizy Rynkowe 37. IERiGŻ Warszawa: 12-19; 3. Gudmestad N. C. 2002. Rhizoctonia Canker of Potato – www.ndsu.nodak.edu/instruct/gudmesta /lateblight/rhizoctext.html; 4. Lutomirska B., Szutkow-ska M. 2000. Poradnik producentów ziemniaka. Sezon 2000/2001. IHAR Oddz. Jadwisin: 63-77
