ROCZNIKI FILO ZO FIC ZN E Tom XLVII, zeszyt 2 - 1999
KS. S T A N I S Ł A W J A N E C Z E K
L u b l i n
CIĄGŁOŚĆ I ROZWÓJ
O S I E M D Z IE S IĄ T L A T F I L O Z O F I I N A K U L - U
Podczas obchodów 50-lecia Wydziału Filozofii myślałem ze „skrzywieniem” historycznym: kiedyż to trafi się następna okazja, by m ów ić z ra d o ś c i ą i sza cunkiem o swych profesorach, ale także o dzisiejszych m łodych g n iew nyc h, a w przyszłości zapewne szacownych kolegach? Nie trzeba jednak czekać choć by na 100-lecie KUL, wystarczy jego 80-lecie, by pojawiła się okoliczność tym milsza, że umożliwiająca prezentację środowiska filozoficznego KUL-u wobec elity naukowej naszego kraju, podczas sesji zorganizow anej 27 m a rc a 1998 r. na KUL-u przez Lubelski Oddział Polskiej Akademii Nauk i Katolicki U n iw e r sytet Lubelski. Po zaszczytnie życzliw ym w ysłuchaniu tego szkicu Siostra Dziekan Z ofia Józefa Zdybicka w y ra ziła życzenie je g o publikacji. B yć może dogodną fo rm ą jego upowszechnienia je s t obecna księga pam iątkowa, Jej w ła śnie ofiarowana, głów nie przez środowisko, z którego w y ro s ła i które w s p ó ł tworzy.
*
Filozofia na KUL-u jest wszechobecna, poniew aż - ja k w średniow iecznym uniw ersytecie - pełni w ciąż funkcje propedeutyczne, a studenci w szystkich wydziałów, w sposób nieporów nanie gruntow niejszy, niż to m a m iejsce na innych polskich uczelniach, m u sz ą zdobyć ku ltu rę filozoficzną. Jest to nie tylko naw iązanie do ideału filozofii-m atki rodzicielki innych dyscyplin, ale i w yraz troski, by studenci w szystkich kierunków m ogli lepiej d o jrze ć sw o istość własnej dyscypliny w perspektywie historycznej i m etodologicznej. N a j ważniejsze zaś jest to, że w filozofii widzi się n a KUL-u inspirujący, porządku jący i integrujący fundam ent św iatopoglądu k sz tałtow a nego prz ez m łodych
1 4 6 KS. STAN ISŁAW JA N ECZEK
niejszy trud kształtowania siebie. Stąd od początku studenci wszystkich wydzia łów m usieli i m uszą „niestety” dalej zdawać egzam in z podstaw ow ych zagad nień filozoficznych, obejm ujących zw łaszcza historię filozofii i etykę, a także d y scypliny kształcące um iejętności form alne, j a k logikę czy metodologię.
Specyfikę filozofii na KUL-u w aspekcie organizacyjnym wyznacza naucza nie filozofii ja k o osobnego kierunku. C hoć statuty KUL-u przew idyw ały roz szerzenie spektrum wydziałów, zwłaszcza filozofii, niezbędnej w perspektywie ideałów wychowawczo zorientowanej uczelni katolickiej, to jed n ak tak typowa, także dla okresu międzywojennego, mizeria finansowa uniwersytetu uniemożliwi ła realizację tego zadania. Początkow o filozofię m ożna było więc studiować w ram ach je d n e j z sekcji W ydziału N auk Hum anistycznych. O dpow iednio do program u studiów, dostosowanego do przepisów państwowych, funkcjonowały w jej ramach dwie katedry: filozofii (określanej też często ja k o katedra historii filozofii) i psychologii.
W odniesieniu do dziejów filozofii na KUL-u w okresie powojennym można wyróżnić dw a nierówne okresy, czyli przed i po utworzeniu Wydziału Filozofii C h rze ścijańskiej, a więc do i od 1946 r. W okresie pierw szym nie zachodziły istotne zm iany, filozofię - j a k przed w o jn ą - można było studiować w ramach jednej z grup na W ydziale Nauk Humanistycznych. Po wielokrotnych zmianach struktury W ydziału Filozofii (określanego tak oficjalnie od 1991 r.) funkcjonu j ą n a nim d w ie sekcje: Sekcja Filozofii Teoretycznej oraz S ekcja Filozofii Przyrody i N auk P rzyrodniczych, je d n a k z im p o n u ją c ą liczb ą 19 katedr i 21 sam odzie lnyc h p ra cow ników naukow ych.
W asp e k cie m erytorycznym dzieje lubelskiego środow iska filozoficznego m ożna chyba podzielić na dw a okresy: do roku 1952 i po roku 1952, z podkre ś leniem ich łagodnego przejścia. P odsta w ą wyróżnienia je s t przede wszystkim d o m in a c ja je d n e j z trzech z w ym ienianych w tom izmie europejskim formacji. Do roku 1952 dom inuje przede wszystkim koncepcja tzw. filozofii chrześcijań skiej, a więc zorientowanej głównie na problematykę m ającą odniesienia świato pogląd o w e i traktow anej j a k o istotny, choć głównie propedeutyczny, element teologiczno-filozoficznego com positum . Przy tym przez cały okres m iędzyw o j e n n y dom in u je tom izm lowański, rozwijany w środow isku przedw ojennego
KUL-u zwłaszcza w psychologii racjonalnej, epistemologii i teologii naturalnej przez re k to ra I. R adziszew skiego, a w psychologii i filozofii przyrody przez ce nione go w św iecie ów czesnej neoscholastyki europejskiej neowitalistę, B. R utkiew icza. N adto etycy, J. W oroniecki i A. Szymański, a w pew nym stopniu także znakomity filozof prawa, Cz. M artyniak, odwołujący się w dobie panow ania pozytywizmu prawnego do tomistycznej filozofii prawa naturalnego,
O SIEM D ZIESIĄ T LAT FILOZOFII NA KUL-U 1 4 7
nie tylko form ułow ali c a ło śc io w ą wizję człow ieka i je g o za chow a ń, scalając refleksję filozoficzną z teologiczną, lecz także - w ychodząc od pogłębionej refleksji nad kultu rą religijno-m oralną i stosunkam i s p o łecz no-polityc znym i ówczesnej Rzeczypospolitej - ukazywali określone wzory w ychowawcze (etyka w ychow aw cza) oraz społeczno-ustrojow e (katolicka nauka społeczna). W izję tomizmu low ańskiego, splatającego filozofię z n a u k ą w p e rsp e k ty w ie filozo- ficzno-religijnej wizji człowieka, zw łaszcza w odniesieniu do łączenia p sycho logii racjonalnej z empiryczną, urzeczyw istniał przed i po wojnie J. Pastuszka, autor najlepszego - do czasu opublikowania przez W. T atarkiew icza w 1950 r. trzeciego tomu H istorii filo zo fii - omówienia współczesnych prądów filozoficz nych, czyli dw utom ow ej m onografii F ilo zo fia w sp ó łczesn a (W a rs z a w a 1934- -1936).
Brak oddzielnego wydziału filozoficznego w okresie m ię d z y w o je n n y m w y znaczał możliwości środow iska w zakresie n au czania i badań filozoficznych. N iew ątpliwie dom inow ała tendenc ja h istoryczna (r ep rez en to w an a p rz ez dwu nestorów polskiej historiografii, m. in. pio n iera badań filozofii p o z a e u ro p e j skiej i filozofii w Polsce, M. Straszewskiego, oraz podkreślającego rolę filozo ficznego d ziedz ictw a starożytnego dla współczesnej kultury H. Jakubanisa, a także przez zatrudnionego na K UL-u przez krótki czas, a od II wojny św iato wej w Argentynie, Chile i Anglii, B. Jasinowskiego, m. in. autora pow szechnie cenionej w świecie pracy dotyczącej filozofii G.W . Leibniza.
W tym kontekście bilans m iędzyw ojennej filozofii lubelskiej należy uznać za udany ju ż to przez stworzenie instytucjonalnych podstaw dydaktyki i badań filozoficznych, j u ż to przez upowszechnianie prawdziwej kultury filozoficznej. Nie był to na pewno ośrodek tworzenia oryginalnej myśli, ale warunki rozwoju i możliwości były znaczne, skoro profesorowie filozofii K U L odm awiali prz ej ścia na oferow ane im stanow iska na innych u n iw ersyte ta ch po lsk ich (np. J. W oroniecki, A. Szymański czy J. P astuszka) lub n aw et zagranicznych, np. B. Rutkiewicz (do Mediolanu) czy na pewnym etapie J. W oroniecki. W każdym bądź razie p rz edw ojenna działalność filozoficzna n ie w ą tp liw ie przybliżyła osiągnięcia W ydziału Filozofii C hrześcijańskiej K U L, zo rg an izo w a n eg o w 1946 r. przez J. Pastuszkę.
Po wojnie na początku odżyła koncepcja filozofii chrześcijańskiej tak w wersji tomizmu lowańskiego, j a k i tradycyjnego. W izję tom izm u low ańskiego, splatającego filozofię z n a u k ą w perspektyw ie religijnej w izji człow ieka, zwłaszcza w odniesieniu do łą cz en ia psychologii racjonalnej z em piryczną, urzeczyw istniał J. P astuszka. W nurcie tom izm u low ańskiego, splatając ego podejście filozoficzne z n aukow ym oraz b roniącego ch rześc ijańskie j wizji
148 KS. STAN ISŁAW JA N EC ZEK
świata, a nadto podkreślającego autonomię filozoficznej kosmologii w stosunku do metafizyki oraz postulującego w ykorzystanie w kosm ologii i antropologii metod i w yników nauk szczegółowych (fizykalnych, biologicznych i psycholo gicznych), pozostawała twórczość filozofów przyrody: K. Kłósaka, zasłużonego w p o lem ikach z m arksizm em i u praw iającego prz y ro d n iczo -filo z o ficzn ą teo- dyceę, oraz S. M azierskiego, autora cennych opracow ań z zakresu filozofii przyrody i podstaw przyrodoznaw stw a.
Zaraz po wojnie ujawnił się mocniej także tomizm tradycyjny, tzw. rzymski, w ujęciu zw łaszcza S. A damczyka, autora wielu znakom itych podręczników, w treści i w scholastycznej form ie wykładu (w istocie była to tzw. ded u k c ja d y daktyczna) n aw iązującego do najlepszych dokonań europejskich tego nurtu (na wzór znanych p o d rę czn ik ó w V. Rem era - P. Geny'ego, E. Hugona czy J. G redta), w których pogłęb iał problem atykę ontologiczną, teorio p o z n aw cz ą i kosm ologiczną, odwołując się jed n ak nie tylko do doświadczenia potocznego. Z a s łu g ą S. A d a m c zy k a była szczególna um iejętność analizy subtelnych niuan sów doktryny św. Tomasza, p ołącz ona z p ro g ram o w ą wręcz wiernością tomiz- mowi, co odróżniało je g o ujęcie od eklektycznych dokonań tomizmu przedwo jen n eg o .
Po roku 1952 ukształtował się nowy styl uprawiania filozofii, sformułowano bowiem zręby tzw. tomizmu egzystencjalnego, który stopniowo ograniczył wpły wy tom izm u tradycyjnego i lowańskiego, tak dalece, iż m ówi się o powstaniu dość jednorodnej i typowej dla środowiska lubelskiego szkoły filozoficznej. Do pro gram ow o chrześcijańskiej koncepcji filozofii n aw iązyw ał głównie S. K o walczyk, zasłużony m. in. w form ułow aniu podręcznikow ych ujęć podstaw św iatopoglądu ch rześcijańskiego (P odstaw y św iatopoglądu chrześcijańskiego, W a rsza w a 1979) oraz filozofii B oga i religii, ostatnio także antropologii, filo zofii społecznej i kultury, splatając tom izm z augustynizm em , przy program o wym w ykorzystaniu myśli w spółczesnej.
W dyskusji z najnowszymi dokonaniami współczesnego przyrodoznawstw a, g en e ru jące g o wiele problem ów filozoficznych, oraz w k o n tekście filozofii nauki k o n ty n u u ją p rz edm iotow e i m etaprzedm iotow e bada nia w dziedzinie filozofii przyrody uczniow ie K. K łósaka i S. M azierskiego; np. Z. Hajduk poszukuje m. in. ogólnie obowiązujących zadań i norm postępow ania naukow e go w odniesieniu do dynamicznie ujmowanej koncepcji nauki, metodologiczny kontekst podstaw fizyki bada H. Piersa, kosm ologii J. Turek, a biologii m. in. M. Wnuk. Jedynie S. Zięba, zajmujący się początkowo k o n ce p cją istoty, gene zy i ewolucji życia, odchodząc po części od klasycznej filozofii przyrody, podą żył ku hum anistycznej i bardziej praktycznej ekologii.
OSIEM D ZIESIĄ T LAT FILOZOFII NA KUL-U 1 4 9
Nowy nurt w m etafizyce zaistniał na KUL-u za sp ra w ą M. A, K rą p c a i S. Swieżawskiego. O dkrycie autentycznie T om aszow ej teorii bytu (w łaśnie egzystencjalnej), traktowanej ja k o rdzeń problem atyki filozoficznej oraz w y znaczającej nadto specyfikę uprawianej filozofii, zrodziło j e d n a k n ajpierw potrzebę pogłębionej refleksji historycznofilozoficznej, traktow anej przede wszystkim ja k o historia problem ów , która stanow iłaby sw o iste la b o ra to riu m filozoficzne, poszerzające pole doświadczenia filozoficznego, co S. Swieżawski sprecyzował w „biblii” historyków KUL-owskich, Zagadnienie histo rii filo z o fii (W arszaw a 1966). Z czasem je d n a k - oprócz badań z zakresu historii p ro b le mów filozoficznych, w czym w yróżniła się okresow o d ziałalność M. G ogacza - doszło za spraw ą M. K urdziałka do zw rócenia uwagi na rolę historii kultury filozoficznej, z w yakcentow aniem roli edycji śre d n io w ie czn y c h rękopisów , której metodologię ustalił, wydając - co stało się m iędzynarodow ym w ydarze niem w świecie historyków filozofii średniow iecza - teksty D a w id a z D in an t
\D avids de D inan to „ Q u a tern u lo ru m ” fra g m e n ta , p rim u m ed id it / . . . / „S tudia
M ediew istyczne” , 3[ 1963], s. V -L X , 1-107). R ów nocz eśnie coraz bardziej przesuwano akcent na badanie polskiego piśm ienictw a średniow iecznego (edy cje i analizy), które było w środow isku lubelskim j u ż w p ocz ątkach w ydziału obiektem zainteresowań W. W ąsika, m. in. autora pierw szego p o d rę czn ik a
H istorii filo z o fii w P o lsce (t. I-II, W a rsza w a 1958-1966). Z n ak o m ity rozwój
historii filozofii w Polsce miał się je d n a k u rzeczyw istnić d o piero za sp ra w ą głównie uczniów S. Swieżawskiego, najpierw na KUL-u, pod kierunkiem M. K urdziałka (gdzie okresowo pracow ali także m. in. W. S eńko i Z. W ło d ek czy wywodzący się z Uniwersystetu Jagiellońskiego P. C zartoryski), a n a s tę p nie w Polskiej Akadem ii Nauk, gdzie pracow ało lub pracuje wielu w y c h o w an ków S. Swieżawskiego, m. in. profesorowie J. Korolec, Z. Kuksewicz, M. M a rkowski, w spom niani W. Seńko i Z. W łodek oraz G. R osińska, k o n c e n tru ją c się na badaniu polskiej filozofii i nauki X V w. Z potrzeby u k a z a n ia szerszego kontekstu europejskiego dokonań polskich zrodziło się m o n u m e n ta ln e dzieło Swieżawskiego D zieje filo z o fii europejskiej X V wieku (t. I-VI, W a rsza w a 1974- -1983; t. VII, Kraków 1987). Kulturę historycznofilozoficzną tego okresu współ tworzyła również działalność F. Tokarza, który nie tylko podjął próbę ukazania myśli indyjskiej i chińskiej, lecz także zapoczątkow ał trwały rozwój tej re fle k sji w środow isku lubelskim, a w zakresie historii logiki b a d a n ia A. K orcika, zwłaszcza nad sylogistyką Arystotelesa.
Ów czesny kontekst fiiozoficzno-ideologiczny rodził określone z a p o trz e b o wanie na sw oistą form ę u p raw iania filozofii na KUL-u, wobec silnych p rz e ja wów m yślenia pozytywistycznego, p ropa gow anego przez m arksizm , który dla
1 5 0 KS. STAN ISŁAW JA N ECZEK
popularyzacji własnej ideologii o dw oływ a ł się zręcznie do haseł naukowości. By nie sprowadzać dialogu chrześcijańsko-marksistowskiego do polemik o cha rakterze ideologicznym , trzeba było uprawiać filozofię rzetelną i odpowiadają c ą now oczesnym standardom myślowym, a więc w kontekście zarówno aktual nych prądów filozoficznych, ja k i teorii nauki, czyli wykorzystującą współczes ne narzęd z ia logiczno-m etodologiczne, w ypracow ane choćby przez szkołę Iwowsko-warszawską, której S. Sw ieżaw ski był wychowankiem. Dokonanie to u m o żliw iła z e sp o ło w a aktyw ność, począw szy od rektora KUL-u, a następnie A T K , J. Iw anickiego, a następnie Jerzego K alinow skiego, j u ż we Francji w spółtw órcy - obok G. H. von W righta - logiki deontycznej. J. Kalinowski k ierow ał tzw. K onw ersatorium M etafilozoficznym , naw iązującym do ideałów przedw ojennego Koła Krakowskiego. W je g o działalność w ciągnął młodszych p ra co w n ik ó w wydziału; szczególnie aktywni byli - oprócz A. B. Stępnia i S. M ajdańskiego - L. Koj, W. Marciszewski i T. Kwiatkowski. Sw oistą obronę m etafizyki w kontekście w spółczesnej logiki i metodologii przeprowadzili j e d n a k w sposób zasadniczy M. A. Krąpiec i S. Kamiński. Obszerne i w ielo
w ątkow e p iśm ie n n ic tw o S. Kam ińskiego, będące efektem zarów no pracy ba daw czej, j a k i rozbudow anej i w ielow ątkow ej dydaktyki, której ow ocem jest całe pokolenie metodologów, dotyczyło przede wszystkim historii logiki i logi ki formalnej, od których coraz bardziej odchodził w kierunku najpierw ogólnej m etodologii nauk czy filozofii nauki (szczególnie coraz bardziej wzbogacana i ak tu alizo w an a w kolejnych w ydaniach książka P ojęcie n au ki i kla syfika cja
nauk, Lublin 1960), a następnie metodologii filozofii (m etafizyka ogólna, filo
zofia B oga i religii, etyka) oraz teologii. Efektem w spółpracy m etafizyka (M. A. Krąpiec) z m eto d o lo g ie m (S. Kam iński) je st je d n o z najw ażniejszych i najbardziej charakterystycznych dla szkoły lubelskiej dzieł, Z teorii i m etodo
logii m e ta fizy k i (Lublin 1962), stanow iące - nie m a ją c ą w ówczas precedensu
w nurcie neoto m isty c zn y m - próbę ukazania współczesnej teorii i metodologii filozofii klasycznej.
Owocem aktywności metafizyków, historyków i metodologów było sformuło wanie system ow ego ujęcia egzystencjalnej koncepcji tom izmu, pojętej jako rzetelny przejaw klasycznie pojętego poznania filozoficznego, program owo otwartego nie tylko na czerpanie z tradycji arystotelesow sko-tom istycznej, ale także, choć krytycznie, z dokonań filozofii now ożytnej, przy spełnieniu - od strony formalnej - wymogu maksymalizmu gnozeologicznego, realizmu po znaw czego, ostatecznościowego sposobu w yjaśniania i nieobalalności p odsta w o w yc h tez oraz autonom iczności m etodologicznej w stosunku do innych typów wiedzy. Od strony treściow ej zaś dla tak pojętej filozofii klasycznej
O SIEM D ZIESIĄ T LAT FILOZOFII NA KUL-U 151
charakterystyczne są ontyczny pluralizm, substancjalizm i dynam izm rzeczyw i stości oraz teizm. Przykładem systemowego ujęcia metafizyki są przede w szyst kim następujące publikacje: Byt. Z agadnienie m e ta fizyk i to m isty c zn e j S. Swie- żawskiego (zwłaszcza w drugim wydaniu przy udziale M. Jaw orskiego - Lublin 1961), M eta fizyka M. A. K rąpca (Poznań 1966) czy W prow adzenie do m e ta fi
zyki A. B. Stępnia (K raków 1964).
Oprócz S. Swieżawskiego, M. A. Krąpca, J. Kalinowskiego i S. K am ińskie go do grona współtwórców lubelskiej szkoły filozoficznej należy zaliczyć K a rola Wojtyłę, który przejął Katedrę Etyki w latach p ięćdz iesiątych, po u s iłu ją cym aksjomatyzować etykę F. Bednarskim, podejm ując b a d a n ia nad pod staw a mi etyki i antropologii etycznej. Z w łasz cza w pracy O soba i czyn (K rak ó w 1969) K. W ojtyła zespolił obiektywistyczne podejście tom izm u egzystencjalne go z za czerpniętą z fenom enologii k o n c e p c ją d o św ia d c z e n ia w e w n ętrzn e g o 0 charakterze rozumiejącym , a więc łączącego b e z p o śred n io ść (źródłow ość) poznania ze zrozum ieniem istoty człow ieka i m oralności. Inaczej m ów iąc, ujmując człow ieka ja k o sprawczy i wolny, sam oistny byt natury rozum nej, wzbogacił jego obraz analizami podm iotow ości, subiektywności i św iadom ego przeżycia, przez co podkreślił osobowy wymiar tego bytu, którego godność jest podstaw ow ą normą m oralną (tzw. norma personalistyczna). T ym samym zespo lił swoistą hermeneutykę czynu z ontologią personalistyczną ja k o fundamentem aksjologii osoby ludzkiej.
Po roku 1970, kiedy to stopniow o dochodzi do głosu drugie p o kolenie filozofów w ykształconych na KUL-u, M. A. K rąpiec, u staliw szy zręby eg z y stencjalnej metafizyki, szerzej zajmuje się problem atyką antropologiczną. K o n struuje teorię człowieka jako bytu osobowego i podejmuje analizę jego działalno ści (zwłaszcza w odniesieniu do poznania, m oralności, życia społecznego 1 religijnego) oraz ludzkich w ytworów , a następnie tw orzy filo z o fię kultury oraz filozofię jęz y k a i polityki.
Dorobek M. A. Krąpca rozwija zwłaszcza Z. J. Zdybicka, k tórą razem z p ro fesorami A. B. Stępniem i T. S tyczniem m ożna zaliczyć do g ro n a w sp ó łtw ó r ców i kontynuatorów filozoficznej szkoły lubelskiej. Z. J. Z dy b ick a p o djęła problematykę filozofii Boga i religii, k tó rą uprawia w kontekście sform ułow a nej w tym środowisku egzystencjalnej teorii bytu. F orm ułując p o d staw y sy ste mowego ujęcia autonomicznie pojętej filozofii religii ( C złow iek i religia. Z arys
filo zo fii religii, Lublin 1997, 19803) łączy analizy historyczne i m etodologiczne
(interpretacja teorii religii oraz stosunek filozofii religii do różnych form reli gioznawstwa) oraz podejm uje w ażną społecznie problematykę odniesień religii do nauki, moralności, sztuki czy polityki. K olejne p o k olenie m etafiz y k ó w
1 5 2 KS, STAN ISŁAW JA N ECZEK
za bie ga o system ow e ujęcie metafizyki (A. M aryniarczyk) oraz rozw ija j ą w kierunku filozofii kultury (P. Jaroszyński) i filozofii sztuki (H. Kiereś).
Jedność filozoficznej szkoły lubelskiej, jako autentycznego przejawu filozo fii klasycznej, w iązała się niemal do początku z tro jak ą - pro w a d zo n ą często w gorącej atm osferze - d y s k u s ją w środow isku lubelskim . O ile dotychczas w yłąc zano ze ścisłego kręgu szkoły lubelskiej filozofów tw orzących w nurcie tom izmu tradycyjnego i lowańskiego - przy czym polemika tomizmu egzysten cjalnego z dw om a innymi opcjam i była niejednokrotnie prow adzona łącznie -0 tyle d w a n a stę p n e spory funkcjonow ały j u ż w obrębie szkoły lubelskiej. P ierw szy z nich w iązał się z wykorzystaniem przez A. B. Stępnia metod i apa ratury pojęciowej fenomenologii - stąd mówi się o tomizmie fenom enologizu- j ą c y m - a dotyczył możliwości zbudow ania autonom icznie (przede wszystkim w stosunku do metafizyki) pojętej teorii p oznania oraz m ożliwości uprawiania ontologii, obok preferowanej przez obie strony metafizyki. Nadto A. B. Stępień w sp ó łtw o rz y ł kulturę filo z o fic z n ą ś rodow iska lubelskiego przez historyczną 1 sy ste m a ty c z n ą m etarefleksję nad filozofią, dialog z m arksizm em i p o d ejm o wanie problem atyki estetycznej, w której również łączył podejście fenomenolo giczne z m etafizycznym , w czym zaznaczył się także pracujący przez pewien czas w K U L W. Stróżew ski. Uczeń A. B. Stępnia, S. Judycki, w badaniach h is to ryczno-syste m atycznyc h p o dejm uje zaś problematykę epistem ologii i an tropologii w spółczesnej, ostatnio zw łaszcza w zakresie filozofii umysłu.
D rugi spór w filozoficznej szkole lubelskiej toczył się m iędzy rozw ijanym przez u cz niów K. W ojtyły personalizm em etycznym, ak centującym - przynaj mniej w p unkcie w yjścia - autonom ię etyki wobec innych nauk o człowieku, a u jęcie m w form ie system ow ego rozw inięcia filozoficznej antropologii, c h a ra k te ry sty czn y m dla typow ych tomistów. O ile T. Styczeń w refleksji meta- etycznej nad podstaw am i etyki traktuje j ą j a k o em pirycznie u pra w nioną i uni w e rs a ln ą teorię m oralności oraz - w perspektywie teorii człow ieka ja k o istoty wolnej i kierującej się pra w dą - podkreśla rolę godności człowieka i jej współ czesne zagrożenia społeczno-kulturowe, o tyle A. Szostek, w dialogu z różnymi nurtam i filozoficznymi i teologicznym i, przede wszystkim precyzuje i uzasad nia znaczenie godności osoby dla rozumienia dobra i zła moralnego oraz wyni k ające z tej afirmacji konsekwencje. Nadto A. Rodziński rozw ija tę an tropolo gię e ty cz n ą w kierunku aksjologii i filozofii kultury, J. Gałkowski zaś, zwłasz cza w odniesieniu do filozofii społecznej, przede wszystkim w aspekcie ugrun tow anej h istorycznie problem atyki w olności i pracy. Problem atykę etyczną p o dejm ow ała na KUL-u także H. Waśkiewicz, rozważając obok historii filozo
OSIEM D ZIESIĄ T LAT FILOZOFII NA KUL-U 1 5 3
fii praw a, przede w szystkim - rozw ijane przez wielu autorów w środow isku lubelskim - zagadnienie praw człowieka.
Zacięcie m etodologiczne filozofów na KUL-u j e s t w y ra z e m znakom itej kultury m etodologicznej rozwijanej przez wychow anków S. K a m ińskiego. Na tej problematyce koncentrują dydaktykę i badania A. B ro n k i J. H erbut, łącząc - śladem mistrza - analizy z zakresu ogólnej metodoiogii nauk z p ro b le m a ty k ą metafilozoficzną, tak w wym iarze historycznym , j a k i system atycznym , oraz zmuszając do m etodologicznego krytycyzm u w łasne środow isko.
Kulturę logiczną w środowisku K UL-u w z bogacił znakom icie w ychow anek szkoły lw ow sko-w arszaw skiej, L. B orkowski, zw łaszcza że ustaw icznie łączył nurt formalny, sem iotyczno-m etodologiczny, z filozoficznym , p o d e jm o w a ł fundamentalne kwestie z zakresu logiki matem atycznej i filozoficznej, filozofii logiki i nauki oraz historii logiki. W ychow ankow ie profesorów S. Kamińskiego i L. B orkowskiego, zw łaszcza S. Kiczuk i U. Żegłeń (obecnie w Toruniu), starają się poszukiwać możliwości zastosow ań logiki nie tylko w naukach e m pirycznych, lecz także w filozofii, m. in. przez w ykorzystanie logik tem poral- nych, zmiany czy zdań kauzalnych. N atom iast Z. D yw an od z a in te reso w a n ia systemami dedukcyjnymi przeszedł do szeroko rozumianej problematyki sztucz nej inteligencji.
W zakresie historii filozofii uczniow ie p rofesorów S. S w ieża w sk ieg o i M. Kurdziałka podjęli przede w szystkim p roblem atykę filozofii w P olsce. J. Czerkawski badał okres od filozofii renesansu do o ś w ie c e n ia (np., w brew funkcjonującym dotychczas w historiografii m itom , uk az u ją c w a rto ść tzw. drugiej scholastyki), potem przez pew ien czas także zajm o w a ł się ś re d n io w ie czem J. Rebeta, a obecnie zwłaszcza S. Wielgus, na którego sem inarium (bodaj jedynej instytucji w Polsce wprowadzającej w trudną sztukę edytorstwa średnio wiecznego w zakresie filozofii) i w k ierow anym przez niego M iędzyw ydziało wym Zakładzie Historii Kultury w Ś redniow ieczu w ydaje się w iele tekstów piętnastow iecznych, odw ołując się do wzoru j e g o m o num entalnej edycji k o m entarza iBendictus H esse: Q uaestiones su p er octo lib ro s „ P h y sic o ru m "
A ristotelis, editio critica (W rocław 1984). Historiografię KUL, u k ieru n k o w an ą
system owo na badania tomizmu, poszerza E. I. Z ieliński o studia nad J. Dun- sem Szkotem, M. C iszewski koncentruje się na różnych przejaw ach renesansu europejskiego, a W. C hudy bada przede w szystkim dzieje filozofii poznania.
W spółudział w tworzeniu środow iska filozoficznego K U L m ieli także n a ukowcy uprawiający katolicką naukę społeczną, a więc długoletni dziekan W y działu Filozofii C hrześcijańskiej, Cz. S trzeszew ski, czy J. M ajka, W. P iw o warski, J. Kondziela, J. K rucina, F. M az u re k i F. K a m p k a oraz filo zo fu ją cy
1 5 4 KS. STAN ISŁAW JA N ECZEK
teologow ie, zw łaszcza rektor W. Granat, podejm ujący problem atykę teodycei i o p ra co w u jąc y podstaw y personalizm u ch rześcijańskiego, i Cz. S. Bartnik w zakresie filozofii dziejów oraz ukazywanej w szerszym kontekście m etodolo gii teologii i antropologii.
E fekty fu n k c jo n o w an ia K U L -ow skiego środow iska filozoficznego są bar dziej lub mniej widoczne. Zasygnalizujm y te bardziej wym ierne. Tylko pod czas 50 lat funkcjonow ania Wydziału Filozofii studia zw ieńczyło m agisterium blisko 3 tysiące osób, 325 uzyskało stopień naukow y doktora, a 49 doktora habilitow anego. W śród ab so lw e n tó w wydziału je s t 7 biskupów i ponad 50 p rofesorów u n iw ersyte tów oraz Polskiej Akadem ii Nauk, także za granicą, choćby A. W oźnicki w University San F rancisco czy profesorow ie J. K alino wski i Z. Kałuża w Centre National de la Recherche S cientifiąue Paris. Wielu naszych p ro feso ró w pełni ważne funkcje naukow e w kraju i za granicą. Jest nim przede w szystkim Jego Ś w iątobliw ość Ojciec Święty Jan P aw eł II, który przez 24 lata na Wydziale, a teraz na Stolicy Piotrowej odkrywa B lask p raw dy
p ełn ej, zw łaszcza prawdy o człowieku. M. A. Krąpiec jest członkiem rzeczywi
stym Polskiej Akadem ii Nauk i Polskiej Akadem ii Umiejętności, J. Pastuszka był czło n k ie m k ore spondentem Polskiej Akadem ii Um iejętności, a p rofesoro wie A. B. S tępień, S. Kamiński, A. Bronk, Z. J. Zdybicka, J. Czerkawski i Cz. S. B artnik byli lub s ą członkam i Komitetu N auk Filozoficznych PAN. S. S w ieżaw ski był św ieckim audytorem na S oborze W atykańskim II, A. S z o stek członkiem M iędzynarodow ej Komisji T eologicznej przy Kongregacji Doktryny Wiary, a T. Styczeń członkiem Rady Papieskiej Akademii „Pro vita” i kon su lto rem P apieskiej Komisji do Spraw Rodziny. Profesorow ie naszego Wydziału wygłaszali liczne wykłady na zagranicznych uniwersytetach, niektó rzy z nich przez dłuższy czas jako visiting professor, np. M. A. Krąpiec na An- gelicum (Rzym), T. Styczeń w U niw ersytecie L aterańskim i Santa Croce w Rzymie oraz Academy of Philosophy w Liechtensteinie, której jest też współzało życielem i w icerektorem , A. Szostek na U niw ersytecie Laterańskim , Seaton Hall University (U SA ) i A cadem y o f Philosophy w L iechtensteinie. Kiedyś wykładali gościnnie na Wydziale Filozoficznym zwłaszcza prominentni history cy filozofii, np. w yrzucani przez kom unistyczne władze z własnych uczelni pro feso ro w ie I. Dąmbska, R. Ingarden czy W. Tatarkiew icz. Dzisiaj są to n a j częściej analitycy, w ydział bow iem - oprócz daw nych kontaktów, zw łaszcza z obu uniw ersytetam i w L ow anium , N ijm egen czy M ediolanie - żywo współ pracuje z w ielom a uniwersytetami brytyjskimi (Oxford University, C am bridge University, St. A nd re w U niversity), czego ow ocem są choćby odbyw ające się regularnie w K azim ierzu Dolnym polsko-brytyjskie konferencje pośw ięcone
O SIEM D ZIESIĄ T LAT FILOZOFII NA KUL-U 1 5 5
centralnym problem om współczesnej filozofii (1986, 1988, 1990, 1992, 1994). Oprócz nich można wymienić w ostatnich latach m iędzynarodow e sym pozjum antropologiczne D ram at o so b y i n a tu ry (1984) czy histo ry czn o filo z o ficzn e
Platon - now a in terpretacja (1992) i Sym po zjum A n ze lm ia ń sk ie (1996), m ię
dzynarodową konferencję Tarski and D avidson's Sem antic P rogram (1995) lub ju ż dwanaście Sym pozjów A rystotelesow skich w Kazimierzu D olnym oraz sym
pozjum R eligia a sens bycia człow iekiem (1992). Ukoronowaniem tej działalno ści był zorganizowany w 1996 r. V Św iatow y Kongres Filozofii C h rz e ś c ija ń skiej W olność w ku ltu rze w spółczesnej, w którym w zięło udział m. in. p o n a d trzysta osób z zagranicy, a wygłoszono 170 odczytów . P ro fe so ro w ie K UL-u biorą udział także w licznych sym pozjach k ra jow ych i m iędzy u c zeln ian y ch programach badawczych. W ielu p rofesorów należy do licznych k o rporacji akademickich, także o zasięgu m iędzynarodow ym , np. A c a d e m ia S cien tiaru m et Artium Europea, A m erican B ibliographical Institut, A m erican Catholic Phi- losophical Assotiation, A m erican Philosophical A ssotiation, T he A ristotelian Society, A ssociazione degli Storici Europei, G órres G eselschaft, G e se lschaft fur Analitische Philosophie, Societas Ethica, Societas In te rn a tio n a le St. T h o mas A ąuinatis, Societas Scotistica, Societe Internationale p o u r L 'E tude de la Philosophie Medievale, Society for the A dvancem ent of A m erican Philosophy, Society o f Christian Philosophers, S ociety o f the P rom otion o f Eriugenian Studies. W c h o d zą oni także do wielu redakcji p eriodyków filozoficznych, h i storycznych czy naukoznaw czych, rów nież zagranicznych, np. „A letheia. An International Journal o f P h ilo s o p h y ” , „La nuova E u ro p a ” , „ A nthropote s. Ri- vista di sulla persona e la famiglia”, „Beginning o f L ife” , „The European Jo u r nal o f P h ilosophy”, „M orał M u sin g s” .
Wręcz symbolicznym owocem działalności badawczej pracowników wydzia łu jest czterotomowa edycja pism K. W ojtyły (Lublin 1986-1994), dwudziesto- tomowe D zieła M. A. Krąpca (Lublin 1991-) czy pięciotomowe Pism a w ybrane S. K am ińskiego (Lublin 1989-1998). U p o w sz echnianiu K U L -ow skiej kultury filozoficznej służą w ydane w języ k a ch kongresowych prace zawierające publi kacje charakterystyczne dla tw órców filozofii lubelskiej: S a in t T hom as A q ui-
nas. 70t: A n n iversa ry o f lus d eath (Lublin 1976) oraz T heo ry o f B eing. To understand reality (Lublin 1980). Bardziej celom dydaktycznym s ą p o d p o rz ąd
kowane: W prow adzenie do filo z o fii M. A. Krąpca, S. K am ińskiego, Z. J. Zdy- bickiej, A. Maryniarczyka i P. Jaroszyńskiego (Lublin 1992, 19962), w ielokrot nie w znaw iany Wstąp do filo z o fii A. B. S tępnia (Lublin 1976, 19953), zarys filozofii najnowszej F ilozofow ać dziś. Z badań n a d filo z o fią n a jn o w szą , pod red. A. Bronka (Lublin 1995) czy Leksykon filo zo fii klasycznej, pod red. J.
He-1 5 6 KS. STAN ISŁAW JA NEC ZEK
rb u ta (Lublin 1997). Szczególny charakter m a roz budow any dział filozofii w pom nikowej E ncyklopedii katolickiej (t. I-VII, Lublin 1973-1997). Lubelscy p ro feso ro w ie p u b lik u ją w ję z y k a c h kongresow ych, m. in. za sp ra w ą serii „T h o u g h t fro m L u b lin ” w ydawanej pod kierunkiem A. W oźnickiego przez międzynarodowe wydawnictwo Peter Lang, New York - London, czego przykła dem są choćby tłum aczenia: M eta p h ysics. An O utline o f the teory o f Being (N ew Y ork 1991), I - M an (New Britain 1983, także w formie skróconej na języ k chiński), Person and n a tu ra l Law (New York 1993) M. A. Krąpca, Per
son a n d R eligion. A n In tro d u ctio n to the P h iloso ph y o f R elig io n Z. J. Z d y
bickiej (New York 1991), St. Thom as R ev ivite d S. S w ieżaw skiego (New York 1995), S treit uin den M enschen. P erso n a ler A nspruch des Sittlichen K. W ojty ły, T. S tycznia i A. S zostka (K evelaer 1979), N a tu r - V ern u n ft - F reiheit.
P h ilo so p h ic h e A n a ly se d e r K o n zep tio n „ sch ó p ferisch e V e rn u n ft” in d er zeit- g en ó sich e M o ra lth e o lo g ie A . Szostka (Frankfurt a. M ain 1992) czy ciesząca
się zainteresowaniem zagranicznych bibliotek, m. in. w dalekiej Japonii, zreda g o w a n a przez S. W ielg u sa praca M a rsiliu s von Inghen. W erk un d W irkiung.
A kte n des Z w eiten In tern a tio n a len M a rsiliu s-v o n -ln g h e n -K o n g re sse s (Lublin
1993). P rac o w n icy w ydziału tłu m a czą też liczne teksty klasyków filozofii, m. in. św. Tom asz z Akwinu. Traktat o człow ieku. Sum m a teologiczna 1, 75-89 w przekładzie S. S w ieżaw skiego (Poznań 1956) czy dokonane przez M. A. Krąpca wydanie, z tłumaczeniem i opracowaniem, centralnego dla m eta fizyki św. T o m a sz a z A kw inu tekstu D e ente et essen tia . O b ycie i istocie (Lublin 1981) oraz, przy w spółudziale A. M aryniarczyka i T. Żeleźnika, grec- ko-łacińsko-polskiej wersji M etafizyki Arystotelesa (t. I-II, Lublin 1996). Doty czy to także translacji prac myślicieli w spółczesnych, np. m onum entalną, bo pięcio to m o w ą Storia d el la f i l o sofia a n tica G. Realego spolszcza E. I. Zieliński (dotychczas - H istoria filo z o fii starożytnej, t. I-III, Lublin 1993-1998). Wydział wydaje także wiele czasopism, z których najważniejsze to wychodzące od 1948 r., obecnie trzyzeszytowe, „Roczniki Filozoficzne” , a także „Acta M ediaevalia” (publik o w an e przez M iędzyw ydziałow y Zakład Kultury w Średniowieczu), „C złow iek w K u lturze” , „E th o s ” (organ Instytutu Jana P aw ła II, redagowany przez lubelskich etyków), „C złow iek i P rzy ro d a” , „F ilo zo fia” (czasopismo studentów ) oraz seria „Studies in Logic and Theory o f K n o w le d g e” .
Dziedzictwo kultury filozoficznej KUL-u, wciąż odnawiane, a jednocześnie kontakt z najróżnorodniejszymi prądami współczesnej myśli filozoficznej stwa rza nadzieję, że kierując się trzeźw ym realizm em i racjonalizm em , klasycznie pojęta filozofia będzie tu u p ra w ian a na wysokim, profesjonalnym poziomie. A p o n iew a ż - choć praktyczne zastosow ania filozofii s ą w tórne w stosunku do
O SIEM D ZIESIĄ T LAT FILOZOFII NA KUL-U 1 5 7
teorii filozoficznej - może ona pełnić ważne funkcje m ądrośc iow e, stąd też będzie dalej pełnić funkcje kulturotw órcze i w ychow aw cze.
Pozostaje nam więc - w poczuciu tego świętego lęku: czy potrafię sprostać? - modlić się za Sokratesem z F ajdrosa P la to n a i uczyć tej m odlitw y m łodych ludzi: „Panie, przyjacielu nasz, i wy inni, którzy tu m ieszkacie, bogow ie! Daj mi to, żebym piękny był na wewnątrz. A z wierzchu co mam, to niechaj w zgo dzie żyje z tym, co w środku. O bym zawsze wierzył, że b o g aty m je s t tylko człow iek m ądry” . Fajdros poprosi: „Pom ódl się o to i dla mnie. W s p ó ln a je s t dola przyjaciół” (Platon, Fajdros, 279 BC, tłum. W. Witwicki, W arszawa 1958, s. 129). Myślę, że to właśnie je s t m odlitw a ludzi uniw ersytetu...
L I T E R A T U R A W Y B R A N A (W U K Ł A D Z I E C H R O N O L O G I C Z N Y M )
J. 1 w a n i c k i, P r o b le m a ty k a filo z o f ic z n a w cią gu o s t a tn i e g o 5 0 - l e c ia w P o ls c e , „ A t e n e u m K a p ła ń s k ie " , 51 (1 9 5 9 ), t. 58, s. 2 5 5 -2 9 3 .
A. B. S t ę p i e ń. Ś r o d o w is k o filo z o f ic z n e K U L , „ Z n a k ” , 13 (1 9 6 1 ), s. 5 7 4 - 5 7 9 .
A. B. S t ę p i e ń, W ydział Filozofii KU L, „ Zesz yty N a u k o w e K U L" , 8 (1 965), n r 3, s. 3 3 -5 3 . A. B. S t ę p i e ń, F ilozofia na Katoli ckim Uniw ersy tecie L u b e ls k im ( 1 9 1 9 - 1 9 6 6 ) , „ Z n a k ” , 20
(1 968), s. 119 5 -1 2 1 3 i 1619.
A. B. S t ę p i e ń, O stan ie filo z o fii t o m is ty c z n e j w P o ls c e , w: W n u r c ie z a g a d n ie ń p o s o b o r o w y c h , red. B. B ejz e, t. II, W a r s z a w a 1968, s. 9 7 - 1 2 6 .
M. G o g a c z, Z d zie jów historii filozofii na K ato li ck im U niw ersytecie Lubelsk im (1918-1968), „ R o czn ik i F i l o z o f i c z n e ” . 16 ( 1 9 6 8 ), z. 1, s. 177-190.
M. G o g a c z, F ilo zo fia c h r z e ś c ij a ń s k a w P o l s c e O d r o d z o n e j ( 1 9 1 8 - 1 9 6 8 ) , „ S t u d ia P h i l o - s o p h ia e C h n s t i a n a e ” , 5 ( 1 9 6 9 ), n r 2, s. 4 9 -7 7 .
A. W a w r z y n i a k , Z. J. Z d y b i c k a , Z d z ie jó w metafiz yki i nau k p o k r e w n y c h na K a t o lic kim U n iw e r s y te c ie L u b e l s k i m 1 9 1 8 - 1 9 6 8 , „ R o cz n ik i F i l o z o f i c z n e ” , 17 ( 1 9 6 9 ) , z. 1. s. 63-1 21.
S. M a j d a ń s k i , Cz. W o j t k i e w i c z , L o g ik a na K a t o li c k im U n i w e r s y t e c i e L u b e l s k i m (z okazj i 5 0 -lec ia U czeln i) , tam że, s. 123-1 70.
K. W ó j c i k. Z ary s d z ie jó w histor ii filozofii na K atoli ckim U n iw e rsy tec ie L u b els k im , tamże, s. 171-2 08 .
S. M a z i e r s k i , Z d z ie jó w sp e c ja li z ac ji filozofii p r z y ro d y na K a t o li c k im U n i w e r s y t e c i e L u b els k im , tam że, z. 3, s. 5-14 .
E. L e s z c z u k, Z. P l u ż e k , P s ychologia na K a t o li c k im U n iw e rs y tec ie L u b e l s k i m w latach 1 9 1 8 -1 9 6 8 , tam że, z. 4, s. 5-50 .
Ł. C z u m a, K ronika specjalizacji filozofii p ra k ty c zn e j W y d z i a ł u F ilo zo fic zn e g o K a to lic k ie g o U n iw e rs y tetu L u b els k ie g o , tam że, z. 2, s. 11 9-153.
A. W o j t k o w s k i , Katoli cki U n iw e r s y te t L u b e ls k i 1 9 1 8 - 1 9 4 4 , w: K s ię g a j u b i l e u s z o w a 5 0 -lec ia K a to lic k ie g o U n iw e rs y tetu L u b e ls k ie g o , L u b lin 1969.
D w u d z i e s t o p ię c i o l e c i e W y d ziału F i l o z o f i c z n e g o K a to lic k ie g o U n i w e r s y t e t u L u b e l s k i e g o , „ R o czn ik i F i l o z o f i c z n e ” , 2 0 (1 9 7 2 ) , z. 1, s. 145-162 .
1 5 8 KS. STAN ISŁAW JA N ECZEK
E. W o I i c k a, S tu d iu m filozofii teoretycznej na K a to lic k im Uniw ersy tecie L u b elsk im w latach 1 9 6 8 - 1 9 7 2 , „ R o c z n ik i F i l o z o f i c z n e ” , 21 ( 1 9 7 3 ), z. 1, s. 9 4 -1 0 6 .
S. K a m i ń s k i, M e t o d o l o g i a nauk . W s p ó ł c z e s n e p r o b l e m y i t e n d e n c je , „ Z e s z y ty N a u k o w e K U L ” , 19 ( 1 9 7 6 ) , n r 2, s. 3-21.
S . K a m i ń s k i , R e f le k s ja m e to d o lo g ic zn a w śr o d o w is k u n a u k o w y m K U L, „Biuletyn In form a c y jn y K U L ” , 5 (1 9 7 6 ) . n r 1, s. 11-17.
S. M a j d a ń s k i , R efleksj a m e to d o lo g ic z n a w ś ro d o w is k u f ilo z o f ic z n y m K U L - p r ó b a meta- re fl e k s ji, „ Z e s z y ty N a u k o w e K U L ” , 19 (1 9 7 6 ) , n r 2, s. 21-43.
M. K u r d z i a ł e k . Historia W y d ziału F ilozofii Chrz eścija ńsk iej K U L ( 1 9 4 6 - 1 9 7 6 ) , „Zesz yty N a u k o w e K U L ” , 19 (1 9 7 6 ) , n r 4, s. 5 7 -6 3 .
W kręgu filozofii K a toli ckie go U niw ersytetu L u b els k ie g o , „Życie i M y ś l" , 19 (1978), nr 11, s. 2 1 -7 2 .
M. G o g a c z, T o m iz m w polskich śro d o w is k ach un iw ersy teck ic h X X wieku, w: S tu d ia z d zie j ó w myśli ś w ię te g o T o m a s z a z A k w in u , p o d red. S. S w ie ż a w s k ie g o , J. C z e r k a w s k ie g o ,
L u b li n 1978, s. 3 3 5 -3 5 0 .
Z. J. Z d y b i c k a, O w ie r n o ś ć rz e c z y w is to ś c i i p e łn ą p r a w d ę o c z ł o w i e k u - P o l s k a S zk o ła F ilo z o f ii K la s y c z n e j, „ S u m tn a riu m . S p r a w o z d a n i a T o w a r z y s t w a N a u k o w e g o K U L ” , 9 (1 9 8 0 ) , s. 1 0 9 -1 1 5 .
A. W a w r z y n i a k , P o s ło w ie . O filo z o fię u n iw e r s y te tu , w: M. A. K r ą p i e c. C z ło w ie k - k u l tu r a - u n i w e r s y t e t , w y b ó r i o p r a c o w a n i e A. W a w r z y n ia k , L u b lin 1982, s. 4 7 9 - 5 0 9 . W o b e c filozofii m a r k s is to w s k ie j. P o l s k i e d o ś w ia d c z e n ia , p o d red. A. B. S tę p n ia , R z y m 1987,
L u b li n 1990.
T. S z u b k a , R. W i e r z c h o s l a w s k i. L u b e ls k a sz k o ła filo z o ficz n a, „ W d r o d z e ” , 1987, nr 6, s. 9 2 - 9 9 .
A. B r o n k, S. M a j d a ń s k i , K la s y c z n o ś ć filozofii k las y czn ej, „ R o cz n ik i F i l o z o f i c z n e ” , 3 9 - 4 0 ( 1 9 9 1 - 1 9 9 2 ) , z. 1, s. 3 6 7 -3 9 1 .
W. C h u d y, F i l o z o f i a p o l s k a po II w o jn ie ś w ia to w e j, „ S tu d ia P h i l o s o p h i a e C h r i s t ia n a e ” , 26 (1 9 9 0 ) , nr 1, s. 129-1 4 1 .
O b l i c z a d i a l o g u . Z d z ie j ó w i teorii d ialogu: c h r z e ś c ij a n ie - m a r k s i ś c i w P o ls c e , pod red. A. B. S t ę p n ia i T. S z u b k i. L u b lin 1992.
( O p r a ć .) A. B. S t ę p i e ń, I. Z i e 1 i ń s k i , K. W ó j c i k, E. T r z a s k o w s k a, W y d ział Fil ozofii, w: K s ię g a p a m ią tk o w a w 7 5 - l e c ie K a to lic k ie g o U n iw e rs y tetu L ubelsk iego . Wkład w k u ltu rę p o l s k ą w latach 1 9 6 8 - 1 9 9 3 , p o d red. M. R u s e c k ie g o , L u b lin 1994, s. 269-285 (w p r a c y tej m o ż n a ta k ż e z n aleź ć bio g ra m y p r a c o w n i k ó w n a u k o w o - d y d a k t y c z n y c h i d o k to raty z o s t a tn i e g o 25 lec ia, s. 3 5 3 - 5 9 1 ) .
Z. J. Z d y b i c k a, W y d z i a ł F i l o z o f i i C h r z e ś c ija ń s k ie j K U L w o b e c w s p ó łc z e s n y c h po trzeb i n t e l e k t u a l n y c h , w: Z a d a n ia filozofii w e w s p ó łc z e s n e j k u ltu rz e, p o d red. Z. J. Z d y b ic k iej, L u b li n 1992, s. 13-20.
A. B. S t ę p i e ń, R ola ks. prof. S tan is ła w a K am iń s k ie g o w ro zw oju ś r o d o w is k a filo zoficznego K U L , ta m ż e , s. 81-89.
A. B. S t ę p i e ń, O d o r o b k u b a d a w c z y m W y d z i a ł u F ilo zo fii, „ P r z e g lą d U n i w e r s y t e c k i ” , 6 (1 9 9 4 ) , n r 3 (2 9 ), s. 10-11.
Z. H a j d u k, P r z e d m i o t o w a i m e t a p r z e d m i o t o w a p r o b l e m a t y k a filozof ii p rz y ro d y - wyniki i o s i ą g n ię c i a , tam ż e, s. 14-16.
A. B. S t ę p i e ń, S ta n filo zofi i w e w s p ó łc z e s n e j P o ls c e , w: F i l o z o f o w a ć dziś. Z b a d ań nad f i lo z o f i ą n a jn o w s z ą , p o d red. A. B r o n k a , L u b lin 1995, s. 3 1 3 -3 2 6 .
O SIEM D ZIESIĄ T LAT FILOZOFII NA KUL-U 1 5 9
Z. J. Z d y h i c k a. W y d ział Fi lozofii w p e r s p e k t y w i e 5 0 - le c ia , „ P r z e g l ą d U n i w e r s y t e c k i " , 8 (1 9 9 6 ), nr 3(4 1), s. 5-7, 20.
Z. H a j d u k , Se kcja Filozofii P r z y r o d y i O c h r o n y Ś r o d o w is k a , tam ż e, s. 13-14.
J . C z e r k a w s k i , S z k o ła lu b e ls k a na tle sytuacji filozofii w p o w o j e n n e j P o ls c e , „ R o c z n ik i F i l o z o f i c z n e " , 4 5 ( 1 9 9 7 ) , z. 1.
W. C h u d y. S p ó r w S z k o le L u b els k ie j o p o d s t a w y i p u n k t w y j ś c i a e ty k i, „ R o c z n ik i F i l o z o f i c z n e ” , 4 5 ( 1 9 9 7 ) , z. 2.
S. J a n e c z e k. F ilo z o f ia na KU L-u. N u rty - o s o b y - idee , L u b lin 1998.
Księga 50-l ec ia W ydziału Filozofii K U L (w d ru k u - k się g a j u b i l e u s z o w a o b e j m u j e w w a r s tw ie o rg a n iz ac y jn ej o k re s od 1946 r„ a w n a u k o w o -d y d ak ty c zn e j od 1968, co d o ty cz y z w ł a s z c z a b ib li o g rafii p o s z c z e g ó ln y c h p r a c o w n i k ó w w y d z iału ).
C O N T I N U 1 T Y A N D D E V E L O P M E N T
80 Y E A R S O F P H IL O S O P H Y A T T H E C A T H O L IC U N IV E R S IT Y O F L U B L IN
S u m m a r y
T h e p a p e r p resen ls an o u t li n e o f the h isto ry o f the p h i lo s o p h ic a l f a cu lty at the K U L bo th in the perspeetiv e o f the fu nction o f ph ilo s o p h y as a d isc ip lin e w h ic h ha s a fo rm ativ e c h aracter, and is s tudied by s tu d c n ts o f all f acu lti es in o r d e r to b u ild th e f o u n d a ti o n s o f th e C h r i s t ia n att itu de and for th eir formal e d u c a tio n , and - first o f all - as a r e s e a r c h c en tre. A t t e n t i o n is e s p c cially p a id to th e d y n a m ie s o f d e v e l o p i n g th e m e t h o d s o f p h i lo s o p h is in g . It sta rte d with L o u v ain T h o m i s m d o m in a t in g in the p e rio d b e tw e e n th e tw o w o rld w a r s , p a s s e d t h r o u g h the influences o f traditional T h o m ism , to sh o w in g m ore fully th e specificity o f existential T h o m is m . It is charactcristie o f the Lub lin philo sophic al schoo l ( f o rm ed by S. S w ie żaw s k i, J. K alin ow ski, M. A. K rąpiec, S. K am iń s k i, K. W o jt y ła; a n d in th e n ex t g e n e r a tio n - Z. J. Z d y b ic k a , A. B. Stępień. T. St yczeń). It recurs to th e id eals o f the classical w ay o f p ractis ing philo s o p h y , first o f all fo rm u la tin g a r e alis tic c o n c e p ti o n o f reality. H o w e v e r , it d o e s so, le a d in g a discussion with the whole o f the phi lo sophic al hc ritage (esp ec ial ly critically u s in g the aehieve- ments o f p h e n o m c n o l o g y and a nalytic al p h i lo s o p h y and t r e a ti n g th e h i s to r y o f p h i l o s o p h y as sort o f p h i lo s o p h ic a l laborato ry) and using the tools o f m o d ern m e t h o d o l o g y a n d log ie. M o r e - over, it stresses the auto nom y o f p h ilo s o p h y and its in d e p e n d e n c e o f id eo lo g y and scie ntist ic ally u n d e r s t o o d research. In the aspect o f i n te res t in p a r tic u la r b r a n c h e s o f p h i lo s o p h y th is m eant a c h an g e Ir om s tr e s s in g th e role o f m etap h y sics to a b ro a d er d e v e l o p m e n t o f a n th r o p o l o g y and p h ilo s o p h y o f the law, p h i lo s o p h y o f God and religion, and finally - p erso n alistic eth ics. Next attention is d raw n to the sh are o f th e Lub lin c i r d e in the inte rn ational and P olish p h ilo s o p h ic a l m o v em e n t, e s p e c i a l l y with re sp ec t to o r g a n is a t i o n o f c o n g r e s s e s , c o n f e r e n c e s a n d s y m p o s i a , m e m b e rs h ip o f p a rticu la r s c h o lars in p h ilo s o p h ic a l a s s o c i a t i o n s , a n d t h e ir p a r ti c i p a ti o n in the editorial staffs o f p erio d ica ls . Finall y s o m e p h i lo s o p h ic a l p u b l ic a ti o n s , ty p ic ai o f th e L u b lin circle, e s p e cially in c o n g res s l an g u a g es are m en tio n ed .
