RECENZJE
145
MAGDALENA BARABAS, Wyuczona bezradnoĞü a zasoby osobiste osób niepełnosprawnychruchowo, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2015, ss. 228. DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).3-11
W roku 2015 nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej ukazała si pozycja pt. Wyuczona bezradnoĞü a zasoby osobiste osób niepełnosprawnych
ruchowo. Autork ksiki jest dr Magdalena Barabas, pracownik Zakładu Teorii
Wychowania na Wydziale Pedagogiki i Psychologii UMCS w Lublinie. Zainteresowanie specyfik funkcjonowania osób z niepełnosprawnoci ruchow nie wywołuje zdziwienia, gdy – jak zauwaa autorka – około 10% populacji wiatowej dowiadczona jest jak form niepełnosprawnoci ruchowej, natomiast wród ogółu osób z niepełnosprawnoci w Polsce blisko połowa funkcjonuje z niepełnosprawnoci ruchow (s. 23).
Recenzowana ksika składa si z szeciu rozdziałów. Dwa pierwsze rozdziały pracy dostarczaj podstawowych informacji na temat niepełnosprawnoci oraz wyuczonej bezradnoci. Autorka przytacza wybrane definicje i klasyfikacje niepełnosprawnoci, charakteryzuje modele niepełnosprawnoci oraz rodzaje dysfunkcji. Wprowadza czytel-nika w rozumienie pojcia wyuczonej bezradnoci, przywołujc prowadzone dotd badania, a take charakteryzuje wybrane teorie kontroli nad własn osob. Trzeci rozdział monografii zawiera metodologi bada własnych, w której uwzgldniono przedmiot, cel bada, problemy, zmienne i hipotezy. Autorka pracy ponadto w skrócie opisuje wybran metod i narzdzia badawcze oraz grup osób objtych badaniem. W rozdziale czwartym przedstawia analiz poziomów wyuczonej bezradnoci osób z niepełnosprawnoci ruchow i osób sprawnych. Pity rozdział omawianej pozycji zawiera treci dotyczce poczucia koherencji oraz wsparcia społecznego, a ponadto wyniki bada własnych w zakresie wybranych zasobów osobistych. Ostatni, szósty rozdział pracy, stanowi pod-sumowanie wyników przeprowadzonych bada.
Analizujc struktur pracy i zawarto treciow poszczególnych jej rozdziałów, na-ley zwróci uwag na teoretyczne opracowanie podstawowych dla rozprawy poj: niepełnosprawnoci, wyuczonej bezradnoci, poczucia koherencji oraz wsparcia społecz-nego. Autorka publikacji odwołuje si do licznych ródeł, zarówno polskich, jak i zagra-nicznych. Do syntetycznie opracowane rozdziały teoretyczne zawieraj najwaniejsze treci dotyczce omawianej problematyki.
Niewtpliw zalet omawianej publikacji s obszerne badania autorki, które
stanowi
uzupełnienie wiedzy o funkcjonowaniu osób z niepełnosprawnoci narzdu ruchu, ze szczególnym uwzgldnieniem zasobów osobistych w kontekcie wyuczonej bezradnoci, które to zjawisko nie jest jeszcze w rodzimej literaturze naukowej zbyt szeroko opisane. Za główny cel prowadzonych bada autorka postawiła okrelenie zalenoci midzy wyuczon bezradnoci a poczuciem koherencji osób z niepełnosprawnoci ruchow oraz uzyskiwanym przez nich wsparciem społecznym. Badaniem objto 240 osób. Wród respondentów 159 osób miało orzeczenie o niepełnosprawnoci ruchowej, pozostali (81 osób) byli w pełni sprawni. Wród respondentów z niepełnosprawnoci autorka wy-odrbniła trzy podgrupy: osoby z niepełnosprawnoci wrodzon, osoby z niepełnospraw-noci nabyt w wyniku choroby oraz osoby z niepełnosprawniepełnospraw-noci nabyt w nastpstwie wypadku bd urazu. Do pomiaru uwzgldnionych w badaniach zmiennych M. Barabas ROCZNIKI PEDAGOGICZNE 8 (44), 3, 2016RECENZJE
146
wykorzystała nastpujce narzdzia: dyferencjał semantyczny (w opracowaniu J. Kiren-ki), Skal Wyuczonej Bezradnoci (SWB – w opracowaniu J. KirenKiren-ki), Kwestionariusz Orientacji yciowej (SOC-29), Berlisk Skal Wsparcia Społecznego (BSSS), Kwestio-nariusz Wsparcia Społecznego (NSSQ) oraz kwestioKwestio-nariusz ankiety własnej konstrukcji. Uzyskane wyniki bada potwierdziły główn hipotez postawion przez autork publikacji, wykazały równie due zrónicowanie grupy, jak stanowi osoby z niepełno-sprawnoci narzdu ruchu. Przedstawione przez autork wyniki bada pozwalaj przypuszcza, i wystpuje zaleno midzy okolicznociami nabycia niepełno-sprawnoci w zakresie fizycznego funkcjonowania a poziomem wyuczonej bezradnoci oraz poczuciem koherencji i uzyskiwanym przez respondentów wsparciem społecznym. Publikacja M. Barabas z powodzeniem moe zosta wykorzystana podczas tworzenia programów słucych pomocy osobom o wyuczonej bezradnoci, jak równie umoliwi podejmowanie działa prewencyjnych. Autorka sama wskazuje równie przykładowe działania majce na celu wspieranie procesu zapobiegania oraz łagodzenia skutków wyuczonej bezradnoci. Podkrela, i w obliczu wzrostu zjawiska wyuczonej bezradnoci, naley kontynuowa badania we wspomnianej problematyce.
Ju sam tytuł monografii autorstwa M. Barabas sugeruje problematyk bardzo wan i wart uwagi dla zrónicowanego grona odbiorców. Jednak sformułowanie „osoba niepełnosprawna” – zastosowane zarówno w tytule, jak i powtarzane w treci omawianej publikacji – wydaje si niewłaciwe. Okrelenie „niepełnosprawny” sprowadza bowiem osob tylko do tej jednej cechy, jest rodzajem stygmatyzacji. W kontekcie przemian w sposobie postrzegania osób z niepełnosprawnoci, jakie dokonały si na przestrzeni ostatnich lat, oraz zmian w terminologii stosowanej przez badaczy okrelenie „osoba z niepełnosprawnoci ruchow” byłoby bardziej trafne.
Ksika M. Barabas jest wartociow pozycj naukow. Z pewnoci wzbogaci rynek wydawniczy o nowe spojrzenie na osoby z niepełnosprawnoci narzdu ruchu oraz na towarzyszce tej grupie osób specyficzne problemy, wynikajce z deficytów w obszarze samodzielnego funkcjonowania. Uwzgldniony w pracy materiał teoretyczny jest w pełni uzasadniony celem pracy, natomiast wyniki przeprowadzonych przez autork bada oraz ich wnikliwa analiza dobrze go dopełniaj. Recenzowana praca stanowi uzupełnienie dotychczasowej wiedzy na temat funkcjonowania osób z niepełnosprawnoci, w szcze-gólnoci osób z ograniczeniem funkcji ruchowych. Publikacja moe by ciekaw lektur dla studentów nauk społecznych, m.in. pedagogiki specjalnej, psychologii, pracy socjal-nej, a take dla osób zatrudnionych w charakterze asystenta rodziny, pracowników organizacji i stowarzysze charytatywnych, jak równie członków rodziny osób z defi-cytami w zakresie funkcjonowania fizycznego.
ElĪbieta KrĊcisz-Plis Instytut Pedagogiki KUL
