View of Interpretation of the Notion of Munus in the Dogmatic Constitution on the Church Lumen Gentium
21
0
0
Pełen tekst
(2) CIELE LUMEN GENTIUM. INTERPRETATION OF THE NOTION OF MUNUS IN THE DOGMATIC CONSTITUTION ON THE CHURCH LUMEN GENTIUM Abstract The purpose of this article is interpretation of the notion of munus in the Constitution Lumen gentium and enclosed with this document the Preliminary Note of Explanation. The Latin noun munus is an ambiguous word. In the teaching of the Second Vatican Council this word is present up 255 times, whereof 55 times in the Constitution Lumen gentium. The Council Fathers used this term in the meaning of: “office”, “function”, “mission”, “service”, “task”, “obligation”, “ministry”. In many places the translations of constitution from Latin language into Polish language in 1968 and 2002 are different. This can cause not only problems of interpretation, but also doctrinal problems.. Key words: Second Vatican Council, Church, power, task, ministry, office.. WST P. Interpretacja prawa definiowana jest jako zespó dziaa zmierzajcych do usunicia wtpliwoci pojawiajcych si przy ustalaniu waciwego znaczenia przepisów prawnych lub rezultat tego dziaania (Sitarz 2004: 198; Krukowski 2004: 137-138). Ten proces poznawczy, którego celem jest zrozumienie sensu przepisów prawnych, moe zosta osignity przy uyciu rónych rodzajów Dr ANNA S OWIKOWSKA – adiunkt Katedry Kocielnego Prawa Publicznego i Konstytucyjnego, Instytut Prawa Kanonicznego na Wydziale Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawa II; adres do koresponencji: Al. Racawickie 14, 20-950 Lublin; e-mail: sanka@kul.pl.
(3) 126. ANNA S OWIKOWSKA. wykadni wyodrbnionych ze wzgldu na okrelone kryterium. W niniejszym opracowaniu za podstawowe kryterium zostanie przyjta metoda interpretacji, na podstawie której zastosowanie znajdzie wykadnia jzykowa, nazywana równie werbaln bd gramatyczn, polegajca na wykorzystaniu analizy struktur jzykowych do ustalenia znaczenia tekstu przepisów (Sitarz 2004: 199), pomocniczo za – ze wzgldu na jej wynik, czyli stosunek do wykadni jzykowej – uyta zostanie take wykadnia literalna (dosowna, stwierdzajca), która jest tosama z rezultatem interpretacji jzykowej (Prusak, Sitarz 2000: 82). Nie mona jednak stwierdzi, e badania podjte w niniejszym studium przeprowadzone zostan za pomoc jednej z przyjtych metod prawniczych, jak jest analiza lingwistyczna, która opiera si „na silnym zaoeniu dotyczcym wyrónionej pozycji jzyka potocznego” (Stelmach, Broek 2006: 126). Takie rozwizanie nie moe znale zastosowania w odniesieniu do podjtego tematu, czyli interpretacji pojcia munus w Konstytucji dogmatycznej o Kociele Lumen gentium, której autorem jest Sobór Watykaski II (1964)1. W uzasadnieniu tego naley zauway, e wyraz munus nie jest w Konstytucji Lumen gentium uywany po prostu w znaczeniu potocznym, lecz – mimo jego wieloznacznoci – Ojcowie soborowi nadali mu szczególn tre, czynic z niego w ten sposób bardzo precyzyjny i zarazem gboki nonik informacji. Natomiast „[…] bdnie zrozumie mona kade sowo – nawet najlepsze i najgbsze” (Ratzinger 2000: 5). Dlatego celem niniejszego artykuu jest interpretacja pojcia munus w takim ksztacie, jaki zosta mu nadany w Konstytucji Lumen gentium i doczonej do niej wstpnej nocie wyjaniajcej (Nota explicativa praevia). Opracowanie to nie aspiruje jednak do roli wykadu na temat znaczenia munus dla eklezjologii wskazanego dokumentu czy nauki o kolegialnoci lub biskupstwie w ogóle, ile raczej do jzykowej analizy jednego sowa, którego bdne odczytanie lub przetumaczenie z jzyka oryginalnego, w jakim zostao uyte, moe spowodowa znieksztacenie doktryny Kocioa w tym zakresie. Doktryn t natomiast naley interpretowa – co sam Sobór okreli – „wedug znanych wszystkim regu ogólnych”, czyli „wedug norm interpretacji teologicznej” (Notificationes: 164). W odniesieniu do podjtego tematu fundamentalne znaczenie bd miay trzy zasady interpretacji jako metody teologicznej, dotyczce: 1) relacji midzy struktur prawn a rzeczywistoci spoeczn; 2) historycznoci prawa; 3) sensu i celowoci prawa (Hervada, Lombardía 1996: 90; Gerosa 2003: 10). Przyjte zasady – cho w rónym stopniu – zostan uwzgldnione na kadym etapie 1. Dla podjtej analizy niezbdne jest wykorzystanie dwóch oficjalnych wyda dokumentów Soboru w jzyku polskim. Std teksty polskie cytowane bd z odpowiednim zaznaczeniem za wydaniem z 1968 r. lub z 2002 r..
(4) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 127. podjtej analizy, poczwszy od jzykowego wyjanienia munus, przez ukazanie jego znacze w Konstytucji Lumen gentium, jak i po wskazanie implikacji jego wieloznacznoci dla rozumienia soborowego dokumentu.. 1. J ZYKOWE (SEMANTYCZNE) ZNACZENIE POJ CIA MUNUS. aciski rzeczownik munus, -eris [gr. (DLF: 799); dawniej: moenus, -eris (NDLF: 949; HLS: 460-461; S P Plezia: 557) jest wyrazem wieloznacznym. Semantycznie nie jest mu przypisane jedno okrelenie, ale caa gama, czsto bardzo odmiennych znacze, cho w jednym z najbardziej znanych sowników, tzw. Lewisa i Shorta, wymienione zostay take aciskie synonimy munus, którymi s: officium, ministerium i honos (Harper: 1177). W zalenoci od kontekstu, ratio legis czy intencji autora wyraenia z wyrazem munus moe ono oznacza: ‘zadanie’, ‘zadanie do spenienia’, ‘obowizek’, ‘powinno’, ‘urzd’, ‘funkcj’, ‘godno’, ‘zasug’, ‘sub publiczn’ (rozumian jako obowizek wzgldem pastwa), ‘sub wojskow’, ‘obowizek onierski’, ‘wiadczenia publiczne’, ‘obcienie’, ‘ciar’, ‘danin’, ‘podatek’, ‘trybut’, ‘zajcie’, ‘prac’, ‘usug’, ‘grzeczno’, ‘objaw uprzejmoci’, ‘dobrodziejstwo’, ‘wywiadczenie przysugi’, ale i ‘przysug’, ‘ask’, ‘wzgldy’, ‘obrzd pogrzebowy’, ‘czynienie ostatnich honorów’, ‘ostatni obowizek’, ‘ostatni posug wobec zmarego’, ‘prezent’, ‘dar zwizany z jak okazj’, ‘dar z dóbr materialnych’, ‘datek pieniny’, ‘apówk’, ‘napiwek’, ‘podarek dawany w celu przekupstwa’, ‘dar ze wstawiennictwa’, ‘protekcj’, ‘dar z ulegoci’, ‘wynagrodzenie’, ‘upominek’, ‘ofiar’, ‘produkt’, ‘dzieo’, ‘owoc’, ‘wynik’, ‘dorobek’, ‘obrzd’, ‘uroczysto’, ‘ceremoni’, ‘zabaw witeczn’, ‘przedstawienie publiczne zorganizowane przez wadz dla ludu’, ‘uroczyst gr’, ‘pojedynek gladiatorów’, ‘turniej’, ‘igrzyska’, ‘igrzyska pogrzebowe’ (S P Korpanty: 293), ‘budowl wzniesion na uytek ludu’, ‘budynek przeznaczony na zabawy publiczne’, ‘gmach, teatr czy budowl z prywatnej fundacji’ (SK P Jougan: 436; S P Plezia: 557-558; S P Kumaniecki: 318; S
(5) P Plezia: 554-557; S P Sondel: 644). Ten obszerny katalog zawierajcy znaczenia terminu munus mona pogrupowa, wyodrbniajc poszczególne kategorie badanego wyrazu hasowego. Tak te uczynili w wikszoci leksykografowie, czyli Autorzy czy Redaktorzy uywanych na potrzeby niniejszego tekstu sowników. Uytkownik siga do sownika po to, aby pozna, jakie jest znaczenie danego sowa. Inne informacje podane w sowniku interesuj go w mniejszym stopniu lub wcale..
(6) 128. ANNA S OWIKOWSKA. Jednake sam proces stworzenia i przedstawienia opisu znaczenia w sowniku jest zoony, a co za tym idzie – wymaga od leksykografa znajomoci okrelonych teorii semantycznych i umiejtnoci warsztatowych. Wie si to przede wszystkim z tym, e – w wypadku jednostek leksykalnych wieloznacznych, a w analizowanym zagadnieniu w wieloznacznym wyrazie hasowym munus – oprócz operacji definiowania niezbdne jest wykonanie take dwóch innych, tj. wydzielenie wszystkich znacze jednostki oraz ich odpowiednie uszeregowanie w ramach artykuu hasowego, co wymusza podjcie decyzji, które ze znacze znajdzie si w sowniku jako pierwsze (migrodzki 2003: 71). Wskazany wyej katalog opracowany zosta z uwzgldnieniem znacze przypisywanych terminowi munus w dziesiciu sownikach: acisko-polskich, acisko-francuskich, acisko-niemieckim i acisko-angielskim. W kadym z nich przyjto schemat hasa uwzgldniajcy wieloznaczno, która zostaa odpowiednio wyeksponowana poprzez wyodrbnienie i uoenie w okrelonej kolejnoci jego znacze. Nie we wszystkich opracowaniach ta kolejno si powtarzaa. Jednake analiza artykuu hasowego w wykorzystanych zbiorach pozwala na wskazanie porzdku semantycznego dla munus. Zgodnie z tym porzdkiem, w wikszoci z cytowanych sowników, do podstawowych znacze wyrazu munus nale: ‘zadanie’, ‘obowizek’, ‘urzd’, ‘funkcja’. W szczególnoci oznacza on ‘naoony na kogo obowizek czy ciar, który trzeba ponie np. wobec pastwa’, ale take ‘danin’. W przenoni uywa si tego terminu w znaczeniu ‘pracy’ czy ‘przysugi’. Moe take suy jako okrelenie dla ‘ostatniej posugi czy pogrzebu’. Wreszcie munus oznacza ‘prezent’, ‘dar’, ‘publiczne przedstawienie’, ‘pokazy’, ‘wystaw’, ‘walki gladiatorów’. Korzysta si z niego take na okrelenie ‘budynku uytecznoci publicznej, który zosta wzniesiony na koszt osoby prywatnej’. Stworzenie powyszych grup znaczeniowych dla bogatego w tre pojcia munus suy uporzdkowaniu, a take umoliwia wskazanie tych jego zakresów, z których Ojcowie Soboru uczynili szczególnego rodzaju nonik informacji w Konstytucji Lumen gentium i stanowicej jej integraln cz wstpnej Nocie wyjaniajcej.. 1. POJ CIE MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM Munus jest pojciem uywanym bardzo czsto w nauczaniu Soboru Watykaskiego II. Pojawia si ono w rónych kontekstach i znaczeniach jzyko-.
(7) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 129. wych a 255 razy2, z czego 55 razy w Konstytucji Lumen gentium. W samej Konstytucji wystpuje dokadnie 49 razy3, ale równie w 6 miejscach zawiera je Nota explicativa praevia4. W celu zbadania najczciej przypisywanych mu znacze naley wskaza wszystkie miejsca, w których w Konstytucji i Nocie wyraz ten zosta wpisany w jzyku aciskim. Ze wzgldu na to, e konstytucje, dekrety i deklaracje soborowe doczekay si w jzyku polskim dwóch oficjalnych przekadów i wyda, naley take odnie si do tych tumacze, tym bardziej e na karcie tytuowej wydania z 2002 r. wyra nie widnieje adnotacja: „nowe tumaczenie”, a zgodnie z dekretem kard. J. Glempa Konferencja Episkopatu Polski zlecia Wydawnictwu Pallottinum wydanie poprawionego tumaczenia dokumentów soborowych (Dekret 2002: 4). Wyraenia aciskie ze sowem munus znajdujcym si w tekcie Lumen gentium zostan podane za Index verborum cum documentis Concilii Vaticani Secundi, te za, które zawiera wstpna Nota wyjaniajca, zostay wyszukane samodzielnie w jej tekcie. Obok tych wyrae wskazane zostan ich odpowiedniki w jzyku polskim w kolejnoci oficjalnych przekadów – z 1968 i z 2002 r. Zestawienie tekstu oryginalnego LG zawierajcego wyraz munus z tekstem polskim z 1968 i 2002 r.5 Lp.. Nr. Tekst oryginalny Constitutio dogmatica de Ecclesia Lumen gentium Caput I. De Ecclesiae mysterio. 1.. 7. cum munere, quod principium vitae. Tekst polski z 1968 r.. Tekst polski z 2002 r.. Konstytucja dogmatyczna o Kociele Lumen gentium Rozdzia I Misterium Kocioa z funkcj, jak spenia z funkcj, jak spenia w ciele ludzkim zasada w ludzkim ciele zasada ycia ycia. 2 Dane podawane s za: Index 1967: 317-319. W literaturze mona znale równie inne zestawienie, mianowicie 252 razy wystpowanie w formie munus, 4 razy w formie munia i 10 razy w tytule (Erdö 1989: 411-436; Lumembu 2002: 15). 3 Sowo munus zawarte zostao w nastpujcych numerach LG: 7; 12; 13; 20 (×4); 21 (×4); 22 (×2); 23 (×2); 24; 25 (×2); 27; 28 (×5); 29; 30 (×2); 31 (×2); 33; 34; 35 (×2); 37; 41 (×3); 45; 53; 54; tyt. II rozdz. VIII; 55; 56; 60; 62 (×2); 63 (×2); 67. 4 Munus znajduje si w nastpujcych numerach noty: 2 (×3); 3; 4 oraz w jej tzw. nota bene. 5 W poniszym zestawieniu zachowana zostanie pisownia oryginalna, tak jak wystpuje w kadym z wykorzystanych wyda tekstu. Legenda: Lp. – oznacza liczb porzdkow dla podanego w kolejnoci wystpowania pojcia munus w Konstytucji oraz wstpnej Nocie wyjaniajcej; Nr –numer passusu, w którym znajduje si badany termin, nadany pierwotnie przez redaktorów dokumentu (naley nadmieni, e w Nocie wyjaniajcej numeracja liczona jest od pocztku)..
(8) 130. ANNA S OWIKOWSKA. 2.. 12. 3.. 13. 4.. 20. 5.. 20. 6.. 20. 7.. 20. 8.. 21. 9.. 21. 10.. 21. 11.. 21. 12.. 22. 13.. 22. 14.. 23. 15.. 23. 16.. 24. 17.. 25. 18.. 25. Caput II. De Populo Dei de munere quoque prophetico Christi civitatem dona et munera Caput III. De constitutione hierarchica Ecclesiae et in specie de episcopatu demandaverunt munus perficiendi. Rozdzia II Lud Boy take w proroczej funkcji take w prorockiej funkcji Chrystusa Chrystusa do którego miasta przynosz dary i upominki Rozdzia III O hierarchicznym ustroju Kocioa, a w szczególnoci o episkopacie zadanie prowadzenia dalej i umacniania. szczególne miejsce […] zajmuje funkcja tych, którzy funkcja (munus) urzd (munus) powierzony munus a Domino powierzona przez Pana przez Pana indywidualnie singulariter Petro indywidualnie Piotrowi Piotrowi munus Apostolorum urzd Apostoów – misja Apostoów pascendi pasterzowanie Kocioowi pasterzowania Kocioowi dziki ich ojcowskiemu Dziki ich ojcowskiej eorum paterno munere urzdowi nowe czonki subie wciela do swego nova membra wciela do Ciaa swego Ciaa nowe czonki Ad tanta munera explenda Aby wypeni tak wielkie zadanie wraz z urzdow funkcj wraz z pync z nich cum munere sanctificandi uwicania misj uwicania munera quoque confert przynosi równie funkcj przynosz równie docendi nauczania funkcje nauczania z racji swego urzdu, moc swojej misji, vi muneris sui, Vicarii mianowicie urzdu mianowicie Zastpcy scilicet Christi Zastpcy Chrystusa Chrystusa illud autem ligandi ac ów dar zwizywania i rozwizywania solvendi munus eorum perfunctio muneris wykonywanie wasnego wykonywanie wasnej sinit urzdu misji cui grande munus wzniosy urzd szerzenia wzniose zadanie christiani nominis imienia chrzecijaskiego szerzenia chrzecijastwa Munus autem illud quod Urzd za ten, który Pan Ta za misja, któr Pan Dominus powierzy powierzy Wród gównych Wród gównych Episcoporum munera obowizków biskupich obowizków biskupów eminet praedicatio szczególne miejsce szczególne miejsce zajmuje goszenie zajmuje goszenie Nieomylnoci t z tytuu Nieomylnoci t cieszy Caput, vi muneris sui swego urzdu cieszy si si na ma mocy swego gaudet Biskup Rzymski, Gowa urzdu Biskup Rzymu, Kolegium Biskupiego gowa Kolegium Biskupów locum tenet munus illorum qui. pierwsze miejsce […] zajmuje urzd tych, którzy.
(9) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 19.. 27. Ipsis munus pastorale seu habitualis. 20.. 28. qui munus ministerii sui, vario gradu. 21.. 28. muneris unici Mediatoris Christi. 22.. 28. Suum vero munus sacrum maxime. 23.. 28. 24.. 28. 25.. 29. Munus Christi Pastoris et Capitis eiusque munera et sollicitudinem haec munera, ad vitam Ecclesiae Caput IV. De laicis Synodus, muneribus Hierarchiae munus suum esse ita pascere fideles et de munere Christi sacerdotali ut suum proprium munus exercendo ut ad quaedam munera ecclesiastica. urzd pasterski, czyli ustawiczna i codzienna troska. misja pasterska czyli ustawiczna i codzienna troska przekazali misj swego przekazali zadania swego posugiwania w rónym urzdu w rónym stopniu stopniu w urzdzie jedynego w misji jedynego Porednika, Chrystusa Porednika, Chrystusa Swój za wity urzd Swoj wit misj sprawuj przede sprawuj przede wszystkim wszystkim urzd Chrystusa, Pasterza misj Chrystusa, Pasterza i Gowy i Gowy i jego obowizki oraz a jego obowizki starania i zatroskanie Skoro te obowizki […] A poniewa te obowizki, z trudem […] mog by nader konieczne dla ycia speniane […], a jest to koKocioa nieczne dla ycia Kocioa Rozdzia IV Katolicy wieccy. 26.. 30. 27.. 30. 28.. 31. 29.. 31. 30.. 33. 31.. 34. etiam sui muneris sacerdotalis. równie udzia w swej funkcji kapaskiej (munus sacerdotale). 32.. 35. suum munus propheticum adimplet. peni swe prorocze zadanie. 33.. 35. quo in munere magni pretii apparet. 34.. 37. ratione sacri sui muneris personam. 35.. 41. Caput V. De universali vocatione ad sanctitatem in Ecclesia secundum propria dona et munera. 131. Wyjaniwszy obowizki hierarchii, Sobór zadaniem jest tak sprawowa opiek pastersk nad wiernymi kapaskiego […] urzdu kapaskiej […] misji Chrystusowego Chrystusa aby wykonujc waciwe aby penic waciw sobie zadania sobie misj w wykonywaniu pewnych zada kocielnych take udzia w swojej misji kapaskiej (munus sacerdotale) peni swoj misj prorock, posug nauczania. W wypenianiu tego W wypenianiu tej misji zadania nader cenny bardzo cenny okazuje si okazuje si z tytuu swojego witego ze wzgldu na swe wite posannictwo reprezentuj urzdu reprezentuj Chrystusa Chrystusa Rozdzia V Powszechne powoanie do witoci w Kociele Kady stosownie do kady wedug wasnych wasnych darów i zada darów i zada.
(10) 132. ANNA S OWIKOWSKA. 36.. 41. 37.. 41. perfectum pastoralis caritatis munus de eorum muneris gratia participantes Caput VI. De religiosis. 38.. 45. Hierarchiae munus sit Populum Dei Caput VIII. De Beata Maria Virgine Deipara in mysterio Christi et Ecclesiae I. Prooemium. 39. 40. 41. 42. 43.. 53. munus Beatae Virginis in mysterio II. De munere B. Virginis Tyt. in eoconomia salutis munus Matris Salvatoris 55 in salutis 54. 56. 44.. 60. 45.. 62. 46.. 62. 47.. 63. 48.. 63. 49.. 1(50).. hoc summo munere ac dignitate ditatur. 67. 2. a Deo donis tanto munere dignis III. De Beata Virgine et Ecclesia Mariae autem maternum munus erga salutiferum hoc munus non deposuit autem munus subordinatum Mariae divinae maternitatis dono et munere singularibus gratiis et muneribus IV. De cultu Beatae Virginis in Ecclesia munera et privilegia Beatae Virginis Nota explicativa praevia participatio sacrorum munerum. penili doskonay urzd wypeniali doskona mioci pasterskiej misj mioci pasterskiej uczestniczc w asce ich uczestniczc w asce ich urzdu misji Rozdzia VI Zakonnicy zadaniem hierarchii zadaniem hierarchii kocielnej jest pasienie kocielnej jest pa Lud Ludu Boego Boy Rozdzia VIII Rozdzia VIII Bogosawiona Maryja Bogosawiona Maryja Dziewica, Boa Dziewica Boa Rodzicielka, w Rodzicielka w tajemnicy misterium Chrystusa Chrystusa i Kocioa i Kocioa I. Wstp obdarzona jest tym jest obdarzona tym najwikszym darem i najwikszym darem i najwysz godnoci najwysz godnoci rol Bogosawionej rol Bogosawionej Dziewicy w tajemnicy Dziewicy w misterium II. Rola Bogosawionej Dziewicy w ekonomii zbawienia rol Matki Zbawiciela w ekonomii zbawienia obdarzona zostaa przez Boga godnymi tak wielkiego zadania darami. przez Boga obdarzona darami godnymi tak wielkiej roli. III. Bogosawiona Dziewica i Koció Macierzyska za rola Maryi nie zaprzestaa tego zbawczego zadania podporzdkowan rol Maryi. nie zaprzestaa peni tej zbawczej roli podporzdkowanej roli Maryi. z racji daru i roli boskiego macierzystwa z racji swoich szczególnych ask i darów IV. Kult Bogosawionej Dziewicy w Kociele dary i przywileje Bogosawionej Dziewicy Wstpna nota wyjaniajca uczestnictwa w witych uczestnictwa w witych zadaniach (munera) zadaniach (munera).
(11) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 2(51).. 3(52).. 4(53). 5(54).. 6(55).. 133. umylnie uyto sowa umylnie uyto sowa zadaniach „zadaniach” poniewa chodzi o poniewa chodzi o quia agitur de muneribus zadania, które maj by zadania, które powinny 2 quae a pluribus subiectis speniane przez wiksz by speniane przez liczb podmiotów wiksz liczb podmiotów zachowuje nienaruszone zachowuje nienaruszone servat suum munus Vicarii 3 swe zadanie zastpcy swe zadanie Zastpcy Christi Chrystusa Chrystusowego jak tego wymaga sam jego jak tego wymaga jego 4 ipso suo munere requiritur urzd urzd Bez wspólnoty Bez komunii sine communione hierarchicznej nie moe hierarchicznej nie moe hierarchica munus N.B. by wykonywane zadanie by wykonywana funkcja sacramentale-ontologicum sakramentalnosakramentalnoontologiczne ontologiczna 2. consulto adhibetur vocabulum munerum. Powyszy wykaz wszystkich miejsc Konstytucji Lumen gentium i wstpnej Noty wyjaniajcej pozwala na stwierdzenie, e Sobór Watykaski II w swoim nauczaniu korzysta tylko z kilku znacze przypisywanych munus. Ojcowie soborowi uywali tego terminu w znaczeniu ‘urzdu’, ‘funkcji’, ‘misji’, ‘suby’, ‘zadania’, ‘obowizku’, ‘posugi’. W zwizku z tym zastosowanie znalazo w zasadzie podstawowe znaczenie munus. Cho z wymienionych niewtpliwie najczciej w tumaczeniu wykorzystano nastpujce: ‘urzd’, ‘misja’, ‘zadanie’, ‘funkcja’. Munus zostao równie uyte jako ‘dar’ czy ‘upominek’. Natomiast w odniesieniu do osoby Matki Boej w polskich tumaczeniach zgodnie oddano jego tre jako ‘rol’. Naley jednak zauway, e zarówno ‘rola’, jak i ‘misja’ nie wystpuj w tumaczeniach munus z jzyka aciskiego w dostpnych sownikach na jzyk polski czy jzyki francuski, niemiecki i angielski. W wielu miejscach tumaczenia Konstytucji Lumen gentium z jzyka aciskiego na jzyk polski w 1968 r. i 2002 r. odbiegaj od siebie, co moe powodowa nie tylko problemy interpretacyjne, ale take doktrynalne. W szczególnoci chodzi o odmienne uywanie poj: zadanie, urzd, funkcja, misja, np. w odniesieniu do Apostoów, Biskupa Rzymu czy biskupów. Niemale cakowita zgodno zachodzi midzy dwiema wersjami tumacze wstpnej Noty wyjaniajcej, poniewa w szeciu fragmentach róni si tylko w jednym miejscu, gdzie w starym przekadzie munus miao ekwiwalent zadanie, a w nowym funkcj. Opowiedzenie si za którymkolwiek ze wskazanych wyrazów nie jest jednak moliwe bez poznania ich znacze w jzyku polskim. Funkcja oznacza ‘czynno’, ‘dziaanie’, ‘rol’, ‘stanowisko’, ‘prac’ (NSJP Sobol: 348), natomiast zadanie definiowane jest jako ‘to, co naley.
(12) 134. ANNA S OWIKOWSKA. wykona czy osign’, ale take ‘cel’, ‘obowizek’, ‘polecenie’ czy ‘dzieo do wypenienia’ (Tame: 1215; SJP Doroszewski X: 472)6. Misja jest znaczeniowo podobnym sowem do zadania, poniewa naley przez ni rozumie ‘posannictwo’, ‘odpowiedzialne zadanie do spenienia’ czy ‘wane zlecenie do wykonania’ (SJP Doroszewski IV: 735). Jednake, cho misja jest zadaniem, to nie mona tych poj uywa synonimicznie, z uwagi na specyficzne nacechowanie semantyczne terminu misja. Misja jest ‘szczególnego rodzaju zadaniem’, poniewa – zgodnie ze sownikow definicj – ma by ono ‘odpowiedzialne’, ‘wane’, a wic nie kade1. Przykadowo: jeli Jezus Chrystus – Zaoyciel Kocioa – pozostawi mu misj do spenienia, w postaci doprowadzenia ludzi do zbawienia (por. 1P 1,9), to w ramach tej misji powierzy mu trzy zadania: nauczanie, uwicanie i kierowanie Ludem Boym, a te z kolei mona zrealizowa przez penienie w Kociele rónych urzdów, posug, funkcji, jak równie zada i obowizków. Ponadto te trzy zadania – zgodnie z nakazem Chrystusa – maj by sub, o czym wiadcz sowa skierowane przez Niego do Apostoów: „Wiecie, e wadcy narodów uciskaj je, a wielcy daj im odczu sw wadz. Nie tak bdzie u was” (Mt 20,25-26). Wedug papiea Franciszka sowa: „Nie tak bdzie u was” stanowi klucz do rozumienia misji pasterzy Kocioa doprowadzenia ludzi do zbawienia: „A zatem w wietle Ewangelii: walka o wadz w Kociele nie powinna mie miejsca. Lub inaczej, niech to bdzie walka o prawdziw wadz, to znaczy t, której On nas uczy poprzez swój przykad: wadza suby. Prawdziwa wadza to suba” (Francesco 2013: 8). Dlatego te trzy zadania zgodne s z potrójn godnoci i trzema rodzajami suby Chrystusa: Proroka, Kapana i Króla, który nie przyszed, aby Mu suono, lecz aby suy (por. Mt 20,28; Mk 10,45), poniewa celem wadzy jest budowanie Ludu Boego, nie za jego zagada (por. 2 Kor 10,8). Z tego wzgldu za bdne naley uzna obydwa tumaczenia tego fragmentu Konstytucji, który dotyczy wice biskupich, gdzie munus zamiast urzdowej funkcji czy te misji uwicenia powinno zosta przetumaczone jako zadanie (LG 21):. 6. Szerzej na temat rónicy midzy funkcj a zadaniem w prawie kanonicznym zob. Zajc 2014: 127. 7 Warto przy tym zauway, e S. Linde w swoim Sowniku poda tylko jedno znaczenie wyrazu misja: „wysanie, posanie, osobliwie dla nawracania do wiary chrzec.” (SJP Linde: 111). Podobnie w tzw. Sowniku wileskim wyraz „misja” rozumiany by do cile, cho na dwa sposoby: „1) w ogólnoci posannictwo, powoanie. 2) – zgromadzenie religijne, dla opowiadania i nauczania Sowa boego midzy poganami, dla nawracania niewiernych” (SJP Orgelbrand: 668)..
(13) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 135. 1968: Sakra biskupia wraz z urzdow funkcj uwicania przynosi równie funkcj nauczania i rzdzenia; funkcje te jednak z natury rzeczy mog by wykonywane tylko w hierarchicznej wspólnocie (communio) z Gow Kolegium i z jego czonkami. 2002:
(14) wicenia biskupie wraz z pync z nich misj uwicania, przynosz równie funkcje nauczania i kierowania, które jednak ze swojej natury mog by wykonywane tylko w hierarchicznej komunii z gow kolegium i z jego czonkami. Episcopalis autem consecratio, cum munere sanctificandi, munera quoque confert docendi et regendi, quae tamen natura sua nonnisi in hierarchica communione cum Collegii Capite et membris exerceri possunt.. Podobnie przy jedynej rónicy wystpujcej w tumaczeniach z 1968 i 2002 r. kocowej czci dokumentu Nota explicativa praevia suszno naley przyzna staremu tumaczeniu munus jako zadanie, nie za funkcja w kontekcie wykonywania zadania uwicania nazwanego sakramentalno-ontologicznym, poniewa wyra nie fragment ten nie zawiera aspektu kanoniczno-prawnego oraz kwestii dotyczcych sprawowania czynnoci sakramentalnych: 1968: Nb. Bez wspólnoty hierarchicznej nie moe by wykonywane zadanie sakramentalno-ontologiczne, które odróni naley od aspektu kanoniczno-prawnego. 2002: Nb. Bez komunii hierarchicznej nie moe by wykonywana funkcja sakramentalno-ontologiczna, któr naley odróni od aspektu kanoniczno-prawnego. N.B. Sine communione hierarchica munus sacramentale-ontologicum, quod distinguendum est ab aspectu canonico-iuridico, exerceri non potest.. Ponadto dopuszczone do uytku nowe tumaczenie Noty z t jedn rónic w porównaniu do starego przekadu jest sprzeczne z wczeniejszym fragmentem Noty, w którym zostao wyjanione: „W wiceniach biskupich dostpuje si ontologicznego uczestnictwa w witych zadaniach (munera), jak to wiadomo niewtpliwie z Tradycji, take liturgicznej. Umylnie uyto sowa «zadaniach», a nie «wadzach», poniewa to ostatnie sowo mogoby by rozumiane w znaczeniu wadzy zaktualizowanej. Aby za miaa miejsce taka zaktualizowana wadza, powinno by dodane kanoniczne, czyli prawne jej okrelenie przez autorytet hierarchiczny. To okrelenie wadzy moe polega na przydzieleniu szczegóowego zadania [w jzyku aciskim jest particularis officii, dlatego poprawnie powinno by «szczegóowego obowizku» – A.S.] albo na wyznaczeniu podwadnych i jest udzielane wedug norm zatwierdzonych przez najwyszy autorytet. Tego rodzaju szczegóowa norma jest potrzebna z natury rzeczy, poniewa chodzi o zadania, które powinny by speniane przez wiksz liczb podmiotów wspódziaajcych hie-.
(15) 136. ANNA S OWIKOWSKA. rarchicznie z woli Chrystusa. Jest rzecz oczywist, e ta komunia miaa zastosowanie w yciu Kocioa, wedug okolicznoci czasów, zanim jeszcze zostaa niejako skodyfikowana w prawie (Nota 2)”8. Fragment ten zatem dotyczy zada, nie za funkcji. Z kolei termin urzd jest uywany w bardzo szerokim zakresie i przypisywanych jest mu wiele znacze. Jednake wród nich dla prowadzonej analizy istotne jest i oddaje jej sens to znaczenie, wedug którego urzd mona rozumie na dwa sposoby: 1) bd jako ‘organ wadzy’, ‘instytucj o okrelonym zakresie dziaania w dziedzinie ycia spoecznego’, 2) bd jako ‘stanowisko’, ‘funkcj’, ‘obowizek peniony przez kogo w hierarchii’ (SJP Doroszewski IX: 664). Std przykadowo w numerze 20 LG stare tumaczenie byo poprawne, kiedy w trzech miejscach przeoono munus na urzd, nie za na funkcj czy misj, jak uczyniono w nowym przekadzie: 1968: Wród tych rozmaitych posug, od najdawniejszych czasów sprawowanych w Kociele, pierwsze miejsce, jak wiadczy tradycja, zajmuje urzd tych, którzy ustanowieni biskupami, dziki sukcesji sigajcej pocztków, rozporzdzaj latorolami wyrosymi z nasienia apostolskiego. 2002: Wród tych rozmaitych posug, od najdawniejszych czasów sprawowanych w Kociele, szczególne miejsce, jak wiadczy Tradycja, zajmuje funkcja tych, którzy ustanowieni biskupami, dziki biegncej od pocztku sukcesji posiadaj latorole wyrose z nasienia apostolskiego. Inter varia illa ministeria quae inde a primis temporibus in Ecclesia exercentur, teste traditione, praecipuum locum tenet munus illorum qui, in episcopatum constituti, per successionem ab initio decurrentem, apostolici seminis traduces habent. 1968: Tak samo jak trwa nieprzerwanie urzd (munus) powierzony przez Pana indywidualnie Piotrowi, pierwszemu z Apostoów, i majcy by przekazywanym jego nastpcom […]. 2002: Jak nieprzerwanie trwa funkcja (munus) powierzona przez Pana indywidualnie Piotrowi, pierwszemu sporód Apostoów, z zadaniem przekazywania jej jego nastpcom […].. 8. Zob. tekst oryginalny: „In consecratione datur ontologica participatio sacrorum munerum, ut indubie constat ex Traditione, etiam liturgica. Consulto adhibetur vocabulum munerum, non vero potestatum, quia haec ultima vox de potestate ad actum expedita intelligi posset. Ut vero talis expedita potestas habeatur, accedere debet canonica seu iuridica determinatio per auctoritatem hierarchicam. Quae determinatio potestatis consistere potest in concessione particularis officii vel in assignatione subditorum, et datur iuxta normas a suprema auctoritate adprobatas. Huiusmodi ulterior norma ex natura rei requiritur, quia agitur de muneribus quae a pluribus subiectis, hierarchice ex voluntate Christi coopera..
(16) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 137. Sicut autem permanet munus a Domino singulariter Petro, primo Apostolorum, concessum et successoribus eius transmittendum […]. 1968: […] tak te nieprzerwanie trwa w Kociele urzd Apostoów – pasterzowanie Kocioowi – majcy by bez przerwy sprawowany przez powicony stan biskupi. 2002: […] tak nieprzerwanie trwa misja Apostoów pasterzowania Kocioowi, która ma by zawsze sprawowana przez uwicony stan biskupi. […] ita permanet munus Apostolorum pascendi Ecclesiam, ab ordine sacrato Episcoporum iugiter exercendum.. Wskazane wyej rozbienoci czy bdy w tumaczeniach, zarówno w starym, jak i w nowym, s tylko przykadami. Znajomo wszystkich znacze danego wyrazu – w tym wypadku munus – nie wystarczy do waciwego oddania myli Autora tumaczonego tekstu. Nie mona zapomina, e nadal oficjalnym jzykiem Kocioa jest acina i jeli tekst oryginalny jest opublikowany w jzyku aciskim, to w takim obowizuje. Koció nie moe zrezygnowa z aciny, poniewa jest to jzyk, któremu obce s tzw. naleciaoci; jest wic stabilny i w pewnym sensie take konwencjonalny, a ponadto cechuje go precyzja, jasno pojciowa i cisa terminologia. Jzyk ten wyposaony jest w „zwizy, bogaty, rytmiczny sposób mówienia, peen wzniosoci i pikna”9, co z kolei prowadzi do jasnoci i pewnoci doktrynalnej. Jest „stay i niezmienny, gdy nowe pojcia, których domaga si postp, tumaczenie i obrona nauki chrzecijaskiej, ju od dawna byy ustalone i ugruntowane” (Ioannes XXIII 1962: 21)10. Tak byo i jest w odniesieniu do munus, którego znaczenie mieci w sobie tre m.in. obowizku, zadania, urzdu (Syryjczyk 1985: 126). Dlatego ze wzgldu na wieloznaczno tego pojcia równie w jzyku aciskim jego zrozumieniu nie czyni zado poznanie wszystkich jego znacze w jzyku polskim. Ponadto dobór odpowiedniego z nich zaley równie od kontekstu, w jakim zosta uyty, a ten determinuje waciw interpretacj w tekcie Konstytucji Lumen gentium, 9. „Utraque de causa, ut cetera omittamus, liquet clerum, ante alios, latinae linguae perstudiosum esse oportere; neque enim hic laudes persequimur, quibus hoc commendatur loquendi genus, pressura, locuples, numerosum, maiestatis plenum et dignitatis quod mire dixeris comparatum ad serviendum Romani Pontificatus gloriae, ad quem ipsa Imperii sedes tamquam hereditate pervenerit” (Pius XI 1922: 452-453; szerzej zob.: Sitarz, Wasilewicz 2013: 164-165). 10 Warto zauway, e przytoczony dokument o podniesieniu studium jzyka aciskiego nie zosta ani razu zacytowany w konstytucjach, dekretach i deklaracjach Soboru Watykaskiego II, przede wszystkim za w tych, które dotycz liturgii czy formacji kapaskiej. Znaczenie i rang konstytucji Veterum sapientia przypomnia dopiero papie Benedykt XVI, tworzc Papiesk Akademi acisk (zob. Benedictus XVI 2012: 226-235)..
(17) 138. ANNA S OWIKOWSKA. która przecie jest konstytucj dogmatyczn. Popenienie bdu na etapie tumaczenia lub interpretacji moe oznacza defiguracj nauki Kocioa.. 3. IMPLIKACJE WIELOZNACZNO
(18) CI MUNUS DLA ROZUMIENIA KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. Zawarte w poprzednim punkcie wyjanienia znaczenia munus w kontekcie realizacji jednej misji Kocioa za pomoc trzech zada wykonywanych w duchu suby nabieraj jeszcze wikszego znaczenia, kiedy sam Sobór naucza: „Urzd11 […], który Pan powierzy pasterzom ludu swego, jest prawdziw sub, wymownie nazwan w Pimie
(19) witym diakoni, czyli posugiwaniem” (LG 24). Fragment ten dotyczy biskupów, którzy s nastpcami Apostoów. Istota ich urzdu wyraa si w potrójnym munus, rozumianym jako ‘nakaz Chrystusa’, który Sobór – na podstawie Pisma
(20) witego (por. Dz 1,17 i 25; 21,19; Rz 11,13; 1 Tm 1,12) – ujmuje jako ‘diakoni, czyli posugiwanie’ [«diakonia» seu ministerium (Lumembu 2002: 28)]. W ten sposób Ojcowie soborowi, na oddanie waciwej treci dla nauczania Kocioa, wykorzystali odpowiednik dla munus, którym jest ministerium. Biorc pod uwag sensus Ecclesiae, naley interpretowa ten passus w aspekcie suebnym, czyli poprzez posugiwanie, a nie dominujcym, który odbywaby si na zasadzie sprawowania rzdów w zakresie wykonywania zada duszpasterskich w Kociele (Erdö 1989: 421). Równie cytowane wczeniej zdanie z nota bene wstpnej Noty wyjaniajcej, cho – jak wynika z kontekstu – dotyczy munus jako ‘zadania’, to jednoczenie tym razem w swoim przekazie stawia w opozycji rozumienie podane przez Autorów wobec znaczenia kanonicznego, tj. munus pojmowanego jako ‘urzd’, czy ‘stopie godnoci’ (Tame). Zdanie to jest nastpujce: „Bez wspólnoty hierarchicznej nie moe by wykonywane zadanie sakramentalno-ontologiczne, które odróni naley od aspektu kanonicznoprawnego”. Dla zrozumienia tej treci nie wystarczy jednak wyjanienie znaczenia i kontekstów dla uytego tu munus. Badany wyraz cechuje gbia teologiczna. Dlatego nie moe on zosta zinterpretowany w oderwaniu od caoci konstrukcji, w której wystpuje. Cytowane zdanie zawarte w Nota explicativa praevia jest czci autentycznej interpretacji doktryny Kocioa, która w aden sposób nie umniejsza tekstu konstytucji (Villar 2004: 24; szerzej zob. Tene 2011: 55-112), poniewa „wedug myli i sformuowania 11. Sowo „urzd” wystpuje w starym tumaczeniu, natomiast w nowym uyto „misja”..
(21) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 139. tej noty powinna by wyjaniana i rozumiana nauka wyoona w […] rozdziale trzecim” (Notificationes: 164) Lumen gentium. Z tego wzgldu, poza munus, wane i znaczce jest w niej kade sformuowanie. Za kluczowe w zrozumieniu tej kwestii trzeba uzna wyraenie wspólnota hierarchiczna (communio hierarchica). To konsekracja biskupia, ze wzgldu na wczenie do Kolegium Biskupów, którego gow jest Biskup Rzymu, a przez to – do komunii hierarchicznej, uzdalnia do wykonywania posugi biskupiej12. Std zadania, których dotyczy nota, mog by realizowane tylko we wspólnocie hierarchicznej. Rozwinicie i pogbienie przez Sobór nauki o episkopacie jest bardzo wane. „[…] dowartociowanie znaczenia urzdu biskupa nie dokonao si przez to, e poszczególni biskupi zostali niejako ogoszeni maymi papieami, nabrali mocy i wzniosoci w ich monarchistycznych uprawnieniach, lecz przez to, e zostali na powrót wyra niej wczeni ze wszystkimi ich brami, z którymi kieruj Kocioem Boym. W ten sposób wyraa si janiej w tym powizaniu charakter posugi i dogbnie duszpasterski sens urzdu biskupiego: z jednej strony biskup jest przyporzdkowany do swoich braci w tym samym urzdzie, równoczenie jednak, z drugiej strony, jest on przyporzdkowany do swoich braci i sióstr w tej samej asce, do tych, którzy wraz z nim zostali ochrzczeni w imi Jezusa Chrystusa. I moe on stawa przed swoimi wspóbrami biskupami naprawd tylko wtedy, kiedy bdzie do nich nieustannie przychodzi z braterskiej wizi z tymi, którzy wierz razem z nim” (Ratzinger 2012: 233-234). Dlatego to sakramentalno-ontologiczne munus – rozpatrywane w kontekcie communio hierarchia, o której naucza Sobór – dotyczy realizacji posugi zwizanej z konsekracj biskupi, wczajcej do Kolegium Biskupów, a nie wykonywania zada na mocy urzdu biskupa. Wedug J. Ratzingera, „[…] wypowied o kolegialnym statusie urzdu biskupa, i wraz z nim samego Kocioa, nie jest czyst teori dla specjalistów, lecz dogmatyczn wypowiedzi, która jednoczenie i bezporednio odnosi si do czowieka, do rzeczywistoci ycia Kocioa”. Ponadto, „[…] zgodnie ze swoj istot urzd biskupa istnieje zawsze w liczbie mnogiej – jako «my», które dopiero pojedynczemu «ja» nadaje jego znaczenie. Wejcie w urzd duchowy, którego zadaniem jest troska. 12. Godna uwagi w tym przedmiocie jest monografia W. Bertramsa, w której Autor interpretuje poszczególne czci LG, postrzegajc i rozumiejc je w kontekcie Nota explicativa praevia, zob. W. Bertrams, 1965, Papst und Bischofskollegium als Träger der kirchlichen Hirtengewalt, München–Padeborn–Wien, Verlag Ferdinand Schöningh. Zob. take: G. Ghirlanda, 1980, „Hierarchica communio”. Significato della formula nelle „Lumen Gentium”, Roma, Typis Pontificiae Universitatis Gregorianae..
(22) 140. ANNA S OWIKOWSKA. o porzdek w Kociele Boym, oznacza integracj z «my», które jako cao kontynuuje spucizn apostolsk. Wspólnotowo, bycie wzajemnie powizanymi, zwaanie na innych, wspólne dziaanie nale do istotnej struktury urzdu w Kociele” (Tame: 230-231). Tym samym munus znajdujce si w ostatnim punkcie Nota explicativa praevia, a zarazem i Konstytucji Lumen gentium, nie moe by rozumiane inaczej, jak przez pryzmat wczenia biskupa do komunii hierarchicznej, która uzdalnia go do wykonywania posugi biskupiej. Nie mona natomiast tego munus odnosi do zada wynikajcych z pozycji biskupa w tej hierarchii. ZAKO CZENIE. Podjta analiza ukazuje, jak bardzo wieloznaczny jest wyraz munus. Dowodzi równie, e Ojcowie soborowi nie uywali go w dowolnym znaczeniu, ale za kadym razem, we wszystkich 55 miejscach Konstytucji dogmatycznej o Kociele Lumen gentium i wstpnej Noty wyjaniajcej, uywali go z wielk rozwag, nadajc mu szczególn tre i teologiczn gbi. Dobranie odpowiedniego sowa w jzyku polskim na wyraenie mens legislatoris, która podana zostaa w jzyku aciskim, nie jest prostym zadaniem. Wymaga znajomoci caego Magisterium, w jego historycznym rozwoju, poczwszy od wyboru Dwunastu i zaoenia Kocioa, przez ksztatowanie si nauki o episkopacie, poniewa to wanie przede wszystkim w odniesieniu do tych zagadnie najczciej formuowany by przekaz zawierajcy nonik informacji w postaci munus, gównie w trzecim rozdziale Lumen gentium. Termin munus w literaturze najczciej analizowany jest z dwoma innymi: officium i ministerium. One take s jego synonimami. Jednoczenie jednak kade z nich moe oznacza co innego. Ich uycie, bd odrbne, bd synonimiczne, zaley zawsze od kontekstu wypowiedzi, zamysu Autora czy celu, dla jakiego si je stosuje. Niezalenie od tego niniejsze opracowanie dotyczyo jedynie munus – sowa, któremu Konstytucja Lumen gentium przypisuje zarówno znaczenie officium – jako obowizku lub urzdu, jak i ministerium – jako szczególnego rodzaju posugiwania. Pokazao jednak trudnoci w odpowiednim oddaniu treci i sensu przekadu z jzyka oryginalnego – aciskiego, który w dalszym cigu jest jzykiem Kocioa. Papie Pawe VI w przemówieniu z okazji promulgacji Konstytucji Lumen gentium potwierdzi, e doktryna w niej zawarta „nic waciwie nie zmienia w dotychczasowej nauce. Czego pragnie Chrystus, tego i my pragniemy. To, co byo, pozostaje. Czego Koció naucza przez cae wieki,.
(23) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 141. tego i my równie nauczamy. Tylko, e to, co dotd byo – jedynie praktycznie przeywane, obecnie zostao jasno wyraone; to, co byo niepewne, stao si jasne; to, nad czym przemyliwano, co byo dyskutowane i po czci kontrowersyjne, otrzymao dzisiaj zadowalajce sformuowanie. […] Powiemy tylko, e jestemy zadowoleni, i nauka ta bya wystarczajco szeroko omawiana, badana i dyskutowana; jej konkluzje posiadaj wielk jasno. Trzeba byo tego dokona, by uzupeni Sobór Watykaski I. By to równie odpowiedni moment, zwaywszy na rozwój, jaki osigny dzi studia teologiczne i rozprzestrzenianie si Kocioa w wiecie, oraz majc na uwadze zarówno problemy, które napotyka zarzdzanie Kocioem w swej codziennej dziaalnoci duszpasterskiej, jak i oczekiwania wielu Biskupów, którzy spodziewali si doktrynalnego wyjanienia ich stanowiska. Znalaz si odpowiedni sposób na rozwizanie tego. Nie wahamy si bowiem – majc na uwadze wyjanienia, dane w zakresie uywanych terminów, jak równie teologiczn kwalifikacj, któr obecny Sobór zamierza nada powyszej doktrynie – z Bo pomoc ogosi Konstytucj o Kociele” (Paulus VI 1964: 49-56)13. Czas ponad 50 lat od jej ogoszenia pokazuje jednak, e – ze wzgldu na problemy z waciwym odczytaniem i przetumaczeniem tej nauki – mona sysze gos Kocioa, ale go nie sucha.. BIBLIOGRAFIA RÓD A PRAWA (Pius XI) (Ioannes XXIII). (LG). 13. Pius PP. XI, 1922, «Epistola apostolica de Seminariis et de Studiis Clericorum Officiorum omnium» (1.08.1922), [w:] Acta Apostolicae Sedis 14, 452-453. Ioannes PP. XXIII, 1962, «Constitutio apostolica de Latinitatis studio provehendo Veterum sapientia» (22.02.1962), [w:] Acta Apostolicae Sedis 54, 129135; tekst polski: Ustrój hierarchiczny Kocioa. Wybór róde 2, 2013, [red. i oprac.] M. Sitarz, A. Romanko, U. Wasilewicz [i in.], Lublin, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawa II, 16-29. Sacrosanctum Concilium Oecumenicum Vaticanum II, 1965, «Constitutio dogmatica de Ecclesia Lumen gentium» (21.11.1964), [w:] Acta Apostolicae Sedis 57, 5-67; tekst polski: Sobór Watykaski II, 1968, Konstytucje, dekrety, deklaracje, tekst polski, Pozna, Wydawnictwo Pallottinum, 105-170 oraz Sobór Watykaski II, 2002, Konstytucje, dekrety, deklaracje, tekst polski, nowe tumaczenie, Pozna, Pallottinum, 104-166.. Po latach wci byy wtpliwoci dotyczce teologicznej kwalifikacji nauki o Kociele zawartej w konstytucji Lumen gentium, dlatego w 2007 r. Stolica Apostolska ponownie ustosunkowaa si do tej kwestii. Zob.: CDF 2007: 58..
(24) 142. ANNA S OWIKOWSKA. (Notificationes). Sacrosanctum Concilium Oecumenicum Vaticanum II, 1965, «Ex actis Ss. Oecumenici Concilii Vaticani II, Notificationes» (16.11.1964), [w:] Acta Apostolicae Sedis 57, 72; tekst polski: Sobór Watykaski II, 2002, Konstytucje, dekrety, deklaracje, tekst polski, nowe tumaczenie, Pozna, Pallottinum, 164. (Paulus VI) Paulus PP. VI, 1964, «Allocutio in Vaticana Basilica ad Conciliares Patres habita, die festo Praesentationis Beatae Mariae Virginis, post sollemnem ab ipso Summo Pontifice cum Praesulibus quibusdam peractam concelebrationem, tertia exacta Oecumenicae Synodi Sessione promulgatisque Constitutione dogmatica de Ecclesia atque Decretis de Oecumenismo et de Ecclesiis Orientalibus catholicis» (21.11.1964), [w:] Acta Apostolicae Sedis 56, 1007-1018; tekst polski: Wiadomoci Archidiecezji Warszawskiej 1965, 3 (55), 49-56. (Dekret) Prymas Polski, 2002, «Dekret» (26.02.2002), N. 780/02/P., [w:] Sobór Watykaski II, 2002, Konstytucje, dekrety, deklaracje, tekst polski, nowe tumaczenie, Pozna, Pallottinum, 4. (CDF) Congregatio pro Doctrina Fidei, 2007, «Responsa ad quaestiones de aliquibus sententiis ad doctrinam de Ecclesia pertinentibus» (29.06.2007), [w:] Acta Apostolicae Sedis 99, 604-608; tekst polski: L’Osservatore Romano (wyd. pol.) 9 (296), 58. (Benedictus XVI) Benedictus PP. XVI, 2012, «Litterae apostolicae motu proprio datae de Pontificia Academia Latinitatis condenda Latina Lingua» (10.11.2012), [w:] Acta Apostolicae Sedis 104, 991-995; tekst polski: Ustrój hierarchiczny Kocioa. Wybór róde 2, 2013, [red. i oprac.] M. Sitarz, A. Romanko, U. Wasilewicz [i in.], Lublin, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawa II, 226-235. (Francesco) Francesco PP., 2013, «Messa a Santa Marta, Il vero potere è servizio, la preghiera per le vittime del tornado in Oklahoma» (21.05.2013), [in:] L’Osservatore Romano 116, 8. LITERATURA (Index) Index verborum cum documentis Concilii Vaticani Secundi, 1967, [oprac.] X. Ochoa, Roma, Institutum Iuridicum Claretianum 1967. Bertrams Wilhelm, 1965, Papst und Bischofskollegium als Träger der kirchlichen Hirtengewalt, München–Padeborn–Wien, Verlag Ferdinand Schöningh. Erdö Peter, 1989, «Ministerium, munus et officium in Codice Iuris Canonici», [w:] Periodica de Re Morali Canonica Liturgica 78, nr 4, 411-436. Gerosa Libero, 2003, Interpretacja prawa w Kociele. Zasady, wzorce, perspektywy, przek. K. Kubis, A. Porbski, Kraków, Wydawnictwo WAM. Ghirlanda Gianfranco, 1980, „Hierarchica communio”. Significato della formula nelle „Lumen Gentium”, Roma, Typis Pontificiae Universitatis Gregorianae. Hervada Javier, Lombardía Pedro, 1996, «Introducción al Derecho Canónico», [w:] Comentario exegetico al Codigo de Derecho Canónico, [red.] Á. Marzoa, J. Miras, R. Rodríguez-Ocaña, t. I, Pamplona, Eunsa Ediciones Universidad de Navarra, 90-155. Krukowski Józef, 2004, Wstp do nauki o pa
(25) stwie i prawie, Lublin, Wydawnictwo KUL, wyd. II. Lumembu Josepf Mbuyi, 2002, Hiérarchie comme service: convergence et non-convergence entre les conceptions canonique, augustinienne, et Luba Bantoue du chef coutumier, Romae, Pontificia Università Lateranense. Prusak Feliks, Sitarz Mirosaw, 2000, Propedeutyka prawa. Zagadnienia podstawowe, Warszawa, Wysza Szkoa Handlu i Prawa im. Ryszarda azarskiego..
(26) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 143. Ratzinger Joseph, 2000, «Pytania o Koció», cz. I: «Eklezjologia Konstytucji dogmatycznej o Kociele Lumen gentium», przek. G. Sawicki, [w:] Go Niedzielny 27, 1 i 4-6. Ratzinger Joseph, 2012, Opera omnia, t. XII: Gosiciele Sowa i sudzy Waszej radoci. Teologia i duchowo sakramentu wice
(27) , [red.] K. Gó d , M. Górecka, przek. M. Górecka, M. Rodkiewicz, Lublin, Wydawnictwo KUL. Sitarz Mirosaw, 2004, Sownik prawa kanonicznego, Warszawa, Instytut Wydawniczy Pax. Sitarz Mirosaw, Wasilewicz Urszula, 2013, «Termin portio populi Dei w Kodeksie Prawa Kanonicznego z 1983 roku i jego tumaczenia na jzyk polski i francuski», [w:] Roczniki Humanistyczne 61, z. 8, 163-175. Stelmach Jerzy, Broek Bartosz, 2006, Metody prawnicze. Logika, analiza, argumentacja, hermeneutyka, Kraków, Wolters Kluwer Polska. Syryjczyk Jerzy, 1985, «Przepowiadanie sowa Boego i nauczanie katechetyczne wedug norm nowego prawa kocielnego», [w:] Duszpasterstwo w wietle nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego, [red.] J. Syryjczyk, Warszawa, Akademia Teologii Katolickiej, 126-138. Villar José Ramón, 2004, El Colegio Episcopal. Estructura teológica y pastoral, Madrid, Ediciones Rialp. Villar José Ramón, 2011, «La constitución Lumen gentium», [w:] Annuarium Historiae Conciliorum 43, nr 1-2, 55-112. Zajc Pawe, 2014, «Wierny wiecki jako nadzwyczajny szafarz Komunii witej (kan. 230 § 3 Kodeksu Prawa Kanonicznego z 1983 roku)», [w:] Koció i Prawo 3 (16), nr 1, 123-139. migrodzki Piotr, 2003, Wprowadzenie do leksykografii polskiej, Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu
(28) lskiego. S OWNIKI J ZYKOWE Dictionnaire latin-français, 1934, rédigé spécialment a l’usage des classes d’aprés les travaux des lexicographes les plus estimés (Forcellini, Freund, Georges, Klotz, etc.) et suivi d’un appendice sur la métrologie, les monnaies et le calendrier des romains, [red.] Ch. Lebaigue, Paris, Librairie Classique Eugéne Belin, wyd. LVIII. (Harper) Harper’s Latin Dictionary. A New Latin Dictionary, 1891, Founded on the Translation of Freund’s Latin-German Lexicon edited by E.A. Andrews, LL.D, [red.] Ch.T. Lewis, Ch. Short, New York, Harper & Brothers, Publishers, Oxford, At the Clarendon Press. (HLS) Handwörterbuch der lateinischen Sprache, 1963, [red.] R. Klotz, Fr. Lübker, E.E. Hudemann, t. II (I-Z), Graz, Akademische Druck – U. Verlagsanstalt, wyd. VII. (NDLF) Nuoveau dictionnaire latin-français, 1906, rédigé d’asprés les meilleurs travaux de lexicographie latine Parus en France et à l’Étranger et particuliérement d’asprés les Grands Dictionnaires de Forcellini, de Georges, de Freund et de Klotz, [red.] E. Benoist, H. Goelzer, Paris, Garnier Fréres, Libraires-Éditeurs, wyd. IV. (NSJP Sobol) Nowy sownik jzyka polskiego, 2003, [red.] E. Sobol, Warszawa, Wydawnictwo PWN. (SJP Doroszewski IV) Sownik jzyka polskiego, 1962, [red.] W. Doroszewski, t. IV (L-Ni), Warszawa, Pastwowe Wydawnictwo Wiedza Powszechna. (SJP Doroszewski IX) Sownik jzyka polskiego, 1967, [red.] W. Doroszewski, t. IX (T-Wyf), Warszawa, Pastwowe Wydawnictwo Naukowe. (DLF).
(29) 144. ANNA S OWIKOWSKA. (SJP Doroszewski X) Sownik jzyka polskiego, 1968, [red.] W. Doroszewski, t. X (Wyg-), Warszawa, Pastwowe Wydawnictwo Naukowe. (SJP Linde) Linde Samuel Bogumi, 1809, Sownik jzyka polskiego, t. II, cz. 1, Warszawa [wyd. u Autora]. (SJP Orgelbrand) Sownik jzyka polskiego, obejmujcy: oprócz zbioru waciwie polskich, znaczn liczb wyrazów z obcych jzyków polskiemu przyswojonych; nomenklatury tak dawne, jak te nowo w uycie wprowadzone rónych nauk, umiejtnoci, sztuk i rzemios; nazwania monet, miar i wag gówniejszych krajów i prowincij; mitologj plemion sowiaskich i innych waniejszych, tudzie oddzieln tablic sów polskich nieforemnych z ich odmian, 1861, [oprac.] A. Zdanowicz, M. Bohusz Szyszka, J. Filipowicz [i in.] do podrcznego uytku, cz. 1 (A-O), Wilno [wydany staraniem i kosztem Maurycego Orgelbranda]. (SK P Jougan) Jougan Alojzy, 1958, Sownik kocielny aci
(30) sko-polski, Pozna–Warszawa– Lublin, Ksigarnia w. Wojciecha, wyd. III. (S P Korpanty) Sownik aci
(31) sko-polski, 2003, [red.] J. Korpanty, t. II (I-Z), Warszawa, Wydawnictwo Szkolne PWN. (S P Kumaniecki) Sownik aci
(32) sko-polski, 1988, wedug sownika Hermana Mengego i Henryka Kopii, [oprac.] K. Kumaniecki, Warszawa, Pastwowe Wydawnictwo Naukowe, wyd. XVII. (S P Plezia) Sownik aci
(33) sko-polski, 2007, [red.] M. Plezia, t. III (I-O), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, wyd. II reprint, 1 dodruk. (S P Sondel) Sondel Janusz, 2009, Sownik aci
(34) sko-polski dla prawników i historyków, Kraków, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS. (S
(35) P Plezia) Sownik aciny redniowiecznej w Polsce (Lexicon et infimae latinitatis Polonorum), 1985-1922, [red.] M. Plezia, t. VI (M-O), Wrocaw–Warszawa–Kraków–Gdask– ód , Zakad Narodowy im. Ossoliskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.. L’INTERPRÉTATION DE LA NOTION MUNUS DANS LA CONSTITUTION DOGMATIQUE SUR L’EGLISE LUMEN GENTIUM Résumé L’objectif de cet article est de présenter l’interprétation de la notion munus dans la Constitution dogmatique sur l’Église Lumen gentium et dans la Note introductive explicative qui y est jointe. Le substantif latin munus est un mot polysémique. Dans l’enseignement du Concile Vatican II, il apparaît 255 fois, dont 55 fois dans la constitution. Les pères du Concile ont employé ce terme au sens ‘office’ (pol. ‘urzd’), ‘fonction’ (pol. ‘funkcja’), ‘mission’ (pol. ‘misja’), ‘ministère’ (pol. ‘suba’), ‘tâche’ (pol. ‘zadanie’), devoir’ (pol. ‘obowizek’), ‘service’ (pol. ‘posuga’). Dans plusieurs endroits, les traductions de la constitution du latin en polonais datant de 1968 et de 2002 sont différentes. Ces différences peuvent causer non seulement des problèmes d’interprétation mais aussi des problèmes doctrinaux. Mots-clés : Concile Vatican II, Eglise, autorité, tâche, ministère, office..
(36) INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI LUMEN GENTIUM. 145. INTERPRETACJA POJ CIA MUNUS W KONSTYTUCJI DOGMATYCZNEJ O KO
(37) CIELE LUMEN GENTIUM Streszczenie Celem artykuu jest interpretacja pojcia munus w Konstytucji Lumen gentium i doczonej do tego dokumentu wstpnej Nocie wyjaniajcej.. aciski rzeczownik munus jest wyrazem wieloznacznym. W nauczaniu Soboru Watykaskiego II sowo to wystpuje a 255 razy, z czego 55 razy w Konstytucji Lumen gentium. Ojcowie soborowi uywali tego terminu w znaczeniu „urzdu”, „funkcji”, „misji”, „suby”, „zadania”, „obowizku”, „posugi”. W wielu miejscach tumaczenia Konstytucji z jzyka aciskiego na jzyk polski w 1968 r. i 2002 r. s róne. Moe to powodowa nie tylko problemy interpretacyjne, ale take doktrynalne.. Sowa kluczowe: Sobór Watykaski II, Koció, wadza, zadanie, posuga, urzd..
(38)
Powiązane dokumenty