Suleja, Włodzimierz
Sprawozdanie z obozu Studenckich
Kół Naukowych Historyków
Uniwersytetu Wrocławskiego i
Wyższej Szkoły Pedagogicznej w
Olsztynie poświęconego badaniom
świadomości historycznej
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 1, 135-137
K
R
O
N
I
K
A
N
A
U
K
O
W
A
W łodzim ierz Suleja
SPRAWOZDANIE Z OBOZU
STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH
HISTORYKÓW UNIWERSYTETU WROCŁAWSKIEGO
I WYŻSZEJ SZKOŁY PEDAGOGICZNEJ W OLSZTYNIE
POŚWIĘCONEGO BADANIOM
ŚWIADOMOŚCI HISTORYCZNEJ
W d n iach od 25 lipca do 14 sie rp n ia O środek B ad ań N au k o w y ch im. W oj ciecha K ętrzyńskiego w O lsztynie w ra z ze S tu d en ck im i K ołam i N aukow ym i H istoryków U n iw e rsy tetu W rocław skiego i W yższej Szkoły P edagogicznej w O lsztynie zorganizow ał z in ic ja ty w y prof. dra. W ojciecha W rzesińskiego obóz naukow o-badaw czy, pośw ięcony problem om s ta n u potocznej św iado mości historycznej m ieszkańców W arm ii i M azur h K iero w n ik iem n au k o w y m obozu b y ł prof, d r W ojciech W rzesiński, n a to m ias t bezpośrednią opiekę s p ra w ow ali m g r B ohdan Łukaszew icz (O środek B ad ań N aukow ych), m g r T adeusz M arczak i d r W łodzim ierz S u leja (U n iw ersy tet W rocław ski). W obozie uczest niczyła rów nież m g r K ry s ty n a Z era z Z ak ład u H istorii Wyższej Szkoły P e d a gogicznej w Olsztynie.
Obóz zlokalizow ano w ponad pięciotysięcznym w a rm iń s k im m iasteczk u — Reszlu. B a d an ia prow adzono p rzy pom ocy zm odyfikow anej w e rsji kw estio n ariu sza p y tań, opracow anego w ro k u 1975 i stosow anego podczas obozu, po św ięconego tej sam ej problem atyce, k tó ry zorganizow ano w 1975 ro k u w Ol sztynie 2. Ogółem zebrano 1127 ankiet. W y w iadam i objęto całą dorosłą spo łeczność R eszla poczynając od młodzieży, k tó ra ukończyła 16 ro k życia. Od u d zielenia odpowiedzi u ch y liły się 332 osoby. Część sta ły c h m ieszkańców (dokładnej liczby n ie m ożna ustalić) p rz eb y w a ła w ty m czasie n a urlopach.
Dane, uzyskane dzięki b a d an io m przepro w ad zo n y m w Reszlu, um ożliwić m ia ły w e ry fik a c ję hipotez sfo rm u ło w an y ch n a p o dstaw ie w y n ik ó w b a d a ń p i
1 W o b o z i e w z i ę l i u d z i a ł s t u d e n c i I , I I i I I I r o k u h i s t o r i i o b u u c z e l n i : M a ł g o r z a t a B r a m - b o r s k a , K r y s t y n a D y m a r e k , D a n u t a G a p s k a , L u c y n a G o ł ę b i e w s k a , M i r o s ł a w G ó r n y , L i l i a n a J a n k o w s k a , G r a ż y n a J ó ż w i a k , R y s z a r d K r ę p u ł a , J o l a n t a M i c h a l i k , B o ż e n a M a ć k ó w , B a r b a r a M i e r z e j e w s k a , E w a M i l e w s k a , G r a ż y n a M u s z t y f a g a , B o ż e n a O b i d z i ń s k a , B o ż e n a P ł o n k a , K a r o l S a n o j c a , B o ż e n a S t e l m a s z e k , A n d r z e j S y r o k a , A n d r z e j S c i ę g o s z , E u g e n i u s z T o m a s z e w i c z , W i e s ł a w a T o p o l n i c k a , K r z y s z t o f U ś c i ń s k i i E w a W ł o c h . W b a d a n i a c h u c z e s t n i c z y ł a r ó w n i e ż t r ó j k a a b s o l w e n t ó w z o b u u c z e l n i : m g r K r y s t y n a D ą b r o w s k a , m g r K r z y s z t o f K a w a l e c i m g r T a d e u s z Ł u s z c z . 2 P o r . W . S u l e j a , S p r a w o z d a n i e z o b o z u b a d a w c z e g o S t u d e n c k i c h K ó ł N a u k o w y c h H i s t o r y k ó w U n i w e r s y t e t u W r o c ł a w s k i e g o t W y ż s z e j S z k o ł y P e d a g o g i c z n e j w O l s z t y n i e , K o m u n i k a t y M a z u r s k o - W a r m i ń s k i e ( d a l e j K M W ) , 1975, n r 4, s s . 547— 550. K O M U N IK A T Y M A Z U R S K O -W A R M IŃ S K IE , 1978, N R 1(139)
1 3 6 Kronika naukowa
lotażow ych z 1975 roku. Treść p y tań n ie uległa przeto pow ażniejszym zm ia nom, choć zwiększono ich liczbę z 40 do 41. B yły one, ja k uprzednio, sfo rm u łow ane w ta k i sposób, „aby uzyskać nie ty le odpowiedź n a p ytanie, ja k i jest a k tu a ln y zasób w iedzy respondentów o histo rii obu regionów , ale b y zorien tow ać się, jak ie są źródła tej w iedzy i jak i jest (o ile w ystępuje) em ocjonalny stosunek re sp o n d en ta do historii, do tra d y c ji historycznych ziem, n a któ ry ch m ieszka” 3. Bez zm ian pozostaw iono w ięc p y tan ia o różnice pom iędzy W arm ią i M azuram i w przeszłości i w d niu dzisiejszym, a także dotyczące e w en tu aln ej zm iany m iejsca zam ieszkania. P ew n ej m o d yfikacji u legły za to p y tan ia od noszące się do zn an y ch resp o ndentow i postaci z h isto rii W arm ii i M azur oraz d o w ydarzeń, ocenionych przezeń jak o przełom ow e w dziejach obu regionów . Z rezygnow ano przede w s zystkim z um ieszczenia listy nazw isk, zdając się w y łącznie n a w iedzę resp ondenta, zaś w y kaz w y d a rze ń z dziejów obu regionów p o trak to w an o jak o swego ro d zaju test, dodając doń k ilk a nie m ający ch nic wspólnego z histo rią W arm ii i M azur faktów . N ie zm ieniono n a to m ias t p y tan ia, na podstaw ie którego s ta ran o się określić, czy resp o n d en t dostrzega zw iązek pom iędzy h isto rią regionów a histo rią Polski.
Poszerzono nieco g ru p ę p y tań , n a podstaw ie k tó ry ch próbo w an o ustalić źródła w iedzy re sp o n d en ta o d ziejach obu regionów . M.in. w prow adzono tu p y tan ie o znajom ość czasopism a „W arm ia i M azu ry ” , a tak że m uzeów r e g io nalnych. Z am ierzano ponadto, podobnie ja k d w a la ta tem u, stw ierdzić, czy resp o n d en t odczuw a potrzebę znajom ości i k o n ta k tu z h isto rią regionu. W arto w ty m m iejscu dodać, iż w ankiecie znalazło się rów nież p ytanie, czy re sp o n d e n t ap ro b u je akcję odbudow y zabytków . A n k ietę zam ykało identyczne, ja k w pierw o tn ej w ersji, p y tan ie o przesłanki, k tó re zdaniem re sp o n d en ta zade cydow ały o p rzyłączeniu ty ch ziem po II w ojnie św iatow ej do Polski.
N a podstaw ie roboczej analizy zebranego m a te ria łu okazało się m ożliwe sfo rm ułow anie k ilk u w s tęp n y ch hipotez, k tóre, rzecz jasna, zostaną zw ery fi ko w an e w to k u dalszego postępow ania badawczego. P rzede w szystkim należy podkreślić, że najp raw d o p o d o b n iej bez zm ian pozostanie ogólna ocena stan u potocznej św iadomości historycznej m ieszkańców W arm ii i M azur, sform uło w a n a n a podstaw ie bad ań , p rzeprow adzonych w ro k u 1975. S ta n te n w d a l szym ciągu odbiega zdecydow anie in m inus od ocen osób bądź in sty tu cji odpow iedzialnych za p ro pagow anie w iedzy historycznej o regionie.
W czasie tegorocznych b a d ań nie typow ano poszczególnych g ru p resp o n dentów w oparciu o k ry te riu m w y k o n y w an ej p racy zawodow ej. P rzed m io te m b a d ań b y ła ty m razem cała m ałom iasteczkow a społeczność, sk ład ająca się z rodzin robotniczych, rzem ieślniczych i cienkiej w a rs tw y inteligencji. G e n era ln ie rzecz biorąc zarów no sta n wiedzy, ja k i em ocjonalny sto su n ek do dziejów regionu b y ł w e w szystkich g ru p a c h zbliżony do siebie. R ów nie blado ja k p rzed dw om a la ty — a chyba n a w e t jeszcze m niej k o rzystnie — zap re z en tow ała się młodzież, d la k tó rej h isto ria reg io n u b y ła i obojętna, i niem al zu p ełnie nieznana. N ajw ięcej in fo rm acji — podobnie ja k uprzednio — uzyski w an o od osób pom iędzy 30 a 40 rokiem życia. Nie p o tw ierdziła się n ato m iast teza, że w ra z ze w zrostem stop n ia w y k ształcenia częściej w sk azu je się na potrzebę znajom ości h isto rii regionu.
Kronika naukowa 1 37
Podobnie ja k w 1975 ro k u większość respo n d en tó w m iała kłopoty z p r a w idłow ym kojarzen iem w y m ienionych w ankiecie fa k tó w historycznych. N ie liczni ty lk o p o trafili w ym ienić nazw isk a postaci zw iązanych z dziejam i W arm ii i M azur, podobnie ja k w y darzeń, k tó re u znali za przełomow e. Z t r u dem w sk azy w an o różnice istniejące pom iędzy W arm ią a M azu ram i w p rze szłości. W w y ją tk o w y ch tylko w y p a d k ac h respondenci d ostrzegali związki pom iędzy dziejam i obu regionów a h isto rią Polski.
Rozpaczliw ie w p ro s t ry su je się obraz czytelnictw a prac, p o p u lary z u ją cych h istorię W arm ii i M azur. W śród powieści,' podobnie ja k d w a la ta tem u, zdecydow any p ry m w iodą K rz yż a cy Sienkiew icza. Z d u żym zrozum ieniem trak to w a n o n a to m ias t p ro b lem odbudow y zabytków , nie n astręczało także kłopotów w sk azanie miejscowości, w k tó ry ch zn ajd u ją się ob iek ty zabytko we. O ptym izm em może n a p aw a ć rów nież fak t, iż zdecydow ana większość respo n d en tó w u zn aw ała znajom ość dziejów reg io n u za potrzebną, zdając sobie p rzy ty m sp raw ę z nikłego z nią k o n tak tu . N iejed n o k ro tn ie n a to m ias t pod kreślano, że dla upow szechniania h istorii W arm ii i M azur robi się albo zbyt m ało, albo stosując niezb y t a tra k c y jn e fo rm y 4.
W ydaje się,, że aby powyższy cykl b a d ań zakończyć, należy zorganizow ać jeszcze dw a podobne obozy naukow o-badaw cze. Je d e n z nich pow inien zostać zlokalizow any w m iasteczku m azurskim . W czasie drugiego b ad an io m n a le żałoby poddać k ilk a w y ty p o w an y ch w cześniej wsi, zam ieszkałych zarów no przez ludność n apływ ow ą, ja k i rodzimą.
N a zakończenie należy podkreślić, iż p ro w adzonym przez członków S tu denckich Kół N aukow ych b adaniom tow arzyszyło życzliwe zainteresow anie W ydziału K u ltu r y i S ztuki U rzędu W ojew ódzkiego w Olsztynie, którego przedstaw iciel, Eugeniusz Z aw adzki, w ręczył w im ie n iu w o jew ody olsztyń skiego, C zesław a Szadziewicza, uczestnikom obozu n a g ro d y pieniężne, w ładz Reszla, ja k i m iejscowego społeczeństw a. S erdeczne słow a podziękow ania n a leżą się dy rek cji i personelow i T ec h n ik u m Rolniczego w Reszlu, któ rzy stw o rzy li uczestnikom obozu n iezw ykle korzy stn e w a ru n k i pobytu. W trak c ie t rw a n ia obozu uczestnicy sp otkali się z doc. dr. E d m u n d e m W ojnow skim , d y sk u tu jąc o prob lem ach zw iązanych z h isto rią reg io n u oraz z doc. dr. S ta n isław em Szostakow skim , k tó ry om ów ił p race przygotow aw cze, dotyczące re fo rm y sy stem u ośw iatowego. Od 6 do 11 sie rp n ia n a obozie przeb y w ała g ru p a stu d en tó w h isto rii z U n iw e rsy tetu w L eningradzie. Z apoznaw ali się o n i z p racam i prow adzonym i przez polskich stu d en tó w oraz uczestniczyli w o b jazdach n aukow ych, poznając zab y tk i W arm ii i Mazur.
4 P o r . W . S u l e j a , W . W r z e s i ń s k i , S t o i a d o m o i d h i s t o r y c z n a m i e s z k a ń c ó w W a r m i i i M a z u r ,
m a s z y n o p i s , Z b i o r y s p e c j a l n e O ś r o d k a B a d a ń N a u k o w y c h i m . W . K ę t r z y ń s k i e g o w O l s z t y n i e o r a z J . P r z e r a c k i , S p r a w o z d a n i e z s e s j i n a u k o w e j , , S t a n i p o t r z e b y b a d a w c z e w z a k r e s i e d z i e j ó w W a r m i i i M a z u r ” , K M W , 1977, n r 2, s s . 259— 260.
