w literaturze W ielkiego Księstw a Litew skiego w XV - XV I w., natom iast Natalia Śliż (Grodno) skupiła się na zagadnieniu książki w rodzinie szlacheckiej W ielkiego Księstwa Litewskiego w XVI w. Z kolei Andrzej Januszkiewicz (Grodno) przedstaw ił rolę książki jako broni politycznej w połowie XV I w. (na przykładzie sytuacji w W ielkim Księstwie Litewskim).
W program ie drugiego dnia Sem inarium wyróżnić m ożna blok referatów poświęconych kwestii związków m iędzy E uropą Z achodnią (łacińską) a Europą W schodnią. Ludmiła Iwanowa (Mińsk) wygłosiła referat pt. „B rzeskie starodruki XVI w. w kontekście związków kulturalnych W ielkiego Księstwa Litewskiego z Z achodem ” . Z kolei Katarzyna Sobkow iak (Poznań) zajęła się źródłami ideowymi drzeworytów z Szauffenbergowskiej wersji m odlitew nika „Hortulus ani- mae” . Jakub Niedźwiedź (K alw aria Zebrzydow ska) przedstawił książkow e zbiory bazylianów wileńskich z XVII i XVIII w., Lubow Sobolew a natom iast dokonała analizy księgozbioru polskiego kolegium jezuickiego w Płocku w XVI i XV II w. Następnie Oksana W orotnikowa (Mińsk) przedstaw iła słuchaczom postać księdza Bobrowskiego i jego badania dotyczące dziejów książki na terenie W ielkiego Księstwa Litewskiego. Referatem zam ykającym obrady było w y stąpienie Georgija Galenczenki (M ińsk), pośw ięcone narodowem u i stanowemu charakterowi cyrylicznego i łacińsko-polskiego druku na Białorusi w XVI w. Podsumow ania obrad dokonał Jacek Kowalski.
Trzeciego dnia Seminarium, odbył się naukow y objazd po W ielkopolsce, który obejm ował wizytę w Bibliotece Kórnickiej, gdzie uczestnicy sesji zapoznali się ze zbiorami rękopisów i inkunabułów i zwiedzili zamek, następnie zwiedzili katedrę w Gnieźnie.
XXI Sem inarium M ediew istyczne należy uznać za udane pod względem naukowym. W y głoszono 23 referaty, obejmujące sw ą tem atyką szerokie spektrum zagadnień związanych z dzie jam i książki, jej funkcjami w życiu społeczeństw Europy Środkow o-W schodniej, a także w zajem nym przenikaniem się kultury łacińskiej i grecko-ruskiej, chrześcijaństw a w schodniego i zachod niego na ziemiach K rólestwa Polskiego i W ielkiego K sięstw a Litewskiego. W pracach Sem ina rium wzięli udział historycy, historycy sztuki, filolodzy z Niemiec, Polski, Litwy, Ukrainy i Białorusi.
Tematem kolejnego, ju ż XXII Sem inarium M ediew istycznego im. Alicji Karłowskiej-Kamzowej będzie: „Koniec i początek: od pogaństwa do chrześcijaństw a” . Sem inarium odbędzie się w dniach 18-1 9 października 2001.
K rzysztof Ratajczak
„Oświata i szkoła narodów bez państwa
w Europie Środkowej i Wschodniej (XIX-XX wiek)”
W dniach 6 - 8 m aja 2001 r. w Centrum Rekreacyjno-Szkoleniowym „Sana” w Polanicy Zdrój, odbyła się, zorganizow ana przez Instytut Pedagogiki oraz Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemi- stycznych Uniwersytetu W rocław skiego, konferencja naukow a pośw ięcona oświacie i szkolnictwu narodów pozbawionych swej państwowości w XIX i XX wieku.
W związku z planem utw orzenia zespołu do badań zwiazanych z problemami oświaty w dobie transformacji ustrojowej w Europie Środkowej i W schodniej, pierw szy dzień konferencji był przygotowawczym spotkaniem sem inaryjnym, podczas którego wstępnie został zasygnalizowany projekt m iędzynarodowego program u badawczego „O św iata a procesy transform acyjne w Europie Środkowej i W schodniej” .
Konferencja wzbudziła szerokie zainteresowanie w kręgu naukowców reprezentujących wiele ośrodków naukowych w Polsce oraz w państw ach sąsiednich takich, jak: Białoruś, Chorwacja, Ukraina, Czechy, Niemcy. O rganizatorzy konferencji część nadesłanych wcześniej referatów, po ich zrecen- zowaniu, przesłali uczestnikom konferencji. Przyszli członkowie spotkania w Polanicy Zdrój mogli wstępnie zapoznać się z problem atyką, ja k ą poszczególni referenci chcieli zaprezentować podczas obrad. Pozwoliło to w znacznym stopniu skrócić czas wystąpienia kolejnych osób podczas samych obrad, a w konsekwencji dawało m ożliw ość szerokiej dyskusji.
Uczestnicy konferencji przygotow ali około 25 referatów, które wygłoszone zostały podczas posiedzeń plenarnych oraz w czasie obrad w sekcjach.
Spotkanie zostało otwarte przez kierow nika naukowego konferencji prof. dr hab. Stefanię Walasek w niedzielę, 6 maja 2001 r., tzw. sem inarium przygotowawczym.
Obrady plenarne rozpoczął interesujący wykład W andy W ojtkiew icz-Rok (Uniwersytet W rocław ski) zatytułow any „O rganizacja szkolnictw a m edycznego w Galicji W schodniej w latach 1 772-1872” . Referat ten ukazał poziom wykształcenia m edycznego społeczeństwa, prezentując brak właściwej edukacji medycznej, a w konsekwencji nieistnienie w ogóle pojęcia „higiena osobista” aż do końca XIX wieku.
Obrady kontynuowała Beata Krawiec, która w swym referacie pt. „Ochrona praw edukacji dzieci z rodzin imigrantów w system ie praw nym Unii Europejskiej” , zaprezentowała kierunek działań Unii Europejskiej pozwalający na zabezpieczenie praw a do edukacji dzieci imigrantów, co w konsekwencji m a doprowadzić do zrównania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z rodzin imigrantów.
Obydwa referaty cieszyły się ogrom nym zainteresowaniem , czego dowodem była szeroka dyskusja, nawiązująca również do sytuacji obecnej, w jakiej znalazła się oświata i szkolnictwo polskie.
Niedzielne spotkanie sem inaryjne zakończone zostało zaprezentowaniem przez organizatorów konferencji celów m iędzynarodow ego projektu dotyczącego procesu transformacji oraz uzyskania w stępnego porozumienia w tej problem atyce z przedstawicielami innych ośrodków naukowych w Polsce i za granicą.
W poniedziałek 7 maja 2001 r. prof. Stefania W alasek oficjalnie otworzyła konferencję naukową, witając serdecznie jej uczestników . Następnie chw ilą ciszy uczczono pamięć zmarłego 6 grudnia 2000 r. prof. dra hab. Jana Hellwiga.
K onferencja zainaugurow ana została w ykładem Stefanii W alasek pt. „Szkolnictw o i oświata na ziemiach polskich w XIX i na początku XX w ieku” , podczas którego autorka ukazała losy polskiego szkolnictwa i oświaty nierozerw alnie zwiazane z losami narodu bez państwa.
Następnymi referatami podczas obrad plenarnych były wystąpienia Józefa Brynkusa pt. „Świado mość narodowa w w arunkach zaborczych” oraz wystąpienie Joanny Szablickiej-Żak pt. „Ochrona m niejszości narodowych w św ietle praw a m iędzynarodow ego” .
Po przerwie rozpoczęto obrady w dwóch sekcjach, które kontynuowały dyskusję również we wtorek.
Sekcja I, której przewodniczyli: prof. dr hab. M arta M educka z Akademii Świętokrzyskiej w Kielcach oraz prof. dr hab. Andrzej M eissner z W yższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, obradowała pod hasłem: „Funkcja ośw iaty w kształtow aniu świadomości narodowej w danej grupie etnicznej” . W sekcji miało m iejsce 11 wystąpień.
Seksja II, której przewodniczył prof. J. Dybiec, obradowała po hasłem: „Ośw iata narodowa a kształtowanie się struktur kulturow ych” . W sekcji tej wygłoszono 11 referatów.
Zaprezentowane referaty wyw ołały ożyw ioną dyskusję zarówno podczas obrad plenarnych, jak i w czasie obrad w sekcjach. Św iadczy to o ogrom nym zainteresowaniu, jakie wywołała problematyka oświaty w narodach pozbawionych swej państwowości. Jednocześnie zarówno referenci, jak i osoby podejmujące dyskusje, dość często naw iązyw ały w swych wystąpieniach do czasów obecnych, podkreślając ogrom ną wagę właściwej ewolucji systemów oświatowych, tworzenia w m iarę możliwości wyrównanych treści program owych, rów nych szans ośw iatowych, co w dużej mierze ułatwi jednoczenie się Europy.
Zainicjowany temat dotyczący współczesnego szkolnictwa i oświaty w okresie transformacji jest efektem powstania wstępnych zespołów; które m ają w najbliższym czasie rozpocząć pracę nad tą problematyką.
Konferencję uzupełniła wycieczka krajoznaw cza, która pozw oliła uczestnikom spotkania po dziwiać przepiękne krajobrazy Kotliny Kłodzkiej.
Organizatorzy konferencji zapow iedzieli publikację referatów.
Justyna Gulczyńska
Pierwsze Walne Zebranie Towarzystwa Historii Edukacji
W dniu 26 czerwca 2001 roku odbyło się w sali konferencyjnej W ydziału Pedagogicznego Uniwersytetu W arszawskiego I W alne Zebranie Tow arzystw a Historii Edukacji. W Zebraniu tym (zorganizowanym przez K om itet Założycielski THE, utworzony jeszcze na początku 2000 roku) uczestniczyli przedstawiciele większości krajow ych ośrodków badawczych w dziedzinie historii wychowania.
Spotkanie otworzył prof. Józef M iąso. W sw oim wystąpieniu podkreślił znaczenie odbywającego się Zebrania oraz rolę Tow arzystw a w organizow aniu życia naukowego polskich historyków wychowa nia. Na przewodniczącego I W alnego Zebrania TH E wybrano prof. Czesława M ajorka. Podczas dyskusji wskazywano na niezbędne korekty w Statucie Towarzystwa, jak również na podstawowe kierunki prac nowopowołanego stowarzyszenia. W iele m iejsca zajęła również sprawa organizowania - pod auspicja mi Towarzystwa Historii Edukacji i Katedry Historii Oświaty i W ychowania Akademii Pedagogicznej w Krakowie - dorocznego ogólnopolskiego konkursu na prace magisterskie z historii edukacji.
Podczas I W alnego Zebrania dokonano także w yboru pierw szych władz Towarzystwa. Funkcję prezesa powierzono jednogłośnie prof. Irenie Szybiak. W iceprezesam i zostali natom iast prof. Dorota Żołądź-Strzelczyk i prof. Julian Dybiec. Do Zarządu Głównego, na najbliższą czteroletnią kadencję, weszli ponadto: prof. K rzysztof Jakubiak (skarbnik), dr Adam Fijałkowski (sekretarz), prof. Kalina Bartnicka (członek) i prof. Andrzej M eissner (członek). Funkcję przewodniczącego Komisji Rewizyjnej powierzono prof. Lechowi M okrzeckiem u, a stanowisko przewodniczącego Sądu Koleżeńskiego - prof. Stanisławowi Litakowi.
Wiesław Jamrożek
Zapowiedzi
Łódź, 2 2-23 października 2001 r. - Międzynarodowa konferencja naukowa
nt. „Szkolnictwo niepubliczne w Europie i w Polsce w XX wieku
(przeszłość - teraźniejszość - przyszłość)”
Organizatorem konferencji je s t Katedra Historii W ychow ania i Pedeutologii Uniwersytetu Łódzkiego. Celem - przegląd rozw iązań organizacyjnych, podstaw prawnych i m erytorycznych działalności szkolnictwa niepublicznego różnych stopni w przeszłości oraz próba określenia perspektyw jego rozwoju.
