Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 66 (2), 134-136, 2010

Medycyna Wet. 2010, 66 (2) 134

Praca oryginalna Original paper

Cirkowiroza papug tradycyjnie okreœlana jako „choroba dzioba i piór” (Psittacine Beak and Feather Disease – PBFD) jest jedn¹ z najgroŸniejszych chorób papugowych (Psittaciformes), przebiegaj¹c¹ z siln¹ immunosupresj¹ i uszkodzeniem upierzenia. Po raz pierwszy choroba zosta³a zdiagnozowana w latach 80. u australijskich kakadu (10). PBFD wywo³uje cirko-wirus papug – Psittacine Beak and Feather Disease Virus – PBFDV nale¿¹cy do rodzaju Circovirus, ro-dziny Circoviridae (17).

Na zaka¿enie wirusem PBFD najbardziej wra¿liwe s¹ m³ode papugi (do 3. roku ¿ycia) Starego Œwiata, m.in. kakadu, nimfy, lory, aleksandretty, papu¿ki nie-roz³¹czki, papu¿ki faliste (1, 11, 17). W przebiegu kla-sycznej postaci PBFD dochodzi do przewlek³ego, po-stêpuj¹cego uszkodzenia i deformacji piór oraz utraty „pudru” (12, 13, 15). Pióra s¹ zatrzymane w rozwoju, krótkie, krzywe, poskrêcane, ³amliwe, wypadaj¹ sy-metrycznie, powoduj¹c utratê lotnoœci (4). Zmiany s¹ nieodwracalne i uwidaczniaj¹ siê przy pierzeniu. Mo¿e dojœæ do zmian w obrêbie warstwy rogowej dzioba (martwica, przerost, pêkniêcia, przebarwienia) i pazu-rów (zaburzenia wzrostu) (10). U ptaków z PBFD wystêpuje hipogammaglobulinemia na skutek ubytku limfocytów B (9). Najczêœciej dochodzi do upadków na skutek wtórnych zaka¿eñ.

W piœmiennictwie opisywana jest tak¿e ostra po-staæ PBFD z bardzo gwa³townym wyst¹pieniem

obja-wów i upadkami u ¿ako (Psittacus erithacus), znana jako „zespó³ m³odego ¿ako” lub „syndrom ¿ako” (3, 14). Pierwszy udokumentowany przypadek ostrego przebiegu PBFD u ¿ako w Australii zosta³ opisany przez Doneleya w 2003 r. (3). U 16-tygodniowej pa-pugi tego gatunku zaobserwowano nastroszenie piór, apatiê, zwracanie z wola. Pomimo podjêtej terapii antybiotykowej papuga pad³a w ci¹gu 36 godzin od pierwszych objawów. Druga papuga z tego stada rów-nie¿ pad³a w ci¹gu 36 godzin. Podczas sekcji stwier-dzono powiêkszenie i plamistoœæ w¹troby, splenome-galiê, zapalenie worków powietrznych, rozszerzenie przed¿o³¹dka. W badaniu histopatologicznym wyka-zano wewn¹trzcytoplazmatyczne i wewn¹trzj¹drowe bazofilne cia³ka wtrêtowe w komórkach bursy Fabry-cjusza, zanik tkanki limfatycznej, ogniska martwicy w narz¹dach wewnêtrznych. Wœród czynników wik³a-j¹cych u ¿ako odnotowywano zaka¿enia adenowirusem oraz Pseudomonas aeruginosa jako ostateczn¹ przy-czynê zejœcia. Schoemaker i wsp. (14) tê postaæ PBFD u ¿ako opisuj¹ jako ostr¹ infekcjê, przebiegaj¹c¹ z sil-n¹ leukopeni¹, anemi¹, martwic¹ w¹troby oraz z nad-ka¿eniami bakteryjnymi i grzybiczymi. Upadki u za-ka¿onych papug mia³y miejsce nie póŸniej ni¿ w ci¹-gu 3 tygodni od pojawienia siê pierwszych objawów. Przy tej postaci u m³odych ¿ako nie stwierdza siê nie-prawid³owoœci dotycz¹cych upierzenia i dzioba (3, 14). Terapia ptaków z PBFD ogranicza siê do leczenia

wtór-Przypadek cirkowirozy u m³odego ¿ako

BEATA DOLKA, PAULINA SZCZUBE£EK, PIOTR SZELESZCZUK, EWA KARPIÑSKA, RAFA£ SAPIERZYÑSKI*

Zak³ad Chorób Ptaków, *Zak³ad Patomorfologii Zwierz¹t Katedry Nauk Klinicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW, ul. Ciszewskiego 8, 02-786 Warszawa

Dolka B., Szczube³ek P., Szeleszczuk P., Karpiñska E., Sapierzyñski R. Case of acute beak and feather disease in a juvenile African Grey Parrot

Summary

A case of acute beak and feather disease complicated with secondary fungal infection was diagnosed in a three-month-old female African Grey Parrot (Psittacus erithacus). Two days before the bird’s death the owners observed its depression and diarrhea with excess urates. Despite symptomatic therapy the bird died after two days. In the course of the autopsy a large focus of fungi in the trachea bifurcation and left main bronchus was discovered. Also visible were strong congestion and areas of hepatization in the left lung, the enlargement of mottled liver and air sacculitis (abdominal air sacs). Histologically, no inclusion bodies in the hepatic cells and no lesions in the proventriculus were observed. Microbiological examination revealed numerous fungi as Aspergillus sp., Streptomyces sp. and Candida sp. In the PCR test presence of Psittacine Beak and Feather Disease Virus was detected. PCR tests for Pacheco’s disease herpesvirus, avian Polyomavirus and Chlamydophila psittaci were negative.

Medycyna Wet. 2010, 66 (2) 135

nych infekcji, rokowanie jest z³e. Wci¹¿ trwaj¹ prace nad skuteczn¹ szczepionk¹ przeciwko zaka¿eniom cir-kowirusowym papug, pozytywne efekty uzyskano u ka-kadu po immunizacji szczepionk¹ rekombinowan¹ (2). Dotychczas w piœmiennictwie krajowym nie opisy-wano ostrego przebiegu cirkowirozy u ¿ako.

Materia³ i metody

Opis przypadku. W marcu 2009 r. do Ambulatorium Za-k³adu Chorób Ptaków Katedry Nauk Klinicznych Wydzia³u Medycyny Weterynaryjnej SGGW w Warszawie dostarczono pad³¹ trzymiesiêczn¹ samicê ¿ako (Psittacus erithacus). Ptak zosta³ zakupiony dwa tygodnie wczeœniej w lokalnym skle-pie zoologicznym, do którego zosta³ importowany z jednej z czeskich hodowli. Zakupiona ¿ako by³a jedynym zwierzê-ciem utrzymywanym w gospodarstwie domowym w³aœcicie-li. Papuga otrzymywa³a komercyjn¹ karmê przeznaczon¹ dla tego gatunku, œwie¿e owoce i warzywa. W³aœcicieli zaniepo-koi³a osowia³oœæ, która pojawi³a siê na 48 godzin przed œmier-ci¹ ptaka. Stwierdzili tak¿e rozrzedzenie ka³omoczu z obec-noœci¹ du¿ej iloœci moczanów. By³y to, ich zdaniem, jedyne zauwa¿one niepokoj¹ce objawy. Zgodnie z zaleceniem leka-rza weterynarii, do którego udali siê posiadacze ptaka, papu-dze podawano preparat zio³owy Urosept (Herbapol, Poznañ). Mimo terapii po dwóch dniach papuga pad³a.

Badania patomorfologiczne. W celu ustalenia przyczyny œmierci papugi wykonano sekcjê zw³ok ptaka, w trakcie któ-rej pobrano wycinki w¹troby, œledziony oraz ¿o³¹dka gruczo-³owego do badania histopatologicznego, utrwalano je w 10% zbuforowanej formalinie, odwadniano, a nastêpnie zatapiano w bloczki parafinowe. Skrawki parafinowe o gruboœci 5 µm barwiono metod¹ przegl¹dow¹ hematoksylina–eozyna (H-E). Badanie bakteriologiczne. W trakcie sekcji pobrano wy-cinki p³uc i w¹troby do badania bakteriologicznego. Z

mate-ria³u wykonano preparaty bezpoœrednie barwione metod¹ Grama oraz posiewy na pod³o¿a agarowe z krwi¹ i Mac-Conkeya.

Badanie mikologiczne. W trakcie sekcji pobrano wycinki p³uc, worków powietrznych, tchawicy do badania mikologicz-nego. Z materia³u wykonano preparaty bezpoœrednie oraz posiewy na pod³o¿e Sabourauda.

£añcuchowa reakcja polimerazy (PCR). Poniewa¿ ob-raz kliniczny nie by³ jednoznaczny, na podstawie doœwiad-czenia klinicznego w pierwszej kolejnoœci zdecydowano o wy-konaniu badania PCR w celu wykluczenia zaka¿enia herpes-wirusem choroby Pacheca. Po wykonaniu badania sekcyjne-go i stwierdzeniu zaawansowanej grzybicy uk³adu oddecho-wego, które wskazywa³o na mo¿liw¹ immunosupresjê, zde-cydowano siê na dodatkowo na badanie w kierunku wykrycia zaka¿enia PBFD. Ze wzglêdu na wartoœæ pad³ej papugi i po-dejrzenie, ¿e ptak by³ chory w chwili sprzeda¿y, wykonano tak¿e badanie w kierunku wykluczenia zaka¿enia polyoma-wirusem (Avian polyomavirus, APV) oraz Chlamydophila psittaci. Wszystkie te badania wykonano technik¹ PCR we-d³ug procedury stosowanej w Zak³adzie Chorób Ptaków SGGW (5-7, 18).

W celu przeprowadzenia reakcji PCR w kierunku wykry-cia cirkowirusa PBFD, DNA przeznaczony do analizy eks-trahowano z próbek w¹troby. Izolacjê DNA przeprowadzono przy u¿yciu zestawu Sherlock AX (A&A Biotechnology, Gdynia), zgodnie z procedur¹ podan¹ przez producenta. Do reakcji PCR wykorzystano nastêpuj¹ce pary starterów 5’-AACCCTACAGACGGCGAG-3’, 5’ TGGTACAAGG-AGGACTGTGAC-3’. (18). Amplifikacjê uzyskanego DNA przeprowadzono w 25 µl mieszaniny reakcyjnej zawieraj¹-cej: 12,5 µl buforu, 9,5 µl wody, 25 pmoli ka¿dego ze starte-rów oraz 2 µl matrycy. Po wstêpnej denaturacji 96°C 5 min. profil termiczny amplifikacji obejmowa³ 32 cykle (96°C przez Ryc. 5. Elektroforeza w ¿elu agarozowym produktów reak-cji PCR: œcie¿ka M – marker 50bp DNA Ladder; K+ – kon-trola pozytywna; K– – kontro-la ujemna; 1-2 – próbki bada-ne (w¹troba)

Ryc. 1. Ognisko grzybicze w p³ucach Ryc. 2. Zmiany w w¹trobie

Ryc. 3. Zmêtnienie worka powietrznego Ryc. 4. Powiêkszenie œledziony

M

Medycyna Wet. 2010, 66 (2) 136

30 s, 60°C przez 30 s, 72°C przez 90 s) oraz elongacjê koñco-w¹ 72°C przez 5 min. Uzyskany produkt reakcji PCR by³ ana-lizowany metod¹ elektroforezy w 1% ¿elu agarozowym z do-datkiem bromku etydyny. Wielkoœæ produktu amplifikacji (717 bp) okreœlono w odniesieniu do wzorca masowego DNA ladder 50 bp (Fermentas) (18).

Wyniki i omówienie

W trakcie sekcji stwierdzono zanieczyszczenie oko-licy steku ka³omoczem barwy bia³ozielonkawej. U pad-³ego ptaka wystêpowa³a wyra¿ona w minimalnym stop-niu hiperkeratoza czêœci podeszwowej stóp. Podczas sekcji zw³ok wykazano obecnoœæ du¿ego ogniska grzy-biczego, barwy zielonkawoszarej w obrêbie roz-widlenia tchawicy oraz w lewym oskrzelu g³ównym (ryc. 1). Stwierdzono silne przekrwienie oraz ognisko-we zw¹trobienie p³uca leognisko-wego (ryc. 1), a tak¿e powiêk-szenie narz¹du i liczne ogniska w w¹trobie (ryc. 2). Odnotowano równie¿ zmiany zapalne worków po-wietrznych brzusznych (ryc. 3). Œledziona by³a powiêk-szona z bardzo subtelnymi punkcikowatymi wybro-czynami (ryc. 4).

W badaniu mikroskopowym nie stwierdzono obec-noœci cia³ek wtrêtowych w komórkach w¹trobowych. Nie stwierdzono równie¿ zmian w obrêbie badanych wycinków ¿o³¹dka gruczo³owego. Ponadto wykazano obecnoœæ nielicznych, drobnych ognisk martwicy he-patocytów oraz przerost œciany têtnic grudek œledzio-nowych.

Badanie mikologiczne. W preparacie bezpoœrednim stwierdzono obecnoœæ licznych komórek dro¿d¿opo-dobnych. W badaniu mikologicznym wyhodowano liczne drobnoustroje z rodzaju Aspergillus, Strepto-myces oraz Candida sp.

Badanie bakteriologiczne wycinków p³uc i w¹troby da³o wynik negatywny.

Badanie metod¹ PCR potwierdzi³o obecnoœæ mate-ria³u genetycznego wirusa PBFD (ryc. 5). Ponadto metod¹ t¹ wykluczono zaka¿enie badanego ¿ako her-peswirusem choroby Pacheca (Psittacine herpesvirus, PsHV), polyomawirusem oraz zaka¿enie Chlamydo-phila psittaci.

W Polsce kliniczne przypadki klasycznej postaci PBFD s¹ obserwowane sporadycznie od 1995 r. (8, 15). Badania epidemiologiczne przeprowadzone przez Piaseckiego i wsp. (11) potwierdzaj¹, ¿e „choroba dzio-ba i piór” stanowi istotne zagro¿enie zdrowotne w kra-jowych hodowlach papug. Cytowani autorzy potwier-dzili obecnoœæ materia³u genetycznego PBFDV u 47 spoœród 225 badanych papug, co stanowi³o 20,9%. W hodowlach amatorskich odsetek zaka¿onych papug by³ znacznie ni¿szy (13,2%) ni¿ w hodowlach profes-jonalnych (24,2%) (11).

Poniewa¿ objawy kliniczne, ostry przebieg choroby i sk¹pe objawy kliniczne w opisywanym przypadku sugerowa³y chorobê Pacheca, a w³aœciciele zamierza-li wyst¹piæ z roszczeniem rekompensaty straty papu-gi, zdecydowali siê na wykonanie sekcji i badanie

his-topatologiczne w celu potwierdzenia obecnoœci PsHV. Po stwierdzeniu w czasie sekcji grzybicy uk³adu od-dechowego, maj¹c na uwadze gatunek ptaka, jego bar-dzo m³ody wiek i ostry przebieg choroby zdecydowa-no siê na wykonanie badania w kierunku wykrycia materia³u genetycznego PBFDV. Badania histopato-logiczne i PCR nie potwierdzi³y choroby Pacheca. Nie stwierdzono zmian sekcyjnych, histopatologicznych wskazuj¹cych na zespó³ neuropatycznego rozszerze-nia ¿o³¹dka gruczo³owego (16). Uzyskano tak¿e ne-gatywny wynik badania w kierunku polyomawirusów. W trakcie sekcji obserwowano silnie wyra¿one zmia-ny w uk³adzie oddechowym, zw³aszcza w workach powietrznych, ale badanie PCR nie potwierdzi³o w tym przypadku roli Chlamydophila psittaci. W piœmien-nictwie zgodnie podkreœla siê, ¿e typowym nastêp-stwem immunosupresji w przebiegu „zespo³u m³ode-go ¿ako” s¹ powik³ania innymi wirusami lub nadka-¿enia bakteryjne b¹dŸ grzybicze (3, 17).

Na podstawie danych wywiadu i przeprowadzonych badañ potwierdzono zaka¿enie papugi ¿ako cirkowi-rusem powik³ane mieszanym zaka¿eniem grzybiczym.

Piœmiennictwo

1.Bert E., Tomassone L., Peccati C., Navarrete M. G., Sola S. C.: Detection of Beak and Feather Disease Virus (BFDV) and Avian Polyomavirus (APV) DNA in psittacine birds in Italy. J. Vet. Med. B 2005, 52, 64-68.

2.Bonne N., Shearer P., Sharp M., Clark P., Raidal S.: Assessment of recombinant beak and feather disease virus capsid protein as a vaccine for psittacine beak and feather disease. J. Gen. Virol. 2009, 90, 640-647.

3.Doneley R. J.: Acute beak and feather disease in juvenile African Grey parrots – an uncommon presentation of a common disease. Aust. Vet. J. 2003, 81, 206-207.

4.Gerlach H.: Viruses, [w:] Ritchie B. W., Harrison G. J., Harrison L. R. (wyd.): Avian Medicine: Principles and Application. Wingers Publishing, Inc. Florida 1994, 895-903.

5.Hewinson G., Griffiths P. C., Bevan B. J., Kirwan S. E. S., Field M. E., Woodward M. J., Dawson M.: Detection of Chlamydia psittaci DNA in avian clinical samples by polymerase chain reaction. Vet. Microbiol. 1997, 54, 155-166. 6.Johne R., Knorath A., Krautwald-Junghanns M. E., Kaleta E. F., Gerlach H., Müller H.: Herpesviral, but no papovaviral sequences, are detected in cloacal papillomas of parrots. Arch. Virol. 2002, 147, 1869-1880.

7.Johne R., Müller H.: Avian polyomavirus in wild birds: genome analysis of iso-lates from Falconiformes and Psittaciformes. Arch Virol. 1998, 143, 1501-1512. 8.Kruszewicz A. G.: Hodowla ptaków ozdobnych. Multico, Warszawa 2000. 9.Latimer K. S., Rakich P. M., Kircher I. M., Ritchie B. W., Niagro F. D.,

Steffens III W. L., Lukert P. D.: Extracutaneous viral inclusions in psittacine beak and feather disease. J. Vet. Diagn. Invest. 1990, 2, 204-207.

10.Pass D. A., Perry R. A.: The pathology of psittacine beak and feather disease. Aust. Vet. J. 1984, 61, 69-74.

11.Piasecki T., Wieliczko A., Kuczkowski M.: Zaka¿enia wirusem choroby dzioba i piór papug w Polsce. Medycyna Wet. 2007, 63, 1220-1223.

12.Rahaus M., Wolff M.: Psittacine beak and feather disease: a first survey of the distribution of beak and feather disease virus inside the population of captive psittacine birds in Germany. J. Vet. Med. B 2003, 50, 368-371.

13.Ritchie B. W., Niagro F. D., Latimer K. S., Steffens W. L., Pesti D., Ancona J., Lukert P. D.: Routes and prevalence of shedding of psittacine beak and feather disease virus. Am. J. Vet. Res. 1991, 52, 1804-1809.

14.Schoemaker N. J., Dorrestein G. M., Latimer K. S., Lumeij J. T., Kik M. J., van der Hage M. H., Campagnoli R. P.: Severe leukopenia and liver necrosis in young African grey parrots (Psittacus erithacus erithacus) infected with psittacine circovirus. Avian Dis. 2000, 44, 470-478.

15.Szeleszczuk P., Ledwoñ A.: Cirkowiroza papug. ¯ycie Wet. 2003, 78, 437-440. 16.Szeleszczuk P., Ledwoñ A.: Syndrom neuropatycznego rozszerzenia ¿o³¹dka

gruczo³owego papug. ¯ycie Wet. 2003, 78, 263-266.

17.Todd D.: Circoviruses: immunosuppressive threats to avian species: a review. Avian Pathol. 2000, 29, 373-394.

18.Ypelaar I., Bassami M. R., Wilcox G. E., Raidal S. R.: A universal polymerase chain reaction for the detection of psittacine beak and feather disease virus. Vet. Microbiol. 1999, 68, 141-148.

Adres autora: dr hab. Piotr Szeleszczuk prof. nadzw. SGGW, ul. Mikla-szewskiego 4/25, 02-776 Warszawa; e-mail: Piotr_Szeleszczuk@sggw.pl