Medycyna Weterynaryjna - Summary Medycyna Wet. 66 (6), 410-412, 2010

Medycyna Wet. 2010, 66 (6) 410

Praca oryginalna Original paper

W kontrolowaniu stanu zdrowia oraz wszelkich za-chorowañ istotne znaczenie maj¹ zarówno badania kli-niczne, jak i analizy laboratoryjne. Wyniki tych analiz pozwalaj¹ doœæ precyzyjnie zobrazowaæ stan zwierzê-cia, czynnoœæ poszczególnych narz¹dów, a nawet okreœ-liæ ewentualne zaburzenia (6). Istnieje szereg czynni-ków wp³ywaj¹cych na wyniki badañ krwi króliczynni-ków (stan zdrowia, rasa, wiek, p³eæ, a nawet œrodowisko). Jednak najwa¿niejszym czynnikiem jest dobrze zbilansowana dieta (4, 8). Naj³atwiejszym sposobem zapewnienia odpowiedniej dawki pokarmowej dla tego gatunku zwierz¹t jest stosowanie pe³noporcjowych mieszanek paszowych (tzw. granulatów). Dostêpn¹ w handlu mie-szank¹ paszow¹ skarmia siê przede wszystkim króliki ¿yj¹ce na fermach zarodowych i towarowych. Od zwie-rz¹t tych wymaga siê, w stosunkowo krótkim czasie, szybkiego wzrostu oraz lepszych wskaŸników rozrodu. Nieco inny sposób ¿ywienia wykorzystuje siê podczas chowu gospodarskiego (domowego), gdzie podstaw¹ dawki pokarmowej s¹ pasze objêtoœciowe i treœciwe. Dla królików – roœlino¿ernych zwierz¹t futerkowych – podstawowym pokarmem jest dieta niskokaloryczna, o ma³ej zawartoœci t³uszczu, a du¿ej iloœci w³ókna, pe³ni¹cego bardzo wa¿n¹ rolê w przewodzie pokarmo-wym (8).

Celem przeprowadzonych badañ by³o porównanie wartoœci wybranych wskaŸników biochemicznych w su-rowicy krwi królików w zale¿noœci od rodzaju stoso-wanej diety.

Materia³ i metody

Doœwiadczenie przeprowadzono na 12 królikach nie wy-kazuj¹cych ¿adnych klinicznych objawów chorobowych. Wybrane zwierzêta by³y mieszañcami, w wieku 2 miesiêcy i masie cia³a oko³o 1,5 kg. Osobniki te, ze wzglêdu na sposób ¿ywienia podzielono na dwie grupy doœwiadczalne. Grupê pierwsz¹ (licz¹c¹ 6 osobników) stanowi³y króliki karmione w sposób charakterystyczny dla ferm towarowych, tzn. z wy-korzystaniem handlowej, pe³noporcjowej mieszanki granulo-wanej. Natomiast grupê drug¹ (licz¹c¹ 6 osobników) karmio-no diet¹ w typowym modelu ekologicznym, opart¹ na paszach objêtoœciowych i treœciwych, tj. warzywach (marchew, kapu-sta, buraki), sianie, ziarnie (pszenicy, jêczmienia i kukury-dzy) oraz zielonkach (trawa, koniczyna, lucerna) wyprodu-kowanych w gospodarstwie. Zwierzêta ¿ywiono ad libitum. Sk³ad chemiczny i wartoœæ energetyczn¹ skarmianych pasz podano w tab. 1. Wraz z wiekiem i okresem ¿ywienia zwie-rz¹t zmienia³a siê struktura dawki w ¿ywieniu tradycyjnym. W okresie jesienno-zimowym (marzec-kwiecieñ) udzia³ pasz gospodarskich w dziennej dawce mieœci³ siê w przedzia³ach: okopowe od 59% do 61%, siano 24-33%, pasze treœciwe od 8% do 16%. W ¿ywieniu wiosenno-letnim siano zast¹piono zielonk¹ na poziomie 73-75%. Natomiast okopowe i pasze treœciwe stanowi³y, odpowiednio, 18-19% i 6-9%. Wszystkim królikom zapewniono sta³y dostêp do œwie¿ej wody pitnej.

Po siedmiu miesi¹cach trwania eksperymentu ¿ywieniowe-go do badañ pobrano na czczo krew ¿yln¹ z ¿y³y brze¿nej ucha. Do pobierania krwi u¿yto igie³ o ø 0,7 mm i strzykawek z heparyn¹. Uzyskane próbki natychmiast po pobraniu umiesz-czono w termosie z lodem i przewieziono do laboratorium. Tam w pozyskanych próbkach surowicy krwi oznaczono

za-Wp³yw diety na parametry biochemiczne

krwi królików

KAROLINA STASIAK, DOROTA CYGAN-SZCZEGIELNIAK, BOGDAN JANICKI

Katedra Biologii Ma³ych Prze¿uwaczy i Biochemii Œrodowiska Wydzia³u Hodowli i Biologii Zwierz¹t UTP, ul. Mazowiecka 28, 85-084 Bydgoszcz

Stasiak K., Cygan-Szczegielniak D., Janicki B.

Influence of diet on biochemical parameters of rabbits’ blood

Summary

The aim of the research was to compare selected biochemical parameters of rabbits’ blood (crossbreeds) depending on the kind of diet. Twelve rabbits at the age of 2 months and at a body weight of 1.5 kg were chosen for this experiment. The animals were divided into two research groups depending on the kind of diet they were fed. The first group consisted of rabbits fed on an all-mash diet while the second group was fed according to a typical ecological model. After 7 months of the experiment blood was collected for analysis from each animal. In the blood serum samples, the activities of the following enzymes were determined: aspartate aminotransferase (AST), alanine aminotransferase (ALT), as were the concentration of glucose, urea, total protein, protein fractions and the lipid proflile (total cholesterol, HDL and LDL fractions) as well as the concentration of triglycerides. This research showed statistically significant diet-dependent differences among all biochemical parameters of blood apart from HDL fractions.

Medycyna Wet. 2010, 66 (6) 411

wartoœæ glukozy, bia³ka ca³kowitego, albumin, mocznika, aktywnoœci wybranych enzymów: aminotransferazy aspara-ginianowej i aminotransferazy alaninowej oraz lipidogram zawieraj¹cy stê¿enie cholesterolu ca³kowitego, frakcje HDL i LDL, a tak¿e triglicerydy. Wszystkie parametry oznaczono metod¹ fotometryczn¹ przy u¿yciu aparatu Epoll-20 z wyko-rzystaniem odczynników firmy Alpha Diagnostic.

Uzyskane wyniki opracowano statystycznie, obliczaj¹c œredni¹ arytmetyczn¹ i odchylenie standardowe (SD). Do zba-dania ró¿nic istotnie statystycznych miêdzy grupami u¿yto testu t-Studenta (dla parametrów spe³niaj¹cych za³o¿enia o normalnoœci rozk³adu) oraz testu U-Manna-Whitneya (dla parametrów nie posiadaj¹cych rozk³adu normalnego). Zebra-ne wyniki opracowano przy u¿yciu programu Statistica 6.0.

Wyniki i omówienie

Wyniki dotycz¹ce stê¿enia poszczególnych frakcji lipidowych w osoczu krwi ¿ylnej zebrano w tab. 2. Uzyskana w badaniach w³asnych zawartoœæ choleste-rolu ca³kowitego mieœci³a siê w zakresie wartoœci po-danych przez Meredith i Rayment (10), tj. – od 0,62 do 1,68 mmol/l. Nieco ni¿sze wartoœci tego parametru (1,17 mmol/l) uzyskali Pagano i wsp. (12). Z kolei Yousef i wsp. (17) okreœlili zawartoœæ cholesterolu na wy¿szym poziomie, tj. 186,8 mg/dl, co odpowiada³o wartoœci 4,84 mmol/l. W badaniach w³asnych zawartoœæ cholesterolu ca³kowitego w grupie pierwszej by³a istotnie statystycz-nie wy¿sza ani¿eli w grupie drugiej. Udzia³ frakcji lipoproteinowej o wysokiej gêstoœci (HDL) by³ wy¿szy w przypadku osobników ¿ywionych ekologicznie, jed-nak ró¿nica ta nie by³a statystycznie istotna. Uzyskane w badaniach w³asnych wartoœci frakcji HDL w obu gru-pach okaza³y siê ni¿sze od wartoœci 0,84 mmol/l poda-nej przez Pagano i wsp. (12). Z kolei uzyskane w bada-niach w³asnych wartoœci frakcji cholesterolowej o nis-kiej gêstoœci (LDL) by³y zbli¿one do wartoœci opubli-kowanych przez Barabasza i Brytan (1) badaj¹cych krew nutrii. Udzia³ frakcji LDL by³ istotnie wy¿szy (p £ 0,01) w grupie pierwszej. Œrednie stê¿enie triglicerydów w su-rowicy krwi królików karmionych ekologicznie wyno-si³o 0,62 mmol/l, a u królików ¿ywionych mieszank¹ paszow¹ 0,73 mmol/l. Widoczna ró¿nica by³a

statystycz-nie istotna (p £ 0,01). Uzyskane wartoœci statystycz-nie przekroczy³y zakresu wartoœci referencyjnych podanych przez Winnick¹ (15). Otrzymane w grupie drugiej (¿ywionej ekologicznie) mniejsze stê¿enia triglicerydów, cholestero-lu ca³kowitego, a przede wszystkim frakcji lipoprotein o niskiej gêstoœci (LDL) œwiad-cz¹ o w³aœciwej iloœci substratów energetycz-nych w organizmie zwierzêcym (2). Odpo-wiedzialne za ten prawid³owy lipidogram mog³o byæ w³ókno, zawarte w podawanych warzywach, ziarnach i zielonkach.

W tab. 3 przedstawiono wyniki oznaczeñ zawartoœci glukozy, bia³ka ca³kowitego, frak-cji albumin, mocznika oraz aktywnoœci en-zymów wydzielniczych (AST i ALT). Stê¿e-nie glukozy w surowicy krwi królików z obu grup badanych mieœci³o siê w zakresach podanych przez innych autorów (6, 9). Stwierdzone pomiêdzy analizowanymi grupami ró¿nice by³y statys-tycznie istotne (p £ 0,01).

Œrednia zawartoœæ bia³ka ca³kowitego charakteryzu-j¹ca grupê królików ¿ywionych ekologicznie by³a nie-znacznie wy¿sza od wartoœci referencyjnych (75,0 g/l i 85,6 g/l) opracowanych przez innych autorów (9, 17). Natomiast Yehia i wsp. (16) okreœlili zawartoœæ bia³ka ca³kowitego na poziomie 104,0 g/l. Wynik ten by³ wy¿-szy od wyniku charakteryzuj¹cego grupê drug¹ i jed-noczeœnie ni¿szy od zawartoœci bia³ka ca³kowitego oznaczonego w surowicy krwi królików z grupy pierw-szej. Wartoœæ tego parametru w grupie królików ¿ywio-nych mieszank¹ okaza³a siê statystycznie wy¿sza ani-¿eli w grupie ekologicznej. Spowodowane to mog³o byæ m.in. poda¿¹ mieszanki pe³noporcjowej, zawieraj¹cej w swym sk³adzie oko³o 17% bia³ka, co stanowi 170 g

a z s a P y z s a p g k 1 w æ œ o tr a w a Z o k ³ a i b ) g ( e w o r u s sur³touwszycz(g) suwro³ówkeno(g) (EMMJ) * a w o j c r o p o n ³ e p a k n a z s e i M 170 25 1461 19,63 * * ) 1 : 1 ( y c i n e z s p i a i n e i m z c ê j o n r a i Z 113 21 39 12,25 * * y z d y r u k u k o n r a i Z 193 39 29 13,69 * * y n w e t s a p k a r u B 110 11 12 11,79 * * a n o w r e z c w e h c r a M 113 13 12 11,95 * * ) e t s a i w a rt -o t a w o k l y t o m ( a k n o l e i Z 136 18 48 11,67 * * ) e t s a i w a rt -o t a w o k l y t o m ( o n a i S 110 35 2531 16,80

Tab. 1. Sk³ad chemiczny i wartoœæ energetyczna skarmianych pasz

Objaœnienia: * – sk³ad chemiczny mieszanki wed³ug deklaracji producenta (potwierdzony laboratoryjnie); ** – przeciêtny sk³ad chemiczny pasz wypro-dukowanych w gospodarstwie wed³ug danych tabelarycznych (5, 13)

Objaœnienia: jak w tab. 2

Tab. 2. Lipidogram krwi królika (–x ± s; n = 6) a k s W Ÿnikihematologiczne GrupaI Grupa II l/ l o m m y ti w o k ³ a c l o r e t s e l o h C 1,58±0,06** 1,34±0,07** l/ l o m m L D H l o r e t s e l o h C 0,30±0,03** 0,33±0,05** l/ l o m m L D L l o r e t s e l o h C 1,13±0,05** 0,89±0,03** l/ l o m m y d y r e c il g ir T 0,73±0,07** 0,62±0,03** Objaœnienia: * – ró¿nice istotne statystycznie przy p £ 0,05; ** – p £ 0,01

Tab. 3. Parametry biochemiczne krwi królika (–x ± s; n = 6) a k s W Ÿnikihematologiczne GrupaI Grupa II l/ l o m m a z o k u l G 16,97±0,34** 17,94±0,23** l/ g e ti w o k ³ a c o k ³ a i B 114,70±1,93**1 90,00±3,95** l/ g a n i m u b l A 42,30±2,54** 46,57±2,66** l/ l o m m k i n z c o M 17,02±0,72** 12,56±0,19** l/ U I T L A 32,90±2,50** 50,44±3,37** l/ U I T S A 35,56±1,17** 31,43±1,32**

Medycyna Wet. 2010, 66 (6) 412

bia³ka w 1 kg paszy. Uzyskana w niniejszych badaniach zawartoœæ frakcji bia³kowej – albumin kszta³towa³a siê na poziomie 42,3 g/l dla królików z grupy pierwszej i 46,57 g/l dla królików z grupy drugiej. Nale¿y zazna-czyæ, ¿e zawartoœæ albumin w surowicy krwi królików z obu grup badanych mieœci³a siê w granicach wartoœci referencyjnych okreœlonych dla tego gatunku zwierz¹t (9, 15). Ponadto w badaniach w³asnych wykazano, ¿e zawartoœæ analizowanej frakcji bia³kowej by³a istotnie wy¿sza u osobników ¿ywionych ekologicznie. Zdaniem Bogus³awskiej-Tryk i wsp. (3), zmiany w iloœci bia³ka ca³kowitego oznaczonego w surowicy krwi s¹ najczêœ-ciej wynikiem zmniejszenia siê iloœci albumin, a zwiêk-szania siê frakcji globulin.

Produktem przemian bia³kowych, odzwierciedlaj¹-cym czynnoœæ wydalnicz¹ nerek jest mocznik (6). We-d³ug Kopczewskiego i wsp. (7), stê¿enie mocznika w su-rowicy krwi zale¿y nie tylko od rozpadu endogennych bia³ek czy czynnoœci wydalniczej nerek, ale przede wszystkim od wielkoœci poda¿y bia³ek w dawce po-karmowej. Koncentracja mocznika we krwi zwierz¹t doœwiadczalnych kszta³towa³a siê, odpowiednio: 2,56 mmol/l u królików ¿ywionych ekologicznie oraz 7,02 mmol/l u królików ¿ywionych mieszank¹ paszow¹. Podobne wartoœci tego parametru, uzyskanego w gru-pie gru-pierwszej, otrzymali Nicpoñ i wsp. (11), badaj¹c krew zaj¹ca szaraka (7,2 mmol/l). Natomiast stê¿enie mocznika w grupie królików ¿ywionych ekologicznie by³o ni¿sze od podawanych przez innych autorów (9, 15, 17), co mo¿e sugerowaæ zmiany w nerkach.

W przeprowadzonych badaniach okreœlono równie¿ aktywnoœæ g³ównych enzymów bior¹cych udzia³ w me-tabolizmie bia³ek – AST i ALT. Wzrost aktywnoœci w surowicy krwi aminotransferazy alaninowej (ALT), enzymu wy³¹cznie cytoplazmatycznego i aminotrans-ferazy asparaginianowej (AST), enzymu pochodzenia zarówno cytoplazmatycznego, jak i mitochondrialne-go, œwiadczy nie tylko o uszkodzeniu, ale i obumarciu komórek w¹trobowych (11, 15). Uzyskane wartoœci ak-tywnoœci AST by³y podobne do wartoœci ustalonych przez Meredith i Rayment (10). Aminotransferaza aspa-raginianowa by³a bardziej aktywna u królików karmio-nych mieszank¹ paszow¹ i ró¿ni³a siê wysoce statystycz-nie istotstatystycz-nie od aktywnoœci uzyskanej w surowicy krwi królików ¿ywionych ekologicznie. Kolejnym oznacza-nym enzymem w surowicy krwi by³a aminotransferaza alaninowa. W przypadku królików z grupy drugiej uzys-kana aktywnoœæ ALT kszta³towa³a siê na poziomie 50,44 IU/l i jednoczeœnie mieœci³a siê w zakresie war-toœci referencyjnych podanych przez Melillo (9). Zde-cydowanie ni¿sz¹ aktywnoœci¹ tego enzymu charakte-ryzowa³a siê surowica krwi królików z grupy pierw-szej (32,90 IU/l). Na podstawie przeprowadzonych tes-tów nieparametrycznych stwierdzono ró¿nice wysoko statystycznie istotne miedzy grupami dotycz¹ce aktyw-noœci ALT. W przypadku podejrzenia chorób w¹troby bardzo czêsto podaje siê tzw. wskaŸnik de Ritisa, bêd¹-cy ilorazem aktywnoœci AST/ALT. Przyjmuje siê, ¿e w stanie zdrowia u zwierz¹t, a nawet u ludzi

aktyw-noœæ aminotransferazy asparaginianowej jest wy¿sza od aktywnoœci aminotransferazy alaninowej (3), st¹d wskaŸnik ten powinien byæ wy¿szy od jednoœci. Z ba-dañ w³asnych wynika, ¿e w grupie królików ¿ywionych mieszank¹ paszow¹ iloraz AST/ALT wynosi³ 1,08 IU/l, natomiast w grupie królików ¿ywionych ekologicznie 0,62 IU/l. Wartoœci poni¿ej 0,9 IU/l œwiadcz¹ najczêœ-ciej o chorobach mi¹¿szu w¹trobowego. W celu jedno-znacznego stwierdzenia obecnoœci zmian patologicz-nych w¹troby nale¿a³oby parametr, jakim jest amino-transferaza alaninowa, interpretowaæ w po³¹czeniu z in-nymi wystêpuj¹cymi kliniczz in-nymi objawami (14), a na-wet z wynikami histopatologicznymi, tym bardziej, ¿e przeprowadzone makroskopowe badanie poubojowe narz¹dów wewnêtrznych nie wykaza³o ¿adnych zmian patologicznych.

Podsumowuj¹c wyniki badañ mo¿na stwierdziæ, ¿e rodzaj stosowanej diety wp³yn¹³ na wskaŸniki bioche-miczne krwi królików. We wszystkich parametrach bio-chemicznych (z wyj¹tkiem frakcji lipoprotein o wyso-kiej gêstoœci – HDL) stwierdzono ró¿nice statystycznie istotne. Korzystniejsz¹ ze wzglêdu na prawid³owy lipi-dogram okaza³a siê dieta ekologiczna. Jednoczeœnie osobniki ¿ywione w ten sposób, z uwagi na wiêksze iloœci spo¿ywanej karmy mia³y powiêkszone narz¹dy wewnêtrzne uk³adu pokarmowego, tj. w¹trobê i ¿o³¹-dek.

Piœmiennictwo

1.Barabasz B., Brytan I.: Badanie wskaŸników profilu metabolicznego i wartoœci biochemicznych krwi i moczu nutrii. Acta Sci. Pol. Zootech. 2003, 2, 19-24. 2.Berg J. M., Tymoczko J. L., Stryer L.: Biochemia. PWN, Warszawa 2005,

851--856.

3.Bogus³awska-Tryk M., Szymeczko R., Piotrowska A., Bulikowska K., Kubacki S.: WskaŸniki przemiany bia³kowej w surowicy krwi lisic polarnych w zale¿noœci od wieku zwierz¹t. Medycyna Wet. 2008, 64, 720-722.

4.Hur S. J., Du M., Nam K., Williamson M., Ahn D. U.: Effect of dietary fats on blood cholesterol and lipid and the development of atherosclerosis in rabbits Nutrition Res. 2005, 25, 925-935.

5.Jarosz S.: Hodowla zwierz¹t futerkowych PWN, Warszawa 1996, s. 247. 6.Jenkins J. R.: Rabbit diagnostic testing. J. Exotic Pet Med. 2008, 17, 4-15. 7.Kopczewski A., Bis-Wencel H., Saba L., S³awoñ J., Ondrašoviè M., Wnuk W.:

Wp³yw zró¿nicowanego poziomu ¿ywienia wysokoenergetycznego oraz anty-oksydantów na parametry biochemiczne surowicy krwi lisów polarnych. Medy-cyna Wet. 2002, 58, 616-619.

8.Kritchevsky D., Tepper S. A.: Influence of dietary fiber on establishment and progression of atherosclerosis in rabbits. J. Nutr. Biochem. 1995, 6, 509-512. 9.Melillo A.: Rabbit clinical pathology. J. Exotic Pet Med. 2007, 16, 135-145. 10.Meredith A., Rayment L.: Liver disease in rabbits. Seminars in Avian and Exotic

Pet Medicine. 2000, 9, 146-152.

11.Nicpoñ J., S³awuta P., Nicpoñ J., Noszczyk-Nowak A.: Parametry hematologicz-ne, biochemiczne i równowagi kwasowo-zasadowej zaj¹ca szaraka. Medycyna Wet. 2007, 63, 1239-1241.

12.Pagano P. J., Griswold M. C., Ravel D., Cohen R. A.: Vascular action of the hypoglycaemic agent gliclazide in diabetic rabbits. Diabetologia 1998, 41, 9-15. 13.Praca zbiorowa: Normy ¿ywienia miêso¿ernych i roœlino¿ernych zwierz¹t

futer-kowych. Wartoœæ pokarmowa pasz. PAN, Jab³onna 1994, s. 93.

14.Swanson K. S., Kuzmuk K. N., Schook L. B., Fahey G. C.: Diet affects nutrient digestibility, hematology and serum chemistry of senior and weanling dogs. J. Anim. Sci. 2004, 82, 1713-1724.

15.Winnicka A.: Wartoœci referencyjne podstawowych badañ laboratoryjnych w weterynarii. Wyd. SGGW, Warszawa 2004.

16.Yehia M. A. H., El-Banna S. G., Okab A. B.: Diazinon toxicity affects histophy-siological and biochemical parameters in rabbits. Exp. Toxicol. Pathol. 2007, 59, 215-225.

17.Yousef M. I., El-Demerdash F. M., Kamel K. I., Al-Salhen K. S.: Changes in some hematological and biochemical indices of rabbits induced by isoflavones and cypermethrin. Toxicology 2003, 189, 223-234.

Adres autora: dr in¿. Karolina Stasiak, ul. Mazowiecka 28, 85-084 Byd-goszcz; e-mail: stasiak@utp.edu.pl