Rola XIX-wiecznych zmartwychwstańców w rodzącym się ruchu liturgicznym
12
0
0
Pełen tekst
(2) 174. ZBIGNIEW SKÓRA CR. i Hieronimem Kajsiewiczem († 1873)6, do których w niedugim czasie doczyli Józef Hube († 1891)7 i Karol Kaczanowski († 1873)8. Wszyscy oni znali ojca ruchu liturgicznego, co wicej – nie tylko go znali, lecz take czyy ich z nim wizy przyja
(3) ni, yczliwo ci, duchowego pokrewiestwa9. To dziki zainicjowanemu duchowi odnowy religijnej i liturgicznej zaczyna w nich krystalizowa si i utwierdza my l nawrócenia, powrotu do wiary i Ko cioa. Zagubienie duchowe, którego do wiadczyli wszyscy spo ród Zaoycieli zmartwychwstaców, byo jednake dla nich (jeeli mona tak powiedzie ) – o bogosawiona wino – potrzebne. Dziki niemu mogli bardzo indywidualnie, niemale intymnie do wiadczy Boej mio ci, tej, która najpeniej wyraa si w ofierze krzya i chwale zmartwychwstania, a uobecnia nieustannie w kadej liturgii10. Temu te zadaniu pragn po wici swoje siy nowi zakonnicy, dc do zmartwychwstania duchowego kadego czowieka, a w konsekwencji do zmartwychwstania caych spoeczestw, do do wiadczenia bezwarunkowej mio ci Boej 11. Wszystkie te idee, znajduj swoje urzeczywistnienie w prawdziwym, gbokim, szczerym, pobonym, wiadomym przeyciu spotkania z Bogiem w sakramentach, szczególnie w pokucie i Eucharystii. Aby jednak doj do tego, potrzebna jest wa ciwa formacja i wiedza, znajomo historii oraz teologii. Do wiadczenie ycia sprawio, e pierwsi zmartwychwstacy mieli tego wiadomo , dlatego te ich podej cie do osobistej formacji po nawróceniu byo mocno biblijne, patrystyczne, mistagogiczne, duchowe12. Wszyscy dziewitnastowieczni przedstawiciele nowej wspólnoty zakonnej odczuli w swoim sercu i do wiadczyli tej aski sakramentalnej, któr chcia na nowo przedstawi ówczesnemu czowiekowi wspomniany Prosper Guéranger, opat z Solesmes, i jego uczniowie, w ród których, oprócz zaoycieli zmartwychwstaców, byli take Lacordaire († 1861), Gerbert († 1864) czy. 6. Biografi zob. P. S m o l i k o w s k i. Historya Zgromadzenia Zmartwychwstania Pa skiego podug róde rkopimiennych. T. 1. Wyd. 2. Kraków 1925 s. 34-47. 7 Biografi zob. B. M i c e w s k i. Hube Józef. W: Encyklopedia Katolicka. T. 6. Lublin 1993 kol. 1267. 8 Biografi zob. J. J e d y n a k. Karol Kaczanowski (Biogram). ZHT 4-5 : 1999 s. 125-130. 9 Por. S. K o p e r e k. Dom Prosper Guèranger, inspirator ycia duchowego pierwszych zmartwychwsta ców. ZHT 4-5 : 1999 s. 19-28; Z. S k ó r a. Zmartwychwsta cy w nurcie ruchu liturgicznego w latach 1836-1891. Kraków 2012 s. 66-83. 10 Por. S k ó r a. Zmartwychwsta cy w nurcie ruchu liturgicznego s. 85-109. 11 Por. Konstytucje Zgromadzenia Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa. Rzym 2001 s. 9-12. 12 Por. A. K a r d a . Formacja duchowa w „Domku Ja skiego”. ZHT 3 : 1997 s. 89-98..
(4) ROLA ZMARTWYCHWSTACÓW W RODZ CYM SI RUCHU LITURGICZNYM. 175. inni13. Wszyscy oni tworz trzon pocztków odnowy religijnej i liturgicznej. Liturgia i ycie sakramentalne jako – stosujc soborowe okre lenie 14 –
(5) ródo i szczyt cechowao od samego pocztku ich dziaanie oraz scalanie nowego zakonu. Wokó liturgii toczyo si ycie osobiste, indywidualne zakonników, ale take caa konsekrowana wspólnotowo , która równie opieraa si na liturgii, z niej wychodzia i do niej zmierzaa 15. Warto w tym miejscu przytoczy chociaby kilka zapisów z Dziennika Fundatora Nowej Kongregacji, czyli Bogdana Jaskiego. W jednym miejscu tak oto zapisa 16: I razem do ko cioa i wychodzi razem. Zajmowa stae miejsca, nie rzuca oczami na bdcych w ko ciele. Wychodzenie na znak, wchodzenie razem. Przy Mszy w. umiera dla Pana Boga tak rzeczywi cie, jak Chrystus za nas rzeczywi cie umiera. A wic dba o umartwienie – pokor, czysto i o ycie Jego yciem… Królestwo Boe wprowadza w sobie… wej w uni z Panem Bogiem na wieki i przez mio doskona i przez ask wszechmocn Chrystusa Pana. Zostanie nieco po Komunii w. … Nie odznacza si17.. W innym za miejscu Dziennika czytamy: Przywiza wszystkich nawróconych do spólnego dziea, spólno ci poj i praktyk religijnych […] Dla ustalenia i utrzymania tego zwizku spoecznego, przez spóln wiar, my li i uczynki […]18.. Kolejne lata rozwoju nowego zakonu to czas, w którym w swojej posudze po wicali sakramentom, nie tylko jako paszczy
(6) nie „pracy” kapaskiej, ale jako tajemnicy Boga, cay ogrom swych si, starajc si ukaza wiernym ich bogactwo, sens, potrzeb i swoist duchow kosztowno . Kady z siedmiu sakramentów by wyzwaniem nie do odprawienia, ale do przeycia, do katechezy, do formacji, do mistyki, zarówno wobec siebie 13. Por. S. K o p e r e k, A. K a r d a , Francuscy promotorzy ycia duchowego Bogdana Ja skiego. W: Historia vita memoriae. Prace dedykowane Ksidzu Profesorowi Stanisawowi Ludwikowi Piechowi. Red. J. Bednarczyk. Kraków 2009 s. 377-393. 14 Por. KL 10. 15 Por. S k ó r a. Zmartwychwsta cy w nurcie ruchu liturgicznego s. 120-126. 16 Wszystkie cytaty w niniejszym artykule zachowuj oryginaln pisowni, skadni, gramatyk i ortografi. 17 Cytat ten pochodzi z zapisków Bogdana Jaskiego, który niestety nie zosta zamieszczony w ostatniej redakcji Dziennika. Znajduje si on w: B. M i c e w s k i. Suga Bo y Bogdan Ja ski. Pod sztandarem Zmartwychwstaego Zbawiciela. Wypowiedzi Fundatora na temat nowej wspólnoty. Rzym 1978 s. 36-37. 18 B. J a s k i. Dziennik. Rzym 2000 s. 397..
(7) 176. ZBIGNIEW SKÓRA CR. samego, jak i wobec przybyych wiernych19. Szczególne miejsce zajmuje tutaj chociaby ojciec Aleksander Jeowicki († 1877)20, który poprzez swoje liczne listy i katechezy przyblia niestrudzenie sakramenty w ich teologii. Przykadem s m.in. zapisy dotyczce wszystkich sakramentów, jakie zawar w Listach duchownych wydanych w postaci ksiki21. Gwoli przykadu podany tu zostanie tylko jeden z fragmentów odnoszcy si do Eucharystii. Ojciec Jeowicki w li cie z 1874 r. do lwowskich franciszkanek sakramentek tak si wyraa odno nie do czci wewntrznej i zewntrznej nalenej Sanctissimum: Wewntrzna, zaley na rozpamitywaniu pocztku i koca tego Sakramentu, a tem samem nieskoczonej mio ci Boej i miosierdzia Boego. To rozpamitywanie, w przedmiocie swoim, i we wszystkich okoliczno ciach jego, jak Bóg sam, jest niewyczerpane; bo si poczyna u Boga i koczy si w Bogu, przechodzc przez wszystkie dzieje ywota Chrystusa Pana, które Przenaj witszy Sakrament w sobie samym streszcza. Wszechmocno i Wszechmio Boa we Wcieleniu, w yciu ukrytem, w apostolstwie, w cudach, w Mce i mierci, w Zmartwychwstaniu i Wniebowstpieniu, i we wszystkich obietnicach i darach i cnotach Chrystusa Pana, wszystko si to streszcza w Przenaj witszym Sakramencie, i z niego si bezustannie rozpromienia wiatem i ciepem tego ognia Chrystusowego, który przyszed Chrystus Pan zostawi na ziemi w Przenaj witszym Sakramencie, na zapalenie wszystkich serc mio ci ku Bogu. I Serce Chrystusowe mieszka dla nas w Przenaj witszym Sakramencie, z tego serca wszcztym. I niesie sercom naszym pocieszenie, uzdrowienie, ochod, posilenie, yw ask, yw moc, i ywe zwycistwo22.. W dalszych wersach listu dodaje: W pomoc tej czci wewntrznej, przychodzi cze zewntrzna, któr oddajemy Bogu w Przenaj witszym Sakramencie: e przed Nim klkamy, e przed Nim na twarz upadamy; e Mu stawiamy i przystrajamy otarze; e na znak wiekuistej Jego wiato ci, a naszego serca ku Niemu gorco ci, jarzcemi wiecami i pochodniami Go otaczamy; e piewy nasze przed Nim, czymy z nieustannem. piewaniem Anioów; e Otarze Jego w kwiaty, co s na ziemi, i w te co s w ziemi i a na dnie morza, w drogie kamienie i w pery przybieramy; e Mu. 19. Por. S k ó r a. Zmartwychwsta cy w nurcie ruchu liturgicznego s. 139-178. Biografi zob. A. K a r d a . Aleksander Jeowicki (1804-1877) z Hubnika k. Winnicy. W: Wielcy Polacy z Galicji i Kresów Poudniowo-Wschodnich. Red. J. Marciak-Kozowska. Biaystok 2013 s. 313-319. 21 A. J e o w i c k i. Listy duchowne. Wyd. II. Berlin 1877. 22 T e n e. List do Franciszkanek Sakramentek, we Lwowie. Pary, 16 stycznia 1874 r. W: T e n e. Listy duchowne s. 238. 20.
(8) ROLA ZMARTWYCHWSTACÓW W RODZ CYM SI RUCHU LITURGICZNYM. 177. wznosimy witynie co najpikniejsze, co najwspanialsze; e je napeniamy wonno ciami kadzide, wznoszcych si w jasnych obokach na cze Temu, co w oboku chway swojej, w tym Naj witszym Sakramencie, nam si ukazuje; e brzmieniem zgodnem wszystkich dzwonów, i trb, i dzia nawet, budzim wszystko stworzenie, by cze oddawao Bogu; e, przybrani w godowe szaty, obnosimy tryumfalnie tego Króla naszego, nie tylko po ko cioach, ale te po wsiach i miastach, na przypomnienie, e sam po nich chodzi, gdy ten Bóg nasz, stawszy si czowiekiem, mieszka midzy nami. A to wszystko na to, aby Go wszyscy 23 chwalili .. W swojej dziaalno ci byli oni take niestrudzonymi „wojownikami” – jeeli mona uy takiego zwrotu, wobec tego, co sprzeciwiao si prawowierno ci. Zwalczali wszelkie bdne nowe prdy, ale starali si wykorzeni take te z przeszo ci, takie jak gallikanizm czy jansenizm i józefinizm. Jako przykad eliminowania jansenizmu moe posuy traktat o. Semenenki O pokusach 24, w którym wyja nia on wa ciwe rozumienie grzechu, ludzkiej sabo ci, pokus i walki z nimi oraz aski Boej w caej sferze tych duchowych zmaga czowieka25. Jeeli za chodzi o zmartwychwstacze zamiowanie liturgiczne i wyczucie jego ogromnego znaczenia dla ycia religijnego, duchowego, dla ycia i umocnienia wiary, skodyfikowali j oni w prawodawstwie zakonnym, stajc si przez to ewenementem w skali ówczesnego Ko cioa 26. W ich Regule z 1850 r. znajdujemy a dwa rozdziay po wicone tematyce liturgicznej27. Jest to cay rozdzia VI (z cz ci II Reguy), mówicy o posudze kaznodziejskiej 28, oraz kolejny rozdzia, czyli VII (z cz ci II), zatytuowany „O Subie Boej i o Rozdawaniu Sakramentów” 29. Zapisy te ukazuj, e liturgia, zwaszcza sakramenty, nie byy dla zmartwychwstaców tylko pobon praktyk i swoistym wiczeniem duchowym, ale e by to przeogromny skarb, którego naleao strzec i którym trzeba byo y i dzieli si, aby Królestwo Boe i odnowa duchowa, religijna, liturgiczna, postpowaa naprzód. Bardziej istotne fragmenty tych zapisów prawodawczych zawieraj takie oto my li:. 23. Tame s. 239; P. S e m e n e n k o. O pokusach. Kraków 2001 s. 39-113. 25 Por. tame. 26 Por. S k ó r a. Zmartwychwsta cy w nurcie ruchu liturgicznego s. 178-194. 27 Regua Braci Zmartwychwstania P. N. Jezusa Chrystusa z 7 marca 1850 r. Tekst za: P. S m o l i k o w s k i. Historya Zgromadzenia Zmartwychwstania Pa skiego podug róde rkopimiennych. T. 3. Kraków 1895 s. 342-417. 28 Tame § 188-199. 29 Tame § 200-215. 24.
(9) 178. ZBIGNIEW SKÓRA CR. § 202. Sprawujc tedy tak wielkie tajemnice, kapani nasi cigle na to pamita maj, e to jest dzieo Boe: spenia je przeto bd jako sudzy Boy i zastpcy Chrystusa, z najwikszem przejciem si, ze witem namaszczeniem, z godno ci i powag: a jako odpowiedzialni za zbawienia bli
(10) nich, ze wszelk pilno ci i czujno ci. […]; § 210. Nareszcie, Naj witszy Sakrament Ciaa i Krwi Paskiej, rodek i dopenienie wszystkich tajemnic Boych, w którym Dawca aski sam przebywa, bdzie te przedmiotem szczególnej czci braci, do sprawowania tej tajemnicy i do suenia jej powoanych. Chodzi przeto koo niej bd z tak wiar, z tak czci, z tak pobono ci: iby wszystkim widocznem byo, kogo swoj wiar w tym Sakramencie widz, komu si kaniaj, komu su. […]; § 213. Jak ceremonie innych Sakramentów w ogólno ci, tak w szczególno ci ceremonie Mszy w., i wszelkie inne do suby N. Sakramentu nalece, ci le podug rubryk Ko cioa Rzymskiego odprawiane by maj. […]; § 215. Zgromadzenie ubóstwa swego do ko cioów nie rozciga; lecz wedug mono ci swojej, o ozdob domów Boych stara si pragnie; majc w sercu co mówi Psalmista: Panie umiowaem ochdóstwo domu twego, i miejsce mieszkania chway twojej (Ps 25, 8). W opatrywaniu wszake ozdoby ko cielnej, zego smaku bdzie si strzego. My l religijna przede wszystkiem, i umiejtne jej wyraenie w budownictwie, malarstwie, rze
(11) biarstwie, ma chwali Boga; a lud pociga do naboestwa, i do zamiowania si w sprawcy wszelkiej pikno ci30.. Dziewitnastowieczni zmartwychwstacy realizowali w swojej posudze zasady, o których my dzisiaj mówimy jako o odnowie liturgicznej. Oni nie mówili o odnowie, ale starali si jak najwierniej wciela w ycie zalecenia Soboru Trydenckiego i pó
(12) niejszego nauczania Magisterium w zakresie liturgii. Warto tutaj przytoczy kilka uwag Ojców Soboru Trydenckiego w odniesieniu chociaby Komunii witej czy kaza mistagogicznych. Co do karmienia si Ciaem Paskim w dokumentach soborowych czytamy: Na koniec wity Sobór ojcowskim sercem upomina, zachca, prosi i baga „przez serdeczn lito Boga naszego” (k 1, 78), eby wszyscy razem i kady z osobna, noszcy imi chrze cijan, poczyli si i zjednoczyli wreszcie w tym „znaku jedno ci”, w tej „wizi mio ci”, w tym symbolu zgody, majc w pamici tak wielki majestat i tak ogromn mio Jezusa Chrystusa, naszego Pana, który umiowan dusz swoj odda jako zapat za nasze zbawienie i ciao swoje da nam na pokarm (por. J 6, 48-58). Te wic tajemnice Ciaa i Krwi Jego niech przyjmuj z tak stao ci i moc wiary, niech w nie wierz i cze im oddaj z tak pobono ci duszy i uwielbieniem, eby ten „chleb nadprzyrodzony” (por. Mt 6, 11) mogli czsto przyjmowa ; niech on bdzie dla nich prawdziwie yciem duszy 30. Tame § 202-215..
(13) ROLA ZMARTWYCHWSTACÓW W RODZ CYM SI RUCHU LITURGICZNYM. 179. i staym zdrowiem umysu, aby si jego wzmocnieni (por. 1 Krl 19, 8) po przebyciu drogi tego nieszczsnego pielgrzymowania zdoali doj do niebieskiej ojczyzny, gdzie ten sam „chleb anielski” (Ps 77, 25), który teraz poywaj pod. witymi zasonami, spoywa bd bez adnych ju zason31.. Kolejne istotne zalecenie tego Soboru wcielane w ycie przez zmartwychwstacz wspólnot zakonn to Nauka o najwitszej ofierze Mszy witej z 17 wrze nia 1562 r., w której czytamy:. wity Sobór yczyby wprawdzie sobie, by podczas kadej mszy obecni wierni przyjmowali Eucharysti nie tylko duchowym uczuciem, lecz take w sposób sakramentalny, aeby dostpi obfitszych owoców tej naj witszej ofiary. Niemniej je li to nie zawsze moe mie miejsce, nie potpia jako prywatnych i niedozwolonych (kan. 8) takich mszy, w których sam tylko kapan przyjmuje sakramentalnie [Eucharysti], lecz je uznaje, a nawet zaleca; albowiem i te msze naley uwaa za prawdziwie publiczne, cz ciowo dlatego, e lud przyjmuje w nich Eucharysti duchowo, cz ciowo za dlatego, e publiczny suga Ko cioa celebruje je nie tylko za siebie, ale za wszystkich wiernych nalecych do Chry32 stusowego Ciaa .. Zmartwychwstacy nie byli jednak pierwszymi, którzy powysze zalecenia soborowe dotyczce praktyki Komunii czy te kaza wyja niajcych i wtajemniczajcych w celebracje sakramentów czynili, tu i ówdzie bowiem pojawiay si pojedyncze gosy w tej materii 33, ale specyfik tego nowego zakonu jest to, e jego czonkowie obrali sobie to za cel, nie wiadomo, czy. wiadomie czy nie, ale tak to wyglda z naszej obecnej perspektywy. To oni wówczas chcieli przywróci Ko cioowi i yciu sakramentalnemu nalene miejsce, dyli do tego, aby ponownie rozpali ogie arliwo ci duchowej. Doprowadzio ich to do mistyki, do wypracowania piknej duchowo ci opartej na Eucharystii, duchowo ci goszcej bezwarunkow mio Boga, ale jednocze nie wymagajcej wniknicia w gb swej duszy i poznania samego siebie w swojej sabo ci i ndzy, a poprzez to u wiadomienia potrzeby cigego przebywania z Bogiem34. U jej zarania stoj B. Jaski,. 31 Sobór Trydencki. Dekret o sakramencie Eucharystii z 11 pa
(14) dziernika 1551 r. Tekst polski w: I. B o k w a (red.). Breviarium fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kocioa. Pozna 2007 417 (dalej skrót: BF). 32 Sobór Trydencki. Nauka o najwitszej ofierze Mszy witej z 17 wrze nia 1562 r. Tekst polski w BF 456. 33 Por. S k ó r a. Zmartwychwsta cy w nurcie ruchu liturgicznego s. 29-33; T e n e. Ruch liturgiczny – geneza s. 296-299. 34 Por. S. U r b a s k i. Duchowo zmartwychwsta cza. Warszawa 2003 s. 149-155..
(15) 180. ZBIGNIEW SKÓRA CR. P. Semenenko i H. Kajsiewicz, ale piknie j w swoich dzieach ukazywali take J. Hube i A. Jeowicki, którzy, poprzez wyja nianie w swych listach i ksikach sakramentów, stworzyli, mona powiedzie , niezwykle gbok sakramentologi i podali wskazówki duchowego postpu eucharystycznego. J. Hube wpisuje si tutaj mocno ze swoim traktatem o czstej i wczesnej Komunii witej, wydanym w 1854 r. w Paryu. Ksika O czstej Komunii witej doczekaa si za jego ycia kilku wyda: drugie – Warszawa 1855, trzecie – Berlin 1857, czwarte – Warszawa 1888. Ostatnie, pite wydanie tej pozycji ukazao si w 2007 r. w Krakowie. Jednocze nie obok drugiego wydania w 1855 r. w Warszawie opublikowana zostaa pod pseudonimem (sygnowana inicjaami: J.M.J.) take osobna poszerzona i uzupeniona wersja tej ksiki pt. Nauka o Sakramencie Najwitszym oraz zachta i przygotowanie do Komunii witej 35. Wspominajc dziaalno J. Hubego, P. Semenenki oraz H. Kajsiewicza, nie mona zapomnie te o K. Kaczanowskim, który by jednak bardziej praktyczny i ca pikn teori swoich wspóbraci wciela wiernie w ycie na gruncie duszpasterskim czy to w Rzymie, czy te na ziemi bugarskiej36 i w liturgii wschodniej. Mimo e owi XIX-wieczni zmartwychwstacy, prowadzc swoj szeroko zakrojon dziaalno , starali si by bardzo skromni, to jednak cigali do siebie tumy ludzi szukajcych wsparcia duchowego i pomocy. Zaangaowali si cakowicie i bez reszty w swoj posug, o czym wiadcz pikne owoce wychowawcze i edukacyjne w Ameryce, Bugarii i w Rzymie 37, a szczególnie cae duszpasterstwo, ogólnie rzecz ujmujc, parafialne, wydawnicze, skumulowane na ziemi bugarskiej w rodowisku unickim38. Obok przywoanych powyej form ich dziaalno ci warto wspomnie jeszcze o wydawanym w Krakowie przez H. Kajsiewicza „Tygodniku Ko cielnym”. Pismo to ukazywao si w latach 1848-1849 i przeznaczone byo, zgodnie z informacj zamieszczon w podtytule, dla duchowiestwa i pobonych wiernych, a czyo tre ci zarówno naukowe, jak i pobono ciowe – reli35. Poczytno ksiki O czstej Komunii witej bya do spora, gdy tumaczono j take na woski, francuski i niemiecki. 36 Por. S. K o p e r e k. Misja bugarska. Historia – wspomnienia – nadzieja na przyszo. W: Misja bugarska zmartwychwsta ców: 150 lat w su bie Kocioowi i spoecze stwu. Red. W. Misztal, W. Mleczko. Kraków 2013 s. 42-45. 37 Por. W. M l e c z k o. Instytucje edukacyjne zmartwychwsta ców. Zarys historii i dziaalnoci. ZHT 12 : 2006 s. 167-188. 38 Por. S. K o p e r e k. Liturgie wschodnie i ekumeniczne w dziaalnoci ksi y zmartwychwsta ców. „Wiadomo ci Prowincji Polskiej Zgromadzenia Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa” 4 : 1990 s. 131-161..
(16) ROLA ZMARTWYCHWSTACÓW W RODZ CYM SI RUCHU LITURGICZNYM. 181. gijne. Zawierao liczne przedruki dokumentów Ko cioa powszechnego i lokalnego. Publikowano w nim artykuy o tematyce religijnej, liturgicznej, mistagogicznej, ukazywano istot kultu i ducha prawdziwej modlitwy, a take starano si zwalczy pozostao ci józefinizmu. Redakcja periodyku stawiaa sobie za cel odnow kultu, religii i duchowo ci oraz wiary zarówno w ród duchownych, jak i w ród wiernych wieckich 39. Innym przejawem troski o formacj mistagogiczn wiernych jest równie praktyka wydawania niektórych kaza w formie ksikowej i rozprowadzanie ich w ród wiernych. W tej dziedzinie obok publikacji H. Kajsiewicza, P. Semenenki i A. Jeowickiego znaczc pozycj zajmuje dzieko o. Franciszka Gordona († 1931)40 zatytuowane O ofierze Mszy w. 41. Autor opisuje w nim nie tylko Msz jako tak, ale pochyla si w ogóle nad zagadnieniem czci, szacunku do sakramentu Eucharystii. Podejmuje znaczenie wa ciwego przygotowania do Mszy, uczestnictwa w niej, a nawet odpowiedniego stroju. Wskazuje równie na rol i obecno Jezusa w Eucharystii, a samo kazanie koczy znamiennym napomnieniem: […] jeeli chcecie odnie prawdziwy skutek ask Mszy w. dla duszy waszej, potrzeba przede wszystkiem, oczy ciwszy dusz z nieprawo ci, w pokorze serca przej si wielko ci tej ofiary, a potem wspóuczestniczy w tej wielkiej ofierze czc swe mody z modlitw Chrystusa, który jest sam ofiarnikiem i ofiar42.. Podsumowujc, mona stwierdzi , e w nurt ruchu liturgicznego, zrodzonego w opactwie benedyktyskim w Solesmes z inspiracji Prospera Guérangera, wpisuj si nie tylko wspózaoyciele Zgromadzenia Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa, czyli B. Jaski, P. Semenenko i H. Kajsiewicz, ale te inni z grupy pierwszych zmartwychwstaców, tacy jak J. Hube, K. Kaczanowski i A. Jeowicki oraz ich uczniowie i na ladowcy w yciu zakonnym. Natomiast w literaturze liturgicznej pojawiaj si czasami43. 39. Por. Z. S k ó r a. „Tygodnik Kocielny” ojca Kajsiewicza jako przejaw jego troski o pogbienie wiary duchownych i wieckich. ZHT 17-18 : 2011-2012 s. 166-177. 40 Krótk not biograficzn na jego temat zob. ZHT 17-18 : 2011-2012 s. 29. 41 F. G o r d o n. O ofierze Mszy w. Nauka wygoszona w czwart Niedziel Wielkiego Postu w kociele w. Stanisawa Kostki w Chicago, Ill., w r. 1892. Chicago 1892. 42 Tame. Cytat za przedrukiem w ZHT 17-18 : 2011-2012 s. 35. 43 Przy omawianiu pocztków ruchu liturgicznego na ziemiach polskich zmartwychwstacy nierzadko pomijani s milczeniem. Na przykad o. prof. S. Koperek, opisujc posta ks. Michaa Kordela († 1936), wspomina o wkadzie zgromadze zakonnych w szerzenie my li ruchu liturgicznego na ziemiach polskich i zatrzymuje si nad postaciami krakowskiego rodowiska liturgicznego, jednake nigdzie w tym artykule nie przywouje postaci zmartwychwstaców, a szcze-.
(17) 182. ZBIGNIEW SKÓRA CR. tylko lakoniczne wzmianki o P. Semenence i H. Kajsiewiczu44 jako tych, którzy przeszczepili idee solesmiaskie na ziemie polskie, a i te informacje nierzadko zawieraj bdy rzeczowe 45. Trzeba równie pamita o tym, e idee odnowy ycia religijnego poprzez oywienie praktyki sakramentalnej zanie li oni, poprzez braci Eugeniusza († 1888) i Ludwika († 1890) Funckenów i Wincentego Barzyskiego († 1899)46, na kontynent amerykaski. Do istotn ich cech jest uwypuklenie posugi liturgicznej w zakresie poszczególnych sakramentów, idea odnowy bowiem co prawda najmocniej dosiga Eucharystii, ale równie istotne jest take samo sprawowanie, jak i prezentowanie teologii innych sakramentów. Przykadem mog by tutaj mocne akcentowanie pokuty i pikne dowarto ciowywanie sakramentu maestwa w nauczaniu A. Jeowickiego47 czy te zmartwychwstacze gosy i denia do odnowy, ponownego rozpalenia duchowego posugi sakramentu kapastwa, jak i samego rozumienia kapastwa – nie jako józefinistycznego urzdnika, ale jako sugi Chrystusa, sprawujcym w Jego zastpstwie i utosamieniu z Nim powierzon posug48.. gólnie o. Hieronima Kajsiewicza z jego wspominanym w niniejszym artykule „Tygodnikiem Ko cielnym”. Por. S. K o p e r e k. Ks. Micha Kordel w kontekcie polskiego ruchu liturgicznego, RBL 2(1988), ss. 142-155; Podobnie ks. Jerzy Józef Kope w swoim artykule o pocztkach ruchu liturgicznego w Polsce, kiedy przywouje posta bpa Bilczewskiego († 1923), nie wspomina ani sowem, e zamiowanie do historii i teologii liturgii wyniós on z czasów pobytu i duchowej formacji u zmartwychwstaców w Kolegium Rzymskim, podobnie te nie dostrzega znaczenia „Tygodnika Ko cielnego”, pomijajc go milczeniem, a galicyjskie pocztki ruchu liturgicznego dostrzega dopiero w nurtach katechetycznych z koca XIX wieku. Por. J.J. K o p e . Pocztki ruchu liturgicznego w Polsce. „Liturgia Sacra” 2 : 1998 nr 12 s. 217-218. 44 Por. N a d o l s k i. Ruch liturgiczny s. 1327; S. C i c h y. Ruch liturgiczny jako „przejcie Ducha witego w Kociele”. „Seminare” 21 : 2005 s. 181. 45 W tym kontek cie mona odnotowa dwa artykuy: J. S r o k a. Odnowa liturgii przed Soborem Watyka skim II w Polsce. Rzeczy dokonane – inspiracje – inicjatywy zaczte. „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 29 : 1976 nr 4 s. 179-189; K. K o n e c k i. Pocztki ruchu odnowy liturgicznej w Polsce. W: Johannes Pinsk. Prekursor posoborowej odnowy liturgicznej. Red. A. Krzystek. Szczecin 2008 s. 123-145. Obydwaj autorzy podaj zmienion form nazwiska Semenenki, zapisujc je jako „Semeneko”. Ta starsza wersja zapisu nazwiska wspózaoyciela nie funkcjonuje, w oficjalnej pisowni Zgromadzenia, od koca XIX wieku. Ponadto zapisuj niewa ciwie imi o. Hieronima Kajsiewicza, przemieniajc je na „Henryk”. W swoich badaniach wykazuj, e obydwaj przywoani wspózaoyciele odbyli rekolekcje w Solesmes przed wstpieniem do stanu duchownego, podczas gdy rekolekcje owe odbywali przed rozpoczciem wspólnego ycia w Domku Jaskiego i jako zwieczenie swego etapu nawrócenia. Dodatkowym bdem ks. Koneckiego jest podanie niewa ciwych dat mierci Semenenki i Kajsiewicza – przy jednym i drugim zapisuje on rok „1866”, tymczasem o. Kajsiewicz zmar w Rzymie 26 lutego 1873 r., a o. Semenenko 18 listopada 1886 r. w Paryu. 46 Por. S k ó r a. Zmartwychwsta cy w nurcie ruchu liturgicznego s. 205-210. 47 Por. tame s. 171-172. 48 Por. tame s. 172-178..
(18) ROLA ZMARTWYCHWSTACÓW W RODZ CYM SI RUCHU LITURGICZNYM. 183. Niezmiernie istotne jest take dowarto ciowanie przez pierwszych zmartwychwstaców udziau wiernych wieckich w sprawowaniu misteriów liturgicznych (m.in. poprzez Braci Zewntrznych i formacj usugujcych do Mszy witej). Charakterystyczne jest równie to, e doceniali znaczenie sztuki sakralnej. Byli jednymi z pierwszych, którzy ponownie odkryli walor zewntrznego pikna i oprawy muzycznej jako sfer wpywajcych na wchodzenie w Boe misterium, sacrum. Jednocze nie jednak podkre lali, e zewntrzno nie moe zdominowa ducha. Wreszcie nadzwyczaj istotne jest te docenianie i wa ciwe ukierunkowanie kultu maryjnego jako prowadzcego zawsze do Chrystusa49. W tym duchu dyli take do odnowienia kultu. witych oraz do ukazania ich ycia jako wzoru dla czowieka w zmierzaniu do Boga, do zjednoczenia z nim w tajemnicach sakramentalnych i w modlitwie gbokiej, duchowej, wiadomej i ogarniajcej cae ycie czowieka 50. Wszystkim tym swoim twierdzeniom, naukom, goszonym tezom nie nadawali oni wzniosych form akademickich, ale wyraali je w sposób prosty, kaznodziejski, pyncy z wasnego przeycia i gbi serca. Dziki temu przekaz ten trafia do odbiorców. Mona powiedzie , e cel, jaki sobie stawiali, to nie dywagowa , nie dyskutowa , ale uwierzy , a poprzez to y liturgi.. BIBLIOGRAFIA G o r d o n F.: O ofierze Mszy w. Nauka wygoszona w czwart Niedziel Wielkiego Postu w ko ciele w. Stanisawa Kostki w Chicago, Ill., w r. 1892, Chicago 1892. Przedruk: „Zeszyty Historyczno-Teologiczne” 17-18 : 2011-2012 s. 29-35. H u b e J.: O czstej Komunii witej. Kraków 2007. J e o w i c k i A.: Listy duchowne. Wyd. II. Berlin 1877. K o p e r e k S.: Dom Prosper Guèranger, inspirator ycia duchowego pierwszych zmartwychwstaców. „Zeszyty Historyczno-Teologiczne” 4-5 : 1999 s. 19-28. K o p e r e k S.: Liturgie wschodnie i ekumeniczne w dziaalno ci ksiy zmartwychwstaców. „Wiadomo ci Prowincji Polskiej Zgromadzenia Zmartwychwstania Pana Naszego Jezusa Chrystusa” 4 : 1990 s. 131-161.. 49. Por. S. K o p e r e k, Z. S k ó r a. Ad Christum per Mariam. Maryja w duchowoci zmartwychwsta ców. W: Victimae Paschali Laudes. Ksiga pamitkowa dedykowana Ksidzu Doktorowi Marianowi Pisarzakowi MIC w 75. rocznic urodzin. Red. J. Kumala. Liche Stary 2012 s. 429-445. 50 Por. J. K r ó l i k o w s k i. wici w dziejach Kocioa i Ojczyzny w kazaniach ksidza Hieronima Kajsiewicza. W: O. Hieronim Kajsiewicz CR (1812-1873): Troska o duchowo trosk o dobro spoecznoci. Red. W. Misztal, W. Mleczko. Kraków 2012 s. 95-113..
(19) 184. ZBIGNIEW SKÓRA CR. N a d o l s k i B.: Ruch liturgiczny. W: Tene. Leksykon liturgii. Pozna 2006 s. 1320-1332. O u r y G.M.: Dom Guèranger. Moine au cœur de l’Église. Solesmes 2000. Regua Braci Zmartwychwstania P. N. Jezusa Chrystusa, 7 marca 1850 r. Tekst w: P. S m o l i k o w s k i. Historya Zgromadzenia Zmartwychwstania Paskiego podug
(20) róde rkopi miennych. T. 3. Kraków 1895 s. 342-417. S k ó r a Z.: „Tygodnik Ko cielny” ojca Kajsiewicza jako przejaw jego troski o pogbienie wiary duchownych i wieckich. „Zeszyty Historyczno-Teologiczne” 17-18 : 2011-2012 s. 166-177. S k ó r a Z.: Ruch liturgiczny – geneza i istota. „Zeszyty Historyczno-Teologiczne” 19 : 2013 s. 267-322. S k ó r a Z.: Zmartwychwstacy w nurcie ruchu liturgicznego w latach 1836-1891. Kraków 2012.. THE ROLE OF THE 19TH CENTURY RESURRECTIONISTS IN THE ARISING LITURGICAL MOVEMENT Summary Brothers of the newly emerged Congregation of the Resurrection played a significant role in the development of the 19th century Liturgical Movement. Of great importance to its progression was the contribution of father Piotr Semenenko, Józef Hube, Wincenty Barzyski and Franciszek Gordon. They were far from being merely theorists of the new concepts of bringing the liturgy closer to the faithful, but they put their ideas into practice. They propagated the habit of frequent Eucharist celebration, were eager confessors, provided guidance for catechumens, and encouraged the laity to enter various religious associations. They spread care for the beauty of churches, and regular mystagogical sermons and catecheses became their distinctive characteristic. The notions of the Resurrectionists were recorded in their canon, which was unusual for other 19th century orders. Summarised by Zbigniew Skóra CR. Sowa kluczowe: ruch liturgiczny, liturgia, „Tygodnik Ko cielny”, zmartwychwstacy, Józef Hube, Franciszek Gordon, Hieronim Kajsiewicz, Prosper Guèranger. Key words: liturgical movement, liturgy, “Tygodnik Ko cielny” (Weekly Church Magazine), Resurrectionists, Józef Hube, Franciszek Gordon, Hieronim Kajsiewicz, Prosper Guèranger..
(21)
Powiązane dokumenty
