D iagnoza i rew alid acja osoby niepełnospraw nej.
Studium przypadku
Wstęp
W ystąpienie to pośw ięcone jest m łodej osobie - Andrzejow i, aktualnie uczęszcza on do gimnazjum. W ykryto u niego upośledzenie umysłowe w stop niu umiarkowanym. Ponadto Andrzej choruje na padaczkę. Fizycznie chłopiec, w wyglądzie zewnętrznym, nie zdradza żadnych odchyleń od normy, wygląda na osobę zdrową. M ożna z nim porozm awiać na tem at spraw życia codziennego, obowiązków domowych. Jednakże jeśli poruszy się tem aty dotyczące zagadnień z biologii, geografii, fizyki, m atematyki chłopiec nie posiada już takiej wiedzy i nie włącza się do dyskusji. Andrzej jest chłopcem spokojnym, towarzyskim, rozmownym, uwielbia oglądać telewizję i grać w piłkę.
N iniejsza praca ukazuje przebieg życia m łodego człowieka począwszy od narod zin, poprzez okres, w którym postaw iono diagnozę, a następnie funkcjonowanie w rodzinie, szkole, najbliższym środowisku. Powstała dzięki uprzejmości studentów jednej z uczelni w północno-wschodniej Polsce, którzy w ramach przedm iotu Terapia pedagogiczna prowadzili pod m oim kierunkiem badania naukowe.
Przypadek Andrzeja
W lutym 1985 roku urodził się Andrzej. Przyszedł na świat jako trzecie dziecko w pełnej, sześcioosobowej rodzinie, składającej się ojca, matki i czwórki dzieci, w rodzinie robotniczej (oboje rodzice z wykształceniem podstawowym). Andrzej urodził się drogami naturalnym i, bez powikłań. O trzym ał 10 punktów w skali Abghara. Był dobrze rozwiniętym niemowlęciem. W okresie ciąży jego matka czuła się dobrze, nie chodziła do lekarza nie wykonywała żadnych badań.
Początkowo dziecko wydawało się rozwijać prawidłowo. Trochę rodziców zaniepokoił fakt, że do drugiego roku życia w ogóle nie mówiło. Potem zaczęło wypowiadać pojedyncze głoski i etykietować swoich najbliższych. Andrzej na
swoją siostrę Kasię mówił „ka”, a na brata Pawła „pa”. Pierwsze poprawne wyrazy pojawiły się dość późno bo około piątego roku życia. Wcześniej więcej pokazywał niż mówił.
Domownicy zauważyli, że czasami chłopiec nie reagował kiedy do niego m ó wili, zachowywał się tak jakby drzemał. Podobne sytuacje częściej pojawiały się kiedy kładł się spać. Stawał się nieobecny, był nieprzytomny, nie m ożna było go obudzić. Po pewnym czasie samoistnie odzyskiwał świadomość. Napady poja wiały się dość często.
Dziecko było odporne, nie chorowało, jak inne niem owlęta i małe dzieci. Mimo powyższych niedomagań rodzice nie spodziewali się niczego poważnego. Jednakże niepokojące objawy nasiliły się gdy miał osiem lat i Andrzej został h o spitalizowany. Lekarze stwierdzili padaczkę, zaczęto podawać leki i objawy cho roby ustąpiły.
Choroba Andrzeja dziwiła rodziców, bowiem matka będąc w ciąży z synem nie przeszła żadnych poważnych chorób, a w rodzinie nikt nie zapadł na padacz kę. Potem zdiagnozowano u Andrzeja wadę wzroku, ustalono wadę wymowy, a także płaskostopie.
Andrzej do szóstego roku życia przebywał w domu z matką, następnie uczęszczał do klasy zerowej. M atka w trakcie przeprowadzonego z nią wywiadu twierdziła, że jej syn „nie dorósł do zerówki”. Niewiele rozum iał co działo się na zajęciach, prawie się nie odzywał, był nieśmiały.
Dalej kontynuował naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Andrzej już od początku bardzo słabo się uczył. Powoli opanowywał materiał. Podczas, gdy rówieśnicy pisali litery, wyrazy, chłopiec dopiero zaczynał pisać, nie nadążał za kolegami.
W domu ma kochającą rodzinę, wsparcie i pomimo trudnej sytuacji materialnej rodziny, dobre warunki do nauki. Pomocą służyła m u siostra Ania, która pomagała mu w nauce. Ćwiczyła z Andrzejem pisanie liter, liczyła z nim kuleczki, guziki, groch. Jednak Andrzej nie m iał motywacji do nauki. A zasób słownictwa w dalszym ciągu był ubogi.
Wychowawczyni klasy, nie widząc postępów w nauce u dziecka, w porozumieniu z pedagogiem szkolnym i rodzicami, wysłała Andrzeja na badania specjalistycz ne do poradni psychologiczno-pedagogicznej. Diagnoza wykazała upośledzenie umysłowe w stopniu um iarkowanym . Stwierdzono również, że uczeń pracuje bardzo wolno, nieuw ażnie, niedbale. Ma zaległości w opanow aniu m ateriału programowego. Ma m ałą motywację do nauki czytania, pisania i matematyki. A także bardzo wolne tem po przyswajania nowego materiału.
Natomiast badania lekarskie ujawniły płaskostopie, koślawość stóp, niedo widzenie na prawe oko. Zalecono aby chłopiec był pod opieką kilku lekarskich poradni specjalistycznych w tym neurologicznej.
W połowie roku szkolnego, już po badaniach, Andrzej został przeniesiony do szkoły specjalnej, gdzie kontynuował naukę na poziomie szkoły podstawowej i gimnazjum . Andrzej został tu jednym z lepszych uczniów w klasie, osiągnął duże postępy w nauce, dobrze radził sobie z programem. Dzięki wizytom w p o radni foniatrycznej i logopedycznej oraz ćwiczeniom prowadzonym w dom u ma poprawną wymowę.
Andrzej z nieśmiałego dziecka stał się odważnym, towarzyskim i kom uni katywnym m łodym człowiekiem, orientującym się dobrze w codziennych sy tuacjach społecznych. Bardzo dobrze funkcjonuje w znanym sobie środowisku. Zna topografię swojego miasta. Świetnie radzi sobie z samoobsługą.
Jest uczniem chętnie słuchającym poleceń nauczyciela. Wykazuje znaczne postępy w czytaniu i pisaniu ze słuchu. Potrafi napisać swoje imię, nazwisko i adres zamieszkania. Lubi zajęcia plastyczne. Prace plastyczne są bogate w for mę, kolorystykę. Andrzej intuicyjnie bardzo dobrze dobiera barwy, kompozycję i przestrzeń. Ma też poczucie estetyki, bowiem prace są czyste, przejrzyste i opra cowane do końca.
Andrzej aktywnie uczestniczy również w zajęciach muzycznych, dobrze odtwarza tekst i melodię. Chętnie bierze udział w występach artystycznych. Interesuje się też grą w tenisa ziemnego. Lubi piłkę nożną, gra w nią z młodszymi kolegami z podw ór ka. Dotkliwie przeżywa fakt, iż ze względu na stan zdrowia nie może uczestniczyć w zawodach sportowych.
Potrafi poradzić sobie z pracami domowymi, bowiem dobrze obsługuje sprzęt domowy, chętnie i sprawnie przygotowuje proste jedzenie. Chłopak potrafi liczyć na kalkulatorze, m a trudności w opanowaniu pojęć liczbowych. Ma także problem z dłuższym skupieniem uwagi i słabą pamięć. Rodzina stara się pom agać m u w rozwiązywaniu różnych problemów życiowych.
Andrzej zaczął uczęszczać już do szkoły zawodowej, mimo że padaczka jest przeciwwskazaniem do podjęcia później pracy zawodowej. Dalsza praca nad usprawnieniem ucznia będzie przebiegać w domu.
Zarys programu terapii
Terapia Andrzeja powinna opierać się przede wszystkim na udoskonaleniu liczenia, bowiem chłopak m a trudności w rozum ieniu pojęć matematycznych.
Potrafi powiedzieć, który banknot ma większą wartość, ale nie rozumie dla czego. Należałoby wyrównać trudności z matematyki, ćwiczyć dodawanie do sie bie jednorodnych składników, odejmowanie, mnożenie, dzielenie.
Można zainicjować zabawę w sklep, pocztę, bank, hotel, a następnie powtórzyć to w autentycznej sytuacji. W celu poprawy umiejętności czytania i pisania m oż na zalecić chłopcu składanie karteczek z sylabami w proponowany wyraz.
Andrzej jako uczeń upośledzony w stopniu um iarkowanym m a trudności ze skupieniem uwagi. W związku z tym należy ćwiczyć z nim technikam i po prawiającymi koncentrację. Powinno to być zadanie główne dla nauczyciela, do realizacji w trakcie zajęć szkolnych, który powinien sukcesywnie zwiększać ich stopień trudności.
Zakończenie
Andrzej jest dobrym przykładem na to, że ciężka praca rodziny, nauczy cieli, znajomych a przede wszystkim jego samego nie poszła na marne. Bardzo się rozwinął, usam odzielnił. „Orłem nie będzie”, ale w dalszym życiu da sobie radę. Praw dopodobnie będzie m iał w tej kwestii o wiele więcej szans niż jego inni niepełnosprawni rówieśnicy. W swoim życiu miał szczęście w nieszczęściu. Rodzice nie wstydzili się choroby swojego dziecka, pokochali zaakceptowali, nie odrzucili a wsparli i pomogli. Trafił na ludzi, którzy go nie skrzywdzili, nie uwa żali za samotnego, smutnego, źle ubranego, gorszego. Dali m u szansę. Uznali, że m im o swego kalectwa jest wartościowym człowiekiem i tak samo jak osoba pełnosprawna zasługuje na szacunek i uznanie. Należy dołożyć wszelkich starań, by ci, którzy są słabsi i jest im trudniej znaleźli tych, którzy się nad nim i pochylą. A każde dziecko, nawet to pokrzywdzone przez los, m a prawo do szczęścia i swe go miejsca w ram ionach najbliższych i tych dalszych.
Literatura
1. Cu d a k S.: Wychowawcze i em ocjonalne funkcjonowanie rodziny z dzieckiem niepełnospraw
nym, W ydawnictwo WSzHE, Łódź 2007.
2. Cy t o w s k a B., Wi l c z u r a B.: Dziecko z zaburzeniam i rozwoju, W ydawnictwo Impuls, Kraków
2006.
3. Ga j d z i c a Z., Kl i n i kA.: W ątki zaniedbane, nieobecne w procesie edukacji i wsparcia społecz
nego osób niepełnosprawnych, Wydawnictwo UŚL, Katowice 2004.
4. Gu s t a u s s o n A., Za k r z e w s k a- Ma n t e r y s Z.: U pośledzenie w społecznym zw ierciadle,
W ydawnictwo Żak, Warszawa 1997.
5. Kw a ś n i e w s k a G.: Interdyscyplinarne procesy wczesnej interw encji wobec dziecka i jego rodzi
ny, W ydawnictwo UMCS, Lublin 2007.
6. Kr u k- La s o c k aJ., Se k u ł o w i c z M.: Wczesna diagnoza i terapia dzieci z utrudnieniam i rozw o
ju, W ydawnictwo DSzW, W rocław 2004.
7. Ko m o r s k a M.: Sytuacja dzieci i m łodzieży niepełnospraw nej w społeczeństw ie polskim ,
Wydawnictwo UMCS, lu b lin 2000.
8. Ka j aB.: Zarys terapii dziecka, Wydawnictwo AB, Bydgoszcz 2001.
9. Ko s s a k o w s k iCz., Za o r s k aM.: Dziecko o specjalnych potrzebach edukacyjnych, Wydawnictwo Akapit, T oruń 2000.
1 0 .Ma c i a r z A.: Z teorii i b adań społecznej integracji dzieci niepełnospraw nych, W ydawnictwo
1 I . Mi h i l e w i c zS.: Dziecko z trudnościam i w rozwoju, Wydawnictwo Impuls, Kraków 2005.
I2. M1N CZA K IEW IC Z E.: Dziecko niepełnospraw ne, rozwój i wychowanie, W ydawnictwo Impuls, Kraków 2003.
1 3 . 0 ’Re g a n F.: Jak pracow ać z dziećmi o specjalnych potrzebach edukacyjnych, W ydawnictwo
K.E. Liber, Warszawa 2005.
1 4 .Pi s u l a E.: Psychologiczne problem y rodziców dzieci z zaburzeniam i rozwoju, W ydawnictwo
UW, Warszawa 1 9 9 8 .
15.Pe c y n a M.: Psychologia kliniczna a praktyka pedagogiczna, W ydaw nictwo Żak, Warszawa 1998.
16. Rakowska A.: Język, kom unikacja, niepełnospraw ność, W ydawnictwo AP, Kraków 2003.
1 7 .Sa k o w i c z- Bo b o r y k o A.: Rodzina jako realizator potrzeb rehabilitacyjnych dzieci n iepełno
sprawnych, W ydawnictwo Trans H um ana, Białystok 2005.
1 8 .Sz c z y g i e ł B.: Jak pracow ać z dzieckiem niepełnospraw nym , W ydaw nictwo Im puls, Kraków
2001.
19. Wy c z e s a n yJ.: Pedagogika upośledzonych umysłowo, Wydawnictwo Im puls, Kraków 2002.
20.Za b ł o c k i K., Br e j n i a k W.: W ybrane problem y dzieci i m łodzieży ze specjalnym i potrzebam i rozwojowymi w procesie edukacji, W ydawnictwo UKSW, Warszawa 2004.
