Alina Kowalczykowa
"Dwie postawy mesjanizmu", Adam
Sikora,
Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk
1971 : [recenzja]
Biuletyn Polonistyczny 14/42, 172
/11/ PIWIŃSKA Marta: Bóg utracony i Bóg odnaleziony. Bun
townicy i wyznawcy. W: Problemy p olskiego romantyzmu. Se
ria pierwsza. Praca zbiorowa pod redakcją M. Żmigrodzkiej i Z.Lewinćwny. Oss. Wrocław-Warszawa-Krakow-Gdańsk 1971. IEL PAN, s. 251-501.
Romantyczna problematyka Boga wiąże s ię z .kryzysem racjona lizmu. Bohater odczuwa ten kryzys jako moralny i o s o b is ty , "chwi l ę przełomową". Zwrot ku "księgom natury, serca i d zie jó w ".H i s to r ia a Bóg: wersja h i s t o r i i tytan iczn o-p rom etejsk iej prze mienia s ię w poczet "Królów-duchów". H isto ria jako s e ria ka t a s t r o f, "k sięga ru in " i "ziem ia m ogił" może być rozm aicie in terpretowana - od w i z j i karzącego Boga po mesjanizm.Zamaskowa ne a ta k i na K o śció ł przez egzotyczne i s ta r e , pogańskie r e i i - g ie . Bóg Wolnych przed powstaniem listopadowym jako nowe o b li cze Boga. Postawa zemsty. Walka o przemianę o b lic za Boga /Gar-
czyński, Goszczyński/ nie była buntem metafizycznym: dopiero
Wielka Improwizacja i Konarski. Postawy Bohaterów romantycz
nych o k reśla ją obraz Boga i odwrotnie. "Pustemu niebu" odpo
wiada samotność, sceptycyzm.
BF/42 M.P.
/11/ SIKORA Adam: Dwie postawy mesjanizmu. W: Problemy p o l skiego romantyzmu. Seria pierwsza. Praca zbiorowa pod re dakcją M.Żmigrodzkiej i Z.Lewinówny. Oss.Wrocław-Warszawa- -Krakow-Gdańsk 1971. IBL PAN, s . 207-249.
Autor przedstawia mesjanizm jako fin a ln ą próbę pogodzenia napięć ideowych romantyzmu i daje an alizę dwóch skrajnych sys
temów m yśli m esjanistycznej - Hoene-Wrońskiego i Towiańskiego
- jako ewentualnego punktu odniesienia dla w szelkich XIX-wiecz-
nych m a n ife s ta c ji tego nurtu. Ukazuje biegunowo różne postawy
obu p isa rzy wobec zagadnień r a c jo n a liz a c ji czy s p ir y t u a liz a c ji d ziejów , wobec h is to ry c zn e j ran gi wysiłku in telek tu aln ego czło wieka, r o l i męża charyzmatycznego, oceny "p r z e ż y c ia " i sponta
nicznego d zia ła n ia , rozumienia prawdy i postępu. W kon klu zji
stw ierdza, że Hoene-Wrońskiego i Towiańskiego łączy wspólnota
problemów i a s p ir a c ji, zm ierzających ku in t r o n iz a c ji to ta ln e j w i z j i świata, ró żn i zaś - sposób ich ro zs trzy g a n ia .
