Koncepcja rachunku produktywności w zarządzaniu firmą

Pełen tekst

(1)544. 2000. Adam Stabryla Kat.dra Proc •• u %arzqcbanla. Koncepcja rachunku =uktywności w wrząd:roniu 1. Uwagi. wstępne. W artykule przedstawiono propozycję obliczania tzw. produktywności strukturalnej. Jest to szczególna postać produktywności, którą wyraża zdolność do generowania efektów przez poszczególne typy działalności przedsiębiorstwa. Cechą charakterystyczną proponowanego podejścia jest sposób obliczania produktywności, mianowicie jako stosunku rozdzielonego efektu końcowego (przypadającego na daną działalność) do kosztów i-tego typu działalności. Koncepcja ta wyraźnie różni się od formuły obliczania produktywności standardowej (obrotowości), ujętej w postaci relacji całkowitych przychodów ze sprzedaży do kosztu (wartości) wykorzystanego czynnika wytwórczego (zasobu). Produktywność standardowa nie pozwala na ustalenie zdolności do generowania efektów przez daną działalność, a służy jedynie do porównania w czasie wskaźnika wartości sprzedaży, jaka przypada na jednostkę pieniężną zaangażowanego czynnika wytwórczego. Wskaźnik ten w żadnym przypadku nie może być interpretowany jako miernik zdolności do generowania efektów, albowiem pojedynczy czynnik nie może tworzyć !1:łożonego efektu wytwórczego (całkowitego lub cząstkowego), a tylko synergicznie uksztaltowany system wielu komplementarnych czynników. W artykule podano procedurę obliczania produktywności strukturalnej , zwracając szczególną uwagę na budowę kluczy rozliczeniowych, służących do rozdziału efektu końcowego na poszczególne typy działalności. Dobór kluczy powinien być oparty na zasadzie adekwatności kosztów danej dziedziny do jej udzfału w efekcie końcowym, jaki został wypracowany przez całe przedsiębior stwo. Postuluje się, aby podstawowym kluczem rozliczeniowym był wskaźnik kosztów produktywnych, ponieważ tylko on wskazuje precyzyjnie na ekonomiczne wydatkowanie zasobów..

(2) I. Adam Slabryia. 2. %aloienla koncepcil. produktywności. strukturalnei. Proponowana koncepcja produktywności strukturalnej opiera się na założe niu odniesienia kosztów określonej działalności do przypadającego nań udziału w efekcie końcowym funkcjonowania całego przedsiębiorstwa. Koncepcja ta respektuje zasadę adekwatności kosztów i-tej działalności i jej udziału w wypracowanym przez przedsiębiorstwo efekcie końcowym. Celem rachunku produktywności jest ocena zagospodarowania czynników wytwórczych, zespolonych w określonego rodzaju działalności. Rachunek produktywności spełnia przede wszystkim funkcję diagnostyczną, jego istotą jest bowiem analiza ekonomiczności działania, w związku z poszukiwaniem odpowiedzi na pytanie, czy w przedsiębiorstwie występuje efekt synergiczny (o charakterze gospodarczym), czy też występują przypadki niegospodamości, rodzące skutki negatywne, składające się na efekt dyssynergii. Tradycyjnie ujmowana produktywność albo obrotowość (tu nazywana produktywnością standardową, w odróżnieniu od produktywności strukturalnej) charakteryzuje aktywność czynników wytwórczych, w związku z ich wykorzystaniem w procesach gospodarczych. Produktywność standardowa - obliczana w postaci wskaźników - wskazuje na wartość sprzedaży, jaka przypada na jednostkę pieniężną (zlotego), zaangażowaną w środkach przedsiębiorstwa [H. Piekarz 1991, s. 114]. Produktywność standardową wyrażają następujące formuły:. . Sn. PL=-, /I ~ l;. (1). ;=1. (2). gdzie: PL -. Pl; -. produktywność produktywność. standardowa generalna, standardowa cząstkowa. dła. i-tego czynnika wytwór-. czego,. Sn - przychody ze sprzedaży, l; - koszt (wartość) wykorzystanego i-tego czynnika wytwórczego (zasobu). Powyższe wskaźniki mają jednak stosunkowo ograniczone znaczenie diagnostyczne, ponieważ informują one jedynie o tym, jaka wielkość sprzedaży przypada na dany czynnik wytwórczy, nie pozwalają natomiast na ocenę udziału danej działalności w tworzeniu efektu końcowego. Produktywność standardowa jest obciążona błędem nieadekwatności, ponieważ całe przychody ze sprzedaży (ewentuałnie przychody z działałności gospodarczej) są - według wzoru (2) - generowane przez tylko jeden (obojętnie jaki) czynnik. Jest to konsekwencją przyjęcia w liczniku podanego wzoru nie rozdzie-.

(3) Koncepcja rachunku produktywllo.ici w. zarządzaniu firmą. I. lonej na posze'Zególne działalności całkowitej wartości sprzedaży, co prowadzi do błędnego wniosku, iż tylko jeden czynnik tworzy efekt końcowy. Wskazany wyżej niedostatek ma eliminować formuła produktywności strukturalnej, wyrażająca zdolność do generowania efektów przez wyróżniane działalności. Warunkiem koniecznym obliczenia produktywności strukturalnej, wła ściwej dła występujących w danej firmie rodzajów działalności,jest znalezienie ich udziału w efekcie końcowym firmy (w wartości sprzedaży)'. W proponowanej koncepcji przyjęto jako klucz rozliczeniowy efektu końcowego tzw. koszty produktywne, rozdzielając je od kosztów zbędnych (typowych i wyodrębnio nych)'. Koszty zbędne nie generują żadnego przychodu, jakkolwiek z rachunkowego (księgowego) punktu widzenia są one wliczane do kosztów całkowitych. Produktywność strukturalna jest wyrażona przez następujące wzory:. S" p = -:,,:--.!!.-. (3). ~KM; 1=1. p.= S"I , l. gdzie: p -. produktywność. KM.l. (4). strukturalna generalna,. P; - produktywność strukturałna cząstkowa i-tego typu działalności, KM; - koszty i-tego typu działalności określone w rachunku menedżerskim, S,,; - przychody ze sprzedaży rozliczone na i-ty typ działalności. Szczególną postacią produktywności jest produktywność standardowa cząstkowa niższego stopnia, wskazująca na wartość sprzedaży w obszarze danej działalności,jaka przypada na dany czynnik. Wyrażają poniższy wzór:. (5). gdzie: Plik - produktywność standardowa cząstkowa niższego stopnia, S"I - przychody ze sprzedaży rozliczone na i-ty typ działalności, lik - koszt (wartość) k-tego czynnika wytwórczego, wykorzystanego w i-tej działalności.. I Wskazany lUlaj "udzial" uzasudniu przyjęlą nazwę produktywności slrukluralnej. 1 Islnieją też jnne sposoby rozliczani. efektów (zob. dulej w pkt. 4)..

(4) I. Adam Stabry/a. 3. Systematyka kosztów zbędnych Ramowy klasyfikator kosztów dla potrzeb przedstawia rys. 1.. menedżerskiego. rachunku pro-. duktywności. Rys. 1. Ramowy klasyfikator kosztów dla potrzeb menedżerskiego rachunku produktywności. KM1 - koszty i-tego typu działalności (określone w rachunku menedżerskim), K/- koszty i-tego typu dzialalrio ści glówne, KEi - koszty produktywne i·tej dzialalno ści, KT, - koszty zbędne typowe i-tej działalności, KBJ - koszty zbędne wyodrębnione i-tej działalności, Źródło: opracowanie własne.. W ostatecznym rozbiciu wyróżniono koszty produktywne oraz koszty typowe i wyodrębnione. Koszty zbędne łączne (w tym pomniejszenia przychodów) KZ, są dane wzorem: zbędne. KZj = KTj + KBj'. (6). Koszty produktywne to te, które wyrażają normalne (wynikające z organizacji oraz techniki wytwarzania) i ekonomiczne (przynoszące przychody) zużycie czynników wytwórczych. Natomiast w zakresie kosztów zbędnych wyróżnia się: - koszty zbędne typowe - które obejmują stratę na brakach, wartość niewykorzystanego potencjału wytwórczego, koszty zbędnych funkcji oraz inne pozycje kosztów działalności, traktowane jako nieuzasadnione (obniżające pro-. duktywność), - koszty zbędne wyodrębnione - na które składają się pewne koszty aktywowane (np. zbędne zapasy), a także część pozostałych kosztów operacyjnych i pozostałych kosztów finansowych. Koszty zbędne obejmują również pozycję opustów i bonifikat, które w systemie ewidencyjnym obniżają przychody ze sprzedaży (klasyfikuje się je w rachunku produktywności jako koszty zrównane ze zbędnymi) . Przyjmuje się, iż koszty zbędne nie generują efektów, choć w obowiązującym systemie ewidencji księgowej są one zaliczane do kosztów działalności jako integralne składniki kosztu własnego. Należy przy tym jednak zaznaczyć, iż koszty zbędne mogą.

(5) KOllcepcja rachunku produktywności w. zarządzaniu firmą. I. przyjmować postać kosztów zapadłych (utraconych, utopionych), a więc tych, które powstały w związku z decyzjami podjętymi w przeszłości, a nie mogą być zmienione ani przez decyzje aktualnie podjęte, ani przez przyszłe decyzje (są to np. koszty zbędnych zapasów, wartość netto maszyn i urządzeń) . Zatem niektóre koszty zbędne traktuje się jako nieuniknione - są więc one usprawiedliwione - inne zaś jako zawinione, nieuzasadnione. Reasumując, jeśli koszt danej działalności jest ekonomicznie uzasadniony dła osiągnięcia założonego celu, to dana działałność współprzyczynia się do powodzenia całości (przedsiębiorstwa), a więc jej koszt jest adekwatny do udziału w wypracowanym efekcie końcowym. A zatem , gdy dana działalność w sposób bezpośredni łub pośredni (np. przez zarząd, sferę obsługi) generuje efekty (przychody), to wówczas jest ona potrzebna, zaś związane z nią koszty są uzasadnione. Poniżej przedstawiono wykaz podstawowych pozycji kosztów zbędnych.. Część l.. Koszty zbędne typowe l. Koszt wytworzenia: 1.1. Strata na brakach. 1.2. Koszty nie wykorzystanego potencjału wytwórczego: l) koszty pracy, 2) koszty przestojów i bezczynności maszyn (urządzeń). 1.3. Koszty zbędnych funkcji. 2. Koszty ogółnego zarządu i sprzedaży: 2.1. Koszty nie wykorzystanego potencjału wytwórczego: 1) koszty pracy, 2) koszty przestojów i bezczynności maszyn (urządzeń). 2.2. Koszty zbędnych funkcji. 3. Inne pozycje kosztów działalności (opusty i bonifikaty, zbędne ryczałty, nieproduktywne koszty podróży służbowych, reprezentacji i reklamy i in .). Część. II. Koszty zbędne wyodrębnione l. Koszty zbędnych zapasów: l) koszty nie sprzedanych wyrobów, 2) koszty zbędnych towarów i materiałów. 2. Wartość netto sprzedanych lub zlikwidowanych składników majątku trwałego (środków trwałych, wartości niemateriałnych i prawnych oraz inwestycji), koszty ich sprzedaży, likwidacji lub nie planowane odpisy amortyzacyjne (umorzeniowe) od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. 3. Koszty zaniechanej lub nie podjętej działalności: l) wartość zaniechanych inwestycji i koszty ich likwidacji, 2) koszty odpisanych inwestycji, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego, 3) koszty zaniechanej lub nie podjętej produkcji oraz remontów..

(6) I. Adam Slabryla. 4. Odpisane należności przedawnione, umorzone i nieściągalne. 5. Odpisy aktualizujące wartość zapasów rzeczowych składników majątku obrotowego (wielkość obniżenia lub przeszacowania rzeczowych składników majątku obrotowego) . 6. Zapłacone kary, odszkodowania i grzywny. 7. Odsetki z tytułu nieterminowanego uregulowania zobowiązań (za zwlokę). 8. Inne pozycje kosztów zbędnych wyodrębnionych (np. koszty lub straty finansowe, związane z ponoszonym ryzykiem na operacjach finansowych będą cych wtoku).. 4. Procedura obliczeniowa w rachunku. produktywności. Obliczenie produktywności przebiega w poniższy sposób.. l. Zebranie danych wyjściowych Dane te są ujęte w następujących zestawieniach: l) w zestawieniu przychodów i kosztów, 2) w zestawieniu kosztów produktywnych i zbędnych, 3) w posiłkowym zestawieniu wskaźników charakteryzujących kierowania firmą].. zdolność. 2. Ustalenie klucza rozliczeniowego przychodów ze sprzedaży Takimi kluczami mogą być: l) wskaźnik kosztów produktywnych qi KE. q .= -',100 , KE '. (7). /I. KE=~ KE.; i=1. (8). l. 2) wynikowy poziom kosztów a i: _ Z,/(KDi ). 0.1 -. ,. Zn. (9). przy czym (10). 3 Th. przedstawiono procedurę obliczania tzw. produktywności rzeczywislej, i progową.. obliczyć produktywność nieobciążoną. Można jeszcze.

(7) Koncepcja rachunku produktywności w zarządzaniu firmą. I. gdzie:. Z,i (KD;l- zysk zatrzymany przypadający na poszczególne typy działalno (rozliczony odpowiednio do kosztów i-tego typu działalności KD i , ustalonych w systematycznym rachunku kosztów), Z, - łączny zysk zatrzymany, ZIl - zysk netto, Zd - dywidenda (zysk do podziału); 3) wskaźnik kosztów pracy Wpl : ści. Wpl = ~ K . 100,. (11). p. gdzie: Kpi - koszty pracy właściwe dla Kp - całkowite koszty pracy.. i-tego typu. działalności,. Preferuje się stosowanie klucza ąi' poniewaź wskaźnik kosztów produktywnych ma znaczenie uniwersalne, odpowiednie dla każdej jednostki gospodarczej, przede wszystkim zaś wskazuje ściśle na ekonomiczność ponoszonych nakładów.. 3. Obliczenie przychodów przypadających na poszczególne działalności W tym etapie wykorzystuje się. następujący. wzór:. S"i = Sil' ąi'. (12). 4. Obliczenie produktywności P i Pi (zastosowanie wzorów (3) i (4».. 5. Obliczenie. wskaźników. kosztów. zbędnych. KZI Wli = KM . 100,. (13). I. KT.. W2 -=-' '100. 'KMI. '. KB W3 - = --' -\00 'KMI '. (14). (15). III. LKZ; WG = 1=1 m. •. L KM.. ;=1. I. 100_. (16).

(8) I. Adam Stabryla. Wskaźniki produktywności P i Pi należy interpretować następująco: l) informują one o tym, ile dana działalność generuje przychodu na jednostkę. kosztu, 2) jeżeli zawierają się w przedziale (O, l), wówczas powstaje strata, 3) jeżeli wskaźniki te wynoszą 0, to działalność jest krańcowo nieekonomiezna (nieproduktywna), 4) jeżeli wynoszą l, to działalność jest oceniana jako obojętna z punktu widzenia produktywności (ekonomiczności), 5) jeżeli są większe od l, to działalność generuje zysk.. Tabela 1. Zestawienie przychodów i kosztów (w tys. zl) Wyszczególnienie Część. I. Dane syntetyczne wyników firmy w 1995 r. (za 3 kwartaly). A. Przychody z dzialalności gospodarczej A.1. Przychody ze sprzedaży produktów B. Koszty działalności gospodarczej B.l. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów C. Zysk lub strata brutto na dzialalności gospodarczej (A - B) D. Zyski nadzwyczajne E. Straty nadzwyczajne F. Zysk lub strata brutto (C + D - E) G. Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego GJ. Podatek dochodowy od osób prawnych lub osób fizycznych G.II. Pozostałe obowiązkowe obciążenia H. Zysk lub strata netto (F - G) II. Koszty wedlug typów dzialalności w 1995 r. (za 3 kwartały) l. Koszty działalności podstawowel l) koszty działalności produkcyjnej budowlano ~montażowej 2) koszty działalności produkcyjnej przemysłowej (produkcji elementów budowlanych) 3) koszty działalności usługowej 2. Koszty działalności pomocniczej i socjalnej l) koszty działałności pomocniczej I (produkcja pozostalych elementów i materiałów)' 2) koszty działalności pomocniczej II (transport, sprzęt)' 3) koszty działalności socjalnej 3. Koszty ogólnego zarządu łącznie z kosztami sprzedaży. 36444,4 33892,3 24798,5 23552,5 11 645,9 1345,0 427,9 +12563,0 4909.8 4909,8 +7653,2. Część. aKoszt wytworzenia. Źródło: opracowanie własne.. ł8253,3. 11069,7 2944.1 4239,5 3768,5 942,1 2355,3 471,ł. 1530,7 23552,5.

(9) I. Koncepcja rachunku produktywności w zarządzaniu JirnUj Tabela 2. Zdolność kierowania. firmą. Wskaźniki. Plan. Wykonanie. Odchylenie (w%). I . Wskaź niki zwrotu z majątku ZM, (w %) 2. Prosta stopa zwrotu RP, (w %) 3. Zysk operacyjny ZOl' (w tys. zl). 15 18 Ił 270,0. 15,64 22,67 II 645,9. +4,27 +26,00 +3,33. Zródlo: opracowanie wlasne.. Tabela 3. Koszty produktywne i zbędne (w tys.. zł). Koszty działalności KM; Typ dzialalności. Dzialalność. I.. koszty produktywne. koszty. koszty. zbędne. działalności. zbędne. KEi. typowe KTi. glówne KI. wyodrębnione. 9271,0 290o.s 3762,5. 1798,7 43,6 477,0. II 069,7 2944,1 4239,5. 561,2. 925,0 2 123,0 392,7. 17, I 232,3 78,4. 942,1 2355,3 471,1. 101,5. koszty KB,. podstawowa. l) produkcja budowlano-montażowa 2) produkcja przernysIowa 3) dzialalnoś ć uslugowa. -. 2. Działalność pomocnicza i socjalna I) dzialalność pomocnicza I 2) dzialalność pomocnicza II 3) dzia lalność socjalna. -. 98,7. 3. Zarząd. 1210,0. 320,7. I 530,7. 272,0. Razem. 20584,7. 2967,8. 23552,5. 1033,4 ~ .. źródlo: opracowanie własne.. Tabela 4. Produktywność rzeczywista poszczególnych typów działalności w 1995 r. za 3 kwartały (w tys. zł) ą,. (w %). S'U. KM,. Pi. WII (w %). I) produkcja budowlano-montażowa. 45,038. 2) produkcja przernysIowa 3) dzialalność. uslugown. ł4,091. 18,278. 15264,4 4775,8 6194,8. 11069,7 3505,3 4239,5. 1,379 1,362 1,461. 16,2 17,3 11,3. 4.494 10,313 1,908. 1523,1 3495,3 646,7. 1043,6 2355,3 569,8. 1,459 1,484 1,135. 11,4 9,9 31,1. 3. Zarząd. 5,878. 1991 ,3. 1802,7. 1,105. 32,9. Razem. 100,000. -. -. Typ dzialalności I.. Dzialalność. podstawowa. 2. Dzialalność pomocnicza i socjalna I) dzialnlność pomocnicza I 2) dzialalność pomocnicza U 3) dzialalność socjalna. Zródlo: opracowanie wlasne.. 33891,4 24585,9.

(10) I. Adam Stabry/a. Tabela 5. Prognoza przychodów i kosztów na rok 1996 (w tys . zł) Wyszczególnienie Cz~ść. J. Syntetyczne wyniki firmy. A. Przychody z działalności gospodarczej AJ. Przychody ze sprzedaży produktów B. Koszty działalności gospodarczej 8.1. Koszt wytworzeni. sprzedanych produktów C. Zysk łub strata brutto na dzi a łałnoś ci gospodarczej (A - B) D. Zyski nadzwyczajne E. Straty nadzwyczajne F. Zysk lub strata brutto (C + D - E) G. Obowi1)zkowe obci:)żenia wyniku finansowego. 0.1. Podatek dochodowy od osób prnwnych lub osób fizycznych G.II . Pozostałe obowiązkowe obc iążenia H. Zysk lub strata netto (F - O). 64 825 6121 2 46228 38664 18597 1029 110 +19516 7416 7416 + 12. U. Koszty wedlug typów działał ności l. Koszty działal ności podstawowejB I) koszty dział al no ści produkcyjnej budowlano-montażowej 2) koszty działalności produkcyjnej przemysłowej (produkcji elementów budowlanych) 3) koszty działalności usługowej 2. Koszty działalności pomocniczej i socjalnej l) koszty działalności pomocniczej I (produkcja pozostałych elementów i material6w)B 2) koszty działnlno!ci pomocniczej II (transport, sprzęt)' 3) koszty działałności socjalnej 3. Koszty ogólnego zarządu łącznie z kosztami s przedaży. łOO. Część. n Koszt. wytworzenia.. Żródlo:. opracowanie wlasne.. 16226 5920 7280 1620 4012 1025 258 1 38664. Tabela 6. Prognoza zdolności kierowania na rok 1996 (w tys . zł) Wskaźniki. l. Wskażniki zwrotu z majątku 2MI (w %) 2. Prosta stopa zwrotu RP 1 (w %). 3. Zysk operacyjny Z. (w tys. zł) Źródlo:. 1995. 1996. 15,64 22,64 11645,90. 21,70 27,15 15 229,00. opracowanie własne.. W tabelach 1-6 przedstawiono dane wyjściowe oraz obliczenia produktywwraz z prognozami na przykładzie materiałów empirycznych działałności przedsiębiorstwa budowlanego. Jako klucz rozliczeniowy przyjęto wskaźnik kosztów produktywnych ąi ' ności.

(11) I. Koncepcja rachunku produktywności w zarządzaniu firmą. 5. Źródła Informacji dla badań empirycznych Zastosowanie rachunku produktywności wymaga zaprojektowania takiego systemu informacyjnego, kt61Y spełniałby zarówno f\lnkcję identyfikacyjną (I), jak i funkcję planistyczną (P), a także funkcję kontrołną (K). Prezentowana niżej koncepcja wspomagania informacyjnego jest modelem ogólnym, który składa się z następujących części: - podsystemu organizacji systemu informacji menedżerskiej: SIM-IPK, - podsystemu dokumentacji identyfikacyjnej i planistycznej, - podsystemu dokumentacji kontrolnej. Syntetyczna charakterystyka tych podsystemów jest przedstawiona poniżej. Walne Zgromadzenie. Rada Nadzorcza. Sekcja Organizacyjno~Prawna. Zespoły. Centralna Kartoteka. Zadaniowe. Ewidencyjna. Controllingu. ",, , ,. Centralna Kartoteka Specjałna. ". ",. ,,. Zakładowe Systemy. ,,. Informacyjne. ,,. , '",. PIONY FIRMY. .... ~ - - - - - - - - +-. znleżności. ,, , \. Zakładowe. Sekcje Informacyjne. funkcjona1ne. Rys. 2. Usytuowanie controllingu w strukturze organizacyjnej firmy 1:ródło:. opmcowanie własne..

(12) I. Adam Slab/yla. Podsystem organizacji SIM-IPK. Podsystem ten jest zdeterminowany przede wszystkim przez procedury robocze controllingu menedżerskiego. Zaprojektowanie tych procedur wymaga powolania i zorganizowania controllingu jako pewnej instytucji. Oznacza to, że controlling musi być zorganizowany jako podmiot wchodzący w określone zależności funkcjonalne z różnymi jednostkami organizacyjnymi firmy, a także w relacje zewnętrzne (poza firmą). W praktyce gospodarczej nie rozpowszechniła się jakaś normatywna instytucja controllingu. Stosowane są różne rozwiązania organizacyjne dla realizacji funkcji informacyjnych, planistycznych i kontrolnych. Na rys. 2 pokazano przyklad usytuowania controtlingu menedżerskiego w strukturze organizacyjnej firmy. Reprezentuje go komórka o nazwie Zespoły Zadaniowe Controllingu. Wchodzi ona w skład Dzialu Organizacji i Kontroli, spełniając charakterystyczne funkcje IPK i pozostając we współpracy z Działem Planowania i Centrum Informacyjnym. Podsystemy dokumentacji identyfikacyjnej i planistycznej. Dokumentacja identyfikacyjna sluży do prezentacji stanu faktycznego określonego czynnika wytwórczego, procesu lub jednostki organizacyjnej . Dokumentacja jest przygotowywana w postaci różnego rodzaju kartotek ewidencyjnych, których konstrukcja odpowiada określonym potrzebom informacyjnym (np. naczelnego kierownictwa). Jest zasadą, aby przy przedstawianiu stanu faktycznego stosować Tabela 7. Przykład koszty, efekty. układu. merytorycznego kartoteki ewidencyjnej: Zadania, Zadania, koszly, efekly. l . Zadania 1.1. Dane jednostki organizacyjnej J .2. Wykaz zadań J.3. liSiO procesów (czynności) l) slan począlkowy (olwarcie) 2) slan przejściowy 3) Slan końcowy (zamknięcie) 2. Koszty 2.1. Źródła finansowania 2.2. Koszly działałności 2.3. Koszty zbędne 2.4. Koszty utraconych możliwości 3. Efekly 3.1. Działania na rzecz l) innychjednoSlek 2) calej firmy generalnie 3.2. Efekly rzeczowe 3.3. Wycena Iransferowa 3.4. Oszacowania efekt6w ekonomicznych Żr6dło:. opracowanie własne..

(13) Koncepcja rachunku produktywności w. zarządzaniu firmą. I. parametryzację, albowiem konkretyzuje ona opis badanego systemu i jego otoczenia (sytuacji zewnętrznej). Przykład prostej kartoteki ewidencyjnej ilustruje tabela 7. Natomiast dokumentacja planistyczna powstaje jako wspólny produkt Zespolów Zadaniowych Controllingu i Działu Planowania (jak również innych jednostek organizacyjnych). Zespół Zadaniowy Controllingu wykonuje przede wszystkim prace analityczne dla potrzeb planowania, badając stany i zmiany danego systemu (czynnika, dziedziny) oraz wyznaczając trendy. Wyniki prac analitycznych są zarazem częścią rozwiniętych badań diagnostycznych (i przenosi się je do dokumentacji kontrolnej). Prace analityczne są prowadzone na podstawie zweryfikowanych materiałów identyfikacyjnych (faktograficznych) . Podsystem dokumentacji kolltrolnej. Dokumentacja kontrolna to różnego rodzaju meldunki, sprawozdania i raporty, mające znaczenie diagnostyczne. W tym przypadku opracowuje się parametry kontrolne (kryteria oceny), będące bazą dla ustaleń diagnostycznych. Przykład ukladu merytorycznego raportu kontrolnego przedstawia tabela 8.. Tabela 8.. Przykład układu. merytorycznego raportu kontrolnego Raport kontrolny. l. Parametry kontrolne 1.1. Wskaźniki kosztów 1.2. Wskaźniki produktywności 1.3. Wskaźniki wydajności pracy lA. Próg rentowności 15. Wolumen sprzedaży J .6. Wynik na działalności operacyjnej 1.7. Marża segmentowa 1.8. Marż. brutto 1.9. Wskaźniki rentowności. 2. Uslalenia diagnostyczne 2. I. Przebieg charakterystyk dzialalności 2.2. Ocena sytuacji zewnętrznej i badanego systemu 3, Zalecenia. 4. Decyzje regulacyjne I) korekty 2) działania zapobiegawcze Żródlo:. opracowanie własne..

(14) I. Adam Stabry/a. literatura Bednarski L. [1997], Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, PWE, Warszawa. Borowiecki R. [1988], EfektywnoU gospodarowania środkami trwałymi w przedsię bior stwie, PWN, Warszawa-Kraków. Borowiecki R., Czaja J., Jaki A. [1997], Strategia gospodarowania kapitalem w przedsiębiorstwie. Zagadnienia wybrane, TNOiK, Warszawa-Kraków. Drury C. [1996], Rachunek kosztów. Wprowadzenie, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Gierusz J. [1995J, Poradnik ewidencji i rozliczania kosztów, ODOK, Gdańsk. Koc S., Karczykowski A., Borkowska M. [1995], Zakladowy plan kont dla spólek prawa handlowego i cywilnego w świetle IIstawy o rachunkowości (typowe rozwią z.an ia),. Finans-Servis, Warszawa. Piekarz H. [1991], Efekt organizacyjny jako kryteriulI! oceny systemu wytwórczego, AE, Kraków. Sierpińska M., Jachlla T. [1998J, Ocella przedsiębiorstwa wedłllg standardów światowych, Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. Więckowski J. (1988J, Analiza ekonomiczna IV prz edsiębiorstwie przemysłowym, PWE,. Warszawa. The Conceptlon of the Productlvlty Account in the Management of a Firm Thc suggesled conceplion of Ihe productivity assumes the attribution of the costs of a definite aClivily lo the share it has in Ihe finnl effect of Ihe whole business. The conception respecls the principle of Ihe adequacy of coSlS lo Ihe share in Ihe final effect worked oul by Ihe firm. The aim or the productivity account is to evaluate the management ef productive factors. combined in the activity af a definite lype. lts funclion is mainly diagnos tic because in essence it is the analysis oC business economic efficicncy, which is connected with (he search for the .nswer lo Ihe queslion: Does the firm show asynergie effect (of Ihe economic. character) ar are there cases of careless management producing adverse effects resulting in dissynergy ? In Ihe paper Ihe procedure of calculaling the so-called slruclUral produclivity is presenled. Atlention is drawn lo Ihe construclion of the settling keys used for dividing Ihe final effecl inlo individuallypes of octivilies. The productive cosl inde. is considered to be the only precise indicator of Ihe economical spending of Ihe rcsources . Thus, it should be taken as the basic seltling key..

(15)