ACTA U N IV ER SITA TIS LOD ZIEN SIS
FOLIA OECONOM ICA 167, 2003
A ndrzej Straszak*
TRZECIA FAZA ROZWOJU H AN D LU ELEKTRONICZNEGO
(E-COMMERCE)
H andel elektro n iczn y (e-com m erce) z cieka w o stki technologicznej sta l się w latach 19942000 najszybszą i najw iększą rew olucją w h a n -dlu w ca łej h isto rii han-dlu na iw ie c ie liczącej wiele tysiącleci.
Lata 2000-2003 to okres upadku wielu g w ia zd g o sp o d a rki inter-n eto w ej i sta g inter-n a cji gospodarczej. M im o kryzysu rozw ijał się inter-n atom iast m ięd zyko rp o ra cyjn y handel elektroniczny i d zisia j uw aża się, że o b roty na rynku elektronicznym na całym św iecie w ynoszą o ko ło 4 b ilio -n ów USD, w tym 95% to ha-ndel typu B2B.
W najbliższych latach 2005-2015 należy się sp o d ziew a ć now ego b oom u handlu internetow ego, a w ięc no w ej trzeciej fa z y je g o rozwoju.
S ince m id-2000, when the stock m arket slum p began turning dot-com s into dot-goners, the p o p u la r perception o f the e-com m erce has sp ira led e ver dow nw ard. B y la st yea r-n ew p h a se o f e-Com merce d evelo p m en t - start up again.
W prow adzenie
Kończy się pierw sza dekada zastosow ań Internetu w obszarze gospodarki, w tym obszarze handlu, w więc w tym , w którym powstały pierw sze handlow e przedsiębiorstw a internetow e, dostęp do których klienci m ogą mieć w yłącznie poprzez adres internetow y, stąd nazw a tych przedsiębiorstw dot.com . Europej-skie w ydanie tygodnika biznesu pt. Fortune z bieżącego tygodnia (do 2 czerw ca 2003) na swojej okładce podaje fotografie Jeffa B ezos'a, tw órcy jednego z pierw szych dot.com ów o nazwie, Amazon .com (ry s.l) zaopatrzony zdaniem
"o d igraszki dotcom ow ej do kolosa opartego na jed n ym „ kliknięciu" zw ycięża-nie w stylu Am azon ". Fotografia na okładce i w iodący artykuł o twórcy i jego
pracy jak o 10-letniego dyrektora naczelnego firmy A m azon.com jest w ielkim w yróżnieniem nie tylko dla Jeffa Bezosa ale także dla now ego rodzaju
towych przedsiębiorstw handlow ych typu dot.com . Jeff Bezos zarejestrow ał A m azon.com ju ż albo aż w 1994 roku.
Rys. 1. Amazon Sukces. Wyciąg z tygodnika Fortune.
Z w ykształcenia inżynier inform atyk, w wieku 29 lat zaryzykow ał wejście na ścieżkę internetow ą przedsiębiorczości, rozpoczynając handel książkam i w Internecie.
W prow adzając elektroniczny handel w Internecie Jeff Bezos w ym yślił na-zw ę sw ojego przedsiębiorstw a jak o łatw ą do zapam iętania dla klientów i w ym y-ślił prosty sposób realizacji transakcji w Internecie oparty na jed n ym kliknięciu.
W chodząc na drogę biznesu internetow ego nie traktow ał tej drogi jak o dro-gi do w zbogacenia się osobistego, lecz jak o spełnienie wizji i misji realizacji now ego sposobu handlow ania książkam i lub produktam i.
Dotcom y jak o nowy sposób elektronicznego handlu bardzo szybko zw ró-ciły na siebie uw agę kapitału i giełdy.
G iełdy technologiczne stw orzyły ułatw ienie wejścia na giełdy dla firm do- tcom ow ych i w tym Am azon.com 'u.
Na wielu giełdach św iata w drugiej połow ie lat 90. rozpoczął się wielki bo-om dotcbo-om ów , których wartość giełdow a szybko oderw ała się od ich param e-trów ekonom icznych, co rozw inęło niespotykaną poprzednio spekulację na ryn-kach giełdow ych dotcom ów i innych firm w ysokich technologii zw iązanych z rozw ojem inform atyki i teleinform atyki.
G iełdow y gw ałtow ny wzrost wartości przedsiębiorstw internetow ych i przedsiębiorstw technologicznych zw iązanych z rozw ojem nowych zastosow ań internetow ych, w ywołał gw ałtow ny rozwój produktów m edialnych dotyczących tego now ego rodzaju rozwoju handlu i technologii.
W sparcie m edialne i kapitałow e tak zwanej nowej ekonom ii i technologii spow odow ał gw ałtow ny wzrost wartości giełdow ej całego sektora gospodarki elektronicznej w latach 1998, 1999 i gw ałtow ne załam anie po pierw szym kw ar-tale 2000 roku (rys.2).
m l d U S A
w ~ m R z e c z y w is t e t & A i . J P m i u k t o w u n
1996
Rys. 2. Rzeczywiste i Projektowane wartości giełdowych przedsiębiorstw internetowych.
Okres 1994-2000 m ożna określić jak o wybuch zastosow ania Internetu do celów biznesow ych po praw ie 30.letnim zakazie tego rodzaju zastosow ań.
Internet według pom ysłu Paula Barana, inżyniera elektronika z RAND C orporation pow stał jak o rozw iązanie m ilitarno-obronne chroniące teleinfor-m atyczne sieci łączące centra koteleinfor-m puterow e potrzebne dla potrzeb edukacji, badań i zastosow ań m ilitarnych w w arunkach trzeciej wojny św iatow ej, która nigdy nie zaistniała w rzeczyw istości.
W ygranie zim nej wojny przez Stany Zjednoczone stw orzyły warunki dla globalizacji i w prow adzeniu biznesu w Internecie a także stw orzyło realną per-spektyw ę um asow ienia użytkow ania Internetu, a tym sam ym now ą rew olucję w biznesie i handlu.
W maju 2003 am erykański gigant kom putery Intel Copr. ogłosił now ą siedm ioletnią strategie rozw oju opartą na prognozach rozw oju Internetu w obec-nej dekacie. Intel prognozuje, że do 2010 r. niemal 1,5 mld kom puterów na św iecie będzie m iało dostęp do sieci, a zaś producenci telefonów kom órkow ych sprzedadzą ok. 2,5 mld telefonów kom órkow ych, z tym że m ożliw ości tych będą większe niż m oc obliczeniow a najszybszych, m asow ych kom puterów typu PC dostępnych dziś na rynku biznesow ym i konsum enckim .
Jednocześnie Intel przew iduje gw ałtow ne rozpow szechnienie technologii bezprzew odow ego dostępu do Internetu typu W i-Fi, co zapow iada nowy prze-łom technologiczny.
Biorąc pod uwagę, że wielu użytkow ników Internetu w 2010 roku będzie posiadało zarów no szybkie kom putery typu PC, jak i hybrydow e kom órki łączą-ce m ikro kom putery typu PC z kom órkam i telefonicznym i, co oznacza że prawie 50% ludności św iata za kilka lat będzie m ogła m ieć dostęp do Internetu, zaś w 2020 roku praw ie wszyscy b ędą mogli mieć do Internetu. Ta optym istyczna prognoza techniczna nie oznacza, że prognozy ekonom iczne, polityczne, psy- cho-społeczne, społeczne czy system ow e są rów nież optym istyczne. Pierwsze lO.lecie e-com m erce i e-biznesu pokazały, że wstrząsy ekonom iczne jak ie w y-wołała kom ercjalizacja Internetu nie są jednoznaczne ekonom icznie, społecznie i system ow o, pow stanie zjaw iska kreatyw nej księgow ości pozw alającej na w iel-kie m iliardow e oszustw a są bardzo niebezpieczne i destabilizujące całą św iato-w ą gospodarkę a nie tylko gospodarkę am erykańska czy południoiato-w o koreańską.
Pogłębiające się na św iecie zróżnicow anie w ew nętrzne i zew nętrzne wszystkich gospodarek narodow ych oraz brak W ielkich Pom ysłów Ekonom icz-nych na 21. wiek są raczej przygnębiające niż optym istyczne.
N iebezpieczeństw o m asow ego i ogólnośw iatow ego bezrobocia w wyniku nieuchronnego postępu technologicznego zm ierzającego do niezbędnej totalnej
autom atyzacji i inform atyzacji w szystkiego, co się tylko da jest ogrom ne. Z aha-m ow anie cyfryzacji gospodarek narodow ych czy gospodarki św iatow ej, jak i cyfryzacji państw i społeczeństw lokalnych, regionalnych i św iatow ych staje się niem ożliw e w epoce cyfrow ych dyw izji i armii, lotnictw a i m arynarki.
M usimy być świadom i tego, że obecna dekada jak i następne, a może w szystkie dekady 2 1 .wieku będą charakteryzow ały wielkimi niestabilnościam i a m oże naw et chaosem system owym .
D latego też przyszłość e-com m erce m usim y rozw ażać w w arunkach w iel-kiej niepew ności, niestabilności i chaosu system ow ego czy to będzie tylko le-piej, a nie gorzej dla świata.
W arto być w Internecie
M asow a inform atyzacja rozpoczęła się na św iecie i w Polsce dopiero 20.1at temu, gdy lO.letni rozwój krzem ow ych procesów osiągnął zgodnie z ogólnie znanym praw em M oora, że odpow iednią m ocą obliczeniow ą podw aja się co 18 miesięcy, a także gdy rozpoczął działać autonom iczny sektor oprogram o-w ania kom puteroo-w ego, pionierem którego była firm a M icrosoft kieroo-w ana przez jej tw órcę i dyrektora Billy G atsa i rozpoczęła się bardzo szybka ew olucja kom
-puterów osobistych (PC), bez których pow stanie e-com m erce byłoby niem ożli-we.
W praw dzie jedyny, spraw nie działający w Polsce wielki system inform atyczny PESEL rozpoczął być budow any 30.lat temu, dzięki w izjonerstw ie je d -nego z ów czesnych polityków i jest to nadal osiągnięcie unikatowe. M im o wielu prób budow y innych w ielkich system ów inform atycznych w latach 70. a potem 90., następnych wielkich system ów inform atycznych jeszcze w Polsce nie m a-my. Jednakże dzisiaj w Polsce kom puter ma 91 procent małych i średnich przed-siębiorstw . Zakup, co najm niej jednego kom putera planuje w ciągu roku 35 pro-cent przedsiębiorstw . W edług analityków am erykańsko-angielskiej firmy konsultingow ej Polish M arket Review, m ożna oczekiw ać, ze spośród ok. 90 tys. firm zatrudniających od 10 do 250 osób pozostanie zaledw ie 5-6 tys. funkcjo-nujących bez kom putera. Bez kom puterów działających są firm y najm niejsze i m ające z reguły siedziby w niew ielkich m niejszościach. Z internetu korzysta jednak w Polsce zaledw ie 6,07 mil osób, m imo to wzrost liczby internautów jest podobny, jak w św iecie (o 3 punkty proc. rocznie), co pow oduje że lokujem y się wciąż w grupie krajów słabo w ykorzystujących Internet gdyż na św iecie ju ż około 750 m ilionów osób korzystające z Internetu.
Rys. 3. Nowy Świat Komunikacji.
ŕ.YMK <nn/.ii >n»:
т ш ; ц р ) IM II\ l( /Sł
Liczba sklepów internetow ych w Polsce osiągnęła liczbę 850 dw a lata temu i zm niejsza się do 650 (rys.3). C odziennie według firmy SM G /K R C Poland M e-dia łączy się z Internetem 30,7 procent osób m ających dostęp do Internetu. Z badań w końcu m arca 2003 roku wynika, że najbardziej popularnym serw isem internetow ym w Polsce je st Onet, który odw iedziło przynajm niej raz w ciągu m iesiąca 73,4 proc. badanych. Kolejnymi pod względem popularności serwisam i są: W irtualna Polska (63,9% ), Interna (41,1% ), G adu-gadu (23,2% ). Osoby ko-rzystające z Internetu najczęściej przeglądają strony www, blisko 60% korzysta z poczty elektronicznej, rachunek bankow y obsługuje przez Internet 7,9 % i podobny odsetek dokonuje zakupów przez Internet. A więc ju ż dzisiaj dla w szystkich przedsiębiorstw w Polsce warto być w Internecie. O becność w Inter-necie poszczególnych przedsiębiorstw jest bardzo zróżnicow ana od bardzo tra-dycyjnej do bardzo now oczesnej. O broty największej księgam i internetow ej M erlin osiągnęły obroty 16 mil zł w 2002 roku, co z obrotam i A m azon.com w 2002 roku 3.9 mld USD jest mniej niż malo. Pewne perspektyw y otw ierają się w Polsce przed reklam ą internetow ą, gdyż w tym roku w yczerpał się dopusz-czalny czas na reklamy w telew izjach polskich.
Przyszłość handlu elektronicznego (e-com m erce) należy upatryw ać w roz-woju e-handlu biznesow ego (B 2B ) a więc zw iązane je st z rozw ojem now ocze-snego przem ysłu, który jest z istoty swojej w dużym stopniu zinform atyzow any
i zglobalizow nany, trudności które przeżyw ają w Polsce w iele sektorów prze-m ysłow ych w typrze-m prze-m otoryzacyjny, haprze-m uje w dużyprze-m stopniu rozwój elektronicz-nego handlu biznesow ego.
W ejście Polski do Unii europejskiej może, choć nie autom atycznie, stw o-rzyć pewien im puls dla rozw oju przem ysłu.
H am ulcem rozw oju elektronicznych usług bankow ych jest to, że najw ięk-sze polskie banki nie posiadają jeszcze now oczesnych zintegrow anych syste-mów inform atycznych, co uniem ożliw ia większy rozwój elektronicznych usług bankow ych, podobna sytuacja występuje w sektora ubezpieczeń.
Rozwój dość znaczny wielkich centrów handlow ych w Polsce, co nadal jest nowością, ham uje z kolei rozwój elektronicznego handlu detalicznego, choć niezrozum iałe są przypadki, że niektóre wielkie sieci handlow e rozw ijają e-handel w sw oich krajach m acierzystych a nie próbują w drażać go choćby próbnie w Polsce.
Przeszkodą rozw oju e-handlu zarów no biznesow ego, jak i detalicznego, jest także fakt opóźnień cyw ilizacyjnych w Polsce gdzie m im o w ielkiego boomu edukacyjnego w zakresie zarządzania i m arketingu, a także inform atyki nie na-stępuje reinżynieria procesów biznesow ych w przem yśle i usługach jak o nie-zbędny etap dalszej inform atyzacji i cyfryzacji gospodarki polskiej.
O graniczony, rozwój e-com m erce w Polsce >v latach przed W ielkim K ryzy-sem D otcom ów uchronił Polską od wielkiej zapaści tego sektora w drugim eta-pie rozw oju e-com m erce na świecie.
O becnie na św iecie wchodzim y w trzeci pokryzysow y etap rozwoju e-com m erce, których charakteryzuje się nie tylko wzrostem obrotów e-handlu w świecie, ale także zw iększaniem się wartości giełdow ych przedsiębiorstw internetow ych.
Now ością, na rynku usług elektronicznych jest U niw ersytet Phoenix, który kształci 140.000 studentów , w tym 60 procent za pom ocą Internetu. G rupa A ppolo właściciel uniw ersytetu jak o pierw sza edukacyjna firm a giełdow a oce-niana jest na 1 mld USD. Jest to na razie jeden przykład w ielkiej skali. C hociaż w iele uniw ersytetów na św iecie kształci studentów na m niejszą skalę, podejm o-wane od wielu lat próby urucham iania w Polsce studiów internetow ych, nie wyszły one poza rozw iązania częściowe. Inny przykład zastosow ania usług e-kształcenia pochodzi z firmy teleinform atycznej Cisco, która w 2002 roku oszczędziła 133 mil. USD przechodząc z kształcenia tradycyjnego specjalistów, na ich kształcenie za pom ocą Internetu.
Innym przykładem usług internetow ych jest firm a Expedia, bardzo duża firm a turystyczna, która w 2002, w ycofała się z dotychczasow ych 13 procent usług tradycyjnych i przeszła na 100 procentow e usługi internetowe.
W ielkie sukcesy w e-handlu nadal odnosi firm a z branży kom puterow ych Dell. Zaś w ehandlu detalicznym i aukcyjnym obok A m azon.com sukcesy od -nosi sieć handlow a W al-M art i elektroniczna firma aukcyjna eB ay, poprzez któ-rą m ożna naw et kupić w USA sam ochody używane.
W sektorze internetow ych firm m edialnych w yróżniają się firmy Yahoo i Gogle. W śród znanych firm, które nie miały ostatnio sukcesów w handlu elek-tronicznym m ożna w ym ienić takie firmy ja k H aw lett-Packard, Km art, AOL, Tim e W arner. W ielka fuzja firmy A O L z firm ą W arner nie przyniosła spodzie-w anych rezultatóspodzie-w , co nie oznacza, że spodzie-w sektorze e-biznesu nie będą prospodzie-w adzo-ne próby tw orzenia w ielkich struktur bizadzo-nesow ych.
M iędzy teorią a praktyką c-conim erce
Pierw sza teoretyczna m onografia z zakresu gospodarki cyfrow ej, to słynna książka Don T apscotta pod tytułem D igital Economy. Prom ise a n d Peril In the
A ge o f N etw orw ed Intelligence co tłum acz w ydania polskiego - Andrzj Swięch,
po dw u latach od drugiego w ydania z roku 1996, a trzy lata po ukazaniu się pierw szego w ydania tej m onografii przetłum aczył „kreatyw nie" „G ospodarka
cyfrowa. N adzieje i niepokoje Ery Św iadom ości S ystem o w e j”, gdy bardziej
ścisłe (słow nikow e) przetłum aczenie w inno brzmieć: „G ospodarka cyfrowa. Z a
-pow iedzi i niebezpieczeństw o w Erze U sieciow ionej Inteligencji".
Don Tapscott w przedm ow ie wyjaśnia, co rozum ie przez „The A ge o f N
e-tw orked Intelligence" a m ianow icie, że nie je st to po prostu sieć techniczna, czy
sieć inteligentna w sensie technicznym , lecz że chodzi mu o usieciow ienie ludzi przez środki techniczne, w tym ludzkiej inteligencji, wiedzy i tw órczości dla dokonania przełom u w celu osiągnięcia zam ożności i społecznego rozwoju, a nie o erę zm yślnych m aszyn, a więc nie technikę nowej sieci z inteligentnym i agentam i w ew nątrz czyli Sieć Sem antyczną tw orzoną obecnie przez K orporację Internetową.
Don Tapscott nie użył jednak pojęcia „św iadom ości" czy też „świadom ości
system ow ej ".
Don Tapscottow i bardziej chodziło o w ykorzystanie ludzkiej tw órczości w now ym św iecie kom unikacji, co przedstaw ione jest na rys.3, pochodzącym z prac autora niniejszej pracy.
Znaczne odejście przez tłum acza, od intencji autora m onografii Gospodarka C yfrow a m oże cieszyć mnie ja k o „system ow ca” gdyż kreuje on now ą Erę Św ia-dom ości System ow ej, w której gospodarka cyfrow a będzie podstaw a wszelkiej działalności gospodarczej, a która ma prow adzić do zam ożności i w ysokiego rozw oju społecznego ludzkości, wym aga to jednak jeszcze ogrom nego wysiłku tw órczego ludzkości, napisaniu wielu rozpraw i m onografii naukow ych oraz ogrom nych zmian i przełom ów w św iadom ości ludzi i ludzkości, aby szczytny zam ysł Don T apscotta zrealizow ać (rys. 4), wym aga stw orzenia nowej kultury i wizji zarządzania (rys.5,6,7,8). K onieczność pow stania takiej nowej ery może być koniecznością ew olucyjną w epoce internetow ej, jest to jed n ak era dalszych etapów rozw oju elektronicznego biznesu i handlu, obecnie zaś wchodzim y w trzeci etap rozw oju e-com m erce - etap now ego przyśpieszenia rozw oju tech-nicznego ekonom icznego. Rozwój techniczny, jak ju ż w spom niano poprzednio rozw ija się znacznie lepiej niż rozwój ekonom iczny gospodarki cyfrow ej, także rozwój ilościow y korzystania z Internetu, chociaż w olniejszy niż przew idyw ał Don T apscott (rys.9) jest, jak na razie, niezagrożony, chociaż ju ż niebaw em w ejdziem y w erę dom inacji czynników ekonom iczny, a nie czynników zw iąza-nych z rozw ojem nauki i techniki.
S ieć D z ia ła ln o ść g o s p o d a c z a w s ie c i g lo b a ln ej W s z e c h stro n n e in s ty tu c je Z in te g ro w a n e o rg a n iz a c je W y so k o w y d a jn e z e sp o ły Skuteczne jednostki T e c h n o lo g ia - / r o d ł o p r z e m ia n C e le - z a ło ż o n e e f e k ty z m ia n C h a r a k te r p r z e m ia n y M iijd z y k o rp o ra c y jn c s y ste m y o b lic z e n io w e ^ K o rp o ra c y jn e — s tru k tu ra ln e s y ste m y in fo rm a ty c z n e « A p lik a c je d o w sp ó łp ra c y w r a m a c h i m ię d z y z e sp o ła m i ro b o c z y m i A p lik a c je m u ltim e d ia ln e d o in d y w id u a ln e g o w y k o rz y s ty w a n ia T w o rz e n ie i w zro st z a m o ż n o ś c i. R o zw ó j s p o łe c z n y Predefiniow anie z e w n ę trz n y c h relacji P rz e m ia n a s tru k tu r o r g a n iz a c y jn y c h in s ty tu c ji P r z e d e fm io w a n ie p ro c e s ó w g o s p o d a rc z y c h i te c h n ik p racy W z ro st w y d a jn o ś c i p ra c y i e fe k ty w n o ś c i n au k i
Działania Wyniki jako
sprzężenie zwrotne
Rys. 5. Strategie oparte o inżynierię wizji i kultury oraz sprzężenie zwrotne.
ra ’E Л ztя -o ~ с га N сл IWK IWK J2E
á
É
Zarządzanie przez ccle Ustanowienie celów ogólnych Osiągnięcie celów ogólnych CzasIndividual C o llectiv e C o llab o rativ e
D im en sio n D im ension D im ension
Intclectual D im ension Form al D im ension T he H um an C reativ ity P ersp ectiv e T he K now ledge O rganization P erspective T he K now ledge G lo b al/S u b g lo b al S tructures P erspective I he N ew D ecision S upport P erspective
T he New M anagem ent and O rganization C onstructs P erspective T he N ew G lobal Inieatives P erspective
T h e Individual T h e C orporate T he G lobal
Inform al B eh av io r C ulture C iv ilizatio n s
D im ension P erspective P erspective P erspective
Rys. 7. Nowa W ielowym iarowość w Zarządzaniu.
SU tciiiic S trategie M A N A G E M E N T A ND O R G A N IZ A T IO N S Y S T E M S P roactive Kcuctivc
Rys. 8. Nowe relacje w organizacjach i zarządzaniu a bazy na których podejm o-wane są decyzje. IN T E L L E C T U A L V ISIO N A R Y W IS H F U L \ V ISIO N A R Y 4 T H IN K IN G \ \ \ \ B U R E A U C R A T IC \ S O L U T IO N S \ \ O R IE N T E U \ 4 \ P R O C E S O R IE N T E » \ S T R U G G L IN G \ R E SE A R C H IN G \ C REATIVI.NG ОЛТА IN FO R M A TIO N K N O W L Ľ D G Ľ W IS tX )M D e m o n a n d Policy M a k i n i ; Basis
4 194 304 ООО 2 097 152 ООО I 048 576 ООО 524 2X8 ООО 264 144 ООО 131 072 000 65 536 ООО 32 768 ООО 16 384 ООО 8 192 000 4 096 ООО 2 048 ООО 512 000 256 ООО 128 0(H) 64 ООО 32 ООО 16 000 8 ООО 4 ООО 2 0(H) 1 ООО
Szacunkowa liczba uzytkownikow Internem (1983-2001). Źródło: Don Tapscott Rys. 9. Szacunkowa liczba użytkowników Internetu (1983-2001).
Źródło: Don Tapscott.
Jedyna praw dziw ą korporacją św iatow ą ery świadom ości system ow ej jest powstały 55.lat tem u RAND C orporation zatrudniający dzisiaj 1600 naukow ców z wielu dyscyplin (rys. 10) i rozw ijający się także w Europie. O statnio prow adzone były rozm ow y między Instytutem Badań System ow ych PAN i kierow -nictw a RAND Europe, oddziału RAND C orporation w Unii Europejskiej o w spółpracy w zam iarze tw orzenia zalążków ery św iadom ości system ow ej, także w Polsce, co w ym agać będzie ogrom nych zm ian w funkcjonow aniu pol-skiego społeczeństw a, państw a i gospodarki, co jak wiem y po praw ie 15.letniej ostatniej transform acji system ow o-ustrojow ej nie jest łatwe. A ktyw ne w łączenie się Polski w rozwój Unii Europejskiej może w tym zakresie przynieść wielkie, obustronne korzyści w perspektyw ie nie natychm iastow ej, lecz długoletniej, a więc zarów no usieciow ionej inteligencji ludzkiej i sztucznej, jak i przyszłej erze św iadom ości system ow ej opartej na cyfrow ej gospodarce, cyfrow ym pań-stwie i cyfrow ym społeczeństw ie.
P olitical scie n ce and in tern atio n al relations
13% Social sciences 6% A rts an d letters P olicy analysis 8% B eh av io ral scien ces 11% P hysical s c ie n c c s -5% L aw and b u sin ess ’ 10% N o d eg ree 1% M ath, ' o p eratio n s research , an d statisics 9% Life sciences 7% E n g in eerin g 8% C o m p u ter ** scie n ces 3% E co n o m ics 13%
Rys. 10. W ykształcenie wyższe według dyscyplin naukowych w RAND Corporation.
Czy ten zam ysł będzie pracą syzyfow ą czy efektyw ną pokaże ju ż niebaw em najbliższa historia Polski, m usim y jednak, jak najszybciej dokonać ogólno-polskiego przełom u w św iadom ości wszystkich Polaków, że bez edukacji i nauki na poziom ie św iatow ym przyszłość Polski jest nie do pozazdroszczenia (rys. 11,12). Jedno jest pew ne, że przed nami są W ielkie W strząsy Rozwojowe, realizacja trzeciego etapu rozwoju e-com m erce w Polsce nie będzie łatw a, choć ostatni gw ałtow ny w zrost w ielkości handlu elektronicznego, jaki miał m iejsce w 2002 roku, roku dużych trudności gospodarczych stw arza pew ną nadzieję. O statnie szacunki przeprow adzone prze firmę Visa International m ów ią o osią-gnięciu w 2002 roku wartości obrotów 150 m ilionów zł. w szeroko rozum ianym handlu elektronicznym (e-com m erce) w Polsce.
E d u k acy jn a g o spodarka
Z in teg ro w an e szkoły
W ysoko w y d ajn e ze sp o ły naukow e
E fektyw ne je d n o stk i
T e c h n o lo g ia - ź ró d ło p r z e m ia n C e le - za ło ż o n e e fek ty z m ia n
‘S ieć” (T h e N et)
M iedzy in sty tu cjo n aln e system y o b liczen io w e
In stytucjonalne stru k tu ra ln e system y in fo rm aty czn e
A plikacje d la w sp ó łp racy w ram ach i m iedzy zespołam i nau k o w y m i A plikacje m u ltim ed ialn e d o indy w id u aln eg o w y k o rzy sty w an ia
C h a r a k t e r p r z e m ia n y
U czenie się w celu jak n ajlep szeg o fun k cjo n o w an ia w ep o ce w iedzy i intelektu P rzcd efm io w an ie ze w n ętrzn y ch relacji O d m ia n a program ów nauczania P rzcd efin io w an ic planów zajęć i obszarów nau czan ia
W zrost w ydajności i efek ty w n o ści nauki
T ran sfo rm acja sy stem ó w zreo rg an izo w an eg o szk o ln ictw a. Ź ródło: D on T apscott Rys. 11. Transformacja systemów zreorganizowanego szkolnictwa.
Źródło: Don Tapscott.
Edukacja kreatywna
Edukacja progresywna
Edukacja stagnacyjna
•dukacja regresywna
Rys. 12. Nowa Piramida Edukacji dla Polski.
Edukacja ponadw yższa II stopnia
Edukacja ponadwyższa I stopnia Edukacja wyższa
Edukacja średnia
Ź ród ła
1. K. Ando, The Japanese Information Society. D ata/Kontor 73. Stockholm, 1973.
2. S. Bradley, J. Hausman, R. Nolon, Globalization, Technology and Competition. Harvard Busi-ness School Press, Boston, 1993.
3. E. de. Bono, New Thinking fo r the New Millenium. Penguin Books, 1999 London. 4. Burns. 100 Top Internet Mistakes., The M cGrow-Hill Comapanies, London. 5. M. Castells, The Internet Galaxy Oxford. U. Press 2001.
6 . J. Champy, Х -Engineering tlie Corporation. AOL Com. 2002 New York.
7. S. Davia, В. Davidson, 2020 Vision: Transform Your Business Today to Succeed in
Tomor-row 's Economy. Simon & Schuster, New York, 2001.
8 . E. Dyson, Wersja 2.0. Przepis na życie w epoce cyfrowej. Prószyński i S-ka, W arszawa, 1999. 9. W. Findeisen, (red.), Analiza systemowa Podstawy i metodologia. PWN, W arszawa, 1985.
10. P. Gray, M. Igbara, The Virtual Society. OPMS, 23, 6 . 1996.
11 .J. Gackenbach, (red.). Psychology and Internet. Academic Press, Boston, 1998. 12. B. Gates, Biznes szybki ja k myśl. Warszawa, 1999.
13. T. Goban-Klas, Media i komunikowanie masowe, PWN. Warszawa, 2000.
14. T. G oban-Klas, i P. Sienkiewicz, Społeczeństwo informacyjne: Szanse, zagrożenia, wyzwania. Wyd. Postępu Telekom ., Kraków, 1999.
15. M. Goliński, Globalization o f the world economy (in Polish). Company and Market, 2, 7, 19%. 16. A. Gore, Creating a G overnment that Works Better and Costs Less: Reengineering Through
Information Technology. Plume Books, W ahington, 1993.
17. J. G rodzicki, Edukacja czynnikiem rozwoju gospodarczego. Wyd. A. M arszalek, Toruń, 2000. 18. J. Kacprzyk, Wieloetapowe sterowanie rozmyte. WNT Warszawa, 2001.
19. J. Kacprzyk, and S. Zadrożny, A fu zzy querying interface fo r a w w w - serw er-based relational
DBMS, in: Fuzziness in Database M anagement System, P. Bose, J. Kacprzyk, eds. Physik-
Verlag. Heidelberg, 1997.
20. M. Kaku, Wizja czyli ja k nauka zmieni świat w XXI wieku, Wyd. Prószyński i S-ka. W arszawa, 2000.
21. R. Kulikowski, Analiza systemowa i je j zastosowanie. PWN, Warszawa, 1977.
22. S. Kwiatkowski. J. Sadlak, КС fo r Enterpreneurship throng H igher Education. WSP1Z W arszawa 2003.
23. S. Kwiatkowski, Ch. Stowe., КС fo r IP and IC. WSPIZ W arszawa 2001. 24. K. Mańczak, Badania Systemowe, Wyd. IBS PAN, W arszawa, 2001.
25. MC LEAD, Non - stop creativity and Inovation., The M cGraw-Hill Comp. 2002. Glasgow. 26. G. Probst, S. Raub, Kei Romliardt Managing Knowledge, J. Wiley 2000. London.
27. G. J. McDonald, Science fo r global insight. Vision for the 2 Iе century, I1ASA, Laxenburg, 1998. 28. Recommendations to the European Council. Europe and the global informution society
(B angem ann's Report, 25.05.1994.
29. A. Reinhardt, N. Majidi, the E-Biz Surprise Business Week. May 12, 2003.
31. R. Spector, Am azon.com .Wyd. Liber W arszawa, 2000.
32. P. Sienkiewicz, Analiza systemowa. Podstawy i zastosowania. Bellona, W arszawa, 1994. 33. A. Straszak, Cybernetyczny aspekt zarządzania, w: Metody cybernetyczne w zarządzani.
Materiały konferencji, W arszawa 22-26 kwietnia 1974. Ossolineum, Wroclaw, 1979,
34. A. Straszak, D ziedziny i przykłady zastosowań analizy systemowej, w: Analiza systemowa - Podstawy i metodologia, W. Findeisen, red. PWN. W arszawa, 1985.
35. A. Straszak, Zarządzanie w przestrzeni cybem etycviej, Firma i Rynek, 7, Szczecin 1998. 36. A. Straszak, The long term development in Poland under the impact o f the new global m
an-agement. infrastructure and technology, w: Modeling and Analyzing Economies in Transition
II, J. W. Owsitiski, red. Interface, Warszawa, 1998.
37. A. Straszak, Analiza systemowa na progu XXI wieku, w: Analiza Systemowa i Zarządzanie, K. M ańczak, red. Wyd. IBS PAN, W arszawa, 1999.
38. A. Straszak, Badania operacyjne i system owe a zarządzanie, w: Badania Systemowe, K. Mańczak, red. IBS PAN, W arszawa, 2001.
39. A. Straszak, The New e-Voting System f o r Scientific Boards Formation in Virtual Knowledge
Organizations fo r New UE Virtual Regions. IBS PAN, W arszawa 2003.
40. A. Straszak, Społeczeństwo Internetowe oparte na Wiedzy - Wielkie Wstrząsy Rozwojowe. Uniwersytet Szczeciński (w druku) 2003.
41. T. Szapiro, i R. Ciem niak, Internet - nowa strategia firm y. Difin, Warszawa, 1999.
42. P. M. Senge, The fifth discipline. The art and practice o f learning organization , Doubleday Publishing, 1990.
43. W. C. Symonds, Colleges in Crises. Business Week., 28 kwietnia 2003.Г, Wyd. Europejskie. 44. D. Tapscott, Digital Economy. M cG raw -H ill, New York, 1995.
45. The 2 / " century economy. Business week, Special issue, TIM E 91997 Special Report. W el-come to the Wired Word. Time, 149, 5, 1998.
46. F. Vogekstein, Mighty Amazon. FORTUNE. May 26, 2003. 47. www.rand.org
48. A. W ierzbicki, Integracja europejska w obliczu ery informacyjnej (postindustrialnej). IriSS Raporty, W arszawa, 1997.
49. E. J. Wilson, Investing the global information future. Futures, 1998.
50. N. W iener, Cybernetyka i społeczeństwo. Wyd. Książka i W iedza W arszawa, I960.
51. L. A. Zadeh, Some reflections on soft computing, granular computing, and their roles in the
conception, design and utilization o f information/intelligent systems. Soft-Computing, 2, 1998.
52. Г. Zasępy, Internet -fe n o m e n społeczeństwa informacyjnego. Wyd. Św. Paweł, Częstochowa, 2001.