Czesław Strzyżewski
Jankowo Dolne, st. 21, gm. Gniezno,
woj. poznańskie, AZP 49-35/146
Informator Archeologiczny : badania 27, 112-113
112 Okres nûwozytny
nionych łąkach, z licznym m aterialem ceram icznym naczyniowym na powierzchni. S ytua cja terenow a jednoznacznie w skazyw ała na istnienie tu ta j w okresie średniowiecza i nowo- żytności osadnictwa obronnego. W archiw aliach nie znaleziono informacji o dworach.
W wyniku przeprowadzonych badań o ch arak terze sondażowym uzyskano dane w ska zujące na istnienie przynajm niej dwóch faz użytkow ania obiektów. Pierw sza faza dotyczy dwóch mniejszych wzniesień, położonych bliżej rzeki, otoczonych całkowicie m okradłam i. Na jednym z nich ulokowano ok. 1400 r. drew niany dw ór otoczony palisadą. M ateriał ceram iczny naczyniowy wydobyty z w arstw w skazuje n a użytkow anie obiektu do ok. 1600 r. Na drugim wzniesieniu stw ierdzono występowanie ceram iki naczyniowej odpowia dającej chronologicznie opisanem u wyżej obiektowi, aczkolwiek w sondażowym wykopie i odw iertach nie uchwycono naw arstw ień kulturow ych. D ruga faza wiąże się z ulokowa nym na trzecim , najwyższym w zniesieniu dw oru, prawdopodobnie m urowanego, o czym świadczą wyorywane przez rolników liczne cegły i kam ienie. Wykop sondażowy pozwolił stw ierdzić istnienie negatywu fundam entu jakiegoś budynku i przylegąjącej doń szachu! - cowej dobudówki. Zakres prac nie pozwala n a dalej idące analizy i wnioskowania. N a podstawie uzyskanego m ateriału ceram icznego naczyniowego m ożna w stępnie datować obiekt na XVII w., kres jego istnieniu położy! pożar.
Pierwsze, drew niane założenie obronne należy wiązać z w ym ienianym w księgach sądowych brzeskich Jan e m z Janiszew a herbu Rola. Janiszew scy władali Janiszew em do pol. XVI w,, później wieś była własnością Kobielnickich h erbu Godziemba. Od pol. XV w. połowa wsi należała do S tanisław a z Lubrańca, prawdopodobnie z początkiem XVII w. cała sta ła się własnością tego rodu. Budowę m urowanego dw oru przypisać m ożna zapewne D ąm bskim (Dąbskim) h erbu Godziemba — jednej z najzam ożniejszych rodzin kiyawskich. W Janiszew ie znajdowałaby się kolejna, trzecia po L ubrańcu i Śmiłowicach ich siedziba na Kujawach.
Łącznie wykonano na trzech obiektach 261 odwiertów i przebadano wykopami po w ierzchnię 35 m2.
B adania będą kontynuow ane w przyszłym roku w celu pełniejszego rozpoznania zało żeń obronnych.
J a n k o w o D o ln e , St. 21 M uzeum Początków P ań stw a Polskie-g m . G n ie z n o , w o j. p o z n a ń s k i e go w G nieźnie
A Z P 4 9 -3 5 /1 4 6
Badania prowadził m gr Czesław Strzyżewski. Finansow ane przez K onserw atora Zabytków Archeologicznych na woj. poznańskie i M u zeum Początków Państw a Polskiego w Gnieźnie. C zw arty sezon ba dań, Zabudowa dw orska z późnego średniow iecza i czasów nowożyt nych, p u n k t osadniczy k u ltu ry pomorskiej, osada w czesnośrednio wieczna.
B adania skoncentrow ano na te re n ie ru in dw oru, którego fundam enty kam ienne z XVI w. były w ykorzystane w XVII i 1. poł. XVIII w. Założono 2 wykopy i 5 sondaży o łącznej powierzchni 127 m . W yeksplorowano ponad połowę gruzow iska dworu, spalone go ok. poł. XVIII w.
F u n d am en t m ial wymiary 8,12 {południowy zachód-pólnocny wschód) x 7,4-7,6 m, a grubość jego wynosiła 0,6-1,1 m. W ypelnisko w postaci przepalonej gliny, ziemi, spalone go drew na z kilku poziomów budowli, zapewne piętrowej, miało miąższość 2,4-2,54 m. W glinie spajającej kam ienie fundam entu znaleziono ułam ki cegieł gotyckich oraz kafli z końca XV w., w tym jeden z kopijnikiem trzym ającym tarczę z herbem Nałęcz. N ato m iast w zwalisku w n ętrza piwnicy dworu odkryto duże ilości ceram iki naczyniowej oraz kafle garnkow e i płytowe z XVII w., a wśród nich okazy z herbem Rawicz, ja k również ułam ki malowanych kafli z XVIII w. Wydobyto również fragm , naczyń szklanych, szyb okiennych, płytek posadzkowych i cegieł oraz kości zwierzęce i drewno. Znaleziono liczne
Inform ator Archeologiczny ИЗ
gwoździe, ćwieki, podkówki, noże, sprzączki, okucia, zawiasy i inne przedm ioty żelazne, osełki kam ienne, tarczkę-guz m iedzianą, fragm. fajki, ciężarek gliniany oraz 6 m onet miedzianych i fragm . szeląga srebrnego z XVII w. W dolnej części obiektu odsłonięto zary sy po siedm iu slupach drew nianych oraz pozostałości drew nianej podłogi obiektu z XV w.? z kam ieniem Żarnowym i szkieletem zwierzęcym. W pobliżu odkryto też fragm. wkopu z XVIII w. W sondażu 4 natrafiono na narożnik nowożytnego fundam entu kamiennego, którego nie eksplorowano.
W innych wykopach znaleziono liczne ułam ki kafli z 2. pol. XV w., a wśród nich obiekty zdobione motywami religijnymi (Samson zwyciężąjący lwa, kuszenie C hrystusa), scenam i rycerskim i i dworskim i, a głównie herbam i, w tym Porąj arcybiskupa i prym asa Ja n a G ruszczyńskiego (1464-1473), Habsburgów, Jastrzębiec, Korzbok, Łabędź, Wadwicz, Wie niaw a i Z arem ba. W ystąpiły rów nież u łam ki ceram iki k u ltu ry pom orskiej, a także z X1I-XIV w.
M ateriały znajdują się w M uzeum Początków P aństw a Polskiego w Gnieźnie. B adania będą kontynuow ane.
K ra s n y s ta w , s t. 100 U sługi Archeologiczne S tan isław Go-gm . lo c o , w o j. c h e łm s k ie lub Pow stańców W arszawy 3, m. 26 A Z P 8 3 -8 7 /— 22-100 Chełm
B adania prowadził m gr S. Golub (autor spraw ozdania), uczestniczyła m gr E. Sobczuk. K onsultant d r hab. I. Kutyłowska. Finansow ane przez Izbę Skarbow ą w Chełmie. Badania ratownicze. Pozostałości fosy z okresu późnego średniowiecza i czasów nowożytnych.
W związku z rozbudową Urzędu Skarbowego w K rasnym staw ie, ul. Rzeczna 5, zlokali zowanego w pobliżu zespołu pojezuickiego z XVH/XVIII w., zaistan iala możliwość przepro w adzenia ratowniczych badań archeologicznych.
Ze względu na m ałą powierzchnię do założenia wykopów, bliskość fundam entów budo wanego budynku z jednej strony i ziemnego kabla elektrycznego z drugiej, zastosowano m etodę szybową. Założono 3 małe wykopy: dwa 1,5 i 2 ш oraz jeden 3 x 1,5 m. Po natrafieniu w wykopie 3 (3 x 1,5 m) n a pozostałości fosy przedłużono go zakładając wykop За (2 x 1 m), aby uzyskać przekrój fosy i uchwycić ew entualnie jej zasięg, choćby w jednym k ierunku. Ogółem przebadano powierzchnię 12,5 m2.
Celem badań było uchwycenie fosy zaznaczonej n a XV III-wiecznych rycinach. Cel osiągnięto, pozyskując częściowy profil z dnem obiektu. J e s t to sztucznie przekopana fosa o rekonstruow anej głębokości 2,7 m. Została prawdopodobnie na tym odcinku jednorazo wo zasypana w zw iązku z jakąś niwelacją tego teren u — może w pobliżu starom iejskiego cypla prowadzono prace budowlane? Szerokość fosy je s t tru d n a do u stalen ia — w dolnej p artii mogła mieć ok. 5 m, w górnej 8-10 (są to bardzo przybliżone dane).
Z m ateriałów zabytkowych pozyskano między innym i: 334 fragm . ceram iki, 21 fragm. kafli, 31 fragm . szklą, 13 gwoździ żelaznych oraz 112 fragm . kości zwierzęcych. N a uwagę zasługują: fragm . por cela nowej figurki, 2 stopki od pucharków szklanych, fragm, kafla garnkowego, m iedziana miseczka oraz czaszka? konia.
Większość m ateriałów zabytkowych datow ać m ożna na XVII/XVIII w. Mniej licznie, ale w ystępują m ateriały naw et od XIII w,, liczniejsze są XV-XVI-wieczne do zupełnie współ czesnych.
Zabytki oraz dokum entację przekazano M uzeum R egionalnem u w K rasnym stawie. B adania nie będą kontynuow ane.
