Ewa Twarowska
Mały Płock, woj. łomżyńskie.
Stanowisko 2
Informator Archeologiczny : badania 13, 263-264
263
w y le w a m i w y c h y lo n y m i na z e w n ą tr z 1 k r a w ę d z ia m i p r o s t o ś c i ę t y m i , o o r n a m e n c ie d ro b n y c h żło b k ó w n a n a jw ię k s z e j w y d ę to ś c i b r z u é c a , lu b p o łą c z e n iu lin ii f a l i s t e j z ż ło b k a m i. D ru g i ty p n a c z y ń c h a r a k t e r y z u j e s i ę e e o w a to w y g ię ty m w y le w e m , k r a w ę d z ią u k o ś n ie ś c i ę t ą i p o w ie r z c h n ią s z o r s t k ą . Z a d o m ie s z k ę s c h u d z a ją c ą s łu ż y ł n a j c z ę ś c i e j ś r e d n i o z i a m i s t y p ia s e k . C e r a m ik a t a j e s t c h a r a k t e r y s t y c z n a d la s t a r s z y c h fa z w c z e s n e g o ś r e d n io w ie c z a . A n a lo g ic z n e f r a g m e n ty n a c z y ń w y s tą p iły w s ą s i e d n i e j p ó łz ie m ia n c e . P r ó c z te g o o d s ło n ię to w n ie j d u ż e s k u p is k o ż e la z n y c h n o ż y i s i l n i e s k o r o d o w a n y c h , tr u d n y c h do r o z p o z n a n ia p r z e d m io tó w ż e la z n y c h . W o b u z i e m i a n k a c h z n a le z io n e z o s ta ły p r z ę ś l i k i z łu p k u o w ru c k ie g o , s tw ie r d z o n o p o n a d to ś la d y po r o z w le c z o n y c h p a le n is k a c h . P o z a p ó ł z ie m ia n k a m i n a m a jd a n ie g r o du o d s ło n ię ty c h z o s ta ło k ilk a ja m o c h a r a k t e r z e g o s p o d a r c z y m ,
N a jc ie k a w ie j p r z e d s t a w i a j ą s i ę w y n ik i b a d a ń n a w a ła c h . K o n s tr u k c je d r e w n ia n e s tw ie r d z o n e z o s ta ły z a ró w n o n a w a le z e w n ę tr z n y m Jak i w e w n ę t r z n y m . D re w n ia n a k o n s t r u k c j a p i e r ś c i e n i a z e w n ę tr z n e g o p r z e d s t a w i a s i ę d o ś ć p r y m ity w n ie . B y ły to p o z io m o u k ła d a n e b ie r w io n a i p o d p a r te od w n ę t r z a g ro d u p io n o w y m i k o łk a m i. Im p o n u ją c o n a t o m i a s t p r z e d s ta w ia s i ę k o n s t r u k c j a w ału w e w n ę trz n e g o . O d s ło n ię ty z o s t a ł p ło t o z e w n ę tr z n y m lic u z s z e r o k ic h 2 0 -3 0 c m d e s e k o p o w ie r z c h n i le k k o w k lę s łe j. O p ie r a ły s i ę n a s iln e j k o n s t r u k c j i o k r ą g ły c h b ie r w io n u ło ż o n y c h p o z io m o i u k o ś n ie . C a ło ś ć n a c h y lo n a d o w n ę tr z y g ro d u - z a c h o w a ła s i ę do w y s o k o ś c i 1, 80 m .
O b ie k o n s tr u k c je w ałów n a le ż y w ią z a ć z p i e r w s z ą f a z ą fu n k c jo n o w a n ia g ro d u . P o je g o z n is z c z e n iu / p o ż a r / , w m i e j s c a c h is t n i e j ą c y c h ju ż lin ii o b w a ło w a ń ,u s y p a n o w a ły s ta n o w ią c e w y łą c z n ie n a s y p z ie m n y , o b ło ż o ny p ła s z c z e m k a m ie n n y m . U m o c n ie n ia te n a l e ż ą ju ż do d r u g ie j fa z y u ż y t k o w a n ia g r o d u . Na p o d s ta w ie w s tę p n e j a n a liz y m a t e r i a ł u z a b y tk o w e g o : e e r a m i k i , n o ż y ż e la z n y c h , p r z ę ś lik ó w z łu p k u o w ru c k ie g o - g r o d z is k o w K r z e s k u m o ż n a d a to w a ć n a VH1~XI w . S ta n o w isk o 7 - c m e n t a r z y s k o s z k ie le to w e P o ło ż o n e j e s t w o d le g ło ś c i 2 k m od g r o d z is k a n a w y r a ź n ie r y s u j ą c y m s i ę w t e r e n i e w z n ie s ie n iu . E k s p lo ro w a n o p o w ie r z c h n ię 16 m 2 / c m e n t a r z y s k o z n is z c z o n e w 9 5 % /. O d s ło n ię to 3 s z k i e l e t y . O r i e n t a c j a p ó łn o cn y z a c h ó d - p o łu d n io w y w s c h ó d i z a c h ó d -w s c h ó d . Z a ry s ó w ja m g ro b o w y c h n ie u c h w y c o n o . S z k ie le ty u ło ż o n e b y ły w p o z y c ji w y p ro s to w a n e j n a w zn ak z r ę k o m a w y c ią g n ię ty m i w z d łu ż tu ło w ia . Z n a le z io n o : m a ł e p a c io r k i z n i e b i e s k i e g o s z k ł a , p ionow o ż ło b k o w a n e , p a c i o r k i z p e s te k i je d e n d r e w n ia ny o r a z p o z ła c a n y m e d a lio n . C h ro n o lo g ię w s tę p n ie m o ż n a o k r e ś l i ć na o k r e s w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n y i n o w o ż y tn y /Х 1 -Х И , X V II/X V II w . / . MAŁY P Ł O C K U n iw e r s y te t W a r s z a w s k i w o j. ło m ż y ń s k ie I n s ty tu t A rc h e o lo g ii S ta n o w is k o 2 S S P " U n i v e r s i t a s " - Z a k ła d B a d a ń A rc h e o lo g ic z n y c h
264
B a d a n ia p r o w a d z iła m g r E w a T w a ro w s k a . F in a n s o w a ł W KZ w Ł o m ż y , P i e r w s z y s e z o n b a d a ń . P r2y g ro d o w a p ro d u k c y jn a o s a d a w c z e s n o ś r e d n io w ie c z n a X II-X III w .
G ró d i o s a d a p r z y g r o d o w a w M a ły m P ło c k u p o ło ż o n e -eą n a z a c h ó d od w s i M ały P ło c k / c z ę ś ć p o łu d n io w a w s i z k o ś c i o ł e m / w o d le g ło ś c i o k o ło 600 m o d d a w n eg o d w o ru . Z a jm u ją o n e z a c h o d n ią i p ó łn o c n o - z a c h o d n ią s k r a j n ą c z ę ś ć c y p la m o re n o w e g o w z n ie s ie n ia , o g r a n ic z o n e g o od p ó łn o c y 1 z a c h o d u d o lin ą r z e c z k i C e tn y . G ró d z a jm u je p ó łn o c n o -w s c h o d n i s k r a j c y p la - o s a d a o ta c z a go od s t r o n y w s c h o d n ie j i p o łu d n io w e j,.
U s ta lo n o n a p o d s ta w ie s z c z e g ó ło w e j i n w e n ta r y z a c ji p o w ie r z c h n io w e j, ż e o s a d a o b e jm u je c a łe p ie r w s z e w z n ie s ie n ie c y p la w y s o c z y z n y n a w s c h ó d o d g ro d u / a ż do ła g o d n e g o w c ię c ia d o lin y r z e c z n e j / , a n a p o łu d n ie n ie p r z e k r a c z a , a w c z ę ś c i p o łu d n io w o -w s c h o d n ie j n ie d o c h o d z i do d r o g i M a ły P ło c k -M é c iw u j e .
Z a ło ż o n o w y k o p n a o s i N -S /4 0 x 2 m j n a p ó łn o c n e j k u lm in a c ji s k a r p y w y s o c z y z n y o p a d a ją c e j w k ie r u n k u C e tn e j u r w i s k i e m n a w s c h ó d od g r o d z i s k a /o k o ło 30 m od n i e g o / . P o łu d n io w a c z ę ś ć w ykopu w k r a c z a na t e r e n d a w n e j d r o g i ł ą c z ą c e j g r o d z is k o z d w o r e m . O d k ry te w t r a k c i e p r a c n a w a r s t w i e n i a d r o g i i m a t e r i a ł z a b y tk o w y w s k a z u ją n a j e j w c z e s n o ś r e d n i o w ie c z n e p o ło ż e n ie . S tw ie r d z o n o , ż e w a r s tw a k u ltu r o w a o s a d y z o s t a ł a z n is z c z o n a w t r a k c i e o r k i , c o s p o w o d o w a ło , ż e o b ie k ty w y s tę p u ją z a r a z p o d z i e m i ą o r n ą . O d k ry to n a r o ż e p ó łn o c n o - z a c h o d n ie z ie m n ia n k i /o b i e k t 2 / z a g łę b io n e j o k o ło 90 c m w c a l e c z p a le n is k ie m u m ie s z c z o n y m w z a c h o d n im n a r o ż n ik u . W j e j o b r ę b ie z n a le z io n o c e r a m i k ę , k o ś c i z w i e r z ę c e , p r z ę ś l i k , 2 k a m ie n ie Ż a rn o w e i n ó ż ż e la z n y . W o b r ę b ie p a le n is k a i ob o k n ie g o w y s tą p i ł y d u ż e i l o ś c i ż u ż la ż e la z n e g o i s p a le n iz n y . Na p o łu d n io w y - z a c h ó d od t e j p ó łz ie m ia n k i z n a le z io n o 3 p a le n is k a o tw a r te /o b ie k ty 1, 3, 4 /,
w
tym je d n o z k a m ie n i o g ła d k ie j p o w ie r z c h n i z k o tlin k ą w Ś ro d k u /o b i e k t 4 / , w k tó r y c h o b r ę b ie r ó w n ie ż w y s tą p ił ż u ż e l ż e la z n y i s p a le n iz n a . P o d o b n y m a t e r i a ł w y s tą p ił w o d d a lo n y m o o k o ło 12 m na p o łu d n ie p a le n is k a 14 i 2 9 . P r z y p u s z c z a ć n a le ż y , ż e m a m y do c z y n ie n ia z m e t a l u r g i c z n ą o s a d ą p r o d u k c y jn ą , z a jm u ją c ą s i ę w y tw ó r c z o ś c ią z a s p a k a j a j ą c ą m i l i t a r n e i g o s p o d a r c z e p o tr z e b y g ro d u . D uża i l o ś ć i r ó w n o c z e s n e z a g ę s z c z e n ie o d k ry ty c h o b ie k tó w /4 3 o b ie k ty n a 80 m 2 / w ty m 1 o b ie k t m i e s z k a ln y , 8 p a le n is k z e ś l a d a m i m e t a l u r g i i ż e l a z a , ś la d y 24 słu p ó w i 11 o b ie k tó w - j a m , ś w ia d c z ą o in te n s y w n o ś c i o s a d n ic tw a n a b a d a n e j c z ę ś c i o s a d y . B a r d z o lic z n y m a t e r i a ł za b y tk o w y w p o s t a c i c e r a m i k i , k o ś c i z w ie r z ę c y c h i o ś c i r y b ic h o r a z ż u ż la ż e la z n e g o , n o ż y , b r z y tw y , g r o tu s t r z a ł y , p r z ę ś lik ó w i o s e łe k / m . i n . z łu p k u o w r u c k ie - g o / , w y ro b k ó w z k o ś c i i r o g u , f r a g m e n ty p r a ż n ic y i ż a r n a ś w ia d c z ą o b o g a c tw ie o s a d y .N a p o d s ta w ie u z y s k a n y c h m a t e r i a ł ó w , w s tę p n ie o s a d ę p r z y g r o d o w ą w M a ły m P ło c k u d a to w a ć m o ż n a n a Х Н -Х Ш w .
