pdf Polecane publikacje (201 KB)

nych: wytyczanie drogi do wiêkszego bezpieczeñstwa i bardziej zrów-nowa¿onego rozwoju. Bruksela, dnia 3.9.2020. COM(2020) 474 final. KRAMARSKA R., SZAMA£EK K. 2020 – Kopaliny podmorskie. [W:] Szama³ek K., Szuflicki M., Mizerski W. (red.), Bilans perspektywicz-nych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa: 415–422.

KUHN T., WEGORZEWSKI A., RÜHLEMANN C., VINK A. 2017 – Composition, Formation, and Occurrence of Polymetallic Nodules. [W:] Sharma R. (red.), Deep-Sea Mining. Res. Potent., Tech. Environ. Consi-derat., 23–64. Springer, Switzerland.

KULESZA-OWSIKOWSKA G. 1979 – Iron concretions from the Southern Baltic. Bull. Pol. Acad. Sci., 7 (3–4): 137–141.

KULESZA-OWSIKOWSKA G. 1981 – Studium mineralogiczno-ge-ochemiczne konkrecji ¿elazowo-manganowych Po³udniowego Ba³tyku. Arch. Mineralog., 37 (1): 149–211.

MANHEIM F.T. 1961– A geochemical profile in the Baltic Sea. Geo-chim. et CosmoGeo-chim. Acta, 25: 52–70.

MORGAN Ch. i in. (red.) 2010 – A geological model of polymetallic nodule deposits in the Clarion Clipperton Fracture Zone. ISA, Technical Study, 6, Kingston, Jamaica: 1–105.

MOJSKI J.E. (red.) 1989–1994. Mapa geologiczna dna Ba³tyku 1 : 200 000. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

PÊCHERZEWSKI K. 1972 – Wyniki wstêpnych badañ nad rozmieszcze-niem i sk³adem chemicznym konkrecji w Po³udniowym Ba³tyku. Zesz. Nauk. Wydz. Biologii i Nauk o Ziemi UG, Oceanografia, 1: 41–51. PIKIES R. 1990 – Mapa geologiczna dna Ba³tyku 1 : 200 000, ark. Basen Gotlandzki. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa.

RUDNICK R.L., GAO S. 2003 – Composition of the Continental Crust. [W:] Rudnick R.L. (red.), The Crust, 3, Elsevier.

RYABCHUK D., ZHAMOIDA V., GRGORIEV A., SERGEEV A. Yu., NEEVIN I.A. 2017 – Mineral Resources Extracion in the Russian Sector of the Baltic Sea and Impact of Underwater Mining on Geological Envi-ronment. Helcom Pressure 6–2017, (25–27.04.2017) VSEGEI, St. Peters-bursg Russia.

SAMOILOV I.V., TITOV A.G. 1922 – Ferromanganese Nodules from Bottom Sediments of the Black, Baltic, and Barents Seas, Trudy Geol. Mineral. Muzeya, 3: 25–112.

SZAMA£EK K. 2018a – Udzia³ Polski w pracach Miêdzynarodowej Organizacji Dna Morskiego. Prz. Geol., 66 (3): 185–188.

SZAMA£EK K. 2018b – Stan rozpoznania oceanicznych zasobów mine-ralnych. Prz. Geol., 66 (3): 189–194.

SZAMA£EK K., UŒCINOWICZ Sz., ZGLINICKI K. 2018 – Rare earth elements in Fe-Mn nodules from southern Baltic Sea – a preliminary stu-dy. Biul. Pañst. Inst. Geol., 472: 199–212.

SZAMA£EK K., SZUFLICKI M., MIZERSKI W. (red.) 2020 – Bilans perspektywicznych zasobów kopalin Polski wg stanu na 31.12.2018 r. PIG-PIB Warszawa. 475 s. + za³¹czniki mapowe.

SZEFER P., GLASBY G.P., KUNZENDORF H., GÖRLICH E.A., LATKA K., IKUTA K., ALI A. 1998 – The distribution of rare earth and other elements and the mineralogy of the iron oxyhydroxide phase in marine ferromanganese concretions from within Slupsk Furrow in the southern Baltic. Appl. Geochem., 13 (3): 305–312.

TROKOWICZ D. 1986 – Sk³ad mineralny i chemiczny konkrecji ¿elazo-wo-manganowych Ba³tyku Po³udniowego. Seminarium „Intermorego” RWPG. Badania sk³adu i warunków powstawania konkrecji ¿elazowo--manganowych Oceanu Spokojnego (27.10–1.11.1986). Kutna Hora, CSRS.

TROKOWICZ D. 1987 – Mineralnyj i chemiczeskij sostaw ¿elezo-mar-gancewych konkrecii czasti Baltijskogo moria. Inform. Bull. Ustaw Nerostnych, 1–2: 29–34.

TROKOWICZ D. 1994 – Geneza konkrecji Fe-Mn Morza Ba³tyckiego. Posiedzenia Nauk. Pañstw. Inst. Geol., 50 (2): 133–134.

TROKOWICZ D. 1998 – Genesis of Ferromanganese Nodule in the Bal-tic Sea. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 163: 5–61.

UŒCINOWICZ Sz. 2014 – Baltic Sea Continental Shelf. [W:] Chiocci F., Chivas A. (red..), Continental Shelves of the World, Their Evolution During Last Glacio-Eustatic Cycle. Geol. Soc. Mem., 41: 69–89. UŒCINOWICZ Sz., ZACHOWICZ J. 1991 – Objaœnienia do Mapy geo-logicznej dna Ba³tyku, 1 : 200 000, ark. £eba, S³upsk. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa: 1–55.

UŒCINOWICZ SZ. ZACHOWICZ J. 1994 – Objaœnienia do Mapy geo-logicznej dna Ba³tyku 1 : 200 000, ark.: Gdañsk, Elbl¹g, G³êbia Gdañ-ska. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa: 1–65.

VERESHCHAGIN O.S., PEROVA E.N., BRUSNITSYN, A.I., ERSHO-VA V.B., KHUDOLEY A.K., SHILOVSKIKH V.V., MOLCHANOERSHO-VA E.V. 2019 – Ferromanganese nodules from the Kara Sea: Mineralogy, geoche-mistry and genesis. Ore Geol. Rev., 106: 192–204.

WINTERHALTER B. 1966 – Iron-manganese concretions from the Gulf of Bothnia and the Gulf of Finland. Geoteknillisia julkaisuja, Geologinen tutkimuslaitos, 69: 1–77.

WINTERHALTER B., SIIVOLA J. 1967 – An electron microprobe study of the distribution of iron, manganese, and phosphorus in concretions from the Gulf of Bothnia, northern Baltic Sea. Comptes Rendus de la Societe Geologique de la Finlande, 39: 161–172

ZHAMOIDA V., GRIGORIEV A., GRUZDOV K., RYABCHUKD. 2007 – The influence of ferromanganese concretions forming processes in the eastern Gulf of Finland on the marine environment. [W:] Valliu H. (red.), Holocene sedimentary environment and sediment geochemistry of the Eastern Gulf of Finland. Geol. Surv. Fin., Spec. Pap., 45: 21–32. ZHONG Y., CHEN Z., GONZÁLEZ F.J., HEIN J.R., ZHENG X., Li G., LUO Y., MO A., TIAN Y., WANG S. 2017 – Composition and Genesis of ferromanganese depostis from the northern South China Sea. J. Asian Earth Sci., 138: 110–128.

Praca wp³ynê³a do redakcji 28.12.2020 r. Akceptowano do druku 5.03.2021 r.

168

widzenia badania osadów jurajskich moja lokalizacja by³a

lepsza, gdy¿ dawa³a dobry wgl¹d w nastêpstwo ska³ i ich

pe³niejszy profil. W efekcie wspólnie z Cyprianem

Kulic-kim uda³o nam siê zebraæ obszern¹ kolekcjê amonitów

jurajskich, precyzyjnie osadzonych w sukcesji od

najwy¿-szej jury dolnej (toarku) a¿ do granicy z kred¹.

Po powrocie do Polski, w trakcie sukcesywnego

opra-cowywania zespo³ów amonitów, szczególnie dolnej i

œrod-kowej jury, nieocenion¹ pomoc¹ s³u¿y³ Janusz Kopik.

Pierwszy artyku³ podsumowuj¹cy wyniki tych badañ

(Wierzbowski A., Kulicki C., Pugaczewska H., 1981 –

Fauna and stratigraphy of the uppermost Triassic and the

Toarcian and Aalenian deposits in the Sassenfjorden,

Spits-bergen. Acta Palaeont. Pol., 26) powsta³ dziêki du¿ej

pomocy Janusza Kopika, który udostêpni³ nam swoje

kolekcje do celów porównawczych. Mo¿e warto tu

wspom-nieæ, ¿e opisany w naszej pracy nowy gatunek amonita

nazwaliœmy jego nazwiskiem Harpoceras kopiki

Wierz-bowski et Kulicki. Gatunek ten, o wyraŸnej proweniencji

tetydzkiej, jest prawdopodobnie jednym z najstarszych

jurajskich amonitów (z prze³omu dolnego i œrodkowego

toarku) znalezionych na Spitsbergenie, a jego obecnoϾ

tutaj (nie w pe³ni jeszcze wykorzystana w pracach

nauko-wych) otwiera pole do nowych interpretacji

paleogeograficz-nych. Zebrana z kolei przeze mnie doϾ obszerna kolekcja

amonitów batonu i keloweju zosta³a opracowana póŸniej

dziêki du¿emu zaanga¿owaniu Janusza Kopika i

opubliko-wana wspólnie (Kopik J., Wierzbowski A., 1988 –

Ammo-nites and stratigraphy of the Bathonian and Callovian at

Janusfjellet and Wimanfjellet, Sassenfjorden, Spitsbergen.

Acta Palaeont. Pol., 33). Opisane w niej amonity borealne,

przede wszystkim z rodzaju Kepplerites (w tym nowy

gatu-nek K. birkelundae oraz z rodzajów Cadoceras,

Stenoca-doceras i Longaeviceras), okreœlaj¹ nastêpstwo poziomów

amonitowych w œrodkowej czêœci Spitsbergenu i

umo¿li-wiaj¹ szczegó³ow¹ korelacjê z profilami Wschodniej

Grenlandii i Syberii. Artyku³ ten do dzisiaj pozostaje jedn¹ z

naj-czêœciej cytowanych prac naukowych odnosz¹cych siê do

stratygrafii jury œrodkowej Spitsbergenu.

Po przejœciu na emeryturê Janusz Kopik nadal

pozosta-wa³ aktywny naukowo. W niewielkim pokoju w budynku

Pañstwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie

zgromadzi³ swoj¹ obszern¹ kolekcjê amonitów i literaturê

– w tym wiele unikalnych kopii starych prac

paleontolo-gicznych, z których zdarza³o mi siê korzystaæ. Tam te¿

powstawa³y jego ostatnie dzie³a. Odwiedzi³em go m.in.,

konsultuj¹c problem specjalnej grupy amonitów

Asphincti-tes – PolysphinctiAsphincti-tes z dolnego batonu z okolic

Czêstocho-wy, które sta³y siê przedmiotem póŸniejszej mojej

publikacji wspólnie z B.A. Matyj¹. Niestety, ze wzglêdów

zdrowotnych wizyty Janusza w instytucie stawa³y siê w

ostatnich latach coraz rzadsze. Kilka tygodni przed swoj¹

œmierci¹ przekaza³ ca³oœæ kolekcji faunistycznej do

Muzeum Geologicznego Pañstwowego Instytutu

Geolo-gicznego. Z odejœciem Janusza Kopika zakoñczy³ siê

wa¿ny etap w badaniach stratygrafii jurajskiej, nie tylko w

Polsce…

Andrzej Wierzbowski

Wydzia³ Geologii Uniwersytetu Warszawskiego

Pañstwowy Instytut Geologiczny – PIB

181

Przegl¹d Geologiczny, vol. 69, nr 3, 2021