Prace oryginalne
renata górska
1, Małgorzata Pietruska
2, elżbieta Dembowska
3,
Joanna Wysokińska-Miszczuk
4, Monika Włosowicz
5, Tomasz Konopka
6Częstość występowania chorób przyzębia
u osób w wieku 35–44 lat
w populacji dużych aglomeracji miejskich
Prevalence of Periodontal Diseases in 35–44 Year-Olds
in the Large Urban Agglomerations
1 Zakład chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Uniwersytetu Medycznego w Warszawie
2 Zakład chorób Przyzębia i Błony Śluzowej i Przyzębia Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku 3 Zakład Periodontologii Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie
4 Katedra i Zakład Periodontologii Uniwersytetu Medycznego w lublinie 5 Praktyka prywatna w Kielcach
6 Katedra i Zakład Periodontologii akademii Medycznej we Wrocławiu
Streszczenie
Wprowadzenie. Wskaźnik cPiTn służy ocenie częstości występowania wybranych objawów
periodontologicz-nych, a także kategoryzacji periodontologicznych potrzeb leczniczych. Polskie badania epidemiologiczne dorosłych Polaków z użyciem wskaźnika cPiTn przeprowadzono w 1987, 1995 oraz w 1998 i 2002 r.
Cel pracy. określenie częstości występowania i stopnia zaawansowania chorób przyzębia na podstawie wskaźnika
cPiTn u osób w wieku 35–44 lata oraz ustalenie potrzeb leczniczych z tego zakresu w badanej populacji miesz-kańców dużych aglomeracji polskich.
Materiał i metody. Badania prowadzono na terenie 6 miast wojewódzkich: Wrocławiu, lublinie, Warszawie,
Białymstoku, Kielcach, Szczecinie. Dla każdego metodą losowania dwuwarstwowego wyłoniono grupę 2 tysięcy osób w wieku 35–44 lat. na badania zgłosiła się następująca liczba osób: Warszawa – 194, Białystok – 163, Szczecin – 244, Kielce – 102, lublin – 133, Wrocław – 302. Łącznie zbadano zatem 1138 osób. Do badania użyto sondy 621 WHo. Badacze (specjaliści periodontolodzy) odbyli stosowną kalibrację.
Wyniki. Zdrowe przyzębie odnotowano tylko w 3 badanych miastach, tj. lublinie 3,76%, Wrocławiu 0,33%
i Szczecinie 4,51%. najgorszy stan przyzębia cPi = 4 stwierdzono u mieszkańców Warszawy 25,77%. najmniejszy odsetek osób niewymagających leczenia odnotowano w Kielcach, Białymstoku, Warszawie, lublinie, ale w tych miastach zaobserwowano najwyższy odsetek osób wymagających poprawy stanu higieny jamy ustnej, w tym profe-sjonalnego usunięcia złogów nazębnych – ok. 65%. nie zaobserwowano statystycznie znamiennych różnic między kobietami a mężczyznami, jeśli chodzi o odsetek osób ze zdrowym przyzębiem (cPi 0), z obecnością kamienia nazębnego (cPi 2) oraz z obecnością płytkich kieszonek (cPi 3). różnice występowały natomiast w grupie cPi 1 i cPi 4 w zależności od płci.
Wnioski. Periodontopatie są obecnie chorobami społecznymi w grupie dorosłych Polaków w wieku 35–44 lat.
Wskazują na to między innymi zaledwie 1% odsetek pacjentów bez objawów periodontologicznych rejestrowa-nych we wskaźniku cPi oraz ponad 16-procentowy odsetek osób z zaawansowanym zapaleniem przyzębia. Tylko 1% dorosłych Polaków nie wymaga działań profilaktyczno-leczniczych, ponad 12% wymaga jedynie instruktażu z zakresu higieny jamy ustnej i usunięcia płytki, prawie 23% instruktażu higieny jamy ustnej i skalingu naddzią-słowego, ponad 40% instruktażu higieny jamy ustnej oraz skalingu poddziąnaddzią-słowego, a ponad 16% kompleksowego leczenia periodontologicznego zapalenia przyzębia. Stan przyzębia dorosłych Polaków pogorszył się w odniesieniu do wszystkich wcześniejszych ogólnopolskich badań epidemiologicznych, w których wykorzystywano wskaźnik cPiTn. Stan przyzębia Polaków w wieku 35–44 lat jest jednym z najgorszych w europie. Dotychczas spełniono w Polsce dwa z trzech periodontologicznych celów zdrowia ŚoZ na 2010 r. dla osób dorosłych w wieku 35–44 lat (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 1, 19–27).
Słowa kluczowe: choroby przyzębia, zapalenia przyzębia, epidemiologia, urbanizacja.
Dent. Med. Probl. 2012, 49, 1, 19–27
Abstract
Background. The cPiTn index ist used to evaluate the frequency of some periodontal symptoms and to define
the periodontal treatment needs. Polish epidemiological investigations among adults with the use of cPiTn were conducted in 1987, 1995, 1998 and 2002.
Objectives. Defining the frequency and severity of periodontal diseases on the basis of cPiTn among 35–44 year
olds and determining periodontal treatment needs of the population of the large Polish urban areas.
Material and Methods. The investigations were carried out in 6 voivodship cities: Wrocław, lublin, Warsaw, Kielce
and Szczecin. For each city a group of 2 thousand people in the age of 35–44 years was chosen by the two level draw method. The following number of people arrived for evaluation:Warsaw – 194, Białystok – 163, Szczecin – 244, Kielce – 102, lublin – 133 and Wrocław – 302. on the whole 1138 people were examined. The 621 WHo perio-probe was used for testing. Periodontal researchers were calibrated appropriately.
Results. Healthy periodontium was observed only in three cities: in lublin 3.76%, in Wrocław 0.33% and in Szczecin
4.51%. The worst state of periodontium cPi = 4 was noted among the citizens of Warsaw – 25,77%. The smallest percentage of people not requiring any treatment was noted in Kielce, Białystok and Warsaw. The highest number of people needing oral hygiene instruction 65% and professional scaling was observed in lublin. Between males and females there were no statistical significant differences concerning the percentage of healthy periodontium (cPi = 0), with dental calculus (cPi = 2) and with shallow pockets (cPi = 3). Differences appeared in groups with cPi = 1 and cPi = 4, depending on sex.
Conclusions. currently periodontopathies are social diseases among adult Polish at the age of 35–44 years. only
1% with healthy periodontium: cPi = 0 and more than 16% people with advanced periodontitis: cPi = 4, confirm this situation (Dent. Med. Probl. 2012, 49, 1, 19–27).
Key words: periodontal diseases, periodontitis, epidemiology, urbanization.
W 1982 r. pod auspicjami Światowej organiza-cji Zdrowia (ŚoZ) wprowadzono na użytek badań epidemiologicznych wskaźnik periodontologicz-nych potrzeb leczniczych (cPiTn – community Periodontal index of Treatment needs) [6]. Służy on ocenie częstości występowania wybranych obja-wów periodontologicznych (krwawienia dziąsła po zgłębnikowaniu, obecności kamienia nazębnego, kieszonek od 3,5 do 5,5 mm oraz kieszonek przy-zębnych o głębokości przynajmniej 6 mm), a tak-że kategoryzacji periodontologicznych potrzeb leczniczych (instruktaż higieny jamy ustnej, usu-nięcie kamienia nad- i poddziąsłowego oraz kom-pleksowe leczenie zapalenia przyzębia). Wskaźnik ten był stosowany w większości krajów świata do oszacowania występowania tych łatwo rozpozna-walnych objawów, a głównie do określenia potrzeb w zakresie leczenia wraz z zakresem działań leczni-czo-profilaktycznych dla pacjenta, higienistki sto-matologicznej, lekarza dentysty i periodontologa. Baza danych w niigata University dotycząca wy-stępowania chorób przyzębia zawiera obecnie da-ne z 91 krajów dotyczące wartości kodów wskaźni-ka cPiTn w grupach wiekowych 15–19 lat, 35–44 lata i 65–74 lata [2]. na podstawie tego wskaźnika ŚoZ zdefiniowała również periodontologiczne ce-le zdrowia dla tych 3 grup wiekowych na 2010 r. [3]. Pierwsze polskie badania epidemiologiczne dorosłych Polaków z użyciem wskaźnika cPiTn przeprowadzono w 1987 r. pod nadzorem prof. dr. hab. Zbigniewa Jańczuka [4]. Badanie wykonano w 10 regionach kraju, w 3 środowiskach, na gru-pie 1380 osób w wieku 35–44 lat. Zdrowe przyzę-bie stwierdzono tylko u 1% badanych, krwawienie dziąsłowe też u 1%, obecność kamienia nazębnego
u 42%, kieszonek o głębokości 3,5–5,5 mm u 41% oraz kieszonek przyzębnych przynamniej 6 mm u 15% badanych. W związku z tym 1% wymagał tylko poprawy higieny jamy ustnej, 83% usunięcia złogów nazębnych i poprawy higieny jamy ustnej a 15% kompleksowego leczenia zapaleń przyzębia.
autorem wyników badań z 1990 r. prezento-wanych w bazie niigata jest Szatko [2]. W grupie 35–44 lat zbadano 664 osoby. Zdrowe przyzębie stwierdzono aż u 9% badanych, krwawienie dzią-słowe u 8%, obecność kamienia nazębnego u 58%, kieszonek o głębokości 3,5–5,5 mm u 19% oraz kieszonek przyzębnych przynamniej 6 mm u za-ledwie 6% badanych.
Kolejne polskie badania epidemiologiczne z wy-korzystaniem wskaźnika cPiTn przeprowadzo-no w 1995 r., a koordyprzeprowadzo-nował je prof. Z. Jańczuk [5]. Metodologia badania była identyczna jak w 1987 r. oceniono 1900 osób w wieku 35–44 lat. również wykazano poprawę stanu przyzębia w odniesie-niu do badania wyjściowego. i tak: zdrowe przy-zębie stwierdzono u 6,3% badanych, krwawie-nie dziąsłowe – 9,4%, obecność kamienia nazęb-nego – 50,1%, kieszonek o głębokości 3,5–5,5 mm – 27,4% oraz kieszonek przyzębnych przynajmniej 6 mm u 5% badanych. W związku z tym 9,4% wy-magało tylko poprawy higieny jamy ustnej, 77,5% usunięcia złogów nazębnych i poprawy higieny ja-my ustnej, a tylko 5% kompleksowego leczenia za-paleń przyzębia. odsetek osób bezzębnych w tym wieku wynosił 0,94.
Wyniki ostatnich ogólnopolskich badań pe-riodontologicznych z wykorzystaniem wskaźnika cPiTn wśród osób w wieku 35–44 lat opubliko-wano w 2003 r. [6]. Prowadzono je w latach 1998
i 2002 na grupie 833 osób z 16 województw kra-ju, z dwóch środowisk. Wyniki te znowu wskazu-ją na poprawę stanu przyzębia dorosłych Polaków. Zdrowe przyzębie stwierdzono aż u 14,1% bada-nych, krwawienie dziąsłowe – 23,1%, obecność ka-mienia nazębnego u 41,4%, kieszonek o głębokości 3,5–5,5 mm – 15,7% oraz kieszonek przyzębnych przynamniej 6 mm u zaledwie 2,2% badanych. Dlatego też 23,1% wymagało tylko poprawy higie-ny jamy ustnej, 57,1% usunięcia złogów nazębhigie-nych i poprawy higieny jamy ustnej, a tylko 2,2% kom-pleksowego leczenia zapaleń przyzębia. nastąpił jednak wyraźny wzrost odsetka osób bezzębnych, wynosił on bowiem 3,8.
celem pracy było określenie częstości wystę-powania i stopnia zaawansowania chorób przyzę-bia u osób w wieku 35–44 lat oraz ustalenie
po-trzeb leczniczych z tego zakresu w badanej popu-lacji mieszkańców dużych aglomeracji polskich.
Materiał i metody
Badania prowadzono na terenie 6 miast woje-wódzkich: Wrocławiu, lublinie, Warszawie, Bia-łymstoku, Kielcach, Szczecinie (ryc. 1). Dla każde-go z nich w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i administracji metodą losowania dwuwarstwo-wego wyłoniono grupę 2 tysięcy osób w wieku 35–44 lat. Dane te przekazano kierownikom ba-dań w poszczególnych województwach, aby za-prosili (listownie i telefonicznie) te osoby do wzię-cia udziału w badaniu w stacjonarnych gabinetach periodontologicznych. na badania zgłosiła się
na-Tabela 1. Stan przyzębia w zależności od regionu Polski oraz dla całej badanej populacji Table 1. Periodontal condition depending on the region of Poland in the investigated population
Zdrowe przyzębie (Healthy periodontium) cPio % Tylko krwawienie (Bleeding only) cPi 1 % Kamień nazębny (calculus) cPi 2 % Płytkie kieszonki (Shallow sockets) cPi 3 % głębokie kieszonki (Deep sockets) cPi 4 % liczebność (number) n Białystok 0,0 3,68 15,95 60,74 19,63 163 Kielce 0,0 3,92 27,45 50,98 17,65 102 lublin 3,76 33,83 32,33 18,8 11,28 133 Szczecin 4,51 15,16 17,62 45,49 17,21 244 Warszawa 0,0 5,15 23,71 45,36 25,77 194 Wrocław 0,33 23,51 34,11 24,5 17,55 302 ogółem (Total) 1,1 12,6 22,9 40,7 16,5 1138
Ryc. 1. Mapa Polski z
zaznaczony-mi zaznaczony-miastazaznaczony-mi objętyzaznaczony-mi badaniazaznaczony-mi
Fig. 1. Map of Poland with cities
included in the epidemiological investigation
stępująca liczba osób: Warszawa – 194, Białystok – 163, Szczecin – 244, Kielce – 102, lublin – 133, Wrocław – 302. Łącznie zbadano zatem 1138 osób. Pacjenci wyrazili zgodę na uczestniczenie w bada-niu i przetwarzanie uzyskanych danych, podpisu-jąc odpowiednie oświadczenia zatwierdzone przez komisje bioetyczne w poszczególnych uczelniach. Kryteriami wykluczenia były przeciwwskazania ogólne i miejscowe do badania periodontologicz-nego.
Do badania użyto sondy 621 WHo. Parodon-tologiczny zgłębnik (sonda) jest zakończony kulką o średnicy 0,5 mm, co umożliwiało dokładniejsze wyczucie nierówności powierzchni zęba, zwłasz-cza jego części korzeniowej. Powyżej kulki znajduje się białe pole odpowiadające głębokości kieszonki dziąsłowej (przyzębnej) do 3,5 mm. Taka bowiem głębokość w badaniach epidemiologicznych odpo-wiada jeszcze fizjologicznej kieszonce przyzębnej. Powyżej białego pola na granicy 3,5–5,5 mm, roz-ciąga się pole zabarwione na czarno i odpowiada patologicznej kieszonce dziąsłowej. Sonda perio-dontologiczna służy do pomiaru kieszonek o głę-bokości dochodzącej do 11,5 mm. Siła ucisku son-dą podczas badania nie powinna przekraczać 25 g. Dlatego przed przystąpieniem do badania powin-no się zorientować, jak określić tę wielkość. Pro-ponowany jest praktyczny test do ustalenia tej si-ły ucisku. Polega on na delikatnym wprowadzeniu końca zgłębnika pod paznokieć kciuka bez powo-dowania bólu. Jeżeli występuje ból podczas son-dowania kieszonki przyzębnej, tzn. że użyto zbyt dużej siły. Badaniem sondą określano głębokość kieszonki przyzębnej i jednocześnie wykrywano nierówności na powierzchni zęba.
Podczas wsuwania zgłębnika do kieszonki przyzębnej, owalne zakończenie zgłębnika prze-suwano po anatomicznej konfiguracji szyjki i ko-rzenia zęba. Do wykrycia kamienia poddziąsłowe-go używano najmniejszej siły, która pozwoliła na ruch zgłębnika po powierzchni zęba.
obecnością następujących objawów określano stan przyzębia dla każdego sekstantu.
0 nie ma żadnych objawów zapalnych (cPi-0); 1 obecność krwawienia przy delikatnym
zgłęb-nikowaniu (cPi-1);
2 obecność kamienia nad i /lub poddziąsłowego, lub nawisających wypełnień (cPi-2);
3 obecność patologicznych kieszonek przyzęb-nych od 3,5 do 5,5 mm głębokości (cPi-3); 4 obecność patologicznych kieszonek
przyzęb-nych 5,5 mm i głębszych (cPi-4);
odnotowanie wartości kodu 4 w danym stancie zwalniało od dalszego badania tego sek-stantu. Jeżeli najgłębsza kieszonka przyzębna zbadana w danym sekstancie była w granicach 3,5–5,5 mm głębokości, odnotowywano kod 3.
Je-śli nie stwierdzano głębszych kieszonek przyzęb-nych niż 3,5 mm, to obecność kamienia nad lub/i poddziąsłowego lub wypełnień nawisających określano kodem 2. Jeżeli zaś nie było głębszych kieszonek przyzębnych niż 3,5 mm ani kamienia nazębnego, ale występowało krwawienie z dziąseł podczas zgłębnikowania, to taki stan oznaczano kodem 1.
Wszyscy badający (3 lekarzy dla wojewódz-twa mazowieckiego, specjaliści wojewódzcy i po 3 lekarzy dla województw: dolnośląskiego, lu-belskiego, podlaskiego i zachodniopomorskiego oraz 2 lekarzy dla województwa świętokrzyskie-go) przeszli kalibrację w Zakładzie chorób Błony Śluzowej i Przyzębia Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Kalibrację prowadziła prof. dr hab. Jadwiga Banach – jedna z głównych wykonawców badań epidemiologicznych w 1987 i 1995 r.
Badania w poszczególnych ośrodkach przepro-wadzano w myśl zaleceń i kryteriów diagnostycz-nych rekomendowadiagnostycz-nych przez WHo [7]. Badania prowadzano w sztucznym oświetleniu, używając lusterka stomatologicznego oraz periodontome-tru. W poszczególnych sekstantach uzębienia oce-niano najwyższą wartość kodu cPi, a także odno-towywano liczbę zębów. W analizie statystycznej użyto testu c2, za istotne przyjmując p < 0,05.
Wyniki
W tabeli 2 i na ryc. 2 przedstawiono rozkład wartości wskaźnika cPi w poszczególnych mia-stach oraz ogółem w badanej populacji, a także w zależności od płci w wieku 35–44 lat. Z danych tych wynika, że zdrowe przyzębie odnotowano tylko w 3 badanych miastach, tj. w lublinie 3,76%, we Wrocławiu 0,33% i w Szczecinie 4,51%. najgor-szy stan przyzębia cPi = 4 stwierdzono u miesz-kańców Warszawy 25,77%. najwyższą wartość cPi obserwowano także w Białymstoku (19,63%), Kielcach (17,65%), Szczecinie (17,21%) i Wrocławiu (17,55%). najmniejszy odsetek osób niewymaga-jących leczenia odnotowano w Kielcach, Białym-stoku i Warszawie, a w lublinie zaobserwowano największy odsetek osób wymagających poprawy stanu higieny jamy ustnej, w tym profesjonalnego usunięcia złogów nazębnych (65%). nie zaobser-wowano statystycznie znamiennych różnic mię-dzy kobietami a mężczyznami, jeśli chodzi o odse-tek osób ze zdrowym przyzębiem (cPi 0), obecnoś- cią kamienia nazębnego (cPi 2) oraz obecnością płytkich kieszonek (cPi 3) (ryc. 3). różnice wy-stępowały natomiast w grupie cPi 1 i cPi 4 w za-leżności od płci (p = 0,001) (ryc. 4 i 5). gorszy stan przyzębia występował u mężczyzn.
Tabela 2. Porównanie dotychczasowych ogólnopolskich badań epidemiologicznych, w których wykorzystywano wskaźnik cPiTn Table 2. comparison of Polish epidemiological investigations up to date in which cPiT was used
roK n cPi 0
% cPi 1 % cPi 2 % cPi 3 % cPi 4 % Średnia z cPi0 (average with cPi0) Średnia z min. cPi1 (average with cPi1) Średnia z min. cPi2 (average with cPi2) Średnia z min. cPi3 (average with cPi3) Średnia z cPi4 (average with cPi4) Średnia sek. wy-łącz. (average exclu-ded) 1987 1380 1 1 42 41 15 0,7 4,3 4 1,5 0,3 1.1 1990 664 9 8 58 19 6 2,0 2,4 1,5 0,5 1,3 1,5 1995 1900 6,3 9,4 50,1 27,4 5 – – – – – – 1998 i 2002 833 14,1 23,1 41,4 15,7 2,2 1,8 – – – – – 2011 467 1,1 12,6 22,9 40,7 16,5 0,4 5,2 3,4 1,8 0,3 –
Ryc. 2. Porównanie stanu przyzębia między miastami Fig. 2. comparison of state of periodontium in different cities
zdrowe przyzębie
healthy perodontum tylko krwawieniaonly bleeding kamień nazębnydental calculus płytkie kieszonkishallow pockets głębokie kieszonkideep pockets 0 10 20 30 40 50 60 70 80 Lublin Wrocław Ogółem Białystok Warszawa Szczecin Kielce
Ryc. 3. Stan przyzębia u kobiet i mężczyzn w Polsce
Fig. 3. Periodontal condition of females and males in Poland
1,8 1,2 19,9 9,6 26,7 23,8 37,9 41,3 13,6 24,2 0 5 10 15 20 25 30 35 40 45 kobiety women mężczyźni men zdrowe przyzębie
Omówienie
Dotychczasowe wyniki badań potwierdzają, że periodontopatie są obecnie chorobami społecz-nymi w grupie dorosłych Polaków. Wskazują na to z jednej strony zaledwie 1,1% odsetek pacjentów bez objawów rejestrowanych we wskaźniku cPi, a z drugiej dowodzi tego ponad 16-procentowy odsetek osób z zaawansowanym zapaleniem
przy-zębia. Z analizy tej wynika, że tylko około 1% do-rosłych Polaków nie wymaga działań profilak-tyczno-leczniczych, ponad 12% wymaga jedynie instruktażu z zakresu higieny jamy ustnej i usu-nięcia płytki, prawie 23% instruktażu higieny ja-my ustnej i skalingu naddziąsłowego, ponad 40% instruktażu higieny jamy ustnej oraz skalingu poddziąsłowego, a ponad 16% kompleksowego le-czenia periodontologicznego zapalenia przyzębia.
Ryc. 4. Porównanie stanu przyzębia u kobiet między miastami
Fig. 4. comparison of state of periodontium of females in different cities
0 20 40 60 80 Lublin Wrocław Ogółem Białystok Warszawa Szczecin Kielce zdrowe przyzębie
healthy perodontum tylko krwawieniaonly bleeding kamień nazębnydental calculus płytkie kieszonkishallow pockets głębokie kieszonkideep pockets
Ryc. 5. Porównanie stanu przyzębia u mężczyzn między miastami Fig. 5. comparison of state of periodontium of males in different cities
0 20 40 60 80 Lublin Wrocław Ogółem Białystok Warszawa Szczecin Kielce zdrowe przyzębie
Jednocześnie nie zaobserwowano znacznych róż-nic w zależności od płci, z wyjątkiem większego zaawansowania zapaleń przyzębia u mężczyzn. realizacja tych działań wymaga współpracy higie-nistki stomatologicznej, lekarza dentysty pierw-szego kontaktu oraz wszystkich polskich specja-listów periodontologów. Wymaga to bezwzględnie opracowania programu profilaktycznego z jasnym podziałem zadań i algorytmem postępowania profilaktyczno-leczniczego dla higienistki stoma-tologicznej, lekarza dentysty pierwszego kontaktu oraz specjalisty periodontologa.
Wyraźnie gorszt stan przyzębia w odniesieniu do wszystkich wcześniejszych ogólnopolskich ba-dań epidemiologicznych, w których wykorzysty-wano wskaźnik cPiTn (tab. 3) jest szczególnie niekorzystny. Jest to pogorszenie nawet w odnie-sieniu do najstarszych badań z 1987 r. Pociesza-jąca jest natomiast obserwacja, że dorosły Polak w wieku 35–44 lat ma przeciętnie 26 zębów, a po-wodem utraty przeciętnie tylko dwóch zębów jest przeważnie próchnica. Być może jest zatem tak, że obecnie pacjenci rzadziej tracą zęby (także ze względów periodontologicznych), przez co ma-ją dłużej zachowane zęby z głębokimi kieszonka-mi wymagającykieszonka-mi przynajmniej leczenia niechi-rurgicznego. Tworzy to sytuację niebezpieczną dla zdrowia ogólnego, w której dorośli pacjenci dłużej i częściej mają aktywną zapalnie periodontopatię
(nieraz skąpoobjawową), której negatywne skutki dla zdrowia ogólnego są tak często współcześnie podnoszone. Mogą one występować u pacjentów o dekadę starszych [8].
Z przeprowadzonych badań wynika, że stan przyzębia Polaków w wieku 35–44 lat jest zdecydo-wanie gorszy w odniesieniu do takich krajów eu-ropejskich, jak Dania [9] i Węgry [2], a także Ma-dagaskaru [2] (tab. 4). najbardziej zbliżone wyniki do obecnych danych polskich spośród wszystkich zamieszczonych w niigata University zaobserwo-wano w Maroku w 1986 r. Zaskakujący jest nato-miast wynik iV narodowych Badań niemieckich Zdrowia Jamy Ustnej [10], gdyż przyniósł on naj-wyższy z opisanych odsetek kodów cPi 3 – 52% i cPi 4 – 21%. nawet to nie umniejsza znaczenia negatywnej oceny obecnego stanu zdrowia doros- łych Polaków. Szczególnie uwagę zwraca mała licz-ba osób ze zdrowym przyzębiem w rozumieniu wskaźnika cPiTn. W badaniach duńskich [9] kazano, że czynnikami najsilniej związanymi z wy-stępowaniem kieszonek o głębokości 3,5–5,5 mm był poziom edukacji (zależność odwrotnie propor-cjonalna) i nieregularność wizyt w gabinecie sto-matologicznym. Dowodzi to z pewnością znacze-nia czynników behawioralnych, które mogą być wspólnymi czynnikami ryzyka dla periodontopa-tii i chorób ogólnie z nimi związanych. Wymaga to dalszych badań w populacji polskiej.
Tabela 3. Porównanie wybranych światowych badań periodontologicznych z bazy danych w niigata University z
dotychcza-sowymi wynikami obecnie prowadzonych badań polskich
Table 3. comparison of selected international epidemiological investigations from the database of niigata University with
current results of Polish investigations Kraj i rok
(country and year)
n cPi 0
% cPi 1 % cPi 2 % cPi 3 % cPi 4 % Średnia z cPi0 (avera-ge with cPi0) Średnia z min. cPi1 (avera-ge with cPi1) Średnia z min. cPi2 (avera-ge with cPi2) Średnia z min. cPi3 (avera-ge with cPi3) Średnia z cPi4 (avera-ge with cPi4) Średnia sek. wyłącz. (avera-ge exc-luded) Maroko (Marocco) 1986 391 3 5 31 40 16 0,8 5,2 3,9 2,2 0,3 0 Słowacja (Slovakia) 2000 147 8 5 44 29 15 0,8 5,2 4,8 2,7 1,7 0 Dania (Denmark) 2000 i 2001 762 8 16 41 29 6 2,4 3,6 1,6 0,9 0,1 0 Węgry (Hungary) 2000 i 2001 833 7 8 61 22 3 1,2 4 2,7 0,6 0,1 0,8 Madagaskar (Madagascar) 2002 1386 8 6 67 17 3 1,2 4,1 3,2 0,5 0,1 0 niemcy (germany) 2005 904 1 12 14 52 21 – – – – – – Polska (Poland) 2011 467 1,1 12,6 22,9 40,7 16,5 0,4 5,2 3,4 1,8 0,3 –
W tabeli 4 porównano periodontologiczne ce-le zdrowia ŚoZ na 2010 r. dla dorosłych w wieku 35–44 lat [3] z dotychczasowymi wynikami opisy-wanych badań. na podkreślenie zasługuje fakt, że dwa z trzech tych celów zostały już zrealizowane. Wynika to z poprawy liczby zachowanych zębów w tym wieku. Mediana liczby zębów w tej grupie wynosiła 26 (najwyższa w Warszawie i Szczecinie – 28, najniższa w Kielcach 24). nie spełniono ce-lu dotyczącego średniej liczby sekstantów z naj-głębszymi kieszonkami przyzębnymi. różnica ta nie jest jednak duża – pod względem średniej licz-by sekstantów z cPi4 Polska nie odbiega obecnie znacząco od krajów europejskich. należy jednak podkreślić, że liczba osób w Polsce wymagających kompleksowego leczenia periodontologicznego (cPi4 – 16,5%) jest bardzo duża. ŚoZ zakładało na 2000 r, że takich osób nie będzie więcej niż 5%. cel ten udało się uzyskać na koniec XX w., a obecnie jest on przekroczony trzykrotnie. Stawia to szcze-gólnie trudne zadania przed specjalistami, którzy są najlepiej przygotowani do leczenia najbardziej zaawansowanych zapaleń przyzębia. Spełnienie te-go celu musi wiązać się ze wzrostem liczby
leka-rzy nabywających tę specjalność, a także zainte-resowaniem wszystkich periodontologów stanem zdrowia przyzębia dorosłych Polaków. Wymaga to dotarcia z przekazem pisemnym i ustnym do wszystkich czynnych zawodowo specjalistów i ta-kie działania będą podejmowane.
Z przeprowadzonych badań wynika, że: 1) periodontopatie są obecnie chorobami spo-łecznymi w grupie dorosłych Polaków w wieku 35–44 lat. Wskazują na to m.in. zaledwie 1% pa-cjentów bez objawów periodontologicznych reje-strowanych we wskaźniku cPi oraz ponad 16% odsetek osób z zaawansowanym zapaleniem przy-zębia,
2) stan przyzębia dorosłych Polaków pogor-szył się w odniesieniu do wszystkich wcześniej-szych ogólnopolskich badań epidemiologicznych, w których wykorzystywano wskaźnik cPiTn,
3) stan przyzębia Polaków w wieku 35–44 lat jest jednym z najgorszych w europie,
4) dotychczas spełniono w Polsce dwa z trzech periodontologicznych celów zdrowia ŚoZ na 2010 r. dla osób dorosłych w wieku 35–44 lat.
Piśmiennictwo
[1] ainamo J., Barmes D., Beagrie g., cutress T., Martin J., Sardo-infirri J.: Development of the World Health or-ganization (WHo) community periodontal index of treatment needs (cPiTn). int. Dent. J. 1982, 32, 281–291. [2] WWW.dent.niigata-u.ac.jp
[3] Banach J.: co z realizacją periodontologicznych celów zdrowia Światowej organizacji Zdrowia do 2010 roku w Polsce? Dent Med. Probl. 2002, 39, 9–12.
[4] Jańczuk Z.: Stan narządu żucia polskiej populacji. PaM, Szczecin 1990.
[5] Jańczuk Z.: Stan narządu żucia polskiej populacji. nowa Stomatol. 1997, 2, 3, 45–49.
[6] iwanicka-Frankowska e., Wierzbicka M., Szatko F., Pierzynowska e., Zawadziński M.: Stan zdrowia jamy ustnej polskiej populacji osób dorosłych w wieku 35–44 lat w latach 1998–2002. Stomatol. Współ. 2003, 10, 5, 9–14. [7] World Health organization. oral health surveys – basic methods. geneva, 4th edn. 1997.
[8] raport Konsultanta Krajowego ds. Periodontologii w roku 2009.
[9] Krustup U., Petersen Pe.: Periodontal conditions in 35–44 and 65–74-years-old adults in Denmark. acta od-ontol Scand. 2006, 64, 65–73.
[10] institute of german Dentists: The Fourth german oral Health Study (DMS iV), 2005.
Tabela 4. Porównanie periodontologicznych celów zdrowia ŚoZ na 2010 dla dorosłych w wieku 35–44 lat z
dotychczasowy-mi wynikadotychczasowy-mi obecnie prowadzonych badań polskich
Table 4. comparison of periodontal health aims of WHo for 2010 for 35–44 year old people with current results of Polish
investigation
cele zdrowia ŚoZ na 2010
(The aim of WHo for 2010) Wyniki obecnych badań polskich(Polish investigations) cel i
(i aim) nie więcej niż 2% bezzębnych spełniony cel ii
(ii aim) 90% z minimum 20 czynnościowo wydolnymi zębami spełniony cel iii
Adres do korespondencji:
renata górska
Zakład chorób Błony Śluzowej i Przyzębia iS WUM ul. Miodowa 18
00-246 Warszawa tel./faks: 022 831 21 36 e-mail: sluzowki@o2.pl
Praca wpłynęła do redakcji: 30.12.2011 r. Po recenzji: 26.01.2012 r.
Zaakceptowano do druku: 31.01.2012 r. received: 30.12.2011
revised: 26.01.2012 accepted: 31.01.2012
