Odpowiedzialność wychowawcza rodziców w konfrontacji użytkowania mediów przez dzieci i młodzież

(1)

Kazimierz Ostrowski

Odpowiedzialność wychowawcza

rodziców w konfrontacji

użytkowania mediów przez dzieci i

młodzież

Nauczyciel i Szkoła 1-2 (22-23), 194-202

(2)

Kazimierz Ostrowski

Odpowiedzialność wychowawcza rodziców

w konfrontacji użytkowania mediów przez dzieci

i młodzież

Dzisiaj upow szechnianie i rozwój telewizji oraz innych now ych m ediów spow o dow ało znaczne zm iany w kodach percepcji i rozw oju poznaw czym dziecka. P o nadto kom puteryzacja obecnie niem alże pow szechna, w spom aga czynności um y słowe dziecka, w pływ a bardzo w yraźnie na jeg o poznaw cze funkcjonowanie. Obok oczywiście niewątpliwych intelektualnych korzyści, jakie telewizja i inne now e mass m edia dostarczają m łodem u człow iekow i nie m ożna nie dostrzegać rów nież po tencjalnych zagrożeń, ja k ie one stw arzają, przejaw iające się m. in. w zakłócaniu praw idłowego rozw oju biopsychospołecznego jed n o stk i1.

Zgodnie z koncepcją poznaw czą, u czeń jest sam odzielnym podm iotem , który jest ciekaw św iata i w zw iązku z tym przyjm uje postaw ę badaw czą w obec rzeczyw i stości2. Jednakże postaw a ta m oże odznaczać się rów nież selektyw nością recepcji treści m edialnych, tw orząc niekorzystne system y sym boliczne o niepożądanym potencjale w ychow aw czym . W efekcie, nierzadko zauw ażyć m ożna określone w zory zachow ań preferujące nihilizm , jak o niczym nieograniczoną kulturę w arto ści. Szczególnie w okresie rozw ojow ym m łodzieży gim nazjum , kultura ta m oże przybierać form ę buntu w obec św iata dorosłych, udow adniania kultu siły lub ne gow ania prospołecznych norm zachow ań. W przypadku pracy szkoły następuje tu pedagogiczne zderzenie utrwalonych kulturow o przekonań pom iędzy uczniem a nauczycielem . O grom ną rolę w przyw racaniu ładu pedagogicznego w kw estiach spornych i konfliktowych spełniająobok nauczycieli, rodzice.

Tak w ięc odpow iedzialność w ychow aw cza rodziców w konfrontacji użytkow a nia mediów przez dzieci i m łodzież stanowi w ażny elem ent ciągłości oddziaływ ań pedagogicznych, który pow inien być rów noległym uzupełnieniem i w sparciem poczynań w ychow aw czych nauczyciela.

W tym kontekście prezentuję poniżej badania w łasne (sondaż diagnostyczny) dotyczące kontroli rodzicielskiej w obec dziecka w aspekcie użytkow ania mediów. Procedurę badaw czą przeprow adzono w styczniu 2004, na terenie bydgoskiego

1 J. Izdebska, Rodzina. Dziecko. Telewizja, Białystok 1996, s.44.

2 W. Strykowski, Szkoła współczesna i zachodzące w niej procesy, [W:] W. Strykow ski, J. Strykow ska, J. Piclachow ski, K om petencje nauczyciela szko ły w spółczesnej, Poznań 2003, s.60.

(3)

Kazim ierz Ostrowski - Odpowiedzialność w ychowawcza rodziców w

195

osiedla (O sow a G óra) w śród rodziców, których dzieci uczęszczają do dw óch ist niejących tutaj zespołów szkół (zespoły utw orzone ze szkoły podstaw ow ej i gim nazjum ; ZS nr27 i ZS nr24). Zm ienne niezależne określone zostały poprzez kryte rium w ieku rozw ojow ego (zm ienna I - uczniow ie szkoły podstaw ow ej; zm ienna II - uczniow ie gim nazjum ) oraz kryterium w ykształcenia badanego rodzica (zm ienna III - w ykształcenie zaw odow e; zm ienna IV - w ykształcenie średnie; zm ienna V - w ykształcenie w yższe). Zm ienne zależne natom iast zaw ierają się w procentow ym zestaw ieniu opinii respondentów w św ietle zagadnień dotyczących pytań ankiety. Istotność różnic pom iędzy zm iennym i w eryfikow ana była za p om ocą nieparam e trycznego testu chi - kw adrat3.

Tabela 1. Czy pozw ala Pani/Pan sw ojem u dziecku na korzystanie z TV i kom putera?

Odpowiedzi Ogółem Rodzice posiadajcy dzieci w szkole W y k s z t a ł c e n i e podstawo wej (zm.I) gimnazjum (zm.II) zawodowe (zm.IIl) średnie (zm.IV) wyższe (zm.V) 00 1,9 1,7 2 J --- U7 3,4 (b) 61,7 61,7 61,7 44,4 61,1 73,3 ( 0 33,6 33,3 34,1 44,4 35,6 23,3 (<D 2,8 3,3 2,1 11,2 1,6

---(Dane w % ; N = 187)

(a) praktycznie zaw sze, bez ograniczeń starając się nie ingerować w zainteresow ania m edialne swojego dziecka,

(b) o odpow iednich porach dnia uznanych przez Panią/ Pana za właściwy czas do korzystania z mediów, (c) prawie zawsze - jeśli dziecko nie sprawia problemów wychowawczych i prosi o użytkowanie telewizji lub k o m p u tera,

(d) trudno mi powiedzieć.

O gólnie rodzice starają się zapew nić w łaściw ą kontrolę nad użytkow aniem m ediów przez dzieci (61,7% ). W yznaczają odpow iednie pory kontaktu z m ediam i, co je s t pozytyw nym sym ptom em ingerencji na rzecz korzystania i norm ow ania czasu w olnego. Zarów no w gim nazjum ja k i w szkole podstaw ow ej proces ten przybiera zbliżony charakter. N atom iast istotną różnicę opinii zauw ażyć m ożna pom iędzy zm ie n n ą lll i V w odpowiedzi b (różnica istotna statystycznie dla a=0,01; X 2ob|.= 7 ,l> X 2dr(|=6,635). Św iadczy to o tym , iż rodzice z w ykształceniem zaw o dow ym w znacznej części (44,4% ), praktycznie nie ingerują w kontakty m edialne sw oich pociech. M oże to być spow odow ane niskim stopniem św iadom ości doty czącym zagospodarow ania czasu wolnego. Pozostaw iona zostaje tutaj zbytnia paj- docentryczność w układzie stosunków w ychow aw czych w sytuacjach nie spra w iania problem ów przez dzieci badanych.

W iększość respondentów niezależnie od w ykształcenia i kryterium w ieku sw oje go dziecka uznała, że ich pociecha „raczej nie” lub „nie” przejm uje do w łasnego zachow ania negatyw nych w zorów przedstaw ianych w telew izji, internecie itp.

(4)

1 9 6 Nauczyciel i Szkoła 1-2 2004

T a b e la 2. J a k P a n i/P a n s ą d z i, c z y P a n i/P a n a d z ie c k o m o ż e p rz e jm o w a ć d o w ła s n e g o z a c h o w a n ia n e g a ty w n e w z o ry p rz e d s ta w ia n e w te le w iz ji, In te rn e c ie , n a g ra n ia c h m u z y c z n y c h itp .?

Odpow iedzi Ogółem

R odzice posiadający dzieci w szkole W y k s z t a ł c e n i e p odstaw o wej (zm .l) gim nazjum (zm .Il) zawodow e (zm .III) średnie (zm .IV ) wyższe (zm .V) (a) 38,3 43,3 32,0 50,0 35,6 50,0 (b) 18,7 13,3 25,5 22,2 15,3 10,0 (c) 14,0 18,3 8,5 11,2 11,9 20,0 (d) 19,6 16,7 23,4 11,2 23,7 16,7 (e) 9,4 8,4 10,6 5,4 13,5 3,3 (D a n e w % ; N - 187)

a ) raczej n ie, p o n ie w a ż m o je d z ie c k o k ieru je się w łasn y m ro zsą d k iem i w s k a z ó w k a m i ro d zic ó w , b) n ie ,

c ) t a k ,

d ) tak i m o ż e to b y ć w z m a c n ia n e p rz e z g ru p ę ró w ieśn ic zą , e ) tru d n o m i p o w ie d z ie ć .

Z auw ażyć m ożna tutaj w ystąp ien ie tradycyjnego kom ponentu p sy ch o lo g iczn eg o z pogranicza teorii dysonansu p ozn aw czego. Teoria ta d ow od zi, ż e lud zie skłonni są szukać uzasadnień, aby zm n iejszy ć n ap ięcie zw iązan e z posiadaniem dw óch n iespójnych postaw . W tym przypadku dorosły tłum aczyć m oże sob ie, że je g o w pływ rodzicielski a tym samym ukształtowany pod tym w zględem rozsądek dziecka jest siln iejszy an iżeli negatyw n y w zór przekazu m ed ialn ego. D oro sły na pew n o bierze pod uw agę inne m o żliw o ści w p ły w u m ediów le c z deklaracja „raczej n ie ” jest dla niego korzystniejsza. G dyby przyznał się do tezy o przejm ow aniu n egatyw 

nych w zorów przez je g o dziecko, nastąpiłoby ob n iżen ie je g o rangi rodzicielskiej w kw estii spraw ow ania kontroli nad synem czy córką. Z jaw isk o to potw ierdzone zostało odp ow ied ziam i respondentów na pytanie ósm e sondażu.

T a b e la 3. D o k tó re j g o d z in y n a jp ó ź n ie j p o z w a la P a n i/P a n k o r z y s ta ć s w o je m u d z ie c k u z te le w iz ji lub I n te r n e tu w d n ia c h n a u k i s z k o ln e j? Odpowiedzi Ogółem Rodzice posiadający dzieci w szkole W y k s z t a ł c e n i e podstaw o wej (zm .l) gimnazjum (zm .Il) zawodow e (zm .III) średnie (zm .IV ) wyższe (zm .V) (a) 17,6 28,3 4,2 11,1 27,2 3,4 (b) 46,7 51,7 40,4 55,5 35,6 66,6 (c) 30,1 16,6 42,6 16,7 32,2 26,6 (d) 2,8 1,7 6,4 5,6 3,4 3,4 (c) 2,8 1,7 6,4 11,1 1,4 ---(D a n e w % ; N = 187)

a ) je ś li d z ie c k o o d ro b i lekcje i z a ch o w u je się w ła ściw ie to m a c z as d o 2 0 .00 b ) je ś li d z ie c k o o dro b i lekcje i z a ch o w u je się w ła ściw ie to m a c z as do 2 1 .0 0 lub 2 2 .0 0 c ) je ś li d z ie c k o o d ro b i lek c je i z a ch o w u je się w ła ś c iw ie to m a c z as d o 2 3 .0 0 . W n iek tó ry ch p

r z yadp ka c h ( in te re s u ją c y film , c ie k a w a g ra lu b n o w a g ra k o m p u te ro w a ) z e z w a la m n a p rz e d łu ż e n ie k o rz y s ta n ia z m ed ió w n ie p ó źn iej n iż d o pó łno cy,

d ) p ra k ty c z n ie nie k o n tro lu ję m o je g o d z ie c k a w ty m z a k re s ie ,

e ) u w a ż a m , że n a jle p s z a d la m o je g o d z ie c k a je s t s a m o rc g u la c ja o rg a n iz m u . Ja k się z m ę c z y to sam o z a śn ie b e z in g ere n c ji ro d zicó w .

(5)

Kazimierz Ostrowski - Odpowiedzialność w ychowawcza rodziców w

197

Jak ilustruje tabela 3, w ujęciu ogólnym troska rodziców o praw idłow y w ypoczy nek nocny ich dzieci w dniach nauki szkolnej przedstaw ia się w łaściw ie. N ato m iast zauw ażyć m ożna rozbieżność w ychow aw czą w tym w zględzie biorąc pod uw agę kryterium w ieku. M łodzież gim nazjum w porów naniu do uczniów szkół podstaw ow ych (odpow iedź b; różnica istotna statystycznie pom iędzy zm iennym i 1 i II dla a= 0 ,0 1 ; Х 2оЫ= 1 1,4> X2d|.(|)=6,635) niepokojąco późno udaje się na spo czynek nocny (użytkow anie m ediów ) w dniach nauki szkolnej. Jak dow odzi prak tyka szkolna następstw em takich zachow ań je s t najczęściej senność uczniów na lekcjach, obniżony próg uw agi, niem ożność w łaściwej koncentracji, znaczna draż- liw ość i nerw ow ość w stosunku do otoczenia. Pom im o „pozornej dorosłości” uczniów gim nazjum stanowi to niekorzystny akcent stosunków w ychow aw czych w badanych rodzinach.

Tabela 4. Czy zdarza się Pani/Panu ukarać dziecko (gdy stw arza problem y w ychow aw cze) przez zakaz korzystania z telew izji i kom putera w w yznaczonym czasie?

Odpowiedzi Ogółem Rodzice posiadąjcy dzieci w szkole W y k s z t a ł c e n i e podstawo wej (zm.l) gimnazjum (zjn.ll) zawodowe (zm.III) średnie (zm.IV) wyższe (zm.V) (a) 31.8 30,0 34,0 22.2 38,0 23.3 (b) 8,4 8.3 8.5 IM 8,5 6,7 (c) 15.9 11,7 21.3 16.7 18,6 10.0 Cd) 43.0 48.3 36,2 50.0 33.9 56.7 (c) 0,9 1.7

---

--- --- 13,3 (Dane w %; N = 187)

a) tak i uważam, że je st to bardzo dobra metoda,

b) tak, lecz uw ażam , że nie je st to dobra metoda, jednak na rozm owy w ychow aw cze brakuje mi po prostu czasu,

c) nic,

d) bardzo rzadko, stosuję raczej częste rozm owy wychowawcze. Staram się dotrzeć do dziecka poprzez zrozum ienie i przekazyw anie doświadczeń,

e) tak i jeżeli to nie poskutkuje, m ogę posunąć się naw et do kar cielesnych.

W św ietle pytania czw artego ankiety rodzice w w iększości zastępują kary w y chow aw cze em patycznym stosunkiem do dziecka w yrażającym się częstym i rozm ow am i dotyczącym i zrozum ienia i przekazyw ania dośw iadczeń w obrębie zaistniałych problem ów w ychow aw czych. U w ażam , że je s t to najbardziej opty m alne i pożądane podejście w ychow aw cze, szczególnie w aktualnej sytuacji spo łecznej, charakteryzującej się ogólną pauperyzacją, brutalizacją stosunków m ię dzyludzkich oraz zaburzeniam i tradycji rodzinnych. N ie należy przy tym zapom i nać, że jeżeli chodzi o tradycje to uległy one przem ianom , g dyż zaw arte w nich

treści sym boliczne stopniow o za p isyw a ły się w now e środki kom unikow ania. M ediatyzacja tradycji tchnęła w nią now e życie: uw olniła j ą o d ograniczeń sp o w o d o w a n ych p rz e k a ze m w in tera kcji bezpośredniej. Co ró w n ież w ydaje się być ważne, dostęp do produktu m edialnego p o zw a la ł ludziom nabrać

(6)

dy-198

Nauczyciel i Szkota 1-2 20 04 stansií do sym bolicznej treści interakcji bezpośredniej4. W tym kontekście toż

sam ość interakcji w ychow aw czych w badanych rodzinach przyjm uje pożądany kształt oddziaływ ań bliskiego kontaktu bez posiłkow ania się form am i pośrednim i (np. karanie zakazem korzystania z m ediów).

Tabela 5. Czy zdarza się Pani/Panu om aw iać z dzieckiem kw estie niezrozum iałe, trudne, niepokojące obejrzane uprzednio w spólnie w telew izji lub innych m ediach?

Odpowiedzi Ogółem Rodzice posiadajcy dzieci w szkole W y k s z t a ł c e n i e podstawo wej (zm.l) gimnazjum (zm.Il) zawodowe (zm.III) średnic (zm.IV) wyższe (zm.V) (a) 39,3 45,0 31,9 61,1 44,1 16,7 (b) 48.6 51.7 44.7 27,8 45,8 66,6 (c) 11,2 3,3 21,3 11,1 10,1 13,3 (d)

---

--- --- ---

---

— ,— (c) 0.9

---

2,3

---

3,4 (Dane w %; N - 187)

a) tak, tylko wtedy, jeżeli dziecko m nie o to pyta,

b) tak, szczególnie wtedy, kiedy czuję, że dziecku należy się określona inform acja z mojej strony, c) tak - sporadycznie,

d) nie,

e) trudno mi powiedzieć.

A nalizując tabelę 5 dostrzec m ożna różnicę w odpow iedziach udzielonych przez respondentów z w ykształceniem w yższym i zaw odow ym . R odzice z w yższym w ykształceniem bardziej aniżeli pozostali om aw iająze swoimi dziećmi kw estie nie zrozum iałe, niepokojące itp. obejrzane w spólnie w określonych m ediach (odpo w iedź b; różnica istotna statystycznie pom iędzy zm iennym i III і V dla cc=0,01; Х 2оЫ.=15,9 > X 2df(l)=6,635). Zatem rzetelny kontakt w ychow aw czy w obliczu rodzinnej recepcji m ediów zróżnicow any je s t w ykształceniem badanych.

Tabela 6. Czy sp o tkała/spotkał się Pani/Pan z takim i nazwam i g ier kom puterow ych ja k : Redneck, Blood Rayn, Battlefield Vietnam, Battle Engine Aquila, Silent Hill, Star Wars, Angels and Devils?

Rodzice posiadajcy

dzieci w szkole W y k s z t a ł c e n i e Odpowiedzi Ogółem

podslawo-»’(фш.І) gimnazjum (zm.Il) zawodowe (zm.JlI) średnie (zm.IV) wyższe (zm.V) (a) 12,1 15 8,5 --- 17,0 10,0 (b) 87,0 83.4 91,5 100 83,0 86,6 ...<£) 0.9 1,6

----

---

3,4 (Dane w %; N = 187) a) tak , b) nie,

c) znam inne (jakie?) ...

Znajom ość przez rodziców oprogram ow ania kom puterow ego w zakresie gier je s t w ysoce niew ystarczająca. N ie spotkali się oni z nazw am i gier, które są

(7)

199

nie najbardziej popularne w śród uczniów badanych zespołów szkół. Inform acje na tem at użytkow ania tego w łaśnie oprogram ow ania uzyskałem z w cześniejszych sondaży diagnostycznych oraz ja k o obserw ator ukryty na terenie osiedlow ych ka w iarenek internetow ych. Już sam e tytuły w tłum aczeniu na ję z y k polski (C zerw o ny kark, A niołow ie i diabły, Pola bitew ne W ietnam u itp.) zd radzają charakter tej rozryw ki m edialnej. C zasopism a - zw iastuny tak oto re cen zu jąjed n ą z gier: Silent

H ill to m ia s to w y ś n io n e w n a jg o r s z y c h k o szm a ra c h . To m ie js c e p a r a n o i i szaleństwa, m iasto w którym groza spaceruje p o ulicach, a lepki m rok ście ka p o ścianach (w dom yśle krew). To m iasto w którym nigdy nie chciałbym się znaleźć. Z drugiej za ś strony, nie w iedzieć czemu, uw ielbiam to m iejsce. Silent H ill śn i m i się p o nocach i chcę tam wrócić. Tęsknię za nim. Tak .... Silent Hill. M iasto inne niż wszystkie. D okonując analizy zaw artości w ym ienionego pow yżej

oprogram ow ania stw ierdzam , że dom inuje tu przede w szystkim w ym yślna broń, lęk o utratę w irtualnego życia oraz szeroki w achlarz narzędzi m ordu zarów no w stosunku do ludzi ja k i zw ierząt. Z pedagogicznego punktu w idzenia niew iedza rodziców oraz częste bagatelizow anie tej form y rozryw ki m oże przyczynić się do zaburzeń sfery em ocjonalnej w śród dzieci i m łodzieży z bliżej nieprzew idzianym i efektam i podśw iadom ie utrw alonych postaw.

Trzeba też podkreślić niesprzyjające w ychow aw czo sytuacje, które tow arzyszą obcow aniu w ychow anków z takim i obrazam i. Ich odbiór je s t najczęściej pozba w iony w stępnej oceny krytycznej, dyskusji po dokonanej projekcji oraz analizy m oralnej ludzkich problem ów i zachow ań. Ponadto rozpatryw any rodzaj przeka zów je s t poszukiw any i odbierany w klim acie sensacji oraz sw oistej licytacji za bójstw i scen brutalnych, które ekscytują dziś w ielu m łodych ludzi5.

Tabela 7. Czy p rzeg ląd a P ani/Pan na zasadzie kontroli rodzicielskiej lub w porozum ieniu z dzieckiem zawartość je g o zbiorów m edialnych (plyly DVD, gry itp.)?

Odpowiedzi Ogółem Rodzice posiadajcy dzieci w szkole W y k s z t a ł c e n i e podstawo wej (zm.I) gimnazjum (zm.II) zawodowe (zm.lll) średnic (zm.IV) wyższe (zin.V) (a) 16.8 16,7 17.0 27,8 15.3 13.3 (b) 26,2 35.0 14.8 27,8 22,1 30.0 (c) 28,0 31.7 23,4 5.6 33.9 33,3 (d) 14,0 5,0 27,6 5,6 15.3 15.3 (c) 15.0 11.6 17.2 33,3 13.4 8.1

a) tak - rzadko, lecz system atycznie, b) tak - często,

c) tak - o ile zajdzie ku temu potrzeba, d) raczej nie,

e) nie.

(8)

200

Nauczyciel i Szkota 1-2 2004

Z aw artość zbiorów m edialnych kontrolow ana je s t w sposób bardziej skrupu latny w przypadku rodziców posiadających dzieci w szkole podstaw ow ej aniżeli gim nazjum (odpow iedź d; różnica istotna statystycznie pom iędzy zm iennym i І і II dla a = 0 ,0 1 ; Х 2оЫ= 14,0 > X 2dr(])=6,635). Św iadczy to o pozostaw ieniu w iększej sw obody gim nazjalistom w skuteczności określonych w pływ ów m edialnych na ich osobow ość .

Tabela 8. Jak Pani/Pan uw aża, czy jed n y m z głów nych czynników m ogących w yw oływ ać konflikty pomiędzy uczniami a nauczycielami są niektóre, nabyte postawy zachowania u uczniów poprzez użytkowa nie przez nich TV lub gier kom puterow ych (np. nieparlam entarne słow nictw o, prow okow anie, ag resja itp .)? Odpowiedzi Ogółem Rodzice posiadajcy dzieci w szkole W y k s z t a ł c e n i e podstawo wej (zm.l) gimnazjum (zm.Il) zawodowe (zm.III) średnie (zm.IV) wyższe (zm.V) (a) 4.7

---

10.6 11,2 5,1 ---(b) 17,8 18,4 17,0 33.3 17 10,0 (c) 57.0 58,3 55,4 22.2 59.3 73.3 № 20,5 23,3 17,0 33,3 18,6 16,7 a ) nie, b) raczej nie, c) ta k , d) trudno mi powiedzieć.

N asuw a się tu spostrzeżenie pew nego unikania odpow iedzialności w przypadku sytuacji problem atycznych i niejednoznacznych, zaistniałych w form ie określone go konfliktu pom iędzy uczniem a nauczycielem . R odzice, szukają uzasadnienia i obrony dla sw ojego dziecka „na zew nątrz” zaprzeczając niejako sw oim w cze śniejszym opiniom ujawnionym w świetle drugiego pytania ankiety. Ogólnie stwier dzono, że w ażnym czynnikiem m ogącym w yw oływ ać skum ulow ane, a odroczone w czasie niepożądane relacje w ychow aw cze na terenie szkoły, s ą m edia (57% ). Rozbieżność w ypow iedzi badanych zróżnicow ana je s t ich w ykształceniem . R e spondenci z w ykształceniem w yższym i średnim w w iększym stopniu dostrzegają negatyw ny w pływ m ediów, aniżeli respondenci z w ykształceniem zaw odow ym (odpowiedź c; różnica istotna statystycznie pom iędzy zm iennym i І і IV dla a=0,01 ; X 2ob|=16,7 > X 2df(|)=6,635 oraz pom iędzy zm iennym i 1 і V dla a= 0 ,0 1 ; Х2оЫ=27,2 > X 2dr(|)=6,635). Przedstaw ione w yniki badań w yw ołują prześw iadczenie budo w ania szkolnego system u w sparcia w ychow aw czego w szczególności z udziałem rodziców, którzy to nie zaw sze zd ają sobie spraw ę z siły w pływ u danych przeka zów m edialnych na zachow ania dzieci i młodzieży. U św iadam ianie dorosłych na tem at niepożądanych oddziaływań w stosunku do dzieci i młodzieży, leżących poza sferą dydaktyczno-w ychow aw czą szkoły, a nierzadko objaw iających się poprzez m edia, stanowić pow inno w ażny elem ent pracy w ychow aw czej.

W prow adzeniu m ediów elektronicznych musi tow arzyszyć na w szystkich szcze blach edukacji, pracy zaw odow ej i życia społecznego refleksja uw zględniająca

(9)

201

niebezpieczeństw a tkw iące w sposobie ich funkcjonow ania i zw iązanych z nimi ideologiach. T elew izja i sieci kom puterow e to zjaw iska o takim zasięgu, że nie m ogą zostać zignorow ane przez w ychow anie6. Tak w ięc pedagogika praktycznej użyteczności w codziennej pracy szkoły w przypadku kształtow ania się niepożą danych kultur uczniow skich pow inna w pierw szej kolejności, uśw iadam iać rodzi ców jak o podm iotów spraw czych w ychow ania rodzinnego o różnych w pływ ach środków m asow ego przekazu na stan św iadom ości ich dzieci. W odniesieniu do przeprow adzonych ustaleń badaw czych dotyczących w yodrębnionego terenu tw o rzącego niejako m onografię eksploracyjną pracy w łasnej nauczyciela, nasuw ają się następujące dyrektyw y m ogące w spom óc szkolny proces w ychow aw czy: - Pedagogizacja rodziców (w yw iadów ki szkolne, spotkania indyw idualne) po

w inna uw zględniać oprócz spraw rutynow ych (np. w yniki oceniania, frekw en cja, zachow anie itp.) także kw estie kultury m edialnej w zestaw ieniu z w ycho w aniem rodzinnym .

- N ależy indyw idualizow ać konsultacje pedagogiczne z rodzicam i w przypadku sytuacji problem atycznych w ychow aw czo (np. konfliktujące zachow ania w er balne uczniów utrw alone pod w pływ em m ediów ) dostrzegając odm ienność k ulturow ą w ychow ania rodzinnego.

- R odzice pow inni być św iadom i tego, iż w ychow anie pojm ow ane jak o proces kształtow ania i rozw oju osobow ości m łodego człow ieka, przebiega w w ielu płaszczyznach i je s t w ypadkow ą oddziaływ ania w ielu czynników rów nocze śnie w tym mediów.

- R odzice pow inni w w iększym stopniu, aniżeli w ykazały to badania, kontrolo w ać odpow iedzialność nadaw cy m edialnego oraz ustalać bardziej racjonalne w ykorzystanie czasu w olnego sw oich dzieci.

- N ależy pam iętać, że poznaw anie i przysw ajanie kultury przekazyw anej po przez m edia polega na recepcji w arstw y ikonicznej i sym bolicznej, tw orzącej w zorce nie zaw sze pożądane w ychow aw czo i dostosow ane do stopnia do św iadczeń em ocjonalno - w artościujących m łodych ludzi.

Bibliografia:

Izdebska J., Rodzina. D ziecko. Telewizja, W ydaw nictw o Trans H um ana, B iały stok 1996

Juszczyk S., K om unikacja człow ieka z m ediam i, [W:] J. Gajda, S. Juszczyk, B. Siem ieniecki, K. W enta, (red.) E dukacja m edialna, Wyd. A dam M arszałek Toruń 2002

6 S. Juszczyk, K om unikacja człow ieka z mediami, [W:] J. Gajda, S. Juszczyk, B. Siem ieniecki, K. Wenta (red.), Edukacja m edialna,Toruń 2002, s.231.

(10)

202

N auczyciel i Szkoła 1-2 2 0 04

K rzysztofiak M ., U rbanek D., M etody statystyczne, PW N , W arszaw a 1997 Lepa A., P edagogika m ass m ediów. A rchidiecezjalne W ydaw nictw o Łódzkie,

Ł odź2000

Strykow ski W., S zko ła w spółczesna i zachodzące w n iej p ro c e s y , (W :) K o m 

p eten c je nauczyciela szkoły współczesnej, W .Strykow ski, J. Strykow ska, J.

Pielachow ski, Poznań 2003, s.60. W ydaw nictw o eM Pi2.

T hom pson J. B., M edia i nowoczesność. Społeczna teoria m ediów , W ydaw nic tw o A strum . W rocław 2001

S u m m a ry

The article entitled „T he educational responsibility o f parents in confrontation w ith the m edia usage by children and youth” concerns the process o f family upbringing taking the analysis o f the problem o f the media usage by children and youth into consideration. Moreover, the question o f m aking use o f free time has been developed here as well. It has been connected with the TV and personal com puters reception by the students o f the school com plexes in one o f the districts o f Bydgoszcz, namely Osowa Góra. In the light o f co n d u cted research th e au th o r tries to p resen t th e p articu lar effec ts co n cern in g the realizatio n o f educational actions in the family in connection w ith the functioning o f the m edia in the lives o f young peo p le. T h e article p o in ts to th e im p o rtan ce o f the a p p ro p riate co n -tro llin g and sele c tin g o f m edia programs by parents in the process o f the upbringing. The role o f the media and their educational effects, which are crucial factors deciding about the success or failure o f the upbringing, are significant aspects for the modern teacher to pay attention to as a creator o f pedagogic reality.