Przestrzenne zróżnicowanie budżetów samorządów województw w latach 1999-2001

Pełen tekst

(1)Akademii Ekonomicznej. W. Krakowie. Krzysztof Gałuszka Katedra Finansów. Barbara Pawełek Katedra Statystyki. Przestrzenne zróżnicowanie budżetów samorządów województw w latach 1999-2001 1. Uwagi. wstępne. Powo łanie z dniem l stycznia 1999 r. do życia samorządu województwa jako jednostki sa morząd u terytorialnego, wraz z ograniczeniem liczby województw z 49 do 16, stworzyło nową jakość w zakresie organizacji państwa oraz wyboru modelu jego rozwoju. Dokonano nowej regionali zacji kraju i upodmiolowiono wspólnoty regional ne. Regiony odgrywają współcześnie ważną rolę w życiu poszczególnych krajów. Wynika lo, z jednej strony, z kryzysu państwa opiekuńczego spowodowanego globalizacją procesów gospodarczych i brakiem możliwości zapewni enia dłu gofalowego wzrostu gospodarczego przy utrzymaniu wysokich standardów bezpiecze(lstwa ekonomiczno-socjalnego. Jednocześnie ogran iczanie szeroko rozumianych wydatków socjalnych państwa grozi rozchwianiem ładu społecznego. Stąd postęp1uące procesy decentralizacyjne i kreowanie w wielu krajach o scentralizowanych dotychczas strukturach władzy nowych wspólnot samorządowych na poziomie regionalnym. Procesy te służą przeniesieniu miejsca podejmowania decyzji o stopniu i zakresie realizacji funkcji pallstwa, a poprzez to bardziej efektywnemu wykorzystaniu środków publicznych, przy jednoczesnym ograniczaniu stopnia redystrybucji PKB przez finanse publiczne IGilowska 1998, s. 13-14]. Z drugiej strony, w kOlicu XX w. nastąpił przełom w zakresie koncepcji i realizacji polityki gospodarczej. Tradycyjną politykę branżową zastąpiła polityka.

(2) Barhara. Pawełek. stwarzania warunków rozwoju przedsiębiorczości. Rozwój gospodarczy poszczególnych krajów dokolllUe się dziś głównie w układzie terytorialnych systemów produkcyjnych i regionalnych systemów innowacji i przedsiębiorczości', Nie bez znaczenia jest również fakt, że region stanowi podstawę, na której opiera się Unia Europejska. Głównie na tym właś nie poziomie rozwija się obecnie współpraca międzynarodowa krajów-członków UE, Pol ityka regionalna stanowi drugi co do ważności (po wspólnej polityce rolnej) kierunek działalności Unii Europejskiej pod względem zaangażowania środków finansowych 2 , Powołanie samorządu województwa ma umożliwić Polsce wpisanie się w występujące wspó!cześnie trendy realizacji funkcji pmlstwa oraz rozwoju gospodarczego, Celem samorządu województwa jest kreowanie rozwoju regionu oraz wykonywanie usług publicznych o charakterze i zasięgu regionnlnym, Samorząd województwa osiąga swoje cele poprzez uchwalanie strategii rozwoju województwa, wieloletnich programów wojewódzkich i prowadzenie polityki rozwoju województwa3 , Strategia i polityka rozwoju województwa koncentruje się na wewnętrznych możliwościach rozwoju, zdeterminowanych przez potencjały endogeniczne rozwoju i zdolności wspólnoty regionalnej do ich wykorzystania4 , Aspekt finansowy tej polityki oznacza podejmowanie przez samorząd wojewódzki działań dotyczących pozyskiwania i łączenia publi cznych oraz prywatnych środków finansowych, Zdolność samorządu województwa do pozyskiwania zewnętrznych środków finansowych uzależniona jest w dużym stopniu od wielkości jego własnych funduszy, Nie tylko komercyjne instytucje finansowe, ale także fundusze publiczne (krąjowe i zagraniczne) wymagają odpowiedniego procentowego udziału własnego władz regionalnych w finansowaniu przedsięw z ięć, uzależniając od tego jakiekolwiek zaangażowanie, Preferują również przedsięwzięcia, w których udział własny władz regionalnych jest jak największy, Paradoksalnie więc nąjwiększe szanse na dalszy rozwój mąją regiony względnie bogate (to znaczy na tyle "biedne", aby kwalifikować się clo otrzymania pomocy, i jednocześnie na tyle "bogate", aby otrzymać tej pomocy jak najwięcej), Tak więc powodzenie przeprowadzonego w 1999 r. procesu regionalizacji Polski nie zależy wyłącznie od potencjału endogenicznego utworzonych województw, ale również od wielkości budżetów, którymi dysponują wspólnoty regionalne, W dalszej części artykułu poddano analizie przestrzenne zróżnicowanie budżetów I Szerzej na len temat w pracach: IJcwltlchowicz 20001 on11. rMntusiak 20(0). 2. Szerzej w pmcy: (Pietrzyk 20001.. Szcżcgółowy 7..,krcs sImlegii rOlwoju województwa i polityki rozwoju województwa ok reśla art. 11 Ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o smnorlądzic województwa, lckstjcdnolity Dz,U. 20DI. nr 142, poz. 1590 z późno ZII1. J. 'Szerzej. IV. "mey: Il'nlrzRłek 1999, s. 26-291..

(3) Przestrzenne zróżnicowa nie. budżetów .... sa morządów. województw pod względem osiąganych dochodów, dokonywanych wydatków (w tym wydatków inwestycyjnych) oraz ich zrównoważe nia. Dla uzyskania porównywalności danych, wymienione wyżej wiel kości zostały przeli czone na I mieszkal,ca. Analizowane dane statystyczne pochodzą ze sprawozdall z wykonani a budżetów jednostek samorządu terytorialnego za lata 1999-2001, zamieszczonych na stronach internetowych Ministerstwa Finansów 5.. 2. Dochody samorządów wolewództw na 1 w latach 1999-2001. mieszkańca. Badając dochody samorządów województw w przeliczeniu na l mieszkańca w podziale na poszczególne województwa (tabela I), można za uważyć wzrost przeciętn ego dochodu wraz z upływem czasu. Średni dochód samorządu wojcwództwa na l mieszkańca województwa w Pol sce zwiększa ł się od 86,78 zł w 1999 r., poprzez 98,14 zł w 2000 r., aż do 122,23 zł w 2001 l'. Zatem przyrost względny ła ńcuchowy wynosił odpowiednio ok. 13,1% w 2000 l'. i ok. 24,6% w 2001 l'. Tak wysoki wzrost ni e był spowodowany jedyn ie infl acją, która w rozważanym okresie wyllOsila odpowiednio 10,4% w 2000 l'. i 5,5% w 2001 1'.6 Zróż nicowan ie dochodów samorządu województwa na l mi esz kańca w poszczegól nych województwach w stosunku do średniej krajowej wzrosło w 2000 l'. do 22,66 zł, aby pow rócić w 2001 l'. do poziomu podobnego jak IV 1999 r. (18,95 zł), czyli 18,40 zł. Jednak w związku z tym, że przeciętny dochód na l mieszkańca zwiększał się w badanym ok resie, względna z m ienność dochodów zmalała w 2001 l'. do niellotowanego IV poprzedni ch dwóch latach poziomu wynoszącego 15,05% ś red niego dochodu na I mi esz kańca. Oznacza to, że IV 2001 l'. nastąpiło zmniejszenie zróżnicowania województw pod wzgl ędem osiąganych przez sa morząd województwa dochodów w zł na I mieszkańca. Poprawę sytuacji w dochodach sa morządu województwa IV przeliczeniu na I mieszkmica w i dać także w dochodach minimalnych i maksymalnych osiąganych przez badane jednostki w kolejnych latach. I tak dochód minimalny wzrósł w 2000 r, o 5,94 zł w stosunku do 1999 r., a IV 2001 r. wzrost wynos ił już 20,89 zł w stosunku do 2000 r. Dochód maksymalny zaś wzrósł IV 2000 r. O 14,11 zł w slosunku do 1999 r., a IV 2001 r. wzrost wynosił już 25,98 zł w stosunku do 2000 r. Niestety, zwiększał si ę także dystans m ięd zy samorządami województw, które osiągąją najmniejszy lub największy dochód na I mi eszkańca , a mianowicie: IV 1999 r. różnica ta wynosiła 74,85 zł, IV 2000 r. - 83,02 zl i w 2001 r. - 88,1 I zł. Oznacza to, że pomimo poprawia-. ' Por. I"! fo /'/l/acja , .. , 2000. 2001, 20021. "Por. I Ma ł y Rocznik ...• 2002, s. 207. tab, 6 (123)]..

(4) KrzysZlOfGałllszka,. Barbara. Pawełek. nia się sytuacji samorządów województw osiągąjących mały dochód na l mieszkańca (wzrost wartości minimalnej), dynamika tego wzrostu jest mniejsza niż dynamika wzrostu dochodów samorządów województw mąjących największe dochody, Jednakże, biorąc pod uwagę WZlUst przeciętnego dochodu na 1 mieszkalica, okazlue się, że ten zwiększ,'\iący się dystans między samorządami województw o minimalnych i maksymalnych dochodach w ujęciu względnym malał z 86,25% średniego dochodu IV 1999 r., przez 84,59% w 2000 r., do 72,08% IV 2001 r. Wartości dochodów umożliwiające podział wszystkich 16 województw na cztery równoliczne grupy samorządów województw o podobnych dochodach na I mieszkańca7 rosną wraz z upływem czasu. J tak do grupy samorządów województwo najniższych dochodach na I mieszkańca (grupa IV w tabeli 2) zaliczono samorządy województw, które osiągnęły dochód mniejszy ni ż, odpowiednio, 73,40 zł w 1999 r., 84',18 zł w 2000 r. i liS, 20 zł w 2001 l'. Z kolei do grupy samorządów województw o największym dochodzie na I mieszkańca (grupa I w tabeli 2) zaklasyfikowano te spośród nich, które miały dochód większy niż, odpowiednio, 99,52 zł IV 1999 r., 108,67 zł w 2000 r. i 130,38 zł w 2001 l'. Pomimo wzrostu wartości granicznych można Zauważyć, że odległość między nimi maleje odpowiednio z 26,12 zł w 1999 r., przez 24,49 zł w 2000 r., do 15,18 zł w 2001 r. Także zróżnicowanie polowy samorządów województw (tzn. tych, które osiągały dochody co najmniej równe, odpowiednio w kolejnych latach , 73, 40 zł, 84,18 zł i 115,20 zł i co najwyżej równe, odpowiednio w kolejnych latach, 99,52 zł, 108,67 zł i 130,38 zł) pod względem dochodu na I mieszkańca malało z czasem z 13,06 zł w 1999 r., 12,24 zł w 2000 r., do 7,59 zł w 2001 r. Zróżnicowanie wyróżnionej grupy samorządów województw, w której nie ma samorządów województwonajniższych i najwyższych dochodach, traktowanej jako grupa samorz.ldów województw typowych dla badanej zmiennej ekonomicznej, także w wersji względnej maleje odpowiednio z 15,46% środkowego dochodu w 1999 r., poprzez 13,63% w 2000 r., do 6,26% w 2001 l'. Porównanie środ kowego dochodu na I mieszka6ca, który dzieli wszystkie 16 samorządów województw na dwie grupy po 8 samorządów województw, które osiągają dochód mniejszy lub większy od wyznaczonego dochodu środkowego, z przeciętnym dochodem, pozwala stwierdzić, że IV badanych latach przeważają samorządy województw o dochodach na I mieszka6ca mniejszych niż obliczony przeciętny dochód w krąju, Jednakże wykryta asymetria prawostronna w rozkła dzie dochodów nie jest silna.. 7. Wartości. kwartyla pierwszego, mediany i kwartyla trzeciego..

(5) zróżnżcOII'anie budżetów .... Przestrzenne. ll1bcJa I. Dochody samorządów wąjewództw na I mieszkańca IV lalach 1999-2001 (IV zł) 1999. Wojcw6dzl wo Doln oś ląskie. 20no. 2001. 110,7. 118,9. 125,7. 80,9. 105,2 - . - -- -143,6. ..... --.-----.---.-.--.-... ------.- -- .-- ----1------- - ..-----Klyawsko-pomorskic 86,0 117,5 .. _-_._----_._-_.-._--_•... .- .__...__._85,1 .._---- ._-_.._-_ ......_._.- '_."--'Lubel sk ie. - -.-.---. __. -.-. 129,5. LullllSkic. 115,3 - - --1 169,6. Łód zkie. ._.... 54,6 81,5 _._.._ -.-------_.._---_._ ------ - _ ... _-- - -60,6 - _ ._-_._---. Matopolskie. 81,S. Mazowieckie 73,6 ----_._. __ .... _.._------_.._-_._.-._- _ ._----_ ..-. 86,6. Opolskie. __._-. Podkarpackie -------. --_ ...._ - - - _. Podlask,c. Pomorskie. -. 84,4. 100,3. 114,8 _ ._-_78,3..._---- --------86,3. 117,1. 104, I 93,4 ---, -------_... 93,3. 59,8. - Slą;kie- - ---- --- · --· --- ------··--···· -----IO~5-·-. 97,3. 129,3 ------. 84,6. 129,7. 124,9. ---'--;24,2-- '---;32,4 - --- ---------. Świętokrzyskie. 98,0. 143,1. Warmińsko-mazurskie. 72,8. 83,5. -_._._- _._----- - - - - - - - ------ - _._-. _. 139,1. .- ._----- -117,5 -_._--_._--. _-. Wielkopolski e 68,5 107,5 ----_. __ ._--_.__._ ------------------_._----- ---_._------- - -81,7 _._._-------- - -_ .__.•. Z"chodl1iopomorskie 83,9 99.0 133.5 ------------- ---- ---- -----------_._----_._----Og6łem. 85,1. 95,9. 119,0. CharakterySlyki opisowe 86,78 98,14 122,2J ._Śrcdnia - ----_.._-_. __nrylJl1ctycZn:l ._-_. __ .•.._ .._-------_.._---,----_.._-..'--- -_...__.' ---......_-_. __...._"- --_...-- ._----- ----_...-------_.Odchylenie standardowe (5) 18,95 22,66 ----_. ._-_..- ._---_._ ---- --_.__18,40 ..._.-. __. Współczynnik zmienIlości. ._._-------. dIn,\'. 21,84. 23,09. ..-- ---. 15,05. - --. Wnrlość. minimnllln. 54,64. 60,58. Wartość. maksymalna. 129,49. 143,60. 169,58. 74,85. 83,02. 88,11. 86,25. 84,59. 72,08. Kwartyl pierwszy. 73,40. 84,18. 115,20. Mcdiana. 84,47. 89,82. 121,20. Kwartyltrzcci. 99,52. 108,67. 130,38. R07.stf(l kwal'lylowy. 26,12. 24,49. 15,18. 13,06. 12,24. 7,59. 15,46. 13,63. 6,26. 0,37. 0,72. 0,32. 81,47. ------·------------------~---------I--------I------. R07_<lf(l (R) . _---- - ~-- -- ------. Współczynnik zmicnności dla R. _._------ - -- - -- --- - - -. - - - -...- ---- .- - - - - - - - - - - _._. __._-1---_._----Odchylenie. ćwiartkowe (Q). - - -------,----,---- -----,-,-- -1---,.,:--=-- - -----.- -Współczynnik zmienności. - '--...:_-. dla Q. --. - - - - - " - - - ' - 1 - - - - - - - - - - - --------. \VSIHHczyllnik asymetrii. Źródło; opracowanic wtasnc..

(6) KrZYSZlOfGałuszka,. Barbara. Pawełek. Tabela 2. Podział na cZlery grupy samorządów wojewódzlw podobnych ze względu na dochody IV przeliczeniu na I 'mieszkańca w lalach 1999-2001 1999. Grupa. I. lubuskie. II. ..---._- ----_. III. IV. a OZnaCz.1 samorząd. 4. 2001. 2000 lubuskic. 4. Illbuskic'l. dolnośląskie. Św ięlokrzyskic a. św iętokrz yskic a. ś ląskie. śląskic a. zacllod niopomorskic. podkarpackie. dolnośl!plkic. śląskie. podlaskie. św iętokrzyskie. lubelskie. podlaskie. zachodlliopomorskic. podkarpackie. opolskie kujawsko-pomorskie. podlo,kic podkarp'lckie. dolnośląskie. opolskie. klU<lwsko-polunrskie warmi I1sko-mazl1l'sk ie. zachodniopomorskie małopolskie. kąjawsk o-pomorskie. lubelskie. pomorskie. mazowieckie. małopolskie. -. pomorskie. r--c----------- --- -----------. - - '--_.-. opolskie lubelskie. ._-- -- -. warm ińsko-mazurskie. warmińsko-m.tzurskic. wielkopolski e pomorskieu. wielkopolskie mazowi eck ie. IlHlzowieckie wielkopolskie;' 1I1ntopolskicil. ł ódz kie". łódzki e". łódzkie;'. wojewódzlwa osiągnjący bardzo duży lub bardzo mały dochód na I mieszkańca 5.1 morządami województw w donym roku. IV porównaniu z pozostałymi Źr6dło: opracowanie w łasne.. wartości miar pozycyjnych umożliwiły dokonanie podziału sa morządów województw na cztery równoliczne grupy", obejmujące samorządy województw podobne pod względem osiąganych dochodów na. Obliczone wszystkich 16. l mieszkallCa w latach 1999-2001. Wyni ki dokonanej klasyfikacji zawiera tabela 2. W grupie I znajdują się samorządy województw mające największe dochody na l mieszkał1ca w danym roku. W grupie II - samorządy województw, które nie miały największych dochodów, ale były ponadprzeciętne. Z kolei do grupy III zaklasyfikowano te samorządy województw, których dochody nie były najmniejsze, ale plasowały się poniżej przecięt nych. Ostatnia, IV grupa obejmuje samorządy województwonajmniejszych dochodach na l mieszkal1ca. Klasyfikacja pozwoliła przyporządkować samorządom województw rangi określające pozycję danego samorządu województwa wśród pozostałych pod względem osiągniętego dochodu na l mieszkalIca IV danym roku. Ranking samo rządów województw został przedstawiony w tabeli 3. łt Snmorządy województw zostały podzielone na grupy według osiąganego dochodu na. I micszkalicn z wykorzyslaniem kwartyla pierwszego, mediany i kwartyla tr2ceiegojako wnrtości granicznych..

(7) PrzeSlrzenne z róż ni cowanie. budże lów .... Tabela 3. Ranking samorządów województw ze w latach 1999-2001. względu. mieszkańca. Rangi. Województwo. 1999. __._---------- -_...... Doln o ślą s kie. .. na dochody na l. 2. _ . ~._ -- - -_ . _ ._.-. 2000. 2001. 7 ----_-._ - 4--_._._- ._- ._. __. __._----. KlUawsko-pomol·,kie. 8. Lubelskie. II. 10 5. 9. I. l. Łódzkie. 16. 16. 16. Malopolskie. 10. 12. 15. Mazowieckie. 12. 15. 13. Podkarpacki e. 4. 8. 6. Podlaskie. 6. 7. 5. Pomorskie. 15. II. 8. 3. 3. 4. --- - - - - -- -_._._- ---_.._._---_._-_._---. Lubllskie. 12. -- - ----t-- - --- --- - - -- - - .-----.7 9 II I-cc-'-,,--·----------I-- --c--- ---..-- ----+---------. Opolskie. r~-------4_-----r_-----+_--------. Śląskie. Świ~tokrzyskie. 5. 2. 2. Warmińsko·mazurskie. 13. 13. 10. Wielkopolskie. 14. 14. 14. 9. 6. 3. ---------- - . - - - - --.- ---...----- .-----.-- - - --1--------. Zachod niopolllOl'skie Źródło; opracowanie własne.. Analiza uzyskanej klasyfikacji wskazuje na utrzymującą się przewagę samowojewództwa lubnskiego. Bardzo dobrą pozycję zajmują we wszystkich badanych latach także samorządy województw: świętokrzyskiego, śląs kiego i dolnośląskiego. Ten ostatni wykazuje jednak tendencję spadkową. Zauważalna jest także bardzo zła kondycja samorządów województw łódzkiego i wielkopolskiego. Tendencję spadkową wykazują samOrz.1dy województw opolskiego i małopolskiego. Wzrost pozycji IV skali krąju odnotowtuą samorządy województw: zachodniopomorskiego, warmińsko-mazurskiego i pomorskiego. Stabilną sytuacją charakteryzuje się samorząd województwa podlaskiego. Wśród samorządów województw najsilniejszych i najsłabszych wyróżniono ponadto samorządy województw o wyjątkowo dobrej lub złej sytuacji pod wzglę dem osiąganych dochodów na I mieszkańca9 . I tak w 1999 r. samorząd wojelVódzrządu. I, Przyjęlo kryterium oparte na miarach pozycyjnych, zgodnie z którym zu wartości ekstremalne (odstające,. niclypowc) uznajemy te, które. są. mniejsze od kWRrtyla pierwszego pomniejszonego.

(8) Krzysztof Gałuszka, Barbara. Pawełek. twa lubuskiego miał dochody na 1 mieszkańca wyraźnie przewyższąjące inne silne województw, natomiast samorządy województw pomorskiego i łódzkie go osiągnęły bardzo małe dochody w porównaniu z innymi słabymi samorządami województw. W 2000 r. do prowadzącego samorządu województwa lubuskiego dołączyły samorządy województw świętokrzyskiego i śląskiego, osiągąjąc także bardzo duży dochód na I mieszkańca. W wypadku samorządów województw nąjsłabszych, samorząd województwa pomorskiego odrobił straty IV stosunku do innych samorządów województw, natomiast samorząd województwa łódzkiego nadal odbiegał poziomem osiąganych dochodów od pozostałych. Rok 2001 nie był już tak korzystny dla samorządu województwa śląskiego, natomiast samorządy województw lubuskiego i świętokrzyskiego umacniały swoje pozycjc liderów. Do ciągle słabego samorządu województwa łódzkiego dołączyły samorządy województw wielkopolskiego i małopolskiego, które w 2001 r. osiągnęły bardzo słabe wyniki w zakresie dochodów na I mieszkańca. samorządy. 3. Wydatki samorzqdów województw na l w latach 1999-2001. mieszkańca. Analizując. wydatki samorządów województw w zł w przeliczeniu na Imiesz(tabela 4), można zauważyć wzrost przeciętnych wydatków od 85,95 zł w 1999 r., poprzez 100,60 zł w 2000 r., aż do 125,91 zlw 2001 r. Przyrost względ ny łańcuchowy wynosił odpowiednio ok. 17,1% w 2000 r. i ok. 25,2% w 2001 r. Zróżnicowanie wydatków na l mieszkmlca w poszczególnych samorządach województw w stosunku do średniej krąjowej wzrosło w 2000 r. do 21,64 zł, aby zmaleć w 2001 r. do poziomu niższego niż w 1999 r. (18,76 zł), czyli do 17,01 zł. Ponieważ przeciętne wydatki na I mieszkańca rosły w badanym okresie, względna zmienność wydatków zmalała w 2001 r. do nienotowanego IV poprzednich dwóch latach poziomu wynoszącego 13,51% średnich wydatków na I mieszkańca. Oznacza to, że w 2001 r. nastąpiło zmniejszenie zróżnicowania samorządów województw pod względem dokonanych wydatków w zł na I mieszkańca. Poprawę sytuacji w wydatkach samorządów województw w przeliczeniu na 1 mieszkańca widać także w wydatkach minimalnych i maksymalnych dokonanych przez badane jednostki w kolejnych latach. I tak wydatki minimalnc wzrosły IV 2000 r. o 8,98 zł w stosunku do 1999 r., a IV 2001 r. wzrost wynosił już 23,41 zł w stosunku do 2000 r. Wydatki maksymalne zaś wzrosły IV 2000 r. o 19,41 zł w stosunku do 1999 r., a w 200! r. już o 23,30 zł w stosunku do kańca. o odchylenie ćwiartkowe.. ćwiartkowe. lub przekraczają wartość kwarlyla trzeciego .. powiększonego. o odchylenie.

(9) Przes,rzewlC. zróżnicowan ie budżelów .... 2000 L Niestety, zwiększał się także dystans między samorządami województw, które dokonały najmniejszych lub największych wydatków na 1 mieszkańca, a mianowicie: w 1999 L różnica ta wynosiła 71,38 zł, w 2000 r. - 81,81 zł i w 2001 L - 81,70 zł. Oznacza to, że pomimo poprawiania się sytuacji w samorządach województw dokol1lUących małych wydatków na 1 mieszkallca (wzrost wartości minimalnej), dynamika tego wzrostu jest mniejsza niż dynamika wzrostu wydatków w sa morządach województw mających największe wydatki. Biorąc pod uwagę wzrost przeciętnych wydatków na 1 mieszkańca, okazuje się, że ten zlViększ,\iący się dystans w ujęciu względnym malał z 83,05% śred nich wydatków w 1999 r., przez 81.,32% w 2000 r., do 64,88% IV 2001 L Zróżnicowanie połowy samorządów województw (tzn. tych, które dokonały wydatków co najmniej równych, odpowiednio w kolejnych latach 72,00 zł, 86,26 zł i 120,20, zł, i co najwyżej równych, odpowied nio w kolejnych latach 98,58 zł, 108,31 zł i 131,19 zł) pod względem wydatków na 1 mieszkmlca malało z czasem z 13,29 zł w 1999 L, przez 11,03 zł w 2000 r., do 5,50 zł w 2001 r. Z różnicowa nie wyróżnionej grupy samorządów województw, traktowanej jako grupa samorządów województw typowych dla badanej zmiennej ekonomicznej, tak że w wersji względnej maleje odpowiednio z 15,77% środkowych wydatków IV 1999 L, poprzez 11,53% w 2000 1"., do 4,43% w 2001 r. Porównanie środkowych wydatków z przeciętnymi wydatkami pozwala stw ierdzić, że w badanych latach przeważ,'\ią samorządy województw o wydatkach na l mieszkańca mniejszych niż obliczone przeciętne wydatki w kraju. Jednak że wykryta asymetria prawostronna w rozkładzie wydatków nie jest silna. Obliczone wartości miar pozycyjnych umożliwiły dokonanie podziału wszystkich 16 samorządów województw na cztery równoliczne grupy obejmujące samo1-z,1dy województw podobne pod względem dokonanych wydatków na l mieszkańca w latach 1999-200l. Wyniki dokonanej klasyfikacji zawiera tabela 5. Klasyfikacja pozwoliła przyporządkować samorządom województw rangi określające pozycję danego samorządu województwa wśród pozostałych pod względem dokonanych "iydatków na I mieszkailca w danym roku. Ranking samorządów województw został przedstawiony w tabeli 6. Analiza uzyskallej klasyfikacji Wskazlue l1a utrzymującą się przewagę samorządu województwa lubuskiego. Dobrą pozycję zajmują we wszystkich badanych latach także samorządy województw świętokrzyskiego i śląskiego. Zauważalna jest także bardzo zła kondycja samorządu województwa łód zk iego. Tendencję spadkową wykazują samorządy województw: dolnośląskiego, kujawsko-pomorskiego i małopolskiego. Wzrost pozycji w skali kraju odnotowują zaś samorządy województw zachodniopomOfskiego i pomorskiego..

(10) Barbara. Tabela 4. Wydatki. samorządów. wojewódzlw na I. Wojcw6tb:two. mieszkańca. Pawełek. w lalach 1999-2001 (w. 1999. 2000. Doln ośląskie. 11 1,7. 117,7. 128,6. K,tiawsko-pomorsk ic. 86,2. 9 1,7. 120,1. 2001. __._--- _ .._---- - ------ -. _Lubelskie ._----_._-_. Lubuskie. 79,4. zł). 10S,2. ,,-. L - -.......123,9 _ _ _ __. __.... .. 1_._--_ 45, 1 168.4 .... ---_.... _._.. 125,7. 86,7 . ---_ ..•._.'_ .-_... .. __ .. _..._,-_... _. __._._ - --,_._-------Małopolskie 86,1 108,7 81,2 --_._-- -_._--_._------- - - --_ .._------- ----------_...-.._-- -----_._- - -_ - .. Mazowieckie 114,0 80,2-_...._72,5 --Opolsk ie 86,3 120,2 85,4 Łódzkie. 63,2. 54,3. ~. ... _-_.. -_._ -~ - - ------_.. Podkarpack ic. -----_. Podlaskie ------,-_._-----'... Pomorskie. 103,1. -. __._-------_.-. ---,--_... 58,5 105,2. - ---_.._,--- -. 97,1 .. 70;;-. Warmińsko-ma zurskie. ----_.-. ----_. .... _. JOO,2 92,9 _----_._-_._._-,,--- -------,------,.... Śląskie. Świętokrzyskie -------_._ ... 94,S. ,,_._,.. 130,1 .. _- -- ~. 133.3.--._,.,_._-, ... ----_._,-_... 124,1 '----_... -------_.- --_...,. 130,9 -- --------_..-----_._._.- - - .-----_ . ._--,. ._..-_..,._,142 ,8 150,3 - - - - -_ ..- .. f - - -..- --..- ..-... 93,S .. _.._-120,3 96,8---_.._.. 125.3. __. ----_._------_... Wielkopolskie. 68,S. 80.4. Zachodniopomorskie. 83 ,2. JOO,7. Ogółem. 84,S. 98,0. - ----_._--- ---. .-. .. '-- ._._-_.__. _-_..132,2 ---_ .... _-_. __.._... -----123,0. .... 122,6. Charakterystyki opisowe. _ _------. Średnia arytmetyczna ..... ---_._. _... Odchylen ie standardowe (s) Współczy nnik zmie nności. dla s. Wn rtość minimalna ..._------_._---------Wartość maksymnIna -,.,------_.,.,. _---_._.,.'.. ...__._------ _ ... '. __. 100,60 ._----. 85,95. 18,76 .._----. .. _. 21,64. 21,83. 21,51. 54,27. ... w ••• w _. Rozslę~(RL..... 13,51. _ _ _ _ _ _ •• _ _ •. ,. _. ,. _., _. ,. 81,81. 83,05. 81.32. Kwartyl pierwszy. 72,00. 86,26. Mcdiann. 84,28. 95.64. 124,01. KW<lrtyl tr7.eci. 98,58. 108,3 1. 131,19. dla R. . _!~~~~~._~:.~,~~~~I~~~!.__------------. ....-. 86,66 _._ 63,25 ----_._._--- --.--_._----_._-_. 145M .. _,._._-_.. .. _--,."..-.. _. ...- _.. _--_ ..._.._........... .. .•._,... ..168,36. 71,38. Współczynnik. z.mienności. _-~-. ... 125,65. __ • • _. 125,91 - - - -_.. 17,01. 81,70. -. _. 64,88. _ _o. 120,20. - ------_._- - -- - - --. _._--_ __. --_..... -_... -. 22,05 10,99 __.. 26,58 ...... ... --_-._-- .. _---_ .. .. . .,_._. ,--,..._---_._._._..,---, Odchylcnie ćwiartkowc (Q) 13,29 11 ,03 5,50 .-- "----_.__.. ..... .. .... ... ......".,. _... _."._--"--"-_ .. _.._._-_.,-,_._----------.,._.,.__._._._----------,._- -,_._,._--_._-_.. ... -'.. Współczynnik zlllicnno~ci Współczy n nik. dla Q. asymetrii. Źródło; 0l}racow.lnie. w tó1SI1C.. ___ o. .. '. ,. 15,77. 0,28. _ , _.~-,. ~. '-". '. ". _ ,~._ .,. ~ -- . _ ,-, - , _ ._, -- ,, . ,. 11.53. 4,43 .._.. --_._---_.- .._------_. 0,66. 0,30.

(11) PrzeSll'Zl!lllle zr6żnicowanie budŻet6w .... Tabela 5.. Pod z iał. na grupy. samorządów wąjcwództw. podobnych ze. względu. na wydatki. \\' przeliczeniu na I mieszkańca w latach 1999-2001 Grupa. 1999. I. II. 2000. 2001. 11IbllSkic". lubuskie". lubuskic". c1oln oś lqskie. świętokrz.yskie". ś wi/(lokrz.y skie". śląski e. śląskie:\. podka l'J"'Ckic. dolnośląskie. podlaskie z.1chodniopomorskie. świętokrzyskie. lubelski e. śląskie. podlaskie. zachodniopomor~kie. podkarpackie. kujłlws ko·pom orskic. podlaskie pomorskie. dolnośl'l s kie. opolskie. łódzkie". łódzkie!L. łódzkie· 1. _._---_._-_...__.__............-.._--". ._---_ .._._- ----_......_--- ---- - - _ ._-- -- --"- -- -pomorskie "- - ---_._---_.. III zflchodniopolłl orskie podkarpackie lubelskie małopolskie warmi ilska-mazurskie wielkopolskie lubel skie kujawsko· pOlllors kie wanniJlsko·mazurskie nmzowieckic opolskie 0Jlolskie --_._---_ ..... _----._---- -- -- - ---- - - -- - - -- ._.. - --- ---_.---_.._--.-..- - _._-,_..-_.IV warmi llska-mazllrskie małopolskie klU aws ko· pOlllors kie wielkopolskie IllUZowicckieiL wielkopolskie małopol s kie pomorskie" mazowieckie u. • oznacz., silmorząd województwa dokonujący bardzo duż ych lub bardzo małych wydatków na l micszkailea w porównaniu z p ozostałymi samorządami województw \V danym roku Źródto: opracowanie wh\:;;ne. Wś ród samorządów województw najsilniejszych i najsłabszych wyroznlono ponadto samorządy województw o wyjątkowo dobrej lub złej sytuacji pod wzglę dem dokonanych wydatków na I mieszkańca. I tak w 1999 r. samorząd województwa lubuskiego miał wydatki na 1 mieszkalIca wyraźnie przewyższające inne silne samorządy województw, natomiast samorządy województw pomorskiego i łódzkiego dokonały bardzo małych wydatków w porównaniu z innymi słabymi samorządami województw. W 2000 1'. do prowadzącego samorządu województwa lubuskiego dołączyły samorządy województw świętokrzyskiego i śląskiego, dokoIlltiąc także bardzo dużych wydatków na l mieszkańca. W wypadkn samorządów województw najsłabszych , samorząd województwa pomorskiego odrobił straty w stosunku do innych samorządów województw, natomiast samorząd województwa łódzkiego nadal odbiegał poziomem dokonanych wydatków od pozostałych. Rok 2001 nie był już tak korzystny dla samorządu województwa śląs kiego, natomiast sam orządy województw lubuskiego i Ś wię1okrzyskiego umacniały swoje pozycje liderów. Do ciągle słabego samorządu województwa łódzkiego dołączyły samorządy województw mazowieckiego i małopolskiego, które IV 2001 1'. osiągnęły bardzo słabe wyniki w zakresie wydatków na I mieszkańca..

(12) KrzysztofGałlIszka ,. Pawełek. Barbara. Tabela 6. Ranking samorządów wQ.jewództw ze względu na wydatki na 1 mieszka!1ca IV lalach 1999-2001 Województwo. Rangi. 1999. 2000. 2. 4. 7. 7. II. 13. II. 5. 9. Malopol skie. 10. 13. 15. Mazowieckie. 12. 15. Opolskie. 8. 12. 12. Podkarpackie. 4. 9. (,. D oln oś h\s ki c. - - - ------. 2001. ---.- . - - - - f- - - - - - -- -- -- - -- - -----------------. KlJja\Vsko~p ol11 ors ki c. Lubelskie. -------I ---- 1----I ---- - - - -------------l --------------- ------------------------------- ----- -------------------- ----- -------- .-_._-Łódzkie 16 16 16 1- --- -- _·_----- -------- - - - - - - - -- ---- .----- -----------~_~. Podlaskie. 6. 7. Pomorskie. 15. 8. Śląskie. 3. 3. Święlokrzyskie. 5. -c----------------- - - --------- -- -. 14. . ----- --- _.... _... 8. 2. 2. 10. II. - ----- - ------- ----. Warmiilsko-IllHzurskie. [3. Wielkopolskie. 14. 14. 10. 9. 6. 4. ------,-- - -- - - l - -- - - -Ii-----,-- - - - - - - --- . -- --...-.-. Zachodniopomorskie. Źródło: opracowanie wł<lsne.. 4. Wydatki Inwestycylne samorzqdów woJewództw na 1 mieszkańca w latach 1999-2001 Badąjąc. wydatki inwestycyjne samorządów województw w zł w przeliczeniu na (lubcIa 7), daje się zauważyć wzrost przeciętnych wydatków inwestycyjnych od 25,52 zł W 1999 r., poprzez 26,34 zł W 2000 r., aż do 32,13 zł w 2001 r. Zatem przyrost względny łańcuchowy wynosił, odpowiednio, ok. 3,2% w 2000 r. i aż ok, 22,0% w 2001 r. Biorąc pod uwagę s kalę inflacji, która w 2000 r. wyniosła 10,4%, należy stwierdzić, że w roku tym n astąpił spadek realnej wartości nakładów inwestycyjnych poniesionych przez samorządy województw. Wysoki zaś wzrost wydatków inwestycyjnych w 2001 r. był wyższy od stopy inflacji (5,5%). Zróżnico wanie wydatków inwestycyjnych samorządów województw na l mieszkańca w poszczególnych województwach IV stosunku cło średniej krajowej wzrosło w 2000 r. do 19,64 zł, aby zmaleć w 2001 r. do poziomu niższego niż IV 1999 r. (14,76 zł) , [mieszkańca.

(13) Przestrzel/Ile zróżn;cowQn;e ImdŻet6w .. .. czyli do 13,24 zl. Pomimo że przeciętne wydatki inwestycyjne na l mi eszkańca rosly w badanym okresie, wzg l ęd na zmienność wydatków inwestycyjnych wzrosla w 2000 r. z 57,84% IV 1999 r. do poziomu wynoszącego 74,58% średnich wydatków inwestycyj nych na l mieszkańca , a w 2001 r. zmalaJa do 41,22%. Oznacza to, że w 200.1 I'. nastąpi lo zmniejszenie zróżnicowania sa morządów województw pod względem wykonanych wydatków i nwestycyjnych w zł na l mieszkallca. Poprawę sytuacj i w wydatkach inwestycyjnych samo rządów województw IV przeliczeniu na I mieszkańca widać także w wydatkach inwestycyjnych minimai nych i maksyma Inych dokonanych przez badane jednostki IV kolejnych latach. J tak minimalne wydatki inwestycyjne wzrosły w 2000 r. o 1,55 zł w stosunku do 1999 1'. , a w 2001 I'. ich wzrost wynosił już 4,06 zł w stosunku do 2000 I'. Maksymalne wydatki inwestycyjne wzrosty w 2000 I'. O 18,84 zł w stosunku do 1999 1'. , a w 2001 r. zmalały o I 1,97 zl w stosunku do 2000 r. Dystans międ zy samorządami województw, które d okonały najmniejszych lub największych wydatków inwestycyjnych na l mieszkańca wynosił odpowiednio IV 1999 I'. 51,64 zł, w 2000 I'. 68,93 zł, a w 2001 1'.52,90 zł. Oznacza to, że pomimo poprawiania się sytuacji sa morządów województw dokonujących małych wydatków inwestycyj nych na I mi eszkańca (wzrost wartości minimalnej), dynamika tego wzrostu w 2000 I'. by ta mniejsza niż dynamika wzrostu wydatków inwestycyj nych samorządów województw mających największe wydatki inwestycyjne, co spowodowato wzrost dystansu pomiędzy nimi. Jechrak w 2001 I'. różnica między samorząd am i województw tego typu zmalala do poziomu podobnego jak w 1999 r., czyli do 52,90 zl. Trzeba jednak zauważyć , że byto to także efektem spadku maksymalnych wydatków inwestycyjnych w 2001 1'. IV stosunku do 2000 1'. , co nie jest pozytyw nym sygnałem. Pomimo że w badanym okresie mamy do czynien ia ze wzrostem przeciętnych wydatków inwestycyjnych na I mieszkairca, zmiany clystansu w ujęciu względnym także wz rosły z 202,38% śred nich wydatków inwestycyjnych IV 1999 r. do 261,71 % w 2000 r., po czym zmalaty clo 164,64% w 2001 r. Zróżni cowan ie polowy samorządów województw (tzn. tych, które dokonały wydatków i nwestycyjnych co najmniej rów nych, odpowiednio w kolejnych latach 14, 14 zl, 14,20 zł i 23,10 zł, i co najwyżej równych, odpowied nio w kolejnych latach 38,93 zł, 29,33 zl i 36,45 zt) pod względem wydatków inwestycyjnych na l mieszkallca malato z czasem z 12.39 zl w 1999 r., przez 7,56 zł w 2000 r. , clo 6,68 zl w 2001 r. Zróżnicowanie wyróżnionej grupy samorządów województw, traktowanej jako grupa samorządów województw typowych dla badanej zmiennej ekonomicznej, także w wersji względnej maleje odpowiednio z 52,21% środ ko wych wydatków inwestycyjnych w 1999 1'., poprzez 41,76% w 2000 r., do 21,67% IV 2001 r..

(14) Barbara Pawełek Tabela 7. Wydalki inweslycyjne sa morządów wojewódzlw na I mieszka ńca IV lalach 1999-2001 (w z ł) 2001 2000 38,2 32,6 ._- -_._------------- _._-_._,--_._.._. . ...._--20,4 Kuj awsko-pomorskie 12,7 -_..,- --_._--_.. - -----_.---- .-- --_._--J-~--- Lubelskie 25,9 15,3 25,5 Lubuskie 37,0 47,7 38,2 Łódzkie 5,1 6,6 10,7 -- - -----Matopolskic 26,8 29, 1 28,6 -'----- ----Mazowieckie 16,7 34,0 18,8 .._--_._-- ----- --.----- _._---.._- .'._-_.__..•..._.. _-,_ .. _.-.- --,,-"--,--"'-----_._..._-_.. _17,7 Opolskie 22,8 14,3 ----- - - -------Podkarpackie 42,1 16, 1 31,5 WoJcw6dzlwo. D o ln oś ląskie. ---' ~'-'-"- ----' ~ '-' _.'- -----_ . _ - ----- -' . '. 1999 ----_.. 44,4 .. 24,6. _ _--_._--. ,. _' o". - .--. - -_ .--~ --- -. _. 26,4 6,6 56,7. -----_.-. 17,3 35,4 1-Pomorsk ie 19,0 30,1 Śląskie 71,1 63,6 .. _---,---_.__ .. .. _.- _._,-_ ... _..... _._ ---_... __.__._... __ ._. -- Ś\vię~~k~~'ys-k;-'---'----------'- - - -- -----52,5 41,2 75,6 - -- --- - -_._-- ---_. Warmińsko-mazurskie 11.,0 19,3 9,5 _---- --_._---- ,------- _._- - -- -- _._-- --Wielkopolskie 19,6 39,6 14,4 --::--24,0 Zacllodn iopomorskie 13,4 13,9 Ogółem 34,1 26,8 28,2 Podlaskie. _. _. --------. _._- _. Charakteryslyki opisowe Średnia nrylmctyC"lna. 25,52. __. __. Odchylenie slandardowe (s) 14,76 . ._ ----_. ..-._--_._- -----------_..----_._---, -- Wspó łczynn i k zmienn ości dla s 57,84 Wartość minimalna 5,09 Wart ość. maksYI1U11na. Roz.'tęp CR). Wsp6tczynnik zmi enności din R. - ---------_._-----_._--_._---- - KWllrLy\ pierwszy Mediana Kwarty\ trzeci Rozstęp. kwarty\owy. Odchylenie ćwiar tkowe {Q>. f----. - - - - --. Wsp ółczynnik z mienno ści. dla Q -----_....----_._ -Współczynnik asymetrii. - - --. Źródło: opracownn ie własne.. 56,73 51,64 202,38 - --,_._----- . 14,14. 26,34 19,64. - ----_..._-_..-_.-._- -_... .._._.... __. 74,5B 6,64 75,57 68,93 261,71 .---_.... _ 14,20. 23,73. 18,12. 38,93 24,78 12,39 52,21. 29,33. _...- .__._--- ------0,46. 32,13 13,24 .-.........._.... _,... _.---- . 41,22 10,70. ._ - - -- -. 63,60 52,90 ._ ----164,64 ---- _._._----_._._----23,10 30,80 36,45. 15,13 7,56 41,76 ..._.__._-_. ._----.._--1,5B. __. -. ---. 13,35 6,6B 21,67 ... _._-_.. _--.-.._---_ •... 0,71. _._.

(15) Przestrzenne. zróżnicowanie budżetów .... Porównanie środkowych wydatków inwestycyjnych z przeciętnymi wydatkami inwestycyjnymi pozwala stwierdzić, że IV badanych latach przeważąją samorządy województw o wydatkach inwestycyjnych na l mieszkańca mniejszych niż obliczone przeciętne wydatki inwestycyjne w krąju. Wykryta asymetria prawostronna w rozkładzie wydatków inwestycyjnych, z wyjątkiem 2000 r., nie jest silna. W 2000 r. zaś mamy rozkład bardzo silnie asymetryczny, co oznacza, że przeważająca liczba samorządów województw, a dokładnie 11 spośród 16, charakteryzuje się wydatkami i nwestycyjnymi poniżej średniej obliczonej dla krąju. Tabela 8.. Podział. inwestycyjne. \V. na grupy samorz'ldów województw podobnych ze względu na wydatki. przeliczeniu na I mieszkańca w lalach 1999-2001. Grupa l. 1999. 2000. 2001. ślqskie'\. świętokl'zyskie ll. śląskie il. dolnośląskie. śląskie(l. świętokrzyskid\. podkarpackie. dolnośląskie u. lubuskieil .__ .... _.. _----_ ... __ ._..,,--_._-_._..---_. ..._-_.... -_._wielkopolskie _....... _.- .. _._ .. .. _-" ...,,-"--_.__ ....-. __ ..... _.- _._---lubuskie małopolskie podlaskie II małopolskie lubelskie mazowieckie dolnośląskie podlaskie wielkopolskie kluawsko-pomorskie pomorskie podkarpackie _._... ..._--_._- _..__.._.. _._._- -----"'_. __._----_._-_._- --------_._... . ._.- _._-_. __ ..... _._----_. __ .. _--_ .. __ .. _-III opolskie podlaskie pomorskie mazowieckie mazowieckie małopolskie lubelskie podkarpackie lubelskie wiei kopolskie opolskie zachodniopomorskie. __. świętokrzyskie --_._... Itlbuskicll. _-_._----------_._~. __. __ __. _. _.. IV. zachodniopomorskie zachodniopomorskie kujawsko-pomorskie warmillsko-mazurskie kuja wsko-pomors kie warmi6sko-mazurskie warmillsko-mazurskie opolskie pomorskie łódzkie. łódzkie. łódzkiell. oznacza samorząd województwa dokonujący bardzo dużych lub bardzo małych \vydatków inwestycyjnych na l mieszkańca w porównaniu z pozostałymi samorządami województw w danym roku Źródło: opracowanie własne.. u. Wartości. miar pozycyjnych umożliwiły dokonanie podziału wszystkich 16 województw na cztery równoliczne grupy obejmujące samorządy województw podobne pod względem dokonanych wydatków inwestycyjnych na l mieszkallCa w latach 1999-2001. Wyniki dokonanej klasyfikacji zawiera tabela 8. Klasyfikacja pozwoliła przyporządkować samorządom województw rangi określa jące pozycję danego samorządu województwa wśród pozostałych pod względem dokonanych wydatków inwestycyjnych na l mieszkańca w danym roku. Ranking samorządów województw zawiera tabela 9. saniorządów.

(16) KrzysztojGoluszka, Borbora Powelek. Analiza uzyskanej klasyfikacji wskazuje na dominującą pozycję samorządu województwa śląskiego. Bardzo dobrą pozycję we wszystkich badanych latach zaj muje samorząd województwa świętokrzyskiego. Dobre miejsca w klasyfikacji przypadły także samorządom województw dolnośląskiego i lubuskiego. Zauważalna jest bardzo zła kondycja samorządu województwa łódzkiego. Wśród słabych pojawiają się samorządy województw: warmińsko-mazurskiego, kujawsko-pomorskiego i zachodniopomOl'skiego. Tendencję spadkową wykazlUą samorządy województw dolnośląskiego i opolskiego. Wzrost pozycji w skali kraju odnotowują samorządy województw: zachodniopomorskiego, wiei kopoiskiego i mazowieckiego. Tabela 9. Ranking samorządów województw ze \Vzgl~du l1a wydatki inwestycyjne. na. I mie szkańca IV. lalach. 1999-2001 Rangi. Województwo Dolnośląskie. 1999. 2000. 2. 3. -. 8. 14. Lubelskie. II. 6. LublIskic. 5. 4. KlUawsko·pomorskic. 2001. . -_... Małopolskie. 6. Opolskie. 9. l'odkarpHckie. ------. _._-_._....16_-----10. __._-- -- -----_._- ---------_._-----10. 12. 3. Podlaskie. __._--. --_.._--II ---- - -.---------- --3. 5. 10 -------_.. - - ---------_.__._------. ..-.. IJ. -- Ł6dzkie ------- - - - - ---- - - -16 -- - - - - 16 - --_..Mazowieckie. 7 _-- -~ - -_. II. 6. -. 15. --~--- _. _ -. 8. 7 ----_._--------- - - -_._-------9. Pomorskie. 15. 8. Warm iIlsko-mllzurskic. 14. 15. Wielkopolskie. 12. ----·-- - - 1. Z1chodniopomorskic. 13. 7 -. J3. 9. 14. . ---_._----_.___ o.. ---. 4 12. Źródło: oprucowrll1ic własne.. _Wśród samorządów województw najsilniejszych i najsl'abszych wyróżnion o ponadto samorządy województw o wyjątkowo dobrej lub złej sytuacji pod względem dokonanych wydatków inwestycyjnych na I mieszkańca. I tak IV 1999 r. samorząd województwa śhlskiego miał wydatki inwestycyjne na I mieszkalIca wyraźnie przewyższające inne silne samorządy województw..

(17) Przestrzel/Ile zrÓ żll; CO \I'WI;e budŻetów. ... W 2000 r. do prowadzącego samorządu województwa śląskiego dołączyły samorządy województw: świętokrzyskiego, dolnośląskiego i lubuskiego, dokonując także bardzo dużych wydatków inwestycyjnych na I mieszkailca. Rok 2001 nie by ł już tak korzystny dla samorządu województwa dolnośląskiego, natomiast samorządy województw: śląskiego, świętokrzyskiego i lubuskiego umacniały swoje pozycje liderów. W 2001 I'. można wskazać samorząd województwa, którego wydatki inwestycyjne bardzo znacząco odbiegały od wydatków tego typu innych województw w Polsce, a mianowicie samorząd województwa łódz kiego. Osiągnął on bardzo słaby wynik w zakresie wydatków inwestycyjnych na I mieszkallca. Jest to tym bardziej niepokojące, że samorząd tego województwa we wszystkich badanych latach był naj słabszy.. 5. Wyniki budiełów samorzqdów wolewództw na 1 mieszkańca w latach 1999-2001 Rozważając wyniki budżetów samorządów województw w zł w przeliczeniu na I mieszkańca (tabela 10), można zauważyć spadek przeciętnego wyniku wraz z uplywem czasu. Średni wynik na I mieszkańca województwa w Polsce malał z 0,84 zł w 1999 r., poprzez -2,47 zł w 2000 r., aż do -3,68 zł w 200 I r. Zatem spadek względny łańcuch owy wynosi.ł odpowiednio ok. 394,1% w 2000 I'. i ok. 49,0% w 2001 r. W 1999 r. nadwyżką zamknęły się budżety 14 samorządów województw, w 2000 r. - budżety 4 samorządów województw, a w 200 I r. budżety 5 samorządów województw. Zróżnicowanie wyniku na I mieszkailca w poszczególnych budżetach samorządów województw w stosunku do średniej krajowej wzrosło od 1,16 zł w 1999 r., poprzez 3,66 zł w 2000 r., do 4,83 zł w 200 II'. Względna z mienność wyniku budżetów w badanym okresie utrzymywała s ię na podobnym wysokim poziomie, odpowiednio 138,22% średniego wyniku na l mies zkańca IV 1999 r., 148,59% w 2000 r. i 131,16% w 2001 r. Oznacza to, że zróżnicowanie samorządów województw pod względem uzyskanego wyniku budżetu w zł na l mieszkańca było porównywalne. Pogarszanie się sytuacji samorządów województw pod względem uzyskanego wyniku budżetu w przeliczeniu na I mieszkmka widać także w wynikach minimalnych i maksymalnych uzyskanych przez badane jednostki w kolejnych latach. I tak wynik minimalny zmalał w 2000 r. aż o 11,09 zł w stosunku clo 1999 r., a w 2001 I'. spadek wynosił 3,37 zł w stosunku do 2000 r. Wynik maksymalny zmniejszył się w 2000 r. o 2,58 zł w stosunku do 1999 r., a w 2001 I'. wzrósł O 0,29 zł w stosunku cia 2000 r., przy czym był mniejszy o 2,29 zł od wyniku maksymalnego w 1999 I'. Zwiększał się także dystans między samorządami województw, które uzyskały najmniejsze lub największe wyniki na I mieszkallca, a mianowicie: w 1999 I'. różnica ta wynosiła 4,93 zł, IV 2000 r. 13,45 zł.

(18) Gałuszka,. Barbm'a. Pawełek. Tabela 10. Wynik budżetów samorządów województw na I mieszkańca IV latach 1999-2001 (w zł) 1999. 2000. 2001. Dolnośląskie. -1.0. 1,2. -2,9. Kluawsko-pomorskic. -1.1. -5,6. Województwo. -. --- - - -- - - - - - j- - ---- - - - - - - _..- _.. _ -_._-. Lubelskie. ------- -Lubuskic. -. - - - --. 1-----. -2,6. -------. 0,1 -8,6 1,6 -'----f----- ' - - .- - - - -- -- - 1,5 \,2 3,8. . ----------- - -- - f - - . --'-----j--------------.----- - --. 0,4 ł.ódzki_ e __ _ __ __ _ __ I_ _---' _ _ _ I_ ___ -2-',__ 7 _ _ __ f-- ___ ::~2_. _ _. -. M_topolskie. 0,3. - 1,7. -8,4. Mazowieckie. 1,1. - 1,9. 0,9. Opolskie. 1,2. -0,1. -3,1. - - -- - -- --·--- -f - - -,__--I--·-------..···.-.----....----- ---.. -------..- --- ---- .....- ---...--.... t,O l'odkarpaekie _._ -_ _ 1",I._. _ _ I._ _ _ - -c 0,c8:_ __ _ --::- -~---- - - - - 1 1 - - ---,--- -- - Podlaskie 0,4 -2,9 -3,6 ._----._---- _ ...-.., --_ .... __.._--_. ..---·~·_·----·-II----:--·-- -. _._ ---------_.__. __. --- - --_._-_. 1,4 -12,2 0,7 Ślą;k;;;-------·--------+- --0-,3- ·-- - - .-:::-,,;---- --- --·----· 1,(,-----. Pomorskie. r,~~-,__------I--~--_+-~~·--- -------. Świ~tokrzyskie. 0,9. 0,3. Warmińsko-mazurskie. 2,4. -10,0. ·..:...._---- - -- - 1. - -- - - - - - -·----1----'---- -. . --. -11,1. -- ----.-..- ----2,8. - ------------- -. 0,0 1,3 - _.- - - - - - - ---_._ ---'------- --15,5 -------. Wielkopolskie. Znchodniopomorsk ie. ·- ----"-- - - - - --1- Ogółem. 0,7. --'---1 0,6. - 1,6. 1,4. - 2,1. -3,6. - ' - - · - - -- - -------. Chnrakterystyki opisowe arylmetyczna .._ _ Średnin ___________. _ _ __. L-.. 0,84. -2,47 .. _ _ _. -3,68 _ ____________ _. ._. Odchylenie standardowe ..(s)_._-_.. _-- ----_. __1,16 4,83 ._._._ ...... _.... _._.-...- -_ .. __ .-... _ ... _ -_._ ._- .__._._-_3,66 .. _-_ .................... _.. _........................_......... __ ......... Współczynnik zmienności dla s 138,22 148,59 131,1 6 -----------_.-.•._.- - ---------Wnrtość. -1,09. minimnina. -12,18. -15,55. - -- ------ - - -1 ----'---.-- ----------1 Wartość maksy malna _._. __.__._-_.._.__ _.._.-.._---_.__._..._- ._-_.._...._3,84 ..._._._._._ ..... ..,_1,26 .._.. ... --_. ...-_.. . •.•..•......_........1,55 _. . .. ..........__.... Rozstęp (H) 4,93 13,45 17,10 - ------_.-._------ ----- _._----_ ...- ..._._-_..._.-."-_ ... -_...._---._..._--_._--Współczynnik z mienności dla H 590,14 54550 464,25 - - ----- _.-- -_._-. __ _. ... ~. -. .._____ ._ .._:~:?~ .. _. . . _ . . ___ ::~~'!?..__ _ _-_____ __ __ __.. ._._-_.__-1.55 .._-_._--.- ..-..._._.._.-2,85 -.._._--_. Kwartyltr7.eei 1,27 -0,03 -- - - -----_. . ._- 0,77 Rozst~p kwnrtylO\vy 0,97 2,69 __..... _.---_.6,76 _._-_._--_....-_..--------,_..__._...._-_ .._...__._--_.._-_._---- - -. -._-_._. __..-._.._--_. . Odchylenie ćwiartkowe (Q) 0,48 1,35 3,38 ._..__..._._-_.__._.-.-..---_..• ._._---------- .._---_......._..__ _.._._......_....._._. •_.............. ..._..--.----_.._._............_.... __~~~r!!'.~~~".r\v"'L __ _ ._. ___.______.__ ____.._~,~O_ ....Mediana ... . ..-------- _ ... .. ..--_. 0,79 ...• _ _. __. .~._ .. .. Współc7.yl\nik 7.micnnoś c i Współczynnik. dla Q. tlsymclrii. Źródło: oprncowanic włas ne.. 61,05. 0,69. ". 86,65. 118040. -1,54. -0,95. 1--- - - -- --------.

(19) Przestrzenne zr6Żllico wQn;e budżelów .... i w 2001 r. 17,10 zł. Jednak biorąc pod uwagę spadek przeciętnych wyników na I mieszkai\ca, okazqje się, że ten zwiększąjący się dystans między samorząda mi województw o minimalnych i maksymalnych wynikach IV ujęciu względnym malał z 590,14% ś redniego wyniku w 1999 r. , przez 545,50% w 2000 r. , do 464,25% w 2001 r. Pomimo tendencji spadkowej, względ na różnica pozostawała jednak na bardzo wysokim poziomie. Zróżnicowan ie połowy samorządów województw (tzn. tych, które uzyskały wynik bud żetu co najmniej równy, odpowiednio w kolejnych latach, 0,30 zł, -2,72 zł i -5,99 zł, i co najwyżej równy, odpowiednio w kolejnych latach, 1,27 zł, -0,03 zł i 0,77 zł) pod względem wy niku na l mieszkai\ca rosło z czasem z 0,48 zł w 1999 r., poprzez 1,35 zł w 2000 r., do 3,38 zł w 2001 r. Zróżnicowan ie wyróżnionej grupy samorządów województw, traktowanej jako grupa samorządów województw typowych dla badanej zmiennej ekonomicznej, także w wersji względnej rośn i e odpowiednio z 61,05% środkowych wyników w 1999 r.. poprzez 86,65% w 2000 r., do 118,40% w 2001 r. Tabela II. Podz i ał na grupy samo rządów wojewódzlw podobnych ze \vzgl~duna wy nik budżetu w przeliczeniu na 1 micszkn!Jca w lalach 1999-2001. Grupa I. 1999. wie lkopolskie wurmillsko-maz.ul'skic:l dolnośląskie lubelskie świętokrzyskie pomorskie lubelskie. ._.. _._-----_. __ .... _-, .._-_. __.__ ._. -<-------- ------_._<-----_._- _._ .. -. ". opol.skie lTIil7.owieckie podkmpackie. -_._------ . świę tokrzyskie. '" ----- ---IV. 2000. lubuskic ll. 2001 ślqs kie. zacllOdniopomorsk ie lllbuskie mazowieckie ------_._---_._--_.. _._ ...... _--. -----.__.---_..-.,._.'._...,_., _.__.-. opolskie pomorskie podkarpackie podkarpackie ś ląskie kltimvsko·pomorskie \Vunnillsko-ma7.lIrsk ie lubuskie. -. zachodniopomorskie podlaskie. 7..achodniopomorsk ie. d ol nośląs kie. małopolskie. łódzkie. mazowieckie. opolskie podlaskie. małopolskie. łódzkie. łódzkie. śląskie. podlaskie m a łopolsk i e kujawsko-pomorskie a lubelskie ll śW i'i=lokri'.ysk ic;' Wit rmi Ilsko-ma zursk ie pomorskic~l wielkopolskie". wielkopolsk ie dolnoślil sk ic". kltiawsko-polllorskic!\. oznacza sUlllorząu województwa ulysk ujqcy bardzo du ży lub bardzo mały wynik bud"lctll na l micszktlllCfI \\' porównaniu z pozostałymi sa morządami wqicw6dztw w danym j'oku Źródło: opmco\\'anic własne.. u. Porównanie wyników środkowych z przeciętnymi pozwala stwierdzić, że w 1999 r. przeważąją samorządy województw o wy niku budżetu na 1 mieszka6ca.

(20) f(n'vS;'IOJ'G,"ł"'S7l,a.. Pawełek. Barbara. obliczony przeciętny wynik w kraju. W latach zaś 2000 i 2001 przeważają samorządy województw o wyniku budżetu na I mieszkmlca większym niż obliczony przeciętny wynik w knUu. Wykryta asymetria lewostronna w rozkładzie wyniku w latach 2000 i 2001 jest bardzo silna, a asymetria prawostronna IV 1999 r. jest średnia. Obliczone wartości miar pozycyjnych umożliwiły dokonanie podziału wszystkich 16 sa morządów województw na cztery równoliczne grupy obejnnuące sa morządy województw podobne pod względem uzyskanego wyniku budżetu na I mieszkalica w latach 1999-2001. Wyniki dokonanej klasyfikacji zawiera tabela II. Klasyfikacja pozwoliła przyporządkować samOJ-z,ldom województw rangi określające pozycję danego samorządu województwa wśród pozostałych pod względem uzyskanego wyniku budżetu na I mieszkańca w danym roku. Ranking samorządów województw zostałprz.edstawiony w tabeli 12.. mniejszym. niż. Tabela 12. Ranking samorządów województw ze względu na wynik na I mieszka"ca w latach 1999-2001 WojewódzlwO Dolnośląskie. budżetu. Rangi. 1999. 2001. 2000. 15 2 -- - -16- - - ._- --_. 14. Kluawsko-pomorskic. 4 ... .._-_._-_ .-..-._._------- ---- r-------..- -- _.-_._---------. "... Lubuskie I 8 Łódzk ie II 12 Małopolskie 12 10 ._.._ ------_..._--------------- .-_._._---- - - -- - - --_._--_..• Lubelskie. 3. ,. Mazowieckie. Opolski e. Podkarpackie ..... -. 6. II. 5. 5. 7. 6. 4. 16. 13. 7. 9 ---- -- ~ -. 7. -_._._--_...•1..4-- "........,. - _.__. 3. _.. 12 13 ._---------. -. 4. 10 6. -. -- --. Podlaskie 10 ------_.__13..._--_. . -_.__._--_.. II..__.._._._-_.__ ._--_._------ ---- - - - - --------__. Pomorskie ŚI~skie. ._!~~to~zyskje ____________ Warmillsko-mazurskie. Wielkopolskie. ------. Zaehodniopomorskic. ----. 8 2 14 9. 3. 15. __. 5. ------l. ._--. 15 ---_.__._--_._-_.... _ -. I. 8 16. 9. 2. --. Źródło; opracowanie włnsne.. Uzyskana klasyfikacja charakleryzlue się bardzo dużą zmiennością w uporząd kowaniu samorządów województw. Nie można wskazać samorządu województwa,.

(21) PrzestrzenIle zróŻllicowal1;e budżetów .... który we wszystkich trzech badanych latach uzyskał zdecydowanie najlepszy wynik budżetu. Tylko samorządy województw lubuskiego i lubelskiego dwukrotnie znalazły się w grupie SamOrz,1dów województw o najwyższym wyni ku budżelll. Samorząd województwa lubelskiego w 2001 r. został zaklasyfikowany do grupy województwonajniższym wyniku budżetu. Wśród samorządów województw uzYSklUących najniższy wynik żadne wojewÓdztwo nie pojawia się trzykrotnie. Dwukrotnie do tej grupy trafiły samorządy województw. wielkopolskiego i kujawsko-pomorskiego, przy czym należy odnotować fakt uzyskania przez samorząd województwa wielkopolskiego najwyższego wyniku budżetu w 2000 r. Tendencję spadkową wykazują budżety samorządów województw: lubelskiego, opolskiego i łódzkiego. Wzrost pozycji w skali kraju odnotowluą samorządy województw: podkarpackiego, zachodniopomorskiego, śląskiego i kujawsko-pomorskiego. Wśród samorządów województw o najwyższym i najniższym wyniku budżetu wyróżniono ponadto samorządy województw o wyjątkowo wysokim lub niskim wyniku budżetu na lmieszka6ca. Tylko w 1999 r. można wskazać województwa, które uzyskały bardzo wysoki wynik, tzn. wyraźnie przewyższający wyniki uzyskane przez inne samorządy województw, a mianowicie samorząd województwa lubuskiego i warmi6sko-mazurskiego. W każdym z analizowanych lat można wyróżnić samorządy województw, które uzyskały bardzo niski wynik budżetu. l tak w 1999 r. były to samorządy województw dolnośląskiego i kqiawsko-pomorskicgo, w 2000 r. - ktuawsko-pomorskiego, wanni6sko-mazurskiego i pomorskiego, a w 2001 r. - świętokrzyskiego i wielkopolskiego.. 6. Analiza zależności między dochodami, wydatkami, w tym wydatkami Inwestycyjnymi i wynikiem budżetów samorządów wolewództw na 1 mieszkańca w latach 1999-2001 Szukając zależności między rozlVa7~1nymi zmiennymi , posłużono się wspótczynnikiem korelacji rang Spearmalla. Miernik ten umożliwia badanie zgodności uporządkowań samorządów województw względem analizowanych zmiennych w kolejnych latacII. Uzyskane wyni ki (tabela 13) wskazują na bardzo wysoką korelację między rangami nadanymi samorządom województw ze względu na osiągnięte dochody i dokonane wydatki. I tak dla 1999 r. współczynnik Spearmana jest równy 0,997, dla 2000 r. 0,956 i dla 2001 r. 0,926. Wykrytą zależność dla 1999 r. ilustruje rys. l. W wypadku doskonałej korelacji rang punkty zaznaczone w układzie współrzędnych,reprezentluące poszczególne samorządy województw, zarówno pod względem pozycji zajmowanej według osiągniętych dochodów, jak i dokonanych wydatków, leżałyby wzdłuż prostej, będącej dwusieczną kąta zawartego między osiami układu. Niewielkie odchylenia od prostej, widoczne na rysun-.

(22) KrzysZlofGałuszka.. ku, spowodowały,. Barbara Pawełek. że wartość współczynnika różni się, choć. nieznacznie, od jego czyli jedynki. Wykryte zależn ości korelacyjne są dodatnie, co oznacza, że jeżel i w danym roku województwo zajmowało wysoką pozycj ę ze względu na dochody, to przeciętnie także wysoką ze względu na wydatki. wartości największej,. Tabela 13. Wartości II'spólczynnika Spearmana dla par zmiennych II' latach 1999-2001 Kategoria Dochody - WydCltki. 1999. 2000. 2001. 0.997. 0.956. 0.926. 0.900 . . _.. 0.653. 0.526. 0,485 ------ ----_.. 0.265. _.__ _._'_.__----- ----_._ _._-- __ __ Dochody - wydatki inwestycyjne ..... ... .. ... --,_.._ -"---_._-_.._- __"-.0-··- -.-_·_-_·. Dochody - wynik budż.c~lI. -0.091. 0,432. Wydatki - wynik bud żetu. -0.124. 0.29t. __. _.. Wydatki - wydatki inwestycyjne 0.644 0.647 0.903 ..._--_.-..__. ....-. ..._-_._-_.-.---_._._---------_. ._ -_._- --- ---------. Wydatki inwestycyjne - wynik budż etu. 0,562. -0.288. 0.106. Źród ło: opracowanie własne.. 18r-------------------------, t 6~-----------. ~ +--. E 14. • •. ----- ---.---. -+-.-----.--.--. ;:6. 12. ~ ~ ;;. IOt--------.~.---------1 8 1------~~~------~ 6 i-----:.~.t----'--------- l. .g. •. 4i--~··~-----------------1. •. 2t-~~------------1. •z. O~~~~--~~~~--~~. O. 4. 6. 8 10 12 Dochody. 14. 16. 18. Rys. l. Rangi nadane samorządom województw ze względu na dochody i wydatki ogótem na I mieszkallca IV 1999 r. (IV ztl Źródło: opracowanie własne.. W wypadku porównania uporządkowań uzyskanych ze względu na dochody i wydatki inwestycyjne, zależność korelacyjna maleje z 0,900 dla 1999 r. (rys. 2), poprzez 0,653 w 2000 r., do 0,526 w 2001 1'. Badając dochody i wynik budżetów samorządów województw, w 1999 l'. wykryto bardzo słabą zależność korel acyjną między rangami przypisanymi poszczególnym samorządom województw (-0,091),.

(23) Przestrzenne zróżnicowanie. budŻet6w.... a w latach 2000 i 2001 zgodność uporządkowań jest na średnim poziomie (odpowiednio: 0,432 i 0,485). Kierunek zmian w uporządkowaniach względem dochodów i wyni ku budżetu w latach 2000 i 2001 jest taki sam, tzn. wraz ze wzrostem rangi nadanej samorządowi województwa, ze względu np. na dochody, przeciętnie rośnie ranga nadana temu samorządowi ze względu na wynik budżetu. 18,---------------------------,. .~ ~. .~. 16 .---..--..---------.-----.-.-------------.--14 --------------.----.-..--.---!.----.12 --"--.-.----.-..- ..------.--.-.--.--.-.-+-..-------. 10 .--.-- -.--.---------------.---.....--.----.---•.. ---------.--.~-+----.---.----------.-----. 8. :;;!. ~. :f. •. 6. •. ..------------. ---.-----+----------------..- ..--.---..-.-.-. 4. 2. •••. O~~~r_~-r_~-r__~~. o. 2. 4. 6. 8. 10. 12. 14. 16. 18. Dochody. Rys. 2. Rangi nadane samorządom województw ze inwestycyjne na 1 mieszkańca w 1999 r. (w zł). względu. na dochody i wydatki. Źródło: opracowanie własne.. W wypadku porównania wydatków i wyniku budżetu, także w 1999 r. wykryto bardzo słabą zależność między dokonanymi klasyfikacjami (-0,124), natomiast w latach 2000 i 2001 zgodność uporządkowań jest średnia (odpowiednio: 0,291 i 0,265). Dla lat 2000 i 2001 ponownie obserwujemy zgodność kierunku zmian w rankingach. Biorąc pod uwagę fakt, że wśród wydatków ważną rolę pełnią wydatki inwestycyjne, zbadano zależność między uporządkowaniami samorządów województw uzyskanymi dla wydatków ogółem i wydatków inwestycyjnych na I mieszkańca. Okazuje się, że tylko w 1999 r. występowała silna zależność (0,903) między rangami nadanymi samorządom województw ze względu na te dwie zmienne (rys. 3). W kolejnych latach siła zależności maleje do poziomu ok. 0,645. Można wskazać samorządy województw, które w sposób znaczący przyczyniły się do rozbieżności między klasyfikacjami, a mianowicie: małopolskie, mazowieckie, wielkopolskie i zachodniopomorskie. W tym wypadku również mamy do czynienia z korelacją dodatnią, tzn. większe wydatki ogółem oznacząją przeciętnie wyższe wydatki inwestycyjne. Sprawdzono także powiązania między wydatkami inwestycyjnymi i wynikiem budżetu, otrzymując dla lat 1999 i 2000 silniejszą zależność między uporządko-.

(24) I. Krz)'sztofGałllszka,. Barbara. Pawełek. waniami niż w wypadku porównywania wydatków ogółem i wyniku budżetu. Jednak siła wykrytych zależności jest średnia. I tak w 1999 r. wynosiła -0,288, a w 2000 r. 0,562. Znaki obliczonych wartości należy odczytać w ten sposób, że w 1999 r. samorząd województwa im więcej wydawał na inwestycje w przeliczeniu na I mieszka'lca, tym przeciętnie gorszy osiągał wynik budżetu. W 2000 r. zaś większe wydatki inwestycyjne powodowały przeciętnie poprawę wyniku bud żetu danego samorządu województwa. Dla 2001 r. siła wykrytej zależności jest zbyt słaba, aby wyciągać na jej podstawie wnioski dotyczące powiązań między badanymi zmiennymi.. .-:-... 18,-------------------------, 16. ---------- ------------+._-. I [J. - - - - - - -------.-•• -. ------.----..-=~~-~~. ~~- =~ .li :~ r-------.---... -...--.-......-....-.---.----..-... - • •. - ...... . ..........- •.•.•...•... . .•. 8. 6t----~~~--------. 4. i--~.>-'-·-,.--------------. •. 2 ~.--~--------------------I o~~--~-~~--~~~. o. 2. 4. 6. 8. 10. 12. 14. 16. 18. Wydatki ogółem. Rys. 3. Rangi nadane samorządom województw ze względu na wydlltki i wydalki inwestycyjne na 1 mieszka"ca IV 1999 r. (w zł). ogółem. Źródło: opracowa nie własne.. Tabela 14.. Wartości współczynnika. Kategoria. Spcarmana dla zmiennych. Dochody. 0,835. Wydatki Wydatki inweslycyjne. 0,718. Wynik budż.elU Zródło:. 2000-200t. 1999-2000. -. 0,835 0,876. 0,668. 0,8U6. -0,185. -0,374. \V wyróż nionych. parach lal. 1999-2001 0,738. ._-------------0,662. _._ ---. ------. 0,624. 0,179. .. opracowanie włn s nc.. Badaniu poddano także zależności między uporządkowaniami względem danej zmiennej, ale nzyskanymi dla różnych lat. Wyniki zamieszczone IV tabeli 14 wskazują na silną korelację między rangami nadanymi samorządom województw pod względem dochodów lub wydatków w kolejnych, następujących po sobie latach. I tak IV wypadku dochodów współczynnik korelacji rang SpearmanH.

(25) Przestrzenne. zróŻllicowalzie budżetólv .... przyjmuje wartość 0,835 zarówno, gdy porównujemy lata 1999 i 2000 (rys. 4), jak i 2000 i 2001. Przy porównaniu lat 1999 i 2001 wartość tego współczynnika spadła do poziomu 0,738.. 18,..---------------,. •. •. 16 14 -- -----------------------. ----------------.--------12 -. •. •. + l 0------------------------------+--------------------------------8 ________ ____. +---------t----_-----_----.------_--_--. + 6 --------------_._-----------------+-------------------------. + 4 ------..-.-------------------.---------------2 -----------+----------------------. o +. o. 2. 4. 6. 8 LO 1999. 12. 14. 16. 18. Rys. 4. Rangi nadane samorządom województw ze wzglyclu na dochody na 1 mieszkańca w lalach 1999 i 2000 (w zł) Źródło: opracowanie własne.. W wypadku wydatków silną zależność korelacyjną (0,876) otrzymujemy dla lat 2000 i 2001 (rys. 5). Porównując zaś 1999 r. z 2000 r. (0,718) lub 2001 r. (0,662), uzyskane wartości wskazują na istnienie zależności, ale tylko na średnim poziomie. 18,..---------------, 16 ----.--------------------+---14 + +-----. ----------.-+ +--------. 12. +. 10j-----+~------------+------1. 8j---~~-+-------1. +. 6 4. .+. •. •. + ---+-----------------------------. 2. o •. o. 2. 4. 6. .. 8 10 2000. Rys. 5. Rangi nadane samorządom województw ze na l mieszkańca w latach 2000 i 2001 (w zł) Źródło: opracowanie własne.. 12. 14. względu. 16. 18. na wydatki. ogółem.

(26) Krzysztof Gałuszka, Barbara. W szczególności, gdy. Pawełek. rozważamy. wydatki inwestycyjne, otrzymujemy silną województw w latach 2000 i 2001 (0,806), natomiast, gdy porównujemy lata 1999 i 2000 oraz 1999 i 2001, otrzymujemy zależność na średnim poziomie, odpowiednio: 0,668 i 0,624. Omówione powyżej wartości współczynnika korelacji rang Speannana mialy pewną cechę wspólną, a mianowicie wszystkie wartości były dodatnie. Oznacza to, że jeżeli dany samorząd województwa charakteryzował się wysoką pozycją ze względu na wybraną zmienną w określonym roku, to także w roku porównywanym zajmował przeciętnie wysokie miejsce w rankingu. Odmienną sytuację mamy w wypadku badania wyniku budżetu. Otóż wykryte zależności są ujemne, gdy porównujemy następluące po sobie lata. [tak dla lat 1999 i 2000 oraz 2000 i 2001 są równe odpowiednio -0,185 i -0,374. Dla lat 1999 i 2000 siła wykrytej zależności jest słaba, więc wnioski są niepewne. Wynik otrzymany dla lat 2000 i 2001 wskazlue na średnią zależność, zatem można powiedzieć, że przeciętnie wraz z uzyskaniem lepszego wyniku, np. w 2000 r., należy spodziewać się gorszego wyniku w 2001 r. Dla lat 1999 i 2001 zaś wykryta zależność jest dodatnia (0,179), ale słaba. zależność między uporządkowaniami samorządów. 7. Podsumowanie Analizując budżety samorządów. województw za lata 1999-2001, można zaobserwować tendencję do zmniejszania się ich zróżnicowania pod względem dochodów i wydatków ogółem na I mieszkańca. Wprawdzie dystans pomiędzy samorządami województw osiągającymi naj niższe i najwyższe dochody, a także dokonującymi nąjniższych i najwyższych wydatków ogółem utrzymuje się na wysokim poziomie, odpowiednio: 72,08% i 64,88% wartość średniej (w 2001 r.), ale zróżnicowanie dochodów i wydatków ogółem zmniejszyło się w 2001 r. do poziomu odpowiednio: 15,05% i 13,51%. Zarówno dochody, jak i wydatki ogółem na l mieszkańca wykazywały w badanym okresie tendencję wzrostową, ale wydatki ogółem rosły szybciej i jednocześnie wykazywały niższy poziom zróżni cowania oraz mniejszy dystans pomiędzy samorządami dokonującymi nąjniższych i nąjwyższych wydatków. W badanym okresie wystąpiła również silna dodatnia zależność pomiędzy rangami nadanymi samorządom województw ze względu na dochody i wydatki ogółem. Na tym tle zdecydowanie odmiennie rysuje się sytuacja w zakresie wydatków inwestycyjnych w przeliczeniu na I mieszkańca. Wykazują one również tendencję wzrostową, ale jednocześnie ich udział w wydatkach ogółem zmalał z ok. 30% w 1999 I'. do ok. 26% w latach 2000 i 2001. Charakteryzluą się one również znacznie wyższym, niż wydatki ogólem, stopniem zróżnicowania (57,84% w 1999 r., 74,58% w 2000 r., 41,22% IV 2001 r.l oraz znacznie większym dystansem pomiędzy samorządami województw dokonującymi naj-.

(27) Przestrzenne niższych. zróżnicowanie budżelólV. ... i najwyższych wydatków inwestycyjnych (202,38% w 1999 r., 261,71% w 2000 r., 164,64% w 2001 r.). Ponadto występuje średnia dodatnia zależność pomiędzy uporządkowaniami samorządów województw pod względem wydatków ogółcm i wydatków inwestycyjnych. W podobny sposób kształtuje się sytuacja w zakresie wyniku budżetów samorządów województw. Wprawdzie szybszy wzrost wydatków ogółem od wzrostu dochodów i utrzymywanie się wydatków ogółcm kwotowo na poziomie wyższym od clochodów musi spowodować powstanie i pogłębianie się deficytu budżetowcgo, ale nie tłumaczy tak dużego zróżnicowania samorządów województw pod względem tej zmiennej (138,22% w 1999 r., 148,59% w 2000 r., 131,16% w 2001 r.) oraz dystansu pomiędzy samorządami województw osiągającymi najwyższy i najniższy wynik budżetu (590,14% w 1999 r., 545,50% w 2000 I'. i 464,25% w 2001 r.). Ponadto współ czynnik korelacji rang, w zakresie relacji dochody - wynik budżetu, wydatki - wynik budżetu, wydatki inwestycyjne - wynik budżetu, kształtuje się na poziomie, który uniemożliwia wyciąganie poprawnych wniosków na temat wz~~emnego powiązania tych wielkości. Przedstawione powyżej wyniki dotyczące poziomu zróżnicowania i dystansu można tłumaczyć faktem, że na poziomie samorządów województw mamy do czynienia z bardzo małymi kwotami (samorządy województw redystrybuują ok. 1% PKB, a cały sektor samorządowy - ok. 10% PKB), stąd nawet małe zmiany wielkości wyrażone w zł uzyskqją duże wartości w ujęciu procentowym. Małe zróżnicowanie budżetów samorządów województw pod względem dochodów i wydatków na I mieszkańca jest efektem polityki pallstwa (ok. 90% dochodów tych budżetów to dotacje celowe z budżetu państwa). Również relatywnie duże zróżnicowanie pod względem wydatków inwestycyjnych można wytłumaczyć polityką państwa, a zwłaszcza faktem, że samorządy województw przejęły w 1999 r. wiele niczakoJlczonych inwestycji centralnych (często bardzo l<apitałochłonnych oraz o wieloletnim okresie realizacji, zapoczątkowanym nierzadko w latach siedemdziesiątych), które zostały przekwalifikowane jako inwestycje samorządowc. Są one również finansowane z dotacji z budżetu państwa, stąd prawdopodobnie wynik budżetów jest pochodną nowych działall inwestycyjnych samorządów województw. Były one jeclnak bardzo małe, skoro nie uwidoczniło się to w postaci silniejszej zależności pomiędzy wydatkami inwestycyjnymi a wynikiem budżetu. W świetle wyników przeprowadzonych bad al] można wysunąć wniosek, że budżety samorządów województw IV latach 1999-2001 były w znaczący sposób zdeterminowane polityką i preferencjami władzy centralnej i obciążone "zaszło ściami" przejętymi od administracji rządowej. Wielkość dochodów tych budżetów uniemożliwia wniesienie istotnego wkładu finansowego do realizacji nowych przedsięwzięć w zakresie rcalizacji strategii i polityki rozwoju województwa..

(28) Krzysztof Gałuszka, BarbClJ'{/. PClwełek. Brak istotnych zmian w systemie zasilania tych budżetów IV przyszlości uniemoż liwi samorządom województw pozyskiwanie znaczących środków na reali zacj ę polityki welVnątrzregionalnej i odegranie istotnej roli IV rozwoju kraju. Literatura. Gitowska Z. [1998], System ekonomiczny pium, Warszawa.. samorządu. terytorialnego. IV. Polsce,. Munici~. Informacja o wykonanilf bl/dżetów jednostek samorząd/f terytorialnego [2000'] I'w:] Sprawozdanie Z wykoJlania budżelIt pO/Jslwa za okres od J stycznia do 31 grudn ia 19991:, t. 2, Rada Ministr6w, Warszawa. Informacja o wykonal/iu budżetólV jednostek samorządu terytoria II/ego 12001.1 Iw:1 Sprawozdanie Z wykonania bl/dżetu p{J/lstwa za okres od I stycznia do 3/ grudnia 2000 I; , l.. 2, Rada Ministrów, Warszawa.. II/formacja o lVykonaniu budżetów jednostek samorzqdu terytorialnego 12002'1 Iw:1 Sprawozdanie Z wykonania budżelu pWlstlVa za okres od / stycznia do 3/ grudnia 20011:, t. 2, Rada Ministrów, Warszawa. JewlUchowicz A. [2000'1. Terytorialne systemy produkcyjne - nowy model rozwoju lokalI/ ego i regionalnego fw:'1Strategiczl1e problemy rozwoju mio,\'{ i region ów, rcd.. A. Jewtuchowicz, Zaklad Ekonomiki Regionalnej i Ochrony Srodowiska Uniwersytetu L6dzkiego, Lódź. Mały Rocznik Statystyczny Polski 120021, GUS, Warszawa. Matusiak K.B. [20001. Regionalny system in110wacji i przedsiębiorczości ]w:J Slrale~ giczne problemy rozwoju miast i regionów. red, A. Jewluchowicz, Zakład Ekonomiki Regionalnej i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łód zkiego, Łódź. Patrzałek L. 119991, Finanse snmorządolVe, Wydawnictwo AE we Wrocławiu, Wrocław. Pawełek B., Zeliaś A. [1996a1, Metody lVykrywania obserwacji nietYPolVychw badaniach ekonomicznych, Zes<yty Naukowe AE IV Krakowie, Kraków, nr 475. Pawełek B., Zeliaś A. 11996b1, Obserwncje lIictypowe w badaniach ekonometrycznych, "Badania Operacyjne i Decyzje'\ nr 2. Pietrzyk l. [2000j, Polityka regionall/a Ul/ii Europejskiej i regiollY IV pOlis/wach człoll kowskich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa. Walesiak M. [1990.1. Syntetyczne badania porównawcze w świetle teorii pomiaru, .. Przegląd Statystyczny", z. 1-2. Walesiak M. [19931, Slrategie postępolVal/ia IV badaniach statystycznych w przypadku zbio/'ll zmiennych mierzonych na ska/n ch różnego Iypu, .. Badania Operacyjne i Decyzje", 111' L Taksonomiczna analiza przestrzennego zróżnicowania poziomu tycia w Polsce w ujęciu dynamicznym [20001, red. A. Zeliaś, Wydaw nictwo AE w Krakowie, Kraków. Zeliaś A. [20001, Metody statystyczne, PWE, Warszawa. Zeliaś A., Pawelek B., Wana! S. [20021, Metody statystyczne. Zadania i sprawdziallY, rWE, Warszawa..