Konferencja poświęcona teorii
procesu historycznego w literaturze i
sztuce.
Biuletyn Polonistyczny 8/24, 41-44
2 7 . O d r o d z e n i e . W a r s z a w a 1 9 0 6 . O p r a ć . A l i n a R a d k o w s k a . 2 8 . Nowy P r z e g l ą d L i t e r a t u r y i S z t u k i , W a r s z a w a 1 9 2 0 - - 1 9 2 1 . O p r a ć . E l ż b i e t a S a w i c k a . 2 9 . W i d n o k r ą g , W a r s z a w a 1 9 1 3 - 1 9 1 5 . O p r a ć . A l i n a R a d k o w s k a . 3 0 . U g o r y , W a r s z a w a 1 9 3 5 . 3 1 . W i a d o m o ś c i L i t e r a c k i e , W a r s z a w a 1 9 3 4 - 1 9 3 9 . O p r a ć . Adam C z a c h o w s k i . ' 3 2 . T r y b u n a o r a z k o n t y n u a c j e : M ł o t , W o ln a T r y b u n a , N a s z a S p r a w a , W olny G ł o s , P r a c a , N a s z e D r o g i , W a r s z a w a 1 9 1 0 - 1 9 1 1 . O p r a ć . A l i n a R a d k o w s k a . 3 3 . T r y b y , Lwów 1 9 3 1 . O p r a ć . J a d w i g a C z a c h o w s k a . 3 4 . S k a m a n d e r , W a r s z a w a 1 9 2 0 - 1 9 2 8 ; 1 9 3 5 - 1 9 3 9 . O p r a ć . J a n u s z S t r a d e c k i . 3 5 . .P r a w d a , W a r s z a w a 1 8 8 1 - 1 9 1 5 . O p r a ć . Z e s p ó ł p o d k i e r . J a d w i g i C z a c h o w s k i e j . 3 6 . R z e s z a , W i l n o 1 9 0 7 . O p r a ć . J e r z y K ą d z i e l a .
9 . KONFERENCJA POŚWIĘCONA TEORII PROCESU HISTORYCZNEGO W LITERATURZE I SZTUCE Na o d b y t e j w d n i a c h 2 4 - 2 6 m a j a 1 9 6 5 r . w W a r s z a w i e k o n f e r e n c j i p o ś w i ę c o n e j t e o r i i p r o c e s u h i s t o r y c z n e g o w l i t e r a t u r z e i s z t u c e w y g ł o s z o n o n a s t ę p u j ą c e r e f e r a t y : P r o f . d r K a z i m i e r z W yka: O t w a r c i e o b r a d J a n u s z S ł a w i ń s k i : S y n c h r o n i a i d i a c h r o n l a w p r o c e s i e h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i m M i c h a ł G ł o w i ń s k i : G a t u n e k l i t e r a c k i i p r o b l e m y p o e t y k i h i s t o r y c z n e j A l e k s a n d r a O k o p i e ń - S ł a w I ń s k a : R o l a k o n w e n c j i w p r o c e s i e h i s t o r y c z n o l i t e r a c k i m M a r l a J a n i o n : Ś w i a t o p o g l ą d p o l s k i e g o r o m a n t y z m u H e n r y k M a r k i e w i c z : D l a l e k t y k a p o z y t y w i z m u p o l s k i e g o P i o t r S k u b i s z e w s k i : R o l a ź r ó d e ł w h i s t o r i i s z t u k i A l e k s a n d e r J a c k i e w i c z : P r o c e s l i t e r a c k i a f i l m M l o h a ł B r i s t i g e r j , Z a g a d n i e n i e g e n e z y f o r m m u z y c z n y c h ( n a p r z y k ł a d z i e f o r m w a r i a c y j n y c h Re« n e s a n s u ) .
4 2 -K r z y s z t o f M a k u l s k i : 0 t z w . p r o c e s i e h i s t o r y c z n y m w e t n o l o g i i Roman Z i m a n d ; P r o b l e m t r a d y c j i P l a n o w a n e p i e r w o t n i e r e f e r a t y M i e c z y s ł a w a P o r ę b s k i e g o 1 K r z y s z t o f a P o m i a n a n i e z o s t a ł y w y g ł o s z o n e . M a t e r i a ł y K o n f e r e n c j i ( r e f e r a t y o r a z c i e k a w s z e w y p o w i e d z i d y s k u s y j n e ) z o s t a n ą w r o k u 1 9 6 6 o p u b l i k o w a n e w s p e c j a l n e j k s i ą ż c e , w z w i ą z k u z ty m s p r a w o z d a n i e n i n i e j s z e może z r e d u k o w a ć d o m inimum b e z p o ś r e d n i ą r e l a c j ę o n i c h i p o ś w i ę c i ć w i ę c e j u w a g i r e f l e k s j o m , k t ó r e o m a w i a n a K o n f e r e n c j a n a s u w a . R e f l e k s j a p i e r w s z a , t o j e j d o ś ć n i e z w y k ł y c h a r a k t e r . N i e z w y k ł y n i e t y l k o d l a t e g o , ż e z n a j d o w a ł a s i ę p o z a h a r m o n o g r a m e m r o c z n i c i j u b i l e u s z ó w ( t a k i e s e s j e j u ż s i ę z d a r z a ł y ) , n i e z w y k ł a p r z e z t o , ż e ł ą c z y ł a w y s t ą p i e n i a b a d a c z y d z i a ł a j ą c y c h n a t e r e n i e r ó ż n y c h d y s c y p l i n s z c z e g ó ł o w y c h . W y r a z i ł o s i ę t o j u ż w j e j s t r o n i e o r g a n i z a c y j n e j . W s p ó ł o r g a n i z a t o r a m i i m p r e z y b y ł y dwa I n s t y t u t y P o l s k i e j A k a d e m i i N a u k : I n s t y t u t B a d a ń L i t e r a c k i c h o r a z I n s t y t u t S z t u k i . Z e s p ó ł r e f e r e n t ó w n i e o g r a n i c z a ł s i ę j e d n a k d o p r a c o w n i ków o bydw u I n s t y t u t ó w : z p r a c a m i s w o i m i w y s t ą p i l i b o w ie m n i e t y l k o h i s t o r y c y l i t e r a t u r y 1 h i s t o r y c y s z t u k i , n i e t y l k o mu z y k o l o g i b a d a c z f i l m u , a l e t a k ż e e t n o l o g . Owo d y s c y p l i n a r n e z r ó ż n i c o w a n i e r z u c a ł o s i ę w o c z y n i e t y l k o w ś r ó d r e f e r e n t ó w , w y s t ę p o w a ł o o n o w o g ó l e w ś r ó d u c z e s t n i k ó w K o n f e r e n c j i . B y ł o w ś r ó d n i c h w i e l u p r z e d s t a w i c i e l i r ó ż n y c h d y s c y p l i n h u m a n i s t y c z n y c h . N i e k t ó r z y z n i c h z a b i e r a l i g ł o s w d y s k u s j i , a w i ę c - b y w y m i e n i ć t y l k o p r z e d s t a w i c i e l i d y s c y p l i n , n i e r e p r e z e n t o w a n y c h b e z p o ś r e d n i o r e f e r a t a m i - h i s t o r y c y f i l o z o f i i ( p r o f . B r o n i s ł a w B a c z k o , d r K r z y s z t o f R o m i a n ) , h i s t o r y c y ż y c i a g o s p o d a r c z e g o ( p r o f . W i t o l d K u l a , d r J e r z y J e d l i c k i ) , h i s t o r y c y m y ś l i e s t e t y o z n e j ( p r o f . S t e f a n M o r a w s k i ) . P a k t c h a r a k t e r y s t y c z n y : w i e l u w y p o w i a d a j ą c y c h s i ę z a b i e r a ł o g ł o s w s p r a w a c h n i e z w i ą z a n y c h b e z p o ś r e d n i o z d y s c y p l i n ą , j a k ą r e p r e z e n t u j ą ( n p . h i s t o r y c y l i t e r a t u r y d o m i n o w a l i w d y s k u s j i po r e f e r a c i e p o ś w i ę c o n y m k w e s t i o m f i l m u ) . D l a c a ł o ś c i K o n f e r e n c j i m i a ł o t o w i e l k i e z n a c z e n i e , p o k a z y w a ł o n i e t y l k o p o t r z e b ę t e g o r o d z a j u s p o t k a ń , u m o ż l i w i a j ą c y c h w y m ia n ę o p i n i i , s t a n o w i ł o i s t o t n y e l e m e n t i n t e g r a c j i ś r o d o w i s k a h u m a n i s t y c z n e g o , k t ó r e
aa
t y l e w s p ó l n y c h p r o b le m ó w do r o z w i ą z a n i a , ż e t e g o r o d z a j u l n-t e r d y s c y p l i n a r n a s e s j a -t w o r z y ł a w p r o s -t n i e z w y k ł ą o k a z j ę d o wy m i a n y m y ś l i i d o ś w i a d c z e ń . W ł a ś n i e i n t e g r a c j a « Od w i e l u l a t mów), s i ę o k o n i e c z n o ś c i I n t e g r a c j i n a u k h u m a n i s t y c z n y c h , c h r o n i ą c e j j e p r z e d z e s k o r u p i e n i e m i z a s k l e p i e n i e m k a ż d e j z d y s c y p l i n w s w o j e j s z c z e g ó ł o w e j p r o b l e m a t y c e . O t ó ż K o n f e r e n c j a t u t a j r e l a c j o n o w a n a b y ł a s w o i s t y m a k t e m i n t e g r a c y j n y m , s t a ł a s i ę p r a k t y c z n ą r e a l i z a c j ą t e g o , co d o t y c h c z a s b y ł o z a z w y c z a j p r z e d m i o t e m t y l k o p o s t u l a t ó w i r o z w a ż a ń t e o r e t y c z n y c h . B y ł t o j e d e n z i s t o t n i e j s z y c h a s p e k t ó w o m a w ia n e j K o n f e r e n c j i : j e j r o l a n i e w y c z e r p u j e s i ę z r e s z t ą n a o d b y c i u k i l k u z e b r a ń z r e f e r a t a m i 1 d y s k u s j a m i , n i e s t a n o w i b o w iem f a k t u z a m k n i ę t e g o , j e s t p o c z ą t k i e m p e w n e g o p r o c e s u , k t ó r y n a w e t j e ś l i n i e b ę d z i e m i a ł k o n s e k w e n c j i o r g a n i z a c y j n y c h ( t z n . j e ś l i n i e n a s t ą p i ą k o l e j n e k o n f e r e n c j e t e g o t y p u ) , b ę d z i e m i a ł - c o j e s t o c z y w i ś c i e n a j w a ż n i e j s z e - k o n s e k w e n c j e m e r y t o r y c z n e . I n t e g r a c j a r ó ż n y c h d y s c y p l i n n a u k h u m a n i s t y c z n y c h n i e j e s t o c z y w i ś c i e k w e s t i ą z e b r a n i a i c h p r z e d s t a w i c i e l i w j e d n e j s a l i , n i e j e s t t a k ż e t y l k o k w e s t i ą i c h o c h o t y do w s p ó l n e g o d y s k u t o w a n i a . J e s t p r z e d e w s z y s t k i m s p r a w ą t a k i e g o w y b o r u p r o b l e m a t y k i , j a k a m o g ł a b y w s z y s t k i c h i n t e r e s o w a ć , j a k a j e s t I s t o t n a z a r ó w n o d l a h i s t o r y k a l i t e r a t u r y j a k h i s t o r y k a f i l o z o f i i , z a r ó w n o d l a m u z y k o l o g a j a k h i s t o r y k a s z t u k i . P r o b l e m a t y k ą t a k ą , a k t u a l n ą d l a w s z y s t k i c h d y s c y p l i n s ą s p r a w y p r o c e s u h i s t o r y c z n e g o . J e j w y b ó r j a k o z a s a d n i c z e g o p r z e d m i o t u o b r a d s t w a r z a ł w i ę c s z c z e g ó l n i e k o r z y s t n e w a r u n k i d l a w s p ó l n e g o d y s k u t o w a n i a i d o p r a c o w y w a n i a s i ę w s p ó l n e g o j ę z y k a . S p r a w y p r o c e s u h i s t o r y c z n e g o o k a z a ł y s i ę c z y n n i k i e m s z c z e g ó l n i e s i l n i e w i ą ż ą c y m . S i l n i e w i ą ż ą c y m z a r ó w n o , g d y ma s i ę n a u w a d z e s t o s u n k i i n t e r d y s c y p l i n a r n e , J a k i w ó w c z a s , g d y o h o d z l o r ó ż n e s t y l e m y ś l e n i a i r ó ż n e s t y l e b a d a n i a w ytw orów h u m a n i s t y c z n y c h . W s p ó ł c z e ś n i e bow iem h i s t o r y z m n i e j e s t p o s t u l a t e m j a k i e j ś j e d n e j o k r e ś l o n e j s z k o ł y b a d a w c z e j ( t a k j a k n i e g d y ś w y s u w a n ie j e go p r o b l e m a t y k i n a c z o ł o s t a n o w i ł o w y r ó ż n i k h u m a n i s t y k i o o - r l e n t a c j i m a r k s i s t o w s k i e j ) , j e s t p r o b l e m e m , p r z e d k t ó r y m s t a j e k a ż d y , k t o z a j m u j e s i ę s z t u k ą , l i t e r a t u r ą , m u z y k ą n i e z a l e ż n i e o d p u n k t u w i d z e n i a , z j a k i e g o t o r o b i . N i e m o ż n a b o w ie m p y t a ć o d z i e ł o a r t y s t y c z n e , n i e s t a w i a j ą c p r o b l e m u jeg o s y t u a c j i h i
4 4 -s t o r y c z n e j , c z y l i t e g o , j a k owa -s y t u a c j a w p ły w a n a J e g o s e n s i j e g o s t r u k t u r ę . I n n y m i s ł o w y : we w s p ó ł c z e s n e j ś w i a d o m o ś c i h u m a n i s t y c z n e j n i e m o żn a p o d d a w a ć a n a l i z i e d z i e ł a poza r e f l e k s j ą n a t e m a t p r o c e s u h i s t o r y c z n e g o , w j a k i m o n o u c z e s t n i c z y . R e l a c j o n o w a n a K o n f e r e n c j a p r z y n i o s ł a b a r d z o s z e r o k i e r o z u m i e n i e p r o c e s u h i s t o r y c z n e g o ( w y d a j e s i ę t o - n a w i a s e m mó w i ą c - j e d n y m z j e j n a j w i ę k s z y c h s u k c e s ó w ) . N i e o g r a n i c z o n o s i ę b o w ie m t y l k o d o p r o b l e m ó w , k t ó r e z w y k l e s i ę s t a w i a , g d y ma s i ę n a u w a d z e r e f l e k s j e n a d p r o c e s e m h i s t o r y c z n y m w d z i e d z i n i e l i t e r a t u r y i s z t u k i , a w i ę c t y l k o d o t e o r i i p rą d ó w l i t e r a c k i c h ( t e m u p o ś w i ę c o n e b y ł y r e f e r a t y p r o f . p r o f . J a n i o n i M a r k i e w i c z a ) . P o d d a n o a n a l i z i e p o d s t a w o w e d l a w s z e l k i c h r o z w a ż a ń o p r o c e s i e h i s t o r y c z n y m p o j ę c i a t r a d y c j i o r a z s y n c h r o n i l i d l a c h r o n i l . W k a t e g o r i a c h h i s t o r y c z n y c h u jm o w a n o t a k ż e z j a w i s k a , k t ó r e z w y k l e d o t ą d r o z p a t r y w a n o b e z u w z g l ę d n i e n i a p r o b l e m a t y k i p r o c e s u h i s t o r y o z n e g o , a w i ę c p r o b l e m y k o n w e n c j i a r t y s t y c z n y c h i g a t u n k ó w l i t e r a c k i c h . W t e j g r u p i e r e f e r a t ó w w i e l k i e z n a c z e n i e m i a ł a r o z p r a w a m u z y k o l o g i c z n a M i c h a ł a B r i - s t i g e r a , z d u ż ą p r e o y z j ą d e m o n s t r u j ą c a m e t o d y a n a l i z y h i s t o r y c z n e j r o d z ą c e j s i ę f o r m y m u z y c z n e j , w i e l e w n o s z ą c a do p r o b le m ó w s t o s u n k u z a i n t e r e s o w a ń g e n e t y c z n y c h 1 s t r u k t u r a l n y c h w o p i s i e d z i e ł a s z t u k i . R e f e r a t t e n , pomimo ż e b e z p o ś r e d n i o d o t y c z y ł s z c z e g ó ł o w e g o p r o b l e m u z d z i e j ó w m u z y k i , d a w a ł n p . h i s t o r y k o w i l i t e r a t u r y b a r d z o w i e l e do m y ś l e n i a , n i e t y l k o p o k a z y w a ł , j a k n a in n y m t e r e n i e k s z t a ł t u j ą s i ę p y t a n i a , k t ó r e s t a j ą p r z e d n i m samym, a l e t a k ż e p o d s u w a ł mii n o we r o z w i ą z a n i a i nowe c h w y t y b a d a w c z e . W ty m w ł a ś n i e , o czy m p r z y k ł a d o w o mowa w z w i ą z k u z r e f e r a t e m D r B r i s t i g e r a , w y r a ż a s i ę s e n s K o n f e r e n c j i : p r z e ł a m y w a n i e b a r i e r p o m i ę d z y s p o k r e w n i o n y m i d y s c y p l i n a m i , p r z e ł a m y w a n i e b a r i e r p r z y p o d e j m o w a n i u p r o b l e m a t y k i d l a w s z y s t k i c h t y c h d y s c y p l i n k l u c z o w e j .
1 0 . KONFERENCJA POŚWIĘCONA PROBLEMATYCE DAWNEGO TEATRU W POLSCE, GRUDZIEŃ 1 9 6 5 R .
K o n f e r e n c j a n a l e ż ą c a do z e b r a ń s t a r o p o l s k i c h o b e j m u j e n a s t ę p u j ą c e r e f e r a t y :