• Nie Znaleziono Wyników

Ekowłasności i wymagania dla wyrobów przemysłu skórzanego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Ekowłasności i wymagania dla wyrobów przemysłu skórzanego"

Copied!
11
0
0

Pełen tekst

(1)2000. Ignacy Duda. Katedra ,._,..nawstwa Pn_,"o..,o Ekowłasności. i wymagania dla wyrobów przemysłu skórzanego Szybki rozwój przemys łu , powszechna c he mi zacja produkcji i życ i a codziennego cz łow i eka doprowadził y do poważn ego zanieczyszczenia środo ­ wiska nalUralnego, które niesie ze so bą poważn e zagroże ni a dla zdrowia i życ ia cz ł ow iek a. Zag rożen i a te są tak powszechne, że s ta ł y s i ę ju ż problemem społeczn y m , do t yczący m nas wszystkich. Jak wykazują obserwacje i badania, problem y ekologii dotyczą ni e tylko ochrony środowiska, czys t ośc i ekologicznej procesów produkcyjnych, ale również zapewnie nia nieszkod li wośc i wyrobów dla zd rowia u żytkown ików ~ kon sumentów . S t ąd ostatn io mów i s i ę o koni ecz n ośc i wprowadzania zi ntegrowanych systemów za r ządza n ia j ako ścią według wymogów norm ISO serii 9000 o raz zarząd za nia środow i s kowego według norm ISO serii 14000 . Obecnie producent musi nie tylko udowodnić , że jego produkt jest przyjazny dla środ ow i s ka i cz ł owiek a, ale t eż , że sposób jego wytwarzani a i funkcjo nowa nie ca ł ego przedsięb i orstwa przeb iega w warunkach z apew ni ających d os tatecz ną oc hro n ę ś rodow i ska naturalnego. Tak w i ęc powszechna chemizacja ma wyjątkowo niekorzystny wplyw nie tylko na ś rodow i sko naturalne , ale ta k że na walory zdrowotne prod ukowanych wyrobów. Dotyczy 10 przede wszystkim artykułów żyw nośc iow yc h. A ł e nie tylko. Jak s ię bow iem okazuje, substancje szkodliwe zn ajdują s i ę ró w ni eż w materiałach i wyrobach przemysłowyc h, s łu żącyc h bezpośred ni o czł ow i ekowi w życ iu codziennym . Dotyczy to takich wyrobów, jak materia ł y budowlane i wykończe­ ni owe m ieszkań, meble z płyty drewnopodobnej , wyroby przemysiu w ł ókie nni ­ czego i skórzanego itp . W ostatnich latach szczegó ln ą u wagę zwrócono na wyroby włók i e nni cze i skórza ne. Produkty pochodzenia naturalnego u żywa n e od wieków nie wykazywały dotąd szkodliwego oddział yw ani a ani na środowisko. ani na cz ł owie k a. J ednak że od czasu, gdy cz ł ow i ek zaczął " poprawia ć naturę", uszlachetn i ać te surowce naturalne, doprowadził do lego , i ż mogą one by ć lub są szkodliwe dla zdrowia. Okazuje się bowiem . że daleko idąca chemi zacja proce-.

(2) Duda sów wylwanania tych wyrobów (skór, tworlyw skóropodobnych, obuwia, galanterii itp .) i sposób ich użytkowania stwarzają realne niebe zp ieczeństwo dla zdrowia czlowieka. Prowadzone wielolelnie obserwacje i badania w wielu krajach św iata (USA, Anglia, Francja , Niemcy) dowodzą , że i w tej dziedzini e jakość wyrobów mu si być inaczej postrzegana. Wprowadzane do skóry naturalnej chemikalia oraz używane do produkcji bardzo bogatego asortymentu materiałów skóropodobnych związki chem iczne w wielu przypadkach są szkod liwe dla organizmu ludzkiego, powodując niek iedy alergie, zmiany rakotwórcze czy inne sc llOrzenia. To. że za kład y garbarskie i obuwnicze są uciążliwe dla środow i ska, i że wiele procesów lam prowadzonych jest szkodliwych dla zdrowia pracowników to fakty powszechnie znane i literatura przedmiotu jest lu bardzo obszerna. Podejmowane są też zdecydowane działania zmierzające do radykalnej poprawy w tym zakresie. Obecnie chodzi nam O substancje szkodliwe zawarte w skórach i wyrobach skórzanych , które - jak się okazuje - mogą być i są szkodliwe dla zdrowia i życia cz łowieka. Substancje te wydzielane m ogą być w fazie gazowej do powietrza pom i eszczeń lub w fazie cie kłej - w postaci roztworów wypłuki ­ wanych z wyrobów włókienniczych i skórzanych przez pot w czasie ich normalnego użytkowania [I] . Wprawdzie il ość wydzielanych substancji szkodli wych jest mała, ale jednak ze wzg l ędu na stały kontakt cia ła ludzkiego z tymi wyrobami oraz ich u ży tk owanie pl-Leważnie w pomicszcl.cniuch l.u mkni ~tyc h , O ograniczonej wentylacji, nie są one obojęt n e dla zdrowia cz ł owie ka {20]. W skórze naturalnej mogą występować substancje tok syczne, takie jak pentachlorofeno l (PCP) i n i żej chlorowane fenole, zw ią zki chromu (V I) . fonnal dehyd, pestycydy, aminy aromatyczne i niektóre metale ciężkie. Substancje te mogą być wprowadzone do skóry na różnym etapie jej obróbki, poczynając od konserwacji, poprzez procesy działu mokrego, garbowania. a w szczegól nośc i w fa zie koilcowej, tj . w procesie jej wykańczania. Wie le substancji toksycznych znajduje się w różnyc h materiałac h skóropodobnych , zas tępującyc h skóry naturalne miękkic,jak i w tworzywach sztucznych stosowanych do produkcj i mat e riałów podeszwowych, takie w gumie, gdzie szczególnie niebezpieczne są antyutleniacze i przyspieszacze wulkan izacji. Substancje te są szkod liwe dla organizmu ludzki ego, mogą powodować występowanie alergii, podrażnie ll skóry lu b nawet wykazywać działani e kancerogenne. Są t eż szkodliwe dla ś ro ­ dowiska naturalnego podczas ich utylizacji . Alergie występują najczęściej wówczas, gdy skóra ludzka ma dłużs zy, bezpośredni kontakt z wyrobem skórzanym i gdy użytkujący ten wy rób ma wrodzone lub nabyte os ł abienie systemu odpornościowego [10]. Szczególne niebezpi eczeństwo istnieje prą uży t ­ kowaniu skór miękk i c h przeznaczonyc h do produkcji obuwia, zw ła szcza dziecięcego, do prod ukcji odzieży, rękawicze k , skór meblowych, samochodowych, potnikowych, skór na paski do zegarków itp . Obecność substancji szkod liwych w maleriałach skóropodobnych jest wynikiem stosowania w procesach syntezy związków w i elk ocząsteczkowych, kala-.

(3) Ekowlasllosci i. . dlo.. li zatorów metaloorganicznych , jak również wprowadzania do tych materiał ó w dodatków u sz l ac het niaj ących (np . stabilizatorów). W każd y m przypadku obecno ść tych substa ncj i poprawia cechy u ży tk owe otrzy mywanyc h produktów, w pł ywając rów n ocześ ni e na wzrost zawartośc i substancji szkodliwych dl a organ izmu cz ł ow i e ka . Poszczególne substancje toksyczne w bard zo ró żn y sposób mogą przedos tawać s i ę do organizm u cz ł owieka. Mogą być wch ł a ni a n e ni e tylk o przez skórę, ale tak że przez ukł ad oddec how y i u k ł ad pokarmowy. Fenol i jego pochodne (np. chlorofenole) to związ ki o udokumentowanej t ok syczn ośc i . Niektóre powodują skażen ie ś rodow i ska na dłu g i okres oraz m og ą u l eg ać bioak umu lacji w łail c u c hu pokarmowym. Heidemann [11] podaje, że do konserwacji skóry, drewna i tekstyl iów stosowanych jest 30-40 substancji. wś ród nich najbardziej toksyczne i zatruwające ś rodowisko naturalne, jak: chlorowane fe nole, g łów ni e pentachlorofenol (PCP) i trichlorofenol, zw i ąz ki rt ęciowe i tributylocyny. pochodne benzotialu , dimetylod iti okarbami ni an cynku , czwa rt orzędowe zwi ą zki amin owe i inne. PCP działa siln ie trująco na mikroorgani zmy, gd yż m oże on zawie ra ć ś lad owe i l ości dioksyn jako c iał a obce, m oże t eż być przyczy ną wprowadzenia do środ owiska szczegó lnie niebezpiecznych wielopochod nych diabenzo- p-dioksy n (PCOD) z dibenzofu ranem (PCOF), pows t ają­ cych w okreś lon yc h warunkach podczas spalania zaw i erającyc h go m ateriałów. Jest on ś rodkie m lrudno biologiczn ie degradowalnym [7, 8]. Pestycydy m ogą znajd o wać s i ę w skórze ze względu na stosowanie ich jako ś rodk ów owadobójczyc h w hodowli zw ierząt fut erkowych (ow iec. lisów, nutrii ), jako ś rodków przeciwbakteryjnych i przeciwgrzybiczych w procesie wyprawy skór oraz przec iwgnilnych podczas ich transportu [9]. Fo rmałd e h yd odznacza s i ę d u żą tok syc zno śc i ą, d z ia ł a ni e m rakotwórczy m i mutagenny m. Do organi zmu może on w nikać przez s k ó rę, przewód pokarmowy. a przede wszystk im przez drogi oddechowe. Może wywo ł ywać ł zawi e­ nie, pieczenie spojówek, bóle gard ł a, g łowy , nudnośc i, os ł abien i e i bezsenność. Ma też właściwości ucz ul ające, może powodować objawy dychawicy oskrzelowej lub za pal eni e skóry. Formaldehyd w organi zmie zaburza wiele ogni w met abo li zmu. W ys t ępują cy w powietrzu formaldehyd m oże wzma gać toksyczn ość innych zanieczyszczeń powietrza, np. CO 2 , S02 i innych [7]. Przyczy n ą występowa ni a w skórze szkodliwych dla zdrow ia amin m oże być barwienie jej barwnikam i azowymi , które wskutek red ukcj i ro z k ł adają s ię wydzie l ając kancerogenne aminy aromatyczne [91. Lange [4]. wś ród substancj i toksycznych wy s tępuj ącyc h w skórze, wymienia zw i ąz k i chrom u (V I), kwasy i alkalia , wolne kwa sy t łu szczowe . wo l ną s i a r kę i fo rmaldehyd. Wi ele dysku sji wywołuje kwestia zawartośc i i szkodliwośc i Cr. Nie jest dotychczas jednoznacznie udowodnione , że zw i ąz k i Cr (II I) w kontakcie z w ł ók nami skóry powodują alergie, wiadomo natomiast, że podczas pracy z roztworami soli er (III) mogą wystę pować tego typu reakcje oraz że związ ki e r (V I) wy ka zują d z ia ł ania toksyczne, mUlagenn e i teratogen ne.

(4) Duda [4 , 101. Wplyw zw iązk u Cr (V I) na powstawanie raka (głów n ie płuc i oskrzeli) zosta ł potwierdzony badaniami e pidemiologicznymi . Badania wykaza ł y również , że zw i ązki te w przec iwi eństw i e do związków Cr (I II) mogą prze nikać do organi zmu ludzkiego, w komórkach cia ł a ulegają reduk cji do Cr (III ) i ostatecznie ta postać chromu powoduje zmi any genetyczne w DNA [10]. Wolne kwasy i alkalia. które mogą występować w skórze, gdy pH wyciąg u wodnego jest mniejsze od 3,5 lub w i ększe od 9,0, powoduj ą często podrażnienia (zaczerwienienie) skóry ludzkiej [ 13] . Ten sam au tor udowadnia, że w wykańcza lni c­ twi e skór nie n a l eży s t osować wykończeń białk owyc h z pi gmen tami zaw ierają cymi chrom , tytan , bar i ołów, gdyż ludzki pot poprzez reakcję alkaliczną m oże zniszczyć białkowe środki wiążące, a uwolnione szkodliwe dla zdrowia pigmenty mogą zos t ać wtarte w skó rę i oddziaływać na nią ujemn ie. Do produkcj i obuwia i mat e riał ó w skóropodobnyc h stosowany jest w dalszy m ciągu po li chlorek winyl u. B ezpoś redni e zag roże ni e dla zdrow ia stanowi monomer c hlore k winyl u , który jes t umieszczony w grupie I w ed łu g IR AC!, jako rakotwórczy oraz według dyrektywy EWG nr 32/92 z dnia 30 IV 1992 r. jako substancja szkodliwa . Wedłu g wi elu aut orów PCW wytwarzany nowoczesnym i technologiami zawi era zaJedwie ś lad y chlorku winylu, r zędu 0,5 do 1,0 ppm, co jest nieszkod liwe dla zdrowia 117]. Chlore k winylu w pew nych il ośc iac h znajd uje się zarówno w gran ulatac h. jak również j est produkte m deslrukcji termicznej PCW podczas przetwórstwa. W Niemczech PCW u żywa n y jest tylko do produkcji obuwia roboczego i przeciwdeszczowego. J eże li chodzi o PU , la w produkcie gotowy m m ogą z najdować się ś l ad owe i l ości s kł a dnik ów wyjśc i owyc h . Niebezpieczne są zw ła szcza izocyjaniany. które w wyniku hydrolizy prze k ształcają s ię do odpowiednich amin . Pow st ająca tol ilenodiami na oddziałuje silnie trująco na krew, wywoluje h emo lizę, a tak że działa drażniąco na błony ś lu zo we i oczy lIS]. Jak ju ż stwierdzono , w ostatnic h latach coraz więcej uwagi poświęca się substancjom chemi cznym uważanym za szkodliwe, kancerogenne lub podejrzanym o takie dz i ałanie. występującym nie tylko w otaczający m nas środow i s ku czy miejscu pracy (produkcji), ale tak że w wielu materia łac h i wyrobach gotowyc h. W krajach wysoko rozw iniętyc h zagroże nia te pojawi ł y się znacznie wcześni ej ni ż u nas. Stąd też tam św iadomo ść ekologiczna jest znacznie większa, a efekty podejmowanych działań są już znaczące. Dlatego te kraje jako pierwsze doprowad z ił y m.in. do opracowania i wdra ża nia wymogów nonn ISO serii 9000 i 14000, wprowadziły ekoznaki i ekoctykicty , którymi oznaczają wyroby mał o szkodliwe lub nieszkodliwe dla zdrowia cz ł owieka i ś rodo w i s ka (pierwszy taki znak " Bł ę kitny a nioł " wprowadzono w Niemczech ju ż w 1976 f . Wiel e stowarzyszeń i instytutów b ranżowyc h tam funkcjonując ych o pracował o odpowiednie kryteria oceny wyrobów pod w zg lędem ja k ości eko logicznej. Dla obuwia l Skrót od nazwy M iędzyna rodowa Agencja B adań nad Rakiem . W Polsce badania takie prowadzi C tOP zgodnie z wymogami UE i M ięd7.ynarodowej Organizacji Pracy..

(5) Ekowla.mośc i. i wymagania d/a. I '. skórzanego. powszechnego użytku takie kryteria oceny opracowały m.in. instytuty CfC wc Francji, PFl w Niemczech , SATRA w Wielkiej Brytanii. Obuwiu spełniającemu te kryteria przyznawane są znaki jakości , które są prawnie s trzeżone. W Niemczech Instytut Obuwn iczy w Pirmasens wspólnie z Instytutem Freseniusa oraz TOV Rheiland Sicherheit und UmweJtsc hulz GmbH ustanowiły wspólnie znak jakości "SG" 1/95 l I9]. Znak ten przyznawany jest ma t e ri ałom, które nie zawierają substancj i szkodl iwych dla czlowieka i środowi s ka naturalnego lub ic h zawartoŚĆ nie przekracza dopuszczalnych wartości . Obok kryteri ów i znaków jakości ustanawianych przez poszczegó lne pań­ stwa istnieją kryteria ekologiczne opracowywane przez międzynarodowe proekologiczne organi zacje. Naj bard ziej z n a ną z nich jest Oko-Tex za ł ożony w 1992 r. przez instytut z Wiednia i Bórmigheim , do którego obecnie n ależy już 12 instytutów z 12 krajów UE [20]. Oko-Tex opr acowa ł kryteria, jakie mu szą spe ln iać wyroby przemys łu skórzanego, aby mogły być oznaczone znakiem ekologicznym "Oko-Tex" oraz znakiem "SG" z 1995 r. Kryteria te zestawiono w tabeli l. N i eza l eżnie od Oko-Tex, Mi ędzynarodowe Zrzeszenie Garbarzy (ICT) op r acowało kryte ria dla skór . które m ogą być oznaczone znakiem ekologicznym "Eco-Tox" [7]. Poza tym dl a branży skórzanej odpow iednie kryteria CENrrC opracowa la Europej ska Kom isja Normali zacyjna ds. Obuwia (CENrrC 3D9/WO 2N 18 R 3) w for mie proje ktu. Podane poziomy wskaźni ­ ków s tanowią ś rednie arytmetyczne zawa rtości substancji szkod liwych w mater ia ł ac h wie rzchni ch i spodowych obuwia. Obuwie spe łni ające te wymagania może być oznakowane znakiem ekolog iczny m. Istniej<}cy system cert yfikacj i wed ł ug tych kryteriów ma na ce lu przede wszystkim ograniczenie lub e limin ację zagroże ń stwarzanych wobec u ży tkow­ ników wyrobów i wobec ś rodowi ska naturalnego [181. Spe ł nienie tych wymaga ń pośw iadczo n e jest odpowiedn imi cert yfikatami wydanymi przez niezal eżne in stytucje oraz etykietami informuj<}cymi klientów o tym, że dany wyrób jest e kologiczny i spe łnia wy magani a ja k ościowe (w przypadku znaków jakości). Chociaż w krajach UE nie wy maga się ustawowo okreś l onych dla tych znaków kryteriów , to jednak hurtownik czy importer bardzo często żąd a od dostawcy s pełnienia kryteriów dła ozna kowan ia wyrobu odpowied nim znaki em [71. Naj bardziej wymagający pod tym wzg lędem jest ryne k niemiecki, gdzie probl em związków tok sycznych wystę pujących w skórze nab rał szczególnego znaczenia od 1990 r. . kiedy to odpowiednie zar ządzen i e zakazywało użytkowan ia , produkowania i importowania skór i wyrobów skórzanyc h zaw i erających więcej niż 5 mg/kg PCP (5 ppm) . Drugim takim ważnym wydarleniem było wydanie, również w Niemczech, zarządzen i a obowiązującego od 29 VII 1994 r., wprowadzaj<}cego zakaz produkowania i stosowa nia podczas wyp rawy skór ok. 120 barwników azowych , które rozpadaj<}c się mogą wydz i elać ok. 20 toksycznych am in aromatycznych. Zgod nie z tym zarządze­ niem wyroby wybarwiane tymi barwnikami nie mogą być importowane do.

(6) Duda Tabela l. Kryteria uprawniaj(jce do oznakowania skóry i odzieży sk6r/.anej znakiem ekologicznym Oko-Tex lub SG Jednostka. Nazwa wskaznika. Lp.. wskaźnikowa według. Oko-Tel( Standard 116 JednoStka miary. (04 .1994). z wyjątkłcm odzieży n iemow lęcej. I I 2. 3. 2. WartoSC pH (ekstrakt wodny) Wolny i częściowo odszczepiony formaldehyd Metale c iężkie c k ~ traho w ane -arsen - olów - kadm - chrom (calkowity) - chrom (VI). 3. 4,8-7,5. ppm. S 300' S 75 b. ppm. SI S I SO, 1 S2. 0,2 0.8 0,1. nieobecny. niewykrywalny (2ppm). S4. 4.0 60. kobalt mied! dodatki tekstylne dodatki metalowe - nic sty kające si~ ze s k órą - sty kające si~ ze skórą - nikieJ. S50 -. S 150 S50 S4. S. 6. 7. 8. 3,5-71) 2001100. -. -. .om. -. 4D 0,02 100 200/50. '". --. 1515. s om. - net. -cynk Garbniki minernlne rozpuszczalne (AI .Cr, Ti.Zt) Substancje ekslrnhowane wodą - skóry wierzchnie, podszewkowe - skóry podpodeszwowe i podeszwowe ZawartoŚĆ pestycydów - DDT, ODO, ODE - HCH'S (oprócz Lindan - y-sześc iochlorocyklocheksan) - Lindan - Aldrin - Dieldrin - Toxaphen - Hepłachlor , -cpoxid -2, 4 - D -2, 4,5- T - ogólna Ogólna zawartość pentochlororenolu (PCP) Zawartość chlorowanych fenoli (bez PCP). ,. -. -. 4. •. SO 1/95 dorosliJ dzieci. -. ppm. S ID S9Jj S 1.0 S02 S02 SOj SOj S 0.1. Ij. -. --. S 0,05. -. S ID. ID. ppm. S Oj. ID. ppm. -. ID.

(7) Ekowlasności. i. d/a. cd. tabeli I. ,. I. Barwniki MAK Klasa lilA I i IIIA2 Odporność barwy na plamienie. 9 10. (przechodzenie barwy na inne wlókna) - odporność na wodę - odporność na pranie. (temperatura prania odpowiednia do symbolu. -. odpomośC. J. 4. ,. -. nieobecne. nie wykrywalne. stopień. szarej. 3 3--4. skali min .. pielęgnacji ). na pot:. 3--4 3-4. -. na sucho. 4. Ila mokro. 2- 3. -. kwaśny. -. alkaliczny. -. odporność. na tarcie:. -. Badanie zapachu. " • wyrób nie. -. stykający s ię. ze. skórą. ~. wyrób. stykający się. ze. brak obcego zapachu skórą. Zródło : [9.s . 151] .. Niemiec od l I 1996 r. , jeś li. zawa rt ość. w nic h am in. mg/kg wy robu [8]. Obecnie w Nie mczech znak jakości SG dla. będz i e przekraczać. 10. mater i ałów m oże być przyznany ono kryteria SG-7/97, które do pu szczają maksy m a ln ą zawartość w skórze [19]: - forma ldehydu - 150 mg/kg (50 dl a obu wia dzieci ęcego), - PCP - 0,5 mg/kg, - Pb - 0,8 mglkg - Cd - 0, 1 mg/kg, - C"· - O, - zw i ązk i azowe - O. Znane firmy zac hodnie prod uk ujące lub sprzed aj ące drogie obuwie zapewniają swoich klientów o specjalnych cechach produkowanych wyrobów, żąda­ jąc od swoich poddostawców stosownych certyfikatów jakościowyc h . Na przykład takie firmy niemieckie, jak Neckerman, Que lle, żądają dla importowanego obuwia z Polski tzw. "paszportów ekologicznych", potw i erdzającyc h dobrą ja k ość "e k o l og i czną" zastosowanych surowców i mat e ria łów, klejów i dodatkÓw . Taki "paszport ekolog iczny" wypeł n ia producent obuwia dla każdego arty k u ł u na podstawie dostarczonego od swoich poddostawców ośw i adcze ni a lub wyników badań, ws k azującyc h , że dany m a t e riał ni e zawiera substancji uznanych za szkodl iwe lub zawiera je w dopuszczalnych normami ekolog icznymi w art ośc i ac h . Pytania "paszportu ekologicznego" dot yczą z reg uł y n astę­ puj ącyc h zagadn i eń [16]:. obuw iu.. jeś l i spe łn ia.

(8) Duda - skóra naturalna: z awarto ść chromu 6+, zawa rt ość pentachlorofe nolu (PCP), zaw art ość biocydów , zawarto ść barwników azowyc h, zawartość barwników zaw i erającyc h metale c i ężki e, - materialy w ł ókie nni cze: sposób bielenia wyrobów (środki na bazie chl oru czy mechanicznie wyka ńcza n e), sposób apreturowania (formaldehyd , biocydy), - sposób barwienia: czy stosowano ś rodki barw i ące zawi e rają ce metale c i ęż ki e i barwniki azowe dla k ażdego koloru oddzielnie , - ma t eri ały skóropodobne: czy mat e riały zaw ier ają : halogen . np . polichlorek winy lu , PE , PP , PS , PU , czy kauczu k naturaln y. czy do produkcji kauczuków syntetycznych u żywano meta li ciężkich (środki barwiące), węg l owodo­ rów fluorowanych i chlorowan ych itp ., - czy przy produkcji u żywa n o: rozpuszcza lników organicznyc h, metali cię żki ch czy stosowano ś rodki s anit yzuj ące itp. Jak z tego zeslawienia wynika, społecze ń stw o niemieckie jest św i adome zagroże ń z tego tytułu . Podobna sytuacja jest w pozostałych krajach UE . gdzie bezpieczeń stwo u żytkowania wyrobu jest obwarowane wieloma aktami prawnymi, a prawa konsumenta s ą powszechnie respektowane . Pośród wielu praw konsumenta najważniejsze miejsce zaj muje prawo do ochrony zdrowia i bez pieczeństwa produktu . Szczególne znaczenie ma tu dyrekt ywa nr 59/92 Rady UE z dnia 22 VI 1992 r. Akt ten oparty jest na dyrektywie nr 374/85 z dnia 25 yn 1985 r. normującej probl e matykę odpow i ed zialn ości za produkt. Zobowiązuje ona producentów i handlowców do wprowadzania do obrotu tylko produktów bezpiecznych oraz informowa ni a konsumen tów o ewentualnych, możliwych zagrożen i ach zw ią za­ nych z używaniem produktu. Na państwa członkowskie natomiast nakłada różne obow i ązki nadzoru nad bezp i eczeństwe m konsumentów. Holenderska e koety ki eta dla obuwia oraz wstępna propozycja ekoetyki et UE dla obuw ia przew iduje. że produce nt mo że ubi egać się o jej nadan ie dl a butów wykona nych ze skóry, gum y, EY A, poliureta nu, włókna poliestrowego i baw e ł ny , pod warunki e m łą cz n ego udziału tych ma t eria ł ów w ca łk ow itym ciężarze bU la. wynoszącym co najm ni ej 90%. Kryteria nadawania ekoetyki et dla poszczególnych m ateria ł ów (skóra. guma. EYA, PUR. włókna poliestrowe i bawełna) mają zastosowani e ty lko wtedy, gdy materiały te s tanowią co najmniej 3% cał k owitego c i ężaru buta, lub j eś li mate r i a ł pokrywa więcej ni ż 10% powierzchni obuwia. Dla bulów zawieraj ą cyc h korek i drew no można rów ni eż ubiegać się o nadanie ekoetyk i ety,jeśli indywid ualne udziały Iych mate riałów w ł ącznym cięża rze buta wynoszą więcej n i ż 3%. Obok wy mienionych ogólnych wymogów, produkt ubiegający s ię o nadanie ekoetyki ety winien spe ł n i ać kryteria z zakresu ochrony środowiska (tabela 2), staw iane surowcom użytym do prod ukcj i obuwia dotyczące m.i n.: wartośc i energetycznej bUlÓW, zawart ości szkodliwych dla zdrowia i środ owiska barwn ików, metali c i ężki c h , halogenowych opóźniaczy zap ło n u, chloro fenoli itp. [ 19] . W UE obowiązuje równie ź rozporządzenie Rad y Europy nr 339/93 z dnia 8 II 1993 r.. dotyczące kon troli zgodno śc i Z zasada mi regu luj ącym i bezpie-.

(9) Ekowtasności. i. dla. Tabela 2. Dopuszczalne wielkości stęień wymagań SANPIN 42·125·4390·87 Lp ,. l. 2 3 4. 5. • 7 8. 9 10 11 12. 13. Nazwa. wskażnika. A - związki chemiczne Amoniak Fomlllldehyd Fenol Styren Ben7.cn Ksylen Toluen Etylobenzen Ace ton Heksan Alkohol izobutylowy Alkohol izopropylowy Akrylonitryl. 14. U tl e nialność. 15. Stan powierzchni Charakterystyka wyciągu Zapach Smak. ,. 17 18. PI7.cżroczyslość. związ.ków. chemicznych w obuwiu wedlug. Wartość wskażnika. według wymagań normy. 0.05 mg/dem 0,05 mg/dem 0,001 mg/dem 0,01 mg/dem. 0,1 mg/dem 0.1 mg/dem 0.1 mg/de m 0.5 mg/dem 0,02 mg/dem 3,0+5.0 mg/dem. -. ,)". 2" br.lk zmian. Nomla na wykonanie badania. MY N 1637·77 MY N 4149·86 MY N 4628-88 MY N 4628·88 MY N 4628-88 MY N 4628·88 MY N 4628-88 MY N 2628·88 MY N 4149-86 MY N 4149·86 MY N 4149·86 MY N 4149-86 MY N 4628-88 MY N4148·86 MY N 880-71 MY N 880-71 MY N 880·71 MY N 880·71. t.ródto: '191.. czenstwo produktu w prl.ypadku importu z krajów trzeci ch. Nie da s i ę ukryć, iż dzia lania te stają s i ~ rów ni eż bardzo skutecznym narzęd zie m ochrony w ła · snego rynku przed n i epożąda n ym importem, a także i ochrony interesów w ł a· snego prl.emys ł u. Problem ochrony zdrowia staje s i ę równocześnie bard zo n ośnym ele men· lem sterowania zachowaniami rynkowymi spoleczellstwa. Ta psychoza zagro· że nia jest często wykorzystywana do ce lów komercyjnych. Kli ent coraz czę· ściej gotów jest zap ł acić wyższą ce n ę za wyroby o zagwaran towanej n ieszkodliwośc i i coraz częśc i ej św i adom i e wybiera "przyj azne" d la sieb ie i otoczenia produkty [6]. D z i ę k i temu wz ros ł o zainteresowanie producentów ni e tylko och roną środow i s ka , czys t ością procesów produ kcyjnych. ale tak że własnośc iami ekologicznym i wyrobów. Ta zmiana zac h owań tak producentów, jak i handlowców nie jest oczywiście wynikiem wzrost u świa dom ośc i , ale przede wszystk im jest spowodowana zaistnia ł ą k on ku rencją i koniecznością sprostan ia rygorom rynku międzynarodowego. Wyrób legitymizujący się eko· znakiem lepiej się sprzedaje. jest bardziej konkurencyj ny na rynku. Jak z tego krótkiego pneglądu li teratury w i dać, kraje zachodnie ju ż od wici u lat podejm ują skuteczne dzia ł ania c hroniące tak w ł asnego konsumenta, jak i w ł asny rynek przed wyrobami ni s kiejjako śc i , wyrobami niebezpiecznymi dla zdrowia ich użytkow nik ów..

(10) Duda Pierwsze działania podejmowane są również w krajach Europy Ś rodkowo­ -Wschodniej. Są to jednak dopiero pierwsze, ni ezbyt skuteczne kroki. Na przyk ł ad w Rosji od 1997 r. wprowadzono istotne zmiany w systemie certyfikacyjnym, które realizowane są przez Gosstandart i Sanepi dnadzor. Opubli kowano li s tę towarów (w tym i obuwie), które są objęte obowiązk i em Świadectwa Hig ienicznego. Obuwi e posiadające takie św i adectwo, powi nno odpowiadać nonnom obowiązujący m w Rosji l1 9]. Nonny te nie są jednak tak rygorystyczne, jak opracowane w krajach zachodnich wymogi i kryteria przyznawania ekoznaków . Podobnie jest i w Polsce. Mimo wprowadzonych istotnych zm ian w systemie norm ali zacji i jakości od 1994 r. is tni eją prawne możliwości uzyskania certyfikalu na znak jakości i ekoznaki. Jednakże - jak dotąd - brak jest opracowanych kryteriów przyznawania tych znaków. Brak jest też kompleksowego syste mu , który skutecznie chroniłby naszych kon su m e n tów-użytkowników przed nabywaniem szkodliwych dla zdrowia towarów, a rynek prled zalewem tandety z Dalekiego Wschodu . Ta sytu acja otwiera olbrzym ie pole do działania dla towaroznawstwa i towaroznawców - i n ży n ierów ja k ości. Pow in ni oni w ł ączyć się do działań mającyc h na celu oc h ronę nabywców prled wy robami sz kodl iwymi dla ich życia i zdrowia. Dotyczy to wyrobów poc h Odzącyc h tak z prod ukcj i krajowej, jak i poc hod zącyc h z importu . Jest tu równiez pole do d z i ał ania d la towarzystw towaroznawczych, których statutowy m obow i ązki e m jest m.in. podejmowanie wszelkich działań d la podnoszenia jakości wyrobów, jakości satys fak cjo n ują­ cej konsumentów. Literatura. [ I) Brzezinsk i S .. Cieslak M., Polski system ekologicznej certyfikacji wyrobów w/ókienniczycll, Materiały V Międzynarodowego Sympozjum CLPO . Kraków, XI. 199B. [21 Cieś lak M .. Kupiś W., Ocena ekologiczna surowców. pófproduk!ów i wyrobów włó­ kienniczych. Materialy Sympozjum CLPO, Kraków 1995. [31 Cieślak M., Wymagania b lStytutu Inżynierii Materiatów Wlókienniczych dla wyrobów tekstylnych. Materiały Sympozjum CLPO. Kraków t997 . [4J Cieś l ak -Golonka M.. ZwiązJci chromu w lik/adach o znaczeniu biologiCZl/ym, .. Wiadomości Chemiczne" 1994, nr 1-2. [51 Duda I ., W/asnosci i ekovwki wyrobQw przemysłu włókiel/lliczego i skórzanego. Materiały Konferencji ni.: Jakość wyrob6w w gospodarce rynkowej. AE. Kraków. IX. 1998 . [6] Frydrych R., Systemy zarządzania ochroną srodoll'iska '-l;odnie Z BS 7750, "Problemy Jakości" 1996. nr 6 . [71 Gelo H .. Szkodliwość zwiqzków chemicznych wwartyclz w skórach wyprawionych. Materiały Sympozjum CLPO, Kroków 1997. [8J Gelo H .. Wionczyk B., Korowajczyk L., Substancje szkodliwe występujące w skórze naturalnej oraz nowoczesne metody ich oznaczania, "Przegląd Skóilany" 1996. nr 6 . [9] Gelo H .. Problem substancji lobycZlzych występujących II' skórze i wyrobach skórza n)'ch, .. Przegląd Skórzany" I997,nr4..

(11) Ekowlasllości. i. dla. [IOJ Geio H., Skóra IWturalna - materiał szkodliwy dla zdrow;ll i środowiska, " Przeg l ąd Skórzany" 1995, nr 9. [II] HeidemannE. ,DasLeder,1988, nr9 . [12] Komp. BASF, Prodllktefiir die Textilvered/tmg. Okologische Bewertung 1994, nr 6. (13] Lange l ., Qualitiitsbellrteilung \'on Leder. Leder[ehler, Lederlagenmg IlIId Lederpjlege. Band lO , Umschau Verlag, Frankfurt am Main 1982. ( 14) Masłowska l., Starzyński S .. Pollena - TŚRK 34. 1990. nr 3-4. [15] Ogonowsk i l .. ToksJcvlOŚć związków chemicl.l1ych wYS/f;pujqcych II' tworzywach Sl.tIICZnych stosowanych w obuwnictwie, Mate ńa l y IV Sympozjum CLPO , Kraków 1997. {16] Prt.yjemska L .. Jakość ekologiczna II' obl/wnie/wie. Obuwie, Informator wzornictwa maI. nr 10. CLPO, Kraków 1998. [17] Prt.yjemska L .• Rudzka E., Czy produkcja obuwia zallieczyszcza środowisko natura/Ile i zagraża człowiekowi, "Przegląd Skórzany" 1995, nr 7--8. [18] Rose S., TrelId ;11 Tes/ing o[ FoolWear. World Footwear, V.l1 211997. [19J Sadowski T., Wymagallia higieniczno-zdrowotne dla obl/wia eksportowllllego do krajów zachodniclr i wschodnich, Materiały V Sympozjum CLPO. XI, Kraków 1998. [20J Schmidt H., C i eślnk M .. CZy fllliki szkodliwe w produkcji i wykoriczalllicrwie materiałów włókielln iczych. Mate ria ły Sympozjum CLPO. Krnków 1995 .. Ecolog ical prop e rti es and. R e quire m e nłs. for Le athe r Indus'ry. Producł s. This article looks al problems relating to Ihe ecological prope"ies of rnw maIeriOlIs and fina l producls in the lealher industry Ihat are currently subject 10 research and economic decisions in EU countries. The aUlhor prescnls the criteria that leather and leather goods need to meel in order to receive OKO-Tex and SG ecological seals of approval, and lisls Ihe allowable concentralion of chemical substances in shoes. Also presented are Ihe requiremenls ofthe "ecological passport" for leather producls expo"ed 10 Gennany..

(12)

Cytaty

Powiązane dokumenty

” Jednym z najważniejszych czynników wpływających na racjonalne i efektywne działanie w obszarze opieki zdrowotnej jest właściwa wycena świadczeń zdrowotnych

Punktem orientacyjnym jest najważniejsze miejsce tej przestrzeni - miejsce domu Widzącego, miejsce jego życia i śmierci, tam, gdzie znajduje się dłoń lewity!. Trzeba stanąć

Wyniki analiz nici szewskich (Z/2S o średniej grubości 1,5–2,1 mm) oraz skrawków tkaniny skośnej 2/2 (gatunku IV) wzbogacają w jakimś stopniu bazę źródłową w grupie

Tu staje się coś zaświadczającego, że kamera nie jest zwyczajnym filmowym niewi- docznym obserwatorem, tylko okiem pewnego indywiduum, które wywołuje prze- rażenie, czy może

Jak na razie nie wydał jednak zbyt wiele (a wypisał już czeki na ponad 20 tysięcy dolarów). Nie wynika to z bezbłędności jego publikacji. Knuth jest człowiekiem wręcz pedantycznym

Wreszcie społeczeństwa, powszechnie uważane za najpierwotniejsze (Pigmejów afrykańskich, Negritosów filipiń­ skich, Weddasów cejlońskich, i t. d.) mają charakter społeczeństw

[r]

Punktem orientacyjnym jest najważniejsze miejsce tej przestrzeni - miejsce domu Widzącego, miejsce jego życie i śmierci, tam, gdzie znajduje się dłoń lewity.. Trzeba stanąć