Dwusetna rocznica urodzin Jędrzeja Śniadeckiego

208

jem y k ryteria w y m o g ó w metodologicznych: szczegółowości, praw dziw ości, u d ow o d ­ nienia, systemowości i adekw atności w stosunku do jednoznacznie w y o d rębn io n e go przedm iotu poznania. M oż n a tu m ów ić o strukturach: potencjalnej i zrealizowanej. S tru k tu ra pragm atyczna n au k i o b e jm u je natom iast te elementy, które związane są z je j rzeczywistym funkcjonow aniem , ja k np. w y k ła d czy w ykorzystanie do okre­ ślonych celów instytucjonalnych. S tru k tu ra taka składa się zarów no z aspektów stru k tu ry epistem ologicznej, jak i z m etazdań spoza nauki. Różni się ona od nauki w sensie epistem ologicznym sposobami delim itacji, które wyznaczone są potrzeba­ m i szkolenia, handlu, techniki itp. D y sk u tan ci zastanaw iali się nad term inologią i pożytkam i płynącym i z zastosowania p roponow an ych rozróżnień oraz nad trudnoś­ ciam i w y n ik ający m i z faktu, że nauki są tw o ram i historycznymi, a zatem konglo­ m eratam i różnych trad ycyjnie ukształtow anych zdań.

Ostatnie przed p rze rw ą w a k acy jn ą posiedzenie (X X I X ), w dniu 20 czerwca, po­ św ięcono d yskusji nad Instytucjonalizacją nauki i je j konsekwencjam i. W części w stęp n ej prof. E. G eb lew icz przedstaw ił szkic historyczny procesów instytucjonali­ zacji, a doc. K o w a le w sk i — socjologiczną analizę tych p rocesów oraz ich dodatnie i ujem ne konsekwencje. N astępnie prof. G e b le w ic z zilu strow ał licznym i przyk ładam i ro lę cerem oniału w nauce, aspekty dekoracyjne, w zory stosunków osobowych z w ią­

zanych z patronalizm em , federalizm em , biurokratyzm em i nepotyzmem. W części końcow ej referenci zastanaw iali się nad n ajw łaściw szy m i dla działalności n au k o w ej form am i organizacyjn ym i, u w zględn iającym i zarów no pozytywne elem enty tradycji i etosu naukow ego, jak i współczesne w y m a g a n ia zróżnicowania fu nkcjonalnego p ra ­ co w n ików naukow ych, w spółdziałania zespołowego i interdyscyplinarnego itp. W e w stępie do dyskusji prof. K otarbińsk i zw rócił uw agę na szczególną rolę nauki w działalności instytucji w ychow aw czych, przem ysłow ych itp. oraz na w yn ik ające stąd niebezpieczeństwa d la postaw y poznaw czej nau kow ca, gdyż w łącza jąc się do instytucji pozanaukow ej m usi on reprezen tow ać jej cele. P ro f. M azu r, konfrontując cele poznawcze nauki z celam i poszczególnych instytucji praktycznych, zw ró cił u w a ­ gę n a konieczność rozróżniania organizatorów i ad m inistratorów nauki, tw órców , re ży seró w oraz obsługę. M g r E. K u ja w s k i w sk az ał na ważność bad ań em pirycznych nad instytucjam i n au kow y m i, tj. nad problem am i m oralnym i, zhierarchizow aną strukturą oraz efektyw nością fun kcjon aln ą poszczególnych instytucji. Doc. K o w a ­ lew ski, n aw iązu ją c do u w a g przewodniczącego, zaproponow ał ro zpatryw anie n a u ­ kow ca w aspekcie w y k o n y w an y c h przez ¡niego różnych fu n k cji społecznych: badacza, w y ch o w aw cy , działacza, o byw atela itp. W każd ej z tych ró l o bow iązu ją inne norm y etologiczne: badacz musi stwierdzać fak ty, w y c h o w a w c a — dobierać treści kształ­ cące, działacz i obyw atel — w yko rzysty w ać w iedzę i umiejętności d la d obra społe­ czeństwa. W podsum ow an iu przewodniczący zaproponow ał pow rócić do dyskusji nad zagadnieniam i etyki zaw od o w ej p ra c o w n ik a nau ko w ego n a jednym z n astęp­ nych posiedzeń.

Zdzisław K ow alew ski

K R O N I K A K R A J O W A

D W U S E T N A R O C Z N I C A U R O D Z I N J Ę D R Z E J A Ś N IA D E C K IE G O

P rzy p a d a ją c a 30 listopada 1968 r. dw usetn a rocznica urodzin Jędrzeja Ś n ia­ deckiego została uczczona przez liczne instytucje i organizacje w różnych miastach. C y k l obchodów zapoczątkowała K o m isja Biologicznych P o d s ta w K u ltu ry Fizycz­ n ej Poznańskiego T o w a rz y stw a P rzy jació ł N a u k . Już bo w iem 22 m a ja n a posiedze­ niu tej kom isji prof. M. C w irk o -G o d y c k i w y g ło s ił referat Zycie i działalność Jędrzeja

K ronika

₂₀₉

W d w a tygodnie później, w d n iu 6 czerwca, pierw szym dniu o b ra d odbytego w G d ańsku zjazdu Polskiego T o w arz y stw a Chem icznego, w ś ró d trzech odczytów n a sesji p len arnej znalazł się re fera t prof. W . Z ach arew ic za Z yc ie i dzieło Jędrzeja Śniadeckiego.

W dniu 15 w rześnia do obchodów w łączyło się rodzinne m iasto bra ci (Śniadec­ kich — Zn in : odsłonięto tu pom nik Jędrzeja Śniadeckiego. Sk rom n a uroczystość nie o dp o w iad ała m oże sw em u znaczeniu, zarazem historycznonaukow em u i artystyczne­ m u — popiersie uczonego, dłuta A . K arnego, jest b o w iem znakom itym dziełem sztuki. W tydzień później odbył się w Żn in ie turystyczny zlot m łodzieży, w którym w zięły m in. udział drużyny ze szkół im ienia Śniadeckich z całej Polski.

Ż n in należy obecnie do w o je w ó d z tw a bydgoskiego. Toteż k o n feren cja T o w a rz y ­ stw a W ied zy Pow szechnej poświęcona J ędrzejow i Śniadeckiem u zorganizow ana zo­ stała przez b y d g o s k i Z arz ąd W o je w ó d zk i T W P . N a konferencja, która o dbyła się w auli u n iw ersyteckiej w T o ru n iu w dniu 12 października, w ygłoszon e zostały trzy referaty : prof. W . Z acharew icz, prof. J. Z abło ck i i doc. J. N a rę b s k i m ów ili k olejno o Jędrzeju Śniadeckim jako o tw órcy polskiej chemii, jako o biologu o ra z jako o lekarzu. Uczestniczący w obradach lektorzy T W P z całego k ra ju otrzym ali p o w ie ­ lone teksty tych referatów .

P o obradach zwiedzono poświęconą w ielk iem u uczonemu w y s ta w ę w toruńskiej bibliotece uniw ersyteckiej, gdzie zebrano pierw sze w y d a n ia niem al w szystkich dzieł Jędrzeja Śniadeckiego, głó w n e poświęcone m u książki i artyku ły oraz nieco ilu stra ­ cji. Sk rom niejszy charakter m a salka Śniadeckich w M uzeum R egionalnym w Ż n i­ nie, niedaw no założonym przez Polskie T o w a rz y stw o T urysty czn o-K rajo zn aw cze, a mieszczącym się w zabytk ow ej w ieży ratuszow ej, które uczestnicy k o n feren cji o bejrzeli w dniu następnym. P ró cz tego zatrzym ano się w Liceum im. Śniadeckich w Żninie, zapoznając się z udziałem jego uczniów w obchodzie rocznicy jednego z patron ów ich szkoły.

W kilka dni później, 16 października, uczcił tę rocznicę U n iw ersytet M ik o ła ja K o p e rn ik a w T o ru n iu : na uroczystej sesji re fera ty w ygłosili — dla innego audyto­ rium — ci sami p racow nicy uniwersytetu, którzy w y stęp o w ali n a sesji T W P , a także prof. B. N adolski, który m ó w ił o Jędrzeju Śniadeckim jako o humaniście.

W Żninie w d rugiej p oło w ie października i w listopadzie odbyły się liczne im prezy popularnonaukow e. W dniu 23 października Pom orski O ddział Polskiego T o w arzy stw a Chem icznego i U n iw ersytet M ik o ła ja K op e rn ik a zo rgan izo w ały tu sesję popularnonaukow ą, a tegoż dnia w sali posiedzeń M iejsk ie j R ad y N a ro d o w e j otwarto w y staw ę Sniadeccy — w ybitni synowie Żnina. Sesję pop u larn on au k ow ą zor­ gan izow ał w Ż n in ie (w dniu 10 listopada) także in ow rocław sk i oddział Polskiego T o ­ w a rzy s tw a 'Lekarskiego. P rócz tego o d b y ł się tu konkurs recytatorski Sniadeccy w poezji i prozie, a rów nież w y s ta w a filatelistyczna t.

W dniu 23 listopada o d b y ła się uroczystość n adania jedn em u z liceó w m edycz­ nych pielęgn iarstw a w W a rsz a w ie im ienia Jędrzeja Śniadeckiego.

1 O tej w y staw ie oraz o znaczkach i d atow nikach pocztowych z p ortretam i Jana i J ędrzeja Śniadeckich por.: J. K s i ę s k i , Sniadeccy w filatelistyce. „ P ro b lem y ”, n r 1/1969, ss. 51— 52.

210

W sam dzień rocznicy urodzin uczonego, 30 listopada, w Filharm onii Pom orskiej w Bydgoszczy odbył się uroczysty koncert. T rw a ły m zaś uczczeniem braci Śniadec­ kich w tym mieście by ło n adanie z dniem 30 listopada W yż szej Szkole Inżynierskiej w B ydgoszczy o d b y ł się uroczysty koncert. T rw a ły m zaś uczczeniem braci S n iad ec- o b w o d o w ej p rzy placu Kośoieleokich — im ienia Jędrzeja Sniadeokiego. W tymże dniu o d b y ła się pośw ięcona rocznicy sesja n au k o w a bydgosk iego oddziału T o w a rz y ­ stw a Pediatrycznego, n a k tórej referenci z Bydgoszczy, G dańska, W a rs z a w y i Ż n in a w y głosili łącznie 6 re fe ra tó w n a tem at działalności lek arsk ie j, a w szczególności pediatrycznej, uczonego o ra z n a temat jego podobizn i zw iązk ó w z m iastem rodzin­ nym.

W cztery dni później, 3 grudnia, G dańskie T o w a rz y stw o N a u k o w e zorganizow ało w gdańskim Ratuszu Starom iejsk im akademię, na k tórej w y k ła d o poglądach Jędrze­ ja Śniadeckiego n a fizy k ę i chemię życia w y głosił prof. M . Ż y d o w o z A k ad em ii M e ­ dycznej w G dańsku. Jednocześnie w holu Ratusza otw arto w y staw ę dzieł uczonego i p u blik a cji ó nim, p rzy czym w ie le ek sp onatów pochodziło ze zbiorów prof. Ż y d o w y .

N a u k o w e g o p od sum o w an ia obchodów d ok o n ała sesja zorganizow ana w K ra k o w ie w dniu 7 gru d n ia przez K om itet i Z a k ła d Historii N a u k i i Techniki P A N 2, uroczyste zaś zam knięcie obchodów odbyło się w Żmiinie dnia 15 stycznia 1969 r.

D z iałający w Ż n in ie K om itet O bch o d ów nie zaprzestał jedn ak działalności, za­ m ierzając m.in. zebrać i w y d a ć drukiem n au k o w e i p op ularn on au ko w e m ateriały stanowiące plon jubileu szu o ra z w y b ić m edal pam iątkow y.

E. O., Z. Br.

N A U K A W A K A D E M I C K I M G I M N A Z J U M T O R U Ń S K IM

W dniach 12— 13 w rześn ia 1968 r. odbyła się w T o ru n iu d w u d n io w a sesja n a u ­ kow a, zorganizow ana przez T o w arz y stw o N a u k o w e w T o ru n iu oraz Kom itet O bcho­ du 400-lecia G im n azju m Akadem ickiego im. M . K o p e rn ik a w T oruniu. P ierw sz y dzień obrad pośw ięcony by ł w pow ażn ej m ierze ro li tej szkoły w ro zw oju n au ki w Polsce p rzedrozbio ro w ej. Z agajen ie n a u k o w e sesji w y g ło s ił doc. Z . Z d ró jk o w sk i. Po d w u referatach prof. H. B ary cza Oświata i nauka w daw nej Polsce w X V I —■ X V I I w ie k u 1 doc. S. Salm onow icza Toruńskie Gimnazjum. A kadem ickie w dobie oświecenia (1682— 1793) n astąpiły krótkie kom unikaty n au k o w e: p ro f. K . K u b ik a o r o z w o ju n au k ścisłych w G im n azjum T oru ńskim i d r a L . M okrzeokiego N auki historyczne w A k adem ickim G im n a zju m Toruńskim u schyłku X V I I wieku. W d y sk u sji p ro f. B. N a d o lsk i k ła d ł szczególny nacisk n a znaczenie G d a ń sk a w ży­

ciu n au k o w y m P r u s K rólew skich, na co doc. Salm o n ow icz odpow iedział, iż w szelkie p oró w n an ia z ośrodkiem gdańskim - są zawodne, pon iew aż ośrodek ten jest stosunkowo m ało jeszcze zbadany w p o ró w n an iu z Toruniem . O b ra d y p oran­ ne p od sum o w ała doc. M . Chamcówina, p o d k reśla jąc m.in. dyskusyjność złożonej problem atyki ro z w o ju nauki. P o p rze rw ie o bia d o w e j re fe ra t Rola G im nazjum T o ­ ruńskiego w dziejach kultury u m ysłow ej na P om orzu Gdańskim w dobie odrodzenia w y głosił prof. N adolski, który, rzucając obraz ro z w o ju szkolnictwa na tło d zie jó w kultury, obszernie o m ó w ił p roces podnoszenia szkół P r u s K ró lew sk ich do ra n gi a k a ­ demickiej. W d yskusji w sk az y w an o m.in. n a konieczność bad ań nad p erygryn acjam l studentów z Pru s (prof. A . V etu lani) o raz w ła śc iw e j oceny d oro bku tolerancji w ży­ ciu Rzeczypospolitej szlacheckiej (doc. Salm onow icz).

2 Sp raw ozdanie z tej sesji ukaże się w następnym num erze „ K w a rta ln ik a ”. 1 W ob e c nieprzybycia prelegenta re fera t jego został odczytany.