R ec en zje 193 ,
Przyjaciół Nauk i In stytu t G eograficzny U niw ersytetu im. A. M ickiew icza. Odbyła się ona w Poznaniu, w 25 rocznicę śm ierci S. P aw łow skiego.
Drugą pozycją tego zeszytu jest artykuł B. K rygow skiego S ta n isła w P a w ło w sk i w w y p o w ie d zia c h sw oich u czn iów i p rzy ja ció ł. W artyk ule w yzysk ano m .in. n ie które odczyty w ygłoszone na w ym ienionej w yżej sesji: R. Galona P ro feso r S ta n isła w P a w ło w sk i, jako u czon y, pedagog, czło w iek , M. K iełczew sk iej-Z alesk iej O siągnięcia S ta n isła w a P a w ło w sk ieg o w za k re sie geografii czło w iek a , J. D ylika M etodologiczne pog lą d y profesora S ta n isła w a P a w ło w sk ieg o , M. Czekańskiej P ro feso r S ta n isła w P a w ło w sk i w środow isku n a u czycieli (na se sji b ył jeszcze jeden odczyt, J. C zekalskiego S ta n isła w P a w ło w sk i na tle geografii św ia to w e j). B. K ry gow ski w yzysk ał też w artykule prace o S. P aw łow skim ogłoszone po 1945 r.; ich w ykaz (12 pozycji) znajduje się na końcu artykułu.
W dziale K ro n ik a tegoż zeszytu „Czasopisma G eograficznego” znajduje się krót k ie spraw ozdanie z sesji ku czci S. P aw łow skiego.
' * Z. Br.
Z HISTORII KARTOGRAFII ŚREDNIOWIECZNEJ
W nrze 2/1966 „Przeglądu G eograficznego” Józef S ta sz e w sk i1 zam ieścił artykuł Mappa m u n di z E bstorfu ja k o źródło w ie d zy geograficzn ej Ś redn iow iecza. Idzie tu o mapę ukończoną w 1284 r., przechow yw aną w klasztorze benedyktynek w Ebstorf. Spaliła się ona w 1943 r, są jednak jej reprodukcje. Prof. S taszew sk i po przedsta w ieniu dziejów tej m apy zanalizow ał jej w artość historyczną, geograficzną i ono- m astyczną oraz jej znaczenie w dorobku kartografii św iatow ej. W innej redakcji artykuł ten ukazał się w roczniku 4 „Zeszytów G eograficznych W SP w Gdańsku” za 1962 r. n '
Z. Br. MAPY PO LSK I Z WIEKÓW X V I—XV II W BIBLIOTECE UNIWERSYTECKIEJ
W POZNANIU
W nrach 3/1963 i 5/1965 „Zeszytów N aukow ych U n iw ersytetu im. A. M ickie w icza w Poznaniu — B iblioteka” U. Puckalanka ogłosiła m ateriały do katalogu zbiorów kartograficznych B ib liotek i U niw ersyteckiej w Poznaniu; są to w ykazy ogólnych i szczegółow ych map ziem dawnej Polski, zaw artych w drukach i atlasach z w iek ów XVI—X V II, a także luźnych egzem plarzy map w y ję ty c h ongiś z tych dzieł.
W ykazy poprzedzone są objaśnieniam i odnoszącym i się do w zajem nego stosu n ku map w ykazu i w skazów kam i odnośnie do grup filiacyjn ych .
Z. Br. O MAPIE MORSKIEJ ZATOKI GDAŃSKIEJ Z OK. 1600 R.
W nrze 6/1966 „Przeglądu G eodezyjnego” P. D ąbrow ski i W. Ś w iąteck i dali arty kuł K a rto m etryc zn a ocena m a p y m o rsk iej Z a to k i Gdańskiej, W altera Clem ensa. Mapę tę Clem ens w ykonał w czasie pobytu w Gdańsku w latach 1594— 1609. Jej
1 Prof. Józef S taszew sk i zm arł 5 w rześnia 1966'r. W nrze 219/1966 „Głosu W y brzeża” ukazało się w spom nienie pośm iertne Prof. Jó zef S ta s z e w s k i ja k o top o n o - m asta, napisane przez Z. Brockiego (wspom niano tutaj rów nież o pracach zm arłego w zakresie historii nauk o Ziemi). W krótce „K w artalnik” p ośw ięci pam ięci prof. j . Staszew skiego obszerny nekrolog.
194 R e c e n zje
X V III-w ieczn a kopia zam ieszczona jest w atlasie G allentyna Buch d e r G run drize 1745. W edług autorów m apa ta jest prawdopodobnie pierw szą z gdańskich map m orskich, co uzasadniają tym , że brak jest jakichkolw iek danych o innych mapach m orskich z okresu 1539—1637, a w ięc z okresu m iędzy pierw szą mapą m orską B ał tyku szw edzkiego kartografa Clausa Magnusa a mapą Sinus Pucensis Fryderyka Getkanta. Mapa C lem ensa „jest historycznym obrazem stanu w iedzy kartograficznej na przełom ie w iek ów X V II i X V III” — piszą dalej autorzy; „potwierdza ona przy puszczenia, że zarówno autorowi tej m apy, jak i innym kartografom tego okresu znane b y ły zasady konstrukcji map m orskich zaw arte w traktacie. Jerzego Joachi m a R etyka z połow y X V I w iek u ”. Ocenę m apy Clem ensa autorzy przeprowadzili m etodą przedstawioną przez doc. dra inż. J. W ereszczyńskiego w rozpraw ie S tudia nad m a p a m i m o rsk im i F ry d e ry k a G etkan ta, w ykonanej w P olitechn ice Ł ó d zk ie j.1
Z. Br. DWUDZIESTOLECIE GŁÓWNEGO URZĘDU GEODEZJI I KARTOGRAFII
Zagadnienia pom iarów i zadania w tej dziedzinie państw ow ej służby geode zyjnej, które od p ow stania P olsk i Ludowej są ściśle zw iązane z w ielk im progra m em odbudow y i uprzem ysłow ienia kraju, są na ogół m ało znane, i to n ie tylko poza społecznością techniczną, lecz n aw et wśród techn ików innej, niegeodezyjnej specjalności. W ydanie w ięc zeszytu 9/1965 „Przeglądu G eodezyjnego”, pośw ięco nego sp ecjaln ie tem u tem atow i z okazji dw udziestolecia G łów nego Urzędu Geodezji i K artografii (GUGiK), n ależy uważać za cenny przyczynek do historii nauki i techniki.
Zawartość zeszytu tworzy szkicowo ujętą m onografię, złożoną z pięciu obszernych artykułów opracowanych przez różnych autorów, które poprzedza in teresujący w yw iad przeprowadzony przez S tan isław a Janusza Tym ow skiego, re daktora czasopisma, z prezesem GłUGiK, m grem inż. B orysem ISzmielewem; w yw iad ten ujm uje syn tetyczn ie całość dorobku dw udziestolecia GUGiK.
Cykl artykułów poprzedza szkic historyczny K azim ierza Saw ickiego G eneza p r o je k tó w organ izacji cen tra li g eo d e zy jn e j w Polsce. Szkic obejm uje historię organizacji pom iarów kraju od czasów stanisław ow skich z przeanalizow aniem zja w isk historycznych, które spowodow ały, że zrealizow anie w P olsce centralnej in stytu cji geodezyjnej, tak w ażnej dla gospodarki narodow ej, m ogło być doko nane dopiero po w yzw oleniu . Kończą szkic w spom nienia o tym , jak pow stał G łów ny Urząd P om iarów K raju (pow ołany dekretem z 30 III 1945); autor bo w iem — w spólnie z prof. Janem Piotrow skim z P olitechn ik i W arszawskiej — był jednym z organizatorów Urzędu.
D alsze artykuły dotyczą działalności Urzędu w ostatnim dwudziestoleciu (w ok resie tym b ył on dw ukrotnie przem ianowany: początkowo na Centralny U rząd G eodezji i K artografii, a n astępnie na G łów ny Urząd G eodezji i K arto grafii).
M gr' inż. P aw eł N iem czyk, w icedyrektor Biura Koordynacji Robót i P la now ania GUGiK, w artykule D orobek 2 0 -letn iej działalności p a ń stw o w e j słu żb y g e o d e zy jn e j i je j zadan ia w n a jb liższym 5-leciu [...], przedstaw ia szczegółow o po trzeby poszczególnych działów gospodarki narodowej w zakresie różnego rodzaju prac geodezyjnych oraz podaje m etody stosow ane przy w ykonyw aniu tego ro dzaju prac.
W latach 1949—1955 została założona sieć astronom iczno-geodezyjna, która na le ży obecnie do bardzo now oczesnych i najdokładniejszych w Europie. Zastoso-
,___________ v
1 Por. n otatki w „K wartalniku H istorii N auki i T ech niki” nr 1—2/1965, ss. 193— 194; nr 3/1965, ss. 480—481.