Praca oryginalna Original paper
Rodzaj Chlamydophila (Chl.) sp. tworzy wraz z ro-dzajem Chlamydia sp. rodzinê Chlamydiaceae w rzê-dzie Chlamydiales (9, 11, 13). W obrêbie tego rodzaju znajduje siê szeæ gatunków: Chl. psittaci, Chl. abor-tus, Chl. felis, Chl. caviae, Chl. pecorum i Chl. pneu-moniae (9, 11, 13). Bakterie te, w zale¿noci od bioty-pu i serotybioty-pu powoduj¹ ró¿ne schorzenia ludzi i zwie-rz¹t (tab. 1).
Badania zjawisk odpornociowych w zaka¿eniu lub immunizacji zwierz¹t lub cz³owieka bakteriami z
ro-dzaju Chlamydophila sp. i Chlamydia sp. wykaza³y, ¿e wprawdzie odpornoæ zwi¹zana z limfocytami i ich subpopulacjami odgrywa znaczn¹ rolê, jednak obser-wacji tych nie jest wiele, a nadto badania te prowa-dzone by³y jedynie w uk³adach statycznych. I tak, u myszy w zaka¿eniu eksperymentalnym Chl. abortus wykazano wzrost liczby limfocytów B oraz limfocy-tów T z receptorem CD4+, CD8+ i z receptorem TCRgd
(7), a tak¿e zanotowano zwiêkszon¹ aktywnoæ lim-focytów Th1 i Th2 (20). Równie¿ podczas zaka¿enia
Dynamika limfocytów T i B oraz ich subpopulacji
u królików immunizowanych Chlamydophila sp.
MA£GORZATA PAWLIKOWSKA, WIES£AW DEPTU£A
Katedra Mikrobiologii i Immunologii Wydzia³u Nauk Przyrodniczych Uniwersytetu Szczeciñskiego, ul. Felczaka 3c, 71-412 Szczecin
Pawlikowska M., Deptu³a W.
Dynamics of T and B lymphocytes and their subpopulations in rabbits immunised with Chlamydophila sp.
Summary
The aim of the study was to show the dynamics of lymphocytes T (receptor CD5+), Th (receptor CD4+),
Tc/Ts (receptor CD8+), B (receptor IgM mu chain), as well as lymphocytes with receptor CD25+ in rabbits
immunised with Chlamydophila abortus and Chlamydophila psittaci. Moreover, a serological test was carried out. The analysis of the results indicated that the immunisation of rabbits with the studied antigens in case of lymphocytes T and their subpopulations caused a similar increase and decrease of their amount and in case of lymphocytes B only an increase. Those changes are noted in 7th 14th day after the immunisation and they
persist until 42nd 56th day of the experiment. Moreover, the positive titre of antibodies was noticed on the
35th 42nd day after the immunisation, i.e. 4-6 weeks after the changes in the amount of lymphocytes.
Keywords: lymphocytes T, lymphocytes B, Chl. abortus, Clamydophila
k e n u t a G Biotyp Serotyp Zmianychorobowe * i c a tt i s p a li h p o d y m a l h C Brakdanych A,B,C,D,E,F,M56 pstiakozyptakówdizkichidomowych;ronienia,zapaleniap³uculudiz C W zapaleniejeltiubyd³a * s u tr o b a a li h p o d y m a l h C Brakdanych Brakdanych rkornóiileknóiwa,,s³wabinoekæmnoowrsokircohd,kómwysuzyp,rzew¿iuñw,arócwzyn(ieb¿ydu³ok,okboiezty,owce,)ronieniaukon,i s il e f a li h p o d y m a l h C Brakdanych Prawdopodobnie4(?) zapaleniespojówek,b³onyluzowejnosaukotów e a i v a c a li h p o d y m a l h C Brakdanych Brakdanych zapaleniespojówek,b³onluzowych,infekcjedrógrodnychuwinekmorskich m u r o c e p a li h p o d y m a l h C Brakdanych Brakdanych sjechilo,trpz³euncia,oupko³andmuórozgzorowdycczhe,gozaipmaloecnzioewweigeolo(sktaoawloaw;)ero(npirezen¿iau,wzaacpzael)eniespojówek, e a i n o m u e n p a li h p o d y m a l h C R A W T TARW--318883,,AARR--43277,,AARR-2-27371,, 5 6 -R L , a z o r e l k s o ir e tr a : a i n e z r o h c s e w il ¿ o m , c u ³ p i il e z r k s o e i n e l a p a z e ³ k e l w e z r p b u l e rt s o m o r d n y s , a c r e s a n n e i w r k o d e i n i a w o c ñ e i w a b o r o h c , o g e w o c r e s a i n ê i m ³ a w a z iz d u l u e n a i s z o r e i n e i n d r a w t s , a r e m i e h zl A a b o r o h c , a z o d i o k r a s i a r e ti e R a l a o K Brakdanych infekcjedrógoddechowychukoail e n i u q E Brakdanych schorzeniadrógoddechowychukoni
Tab. 1. Charakterystyka bakterii z rodzaju Chlamydophila sp. (9-11)
Objanienie: * wykazano (23), ¿e w obrêbie tych dwóch gatunków s¹ szczepy ró¿ni¹ce siê pod wzglêdem immunologicznym, co sugeruje wystêpowanie wród nich immunotypów
tych zwierz¹t Ch. psittaci szczep Ab7 i 1B oraz Ch. pecorum szczep iB1 (4), zarejestrowano tak¿e wzrost limfocytów T (receptor CD2), Th (receptor CD4) i Tc/Ts (receptor CD8). Analogiczny wzrost ko-mórek B stwierdzono u myszy zaka¿onych ekspery-mentalnie Ch. trachomatis biotyp LGV i trachoma oraz Ch. psittaci szczep MnPn (17). Obraz taki, to jest wzrost limfocytów B i Th, zaobserwowano rów-nie¿ u indyków po immunizacji bia³kiem MOMP Chl. psittaci szczep 84/55 (serotyp D) (18). Natomiast w wyniku infekcji naturalnej Ch. psittaci ludzi (16) zauwa¿ono, ¿e nie zawsze zaka¿enie to powoduje zmiany w puli limfocytów T, ale in vitro wp³ywa na ich transformacjê i proliferacjê w wyniku oddzia³y-wania konkawaliny A, mitogenu szkar³atki i fitohe-maglutyniny. Analogiczne zaka¿enie owiec Chl. abor-tus powodowa³o wzrost liczby limfocytów B oraz lim-focytów T z receptorem CD4+, CD8+ i z receptorem
TCRgd (6). Podobny obraz jak u owiec, opisano u byd-³a w naturalnej infekcji Chl. psittaci (22), u których zanotowano wzrost liczby limfocytów B oraz limfo-cytów T (receptor CD2), Th (receptor CD4) i Tc/Ts (receptor CD8). Trzeba dodaæ, ¿e w innych badaniach z wykorzystaniem ró¿nych modeli dowiadczalnych (cz³owiek, mysz, owca, byd³o, indyk, linie komórko-we) stwierdzono tak¿e, ¿e zaka¿enie Chlamydia sp. lub Chlamydophila sp. powoduje zwiêkszenie liczby limfocytów T (2, 12, 14, 19, 26) oraz limfocytów B (4, 19, 21, 24).
Reasumuj¹c dotychczasowe obserwacje nale¿y stwierdziæ, ¿e mimo i¿ wykazano rolê limfocytów T i B oraz ich subpopulacji u zwierz¹t i ludzi zaka¿o-nych i/lub immunizowazaka¿o-nych bakteriami Chlamydia sp. lub Chlamydophila sp., brak jest z tego zakresu badañ dotycz¹cych dynamiki tych komórek. St¹d celem by³o okrelenie liczby tych komórek w czasie, we krwi ob-wodowej u królików zwierz¹t modelowych dla ludzi i zwierz¹t, immunizowanych dwoma powszech-nie wystêpuj¹cymi w rodowisku szczepami Chlamy-dophila sp.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono na 40 królikach mieszañcach, podzielonych na 4 grupy po 10 zwierz¹t ka¿da, o masie cia³a 2,5 kg do 4,0 kg, oznaczonych jako zwierzêta grupy CV-III (1). W trakcie prowadzenia badañ króliki przeby-wa³y w wiwarium Katedry Mikrobiologii i Immunologii, w którym parametry zoohigieniczne i bytowe odpowiada³y normom obowi¹zuj¹cym w kraju (25).
Ka¿demu zwierzêciu z dwóch grup królików immunizo-wanych podano w miênie koñczyny tylnej antygen Chla-mydophila psittaci szczep 6BC izolowany od cz³owieka zainfekowanego od papugi oraz Chlamydophila abortus szczep CAMP R-24 izolowany z p³uc poronionego p³odu owcy, rozpuszczony w 1,0 ml ja³owej soli fizjologicznej o koncentracji bia³ka 50 µg/ml, w pierwszym i siódmym dniu dowiadczenia. Zwierzêtom z dwóch grup kontrolnych w tym samym czasie podano tak¿e domiêniowo analogicz-n¹ iloæ ja³owego p³ynu fizjologicznego.
Krew do badañ pobrano poprzez wenflon z ¿y³y brze¿-nej ucha na wersenian sodowy w pierwszym dniu tzn. przed podaniem Chlamydophila sp. w grupie królików immunizowanych oraz otrzymuj¹cych ja³owy roztwór soli fizjologicznej w grupach zwierz¹t kontrolnych. Nastêp-ne badania krwi u królików dowiadczalnych, przeprowa-dzono 8-krotnie w odstêpach 7-dniowych, to jest 7., 14., 21., 28., 35., 42., 49. i 56. dnia po immunizacji.
Oznaczanie limfocytów T i B i ich subpopulacji. Ozna-czenie wykonano na cytometrze przep³ywowym (Cytoron Absolute, firmy Ortho) wg metodyki opisanej przez Dep-tu³ê i wsp. (8). Do oznaczenia limfocytów zastosowano przeciwcia³a monoklonalne (mouse anti-rabbit) firmy Serotec do identyfikacji limfocytów T (receptor CD5+),
Th (receptor CD4+), Tc/Ts (receptor CD8+), B (receptor IgM
mu chain) oraz limfocytów z receptorem CD25+.
Badania serologiczne. Obecnoæ i miano przeciwcia³ dla Chlamydophila sp. w surowicy królików okrelono tes-tem OWD (odczyn wi¹zania dope³niacza), który wykona-no zgodnie z instrukcj¹ (15), wed³ug której za miawykona-no do-datnie przyjmuje siê hamowanie hemolizy na co najmniej dwa plusy (++) w rozcieñczeniu 1 : 32 i wy¿szych.
Analiza statystyczna. Wyniki badañ odpornociowych poddano analizie statystycznej testem t-Studenta przy p = 0,05, porównuj¹c uzyskane wartoci badanych para-metrów odpornociowych u zwierz¹t grup zaka¿onych do wartoci u królików z grup kontrolnych i przedstawiono w postaci rednich arytmetycznych i odchylenia standar-dowego (SD ±) w tab. 2 i 3. Wyniki serologiczne przedsta-wiono w tab. 4.
Wyniki i omówienie
Analiza wyników wykaza³a, ¿e zarówno Chlamy-dophila psittaci szczep 6BC, jak i ChlamyChlamy-dophila abortus szczep CAMP R-24 powoduj¹ statystycz-nie istotny wzrost, jak i spadek wartoci liczby limfo-cytów T, Th, Tc/Ts i limfolimfo-cytów z receptorem CD25 oraz tylko wzrost limfocytów B (tab. 2, 3).
Oceniaj¹c liczbê limfocytów T u zwierz¹t immuni-zowanych Chl. psittaci, stwierdza siê statystycznie istotny wzrost w 14. i 35. dniu oraz spadek w 7., 42. i 49. dniu, za u królików immunizowanych Chl. abor-tus zarejestrowano jedynie statystycznie istotny wzrost w 14., 35. i 42. dniu badania. Liczba limfocytów Th u zwierz¹t immunizowanych Chl. psittaci wykaza³a statystycznie istotny spadek w 7., 14. i 56. dniu, za u królików stymulowanych Chl. abortus tylko spadek w 14. dniu dowiadczenia. Oceniaj¹c liczbê limfocy-tów Tc/Ts u zwierz¹t immunizowanych Chl. psittaci, stwierdzono ich statystycznie istotny wzrost w 28. i 35. dniu oraz spadek w 42 dniu dowiadczenia, za w przypadku immunizacji Chl. abortus analogiczne ró¿nice dotyczy³y w tym parametrze wzrostu (7., 14., 21., 28., 49. dzieñ) oraz spadku (42. dzieñ dowiad-czenia). Natomiast liczba limfocytów B w przypadku królików immunizowanych zarówno Chl. psittaci, jak i Chl. abortus wykaza³a statystycznie istotne ró¿nice tylko w postaci wzrostu, przypadaj¹ce w 14., 28., 42., 49. i 56. dniu dowiadczenia. Oceniaj¹c liczbê
limfo-Tab. 2. Liczba limfocytów i ich subpopulacji we krwi obwodowej u królików immunizowanych Chlamydophila psittaci szczep 6BC (x i SD ±)
Objanienia: Z zwierzêta immunizowane; K zwierzêta kontrolne; ¯ dzieñ immunizacji; * ró¿nica statystycznie istotna przy p £ 0,05 y t y c o f m i L m y n o l e r k o z ) % ( D C m e r o t p e c e r h c a i n d h c y n l ó g e z c z s o p w i c o tr a W 1¯ 7¯ 14 21 28 35 42 49 56 Z K Z K Z K Z K Z K Z K Z K Z K Z K 5 D C ( T y t y c o f m i L +) 55,9 1 , 7 582,,73 437,,91 630,,46* 509,,51* 482,,04 5107,,00 1532,,80 5180,,07 1553,,94 586,,59* 464,,63 1340,,33 4180,,55* 457,,69 563,,61* 5104,,04 595,,52 4 D C ( h T y t y c o f m i L +) 34,2 6 , 8 372,,86 367,,64 447,,57* 384,,52 508,,26* 375,,44 398,,08 364,,64 362,,73 3105,,98 3121,,91 371,,08 372,,34 376,,86 383,,09 387,,91 438,,52* 8 D C ( s T / c T y t y c o f m i L +) 16,4 3 , 3 127,,96 134,,69 133,,77 134,,09 132,,55 155,,27 143,7,8 172,,51* 114,,25 283,,35* 175,,01 133,,78 222,,17* 121,,44 134,,61 114,,12 124,,25 ) M g I( B y t y c o f m i L 136,,53 82,,81 142,2,6 84,,43 134,,14* 41,,85 93,,46 83,,60 122,,99* 25,,20 130,,19 112,,56 230,,35* 136,,55 241,,86* 118,,46 203,,72* 126,2,1 5 2 D C y t y c o f m i L + 7,3 6 , 2 62,,59 73,,48 74,,64 51,,64* 31,,40 20,,52 40,,37* 31,,73 13,,41 41,,33 31,,45 102,,56* 72,,60 122,,06* 28,,77 81,,75 82,,81
Tab. 3. Liczba limfocytów i ich subpopulacji we krwi obwodowej u królików immunizowanych Chlamydophila abortus szczep CAMP R-24 (x i SD ±) y t y c o f m i L m y n o l e r k o z ) % ( D C m e r o t p e c e r h c a i n d h c y n l ó g e z c z s o p w i c o tr a W 1↓ 7↓ 14 21 28 35 42 49 56 Z K Z K Z K Z K Z K Z K Z K Z K Z K 5 D C ( T y t y c o f m i L +) 58,1 5 , 7 582,,73 1525,,01 6101,,46 555,,73* 462,,04 568,,53 572,,80 569,,16 575,,94 565,,95* 464,,63 567,,00* 1480,,55 535,,69 533,6,1 545,,43 555,,02 4 D C ( h T y t y c o f m i L +) 39,1 4 , 7 372,,86 378,,30 474,,75 366,,33 580,,26* 389,,33 378,,08 356,,29 362,,73 374,,87 382,,19 379,,90 352,3,4 337,,86 343,0,9 377,,19 473,,25 8 D C ( s T / c T y t y c o f m i L +) 19,0 8 , 4 147,,96 137,,89* 133,,77 164,,16* 132,,55 163,,31* 123,,78 171,,99* 114,,25 127,,27 125,,01 126,,70 222,,71* 183,,77* 134,6,1 116,,57 124,,25 ) M g I( B y t y c o f m i L 120,,50 82,,18 29,,81 28,,34 111,,83* 40,,85 72,,03 28,,60 131,,35* 25,,20 114,,48 112,,56 223,,52* 136,,55 233,,10* 118,,46 242,,51* 126,2,1 5 2 D C y t y c o f m i L + 4,7 8 , 1 61,,59 16,,67 71,,64 03,,91 31,,04 13,,65 41,,37 21,,75 13,,41 30,,35 13,,04 111,,06* 71,,06 141,,44* 80,,77 110,,87 81,,81
Objanienia: jak w tab. 2.
ñ e iz D a i n a d a b i c a tt i s p a li h p o d y m a l h C szczep6BC ChlamydophliaabotrusszczepCAMPR-24 y c i w o r u s e i n e z c ñ e i c z o R 2 : 1 1:4 1:8 1:16 1:32 1:64 1:2 1:4 1:8 1:16 1:32 1:64 . 1 . 7 ++++ + +++ + + . 4 1 ++++ ++++ ++ + ++++ ++++ ++ . 1 2 ++++ ++++ + ++++ ++++ +++ . 8 2 ++++ ++++ ++ + + ++++ ++++ ++ . 5 3 ++++ ++++ ++++ +++ + ++++ ++++ ++++ +++ + + . 2 4 ++++ ++++ ++++ ++++ + ++++ ++++ ++++ ++++ + . 9 4 ++++ ++++ ++++ ++++ ++ ++ ++++ ++++ ++++ ++++ + . 6 5 ++++ ++++ ++++ ++++ ++ + ++++ ++++ ++++ ++++ ++
Tab. 4. Wyniki badañ serologicznych u królików immunizowanych Chl. psittaci i Chl. abortus
Objanienia: hamowanie hemolizy okrelone na podstawie rozmiaru osadu krwinek oraz intensywnoci zabarwienia p³ynu nad krwin-kami oznaczon¹ plusami od 1 do 4; hemoliza na dwa plusy (++) i wy¿ej w rozcieñczeniu 1 : 32 to miano dodatnie (15)
cytów z receptorem CD25, zarejestrowano u zwierz¹t immunizowanych Chl. psittaci statystycznie istotny wzrost w 14., 42. i 49. dniu oraz spadek w 21. dniu ba-dania, za w przypadku Chl. abortus ró¿nice te wystê-puj¹ w postaci wzrostu tylko w 42. i 49. dniu badania. Analiza wyników badañ serologicznych (tab. 4) wykaza³a, ¿e dodatnie miana wed³ug obowi¹zuj¹cej instrukcji (15) pojawiaj¹ siê u królików immunizowa-nych Chl. psittaci szczep 6BC w 49. i 56. dniu bada-nia, za u zwierz¹t otrzymuj¹cych Chl. abortus szczep CAMP R-24, w 56. dniu dowiadczenia.
Ocena liczby limfocytów T uzyskanej w uk³adzie dynamicznym u królików immunizowanych tak Chl. psittaci, jak i Chl. abortus wykaza³a, ¿e zmiany ich s¹ nieco w odmiennym czasie i manifestuj¹ siê zarówno
wzrostem, jak i spadkiem limfocytów T CD5+,
Tc/Ts CD8+ oraz limfocytów z receptorem CD25+
i tylko spadkiem limfocytów Th CD4+, co wiadczy
o roli tych komórek w odpornoci przeciw chlamy-dialnej. Wprawdzie jest to zgodne z wynikami dotych-czasowych badañ (2-4, 6, 7, 12, 14, 16, 18-20, 22, 26, 27), które jednak nie okrela³y czasu wystêpowania zmian, jako ¿e nie by³y prowadzone w uk³adzie dyna-micznym. Stwierdzony udzia³ tych komórek w odpo-wiedzi przeciwchlamydialnej, wyra¿aj¹cy siê zmiana-mi liczby limfocytów T i ich subpopulacji u królików immunizowanych zarówno Chl. psittaci, jak i Chl. abortus, znajduje po czêci potwierdzenie w badaniach Montes de Oca i wsp. (20) i Del Rio (7). Badacze ci (7, 20) u myszy zaka¿onych Chlamydophila abortus (dawniejszy biotyp 1 Ch. psittaci), w w¹trobie i le-dzionie zarejestrowali tylko wzrost liczby limfocytów T z receptorami CD8 i CD4. Natomiast Buendia i wsp. (4) w ledzionie myszy zaka¿onych Chlamydophila psittaci stwierdzili nie tylko wzrost limfocytów T z receptorem CD4, ale tak¿e spadek limfocytów T z receptorem CD8. U owiec zaka¿onych Chl. abortus zanotowano w ich ³o¿ysku tylko wzrost limfocytów T z receptorem CD4+, CD8+ oraz z receptorem TCRgd
(6). Równie¿ tylko wzrost liczby limfocytów T (CD2), Th (CD4+) i Tc/Ts (CD8+) we krwi obwodowej
zano-towano u byd³a przy wspó³istniej¹cej infekcji Chl. psit-taci (22). Zbli¿one rezultaty opisano tak¿e we krwi u indyków immunizowanych plazmidem koduj¹cym bia³ko MOMP Chl. psittaci szczep 84/55 (serotyp D), u których zarejestrowano zwiêkszon¹ aktywnoæ lim-focytów Th (18), a tak¿e u ludzi w naturalnym zaka-¿eniu Ch. psittaci (16). Dodaæ nale¿y, ¿e cytowane wyniki badañ trudno jednoznacznie odnosiæ do rezul-tatów badañ w³asnych, jako ¿e dynamika zmian ko-mórek immunokompetentnych, w tym limfocytów T i ich subpopulacji, jest nieco odmienna we krwi ob-wodowej w stosunku do ledziony, w¹troby czy te¿ ³o¿yska. Trudny do zinterpretowania obraz w stosun-ku do rezultatów wyników w³asnych zanotowano u myszy zaka¿onych Chlamydophila pecorum, u któ-rych w ledzionie zarejestrowano wzrost limfocytów Th oraz spadek limfocytów Tc/Ts (4), a tak¿e u myszy
w drogach rodnych zainfekowanych Ch. muridarum, u których stwierdzono wzrost liczby limfocytów Th (19). Analogiczne rezultaty uzyskano w przypadku infekcji naturalnej Chlamydia trachomatis u cz³owie-ka (2, 14) oraz myszy eksperymentalnie zacz³owie-ka¿onych tym zarazkiem (12, 26), gdzie wykazano wzrost licz-by limfocytów T, a w szczególnoci limfocytów Th (14, 26) i Tc/Ts (2, 12). Wyniki te potwierdzono u lu-dzi zaka¿onych naturalnie Chl. pneumoniae (3) oraz myszy eksperymentalnie zainfekowanych t¹ bakteri¹ (27), u których stwierdzono zwiêkszon¹ proliferacjê limfocytów T (3) oraz zwiêkszon¹ aktywnoæ g³ów-nie limfocytów Tc/Ts (27).
Uzyskany w obecnych badaniach tylko wzrost licz-by limfocytów B we krwi obwodowej u królików im-munizowanych Chl. psittaci i Chl. abortus, potwier-dza obserwacje Levitta i wsp. (17), którzy in vitro wykazali na modelu mysim, ¿e zaka¿enie Ch. psittaci szczep MnPn i Ch. trachomatis biotyp LGV sty-muluje ich limfocyty B do proliferacji. Tak¿e Del Rio i wsp. (7) u myszy zaka¿onych Chl. abortus (dawniej biotyp 1 Ch. psittaci) zarejestrowali wzrost w ledzio-nie i w¹trobie liczby limfocytów B. Analogiczny re-zultat, to jest wzrost liczby limfocytów B, otrzymano w ³o¿ysku u owiec zaka¿onych Chl. abortus (6). Na-tomiast odmienny rezultat w zakresie liczby limfocy-tów B, otrzymali Buendia i wsp. (4), którzy wykazali, ¿e infekcja myszy Ch. psittaci szczep AB7 i 1B oraz Ch. pecorum szczep iB1, powoduje w ledzionie obni¿enie liczby tych komórek. Odmienny obraz od tego ostatniego, otrzymali Maxion i wsp. (19) u my-szy zaka¿onych eksperymentalnie Ch. muridarum, gdzie stwierdzono wzrost liczby limfocytów B w ich drogach rodnych. Równie¿ wzrost liczby limfocytów B we krwi obwodowej zanotowano u byd³a przy zaka-¿eniu wspó³istniej¹cym Chl. psittaci (22), jak te¿ u indyków po immunizacji plazmidem koduj¹cym bia³-ka MOMP Chl. psittaci (18). Udzia³ limfocytów B w odpowiedzi przeciw chlamydialnej potwierdzili tak-¿e Morrison i wsp. (21), badaj¹c wp³yw reinfekcji Ch. trachomatis u myszy z deplecj¹ limfocytów B, u któ-rych wykazano, ¿e zwierzêta pozbawione tych komó-rek s¹ bardziej podatne na powtórn¹ infekcjê tymi bakteriami. Ponadto zespó³ Ramseya (24) wykaza³ u myszy zainfekowanych Ch. trachomatis, ¿e w przy-padku braku aktywnoci limfocytów B indukowana jest rekompensacyjnie odpowied ze strony innych mecha-nizmów swoistych, a mianowicie odpowied typu pó-nego warunkowana limfocytami T. Te ostatnie ob-serwacje potwierdzi³ tak¿e zespó³ Buendia (5) u my-szy maj¹cych komórki B o mniejszej aktywnoci za-ka¿onych eksperymentalnie Chl. abortus szczep AB7, u których stwierdzono wzrost w surowicy krwi prozapalnych cytokin (IFN-g, TGF-b, TNF-a, IL-6, IL-10) oraz zwiêkszona liczbê neutrofili w ledzionie, w¹trobie, p³ucach i nerkach.
Z przedstawionych obserwacji w³asnych oraz z ba-dañ wykonanych przez inne zespo³y (2-7, 12, 14,
16-22, 24, 26, 27) wynika, ¿e ze wzglêdu tylko na zmiany liczby limfocytów T i B nale¿y uznaæ, ¿e ko-mórki te stanowi¹ bardzo istotny element obrony w zaka¿eniach bakteriami Chlamydia sp. i Chlamydo-phila sp. Badania te wykaza³y, ¿e najwa¿niejszymi komórkami bior¹cymi udzia³ w odpowiedzi przeciw-chlamydialnej u ludzi i zwierz¹t (laboratoryjnych i gospodarskich), ze wzglêdu na czas wystêpowania zmian, s¹ limfocyty Tc/Ts oraz limfocyty Th, a tak¿e limfocyty B. Badania te wykaza³y równie¿, ¿e wzrost dotyczy³ g³ównie liczby limfocytów B, choæ tak¿e lim-focytów Tc/Ts, T oraz limlim-focytów z receptorem CD25, za spadek limfocytów Th i zmiany te przypada³y na okres od 7.-14. dnia do 49.-56. dnia po immunizacji. Najd³u¿ej zmiany utrzymywa³y siê w zakresie liczby limfocytów B oraz limfocytów Tc/Ts. Zarejestrowany w badaniach w³asnych czas wzrostu i spadku liczby limfocytów T, B oraz ich subpopulacji jest tym, czego brakowa³o w obserwacjach do tej pory przeprowadzo-nych, jako ¿e dowiadczenia te by³y wykonane w uk³a-dach statycznych, nie okrelaj¹c czasu zmian, które za-prezentowano obecnie i to stanowi nowy element w cha-rakteryzowanej odpornoci przeciw chlamydialnej.
Pimiennictwo
1.Anon.: Karty informacyjne do za³o¿eñ technologicznych produkcji zwierzê-cej: Zwierzêta laboratoryjne, [w:] Mat. informacyjno-szkoleniowe Sekcji ds. Zwierz¹t laboratoryjnych ZG SITR, Warszawa 1987, 2, 26-77. 2.Beatty P. R., Stephens R. S.: CD8+ T lymphocyte-mediated lysis of
Chlamy-dia infected L cells using an endogenous antigen pathway. J. Immun. 1994, 153, 4588-4595.
3.Boer de O. J., van der Wal A. C., Houtkamp M. A., Ossewaarde J. M., Teeling P., Becker A. E.: Unstable atheroslcerotic plaques contain T-cells that respond to Chlamydia pneumoniae. Cardiovascular Res. 2000, 48, 402-408. 4.Buendia A. J., Sanchez J., Del Rio L., Garces B., del Carmen Gallego M., Caro M. R., Bernabe A., Salinas J.: Differences in the immune response against ruminant chlamydial strains in a murine model. Vet. Res. 2000, 30, 495-507.
5.Buendia A. J., Del Rio L., Ortega N., Sanchez J., Gallego M. C., Caro M. R., Navarro J. A., Cuello F., Salinas J.: B-cell-deficient mice show and exacer-bated inflammatory response in a model of Chlamydophila abortus infec-tion. Infect. Immun. 2002, 70, 6911-6918.
6.Buxton D., Anderson I. E., Longbottom D., Livingstone M., Wattegedera S., Entrican G.: Ovine chlamydial abortion: characterization of the inflammato-ry immune response in placental tissues. J. Comp. Path. 2002, 127, 133-141. 7.Del Rio L., Buendia A. J., Sanchez J., Garces B., Caro M. R., Gallego M. C., Bernabe A., Cuello F., Salinas J.: Chlamydophila abortus (Chlamydia psit-taci serotype 1) clearance is associated with the early recruitment of CD8(+) T cells in a mouse model. J. Comp. Pathol. 2000, 123, 171-181.
8.Deptu³a W., Kostrzewa A., Stosik M., Tokarz-Deptu³a B., Wiktorowicz K.: Subpopulations of peripheral blood lymphocytes in rabbits. Nowiny Lekar-skie 1998, 67, 377-382.
9.Deptu³a W., Pawlikowska M., Travnièek M.: Nowe dane na temat systematy-ki chlamydii. Post. Mikrobiol. 2002, 41, 71-83.
10.Deptu³a W., Pawlikowska M., Travnièek M.: Chlamydofilozy u zwierz¹t i ludzi. Medycyna Wet. 2002, 58, 337-340.
11.Everett K. D., Bush R. M., Andersen A. A.: Emended description of the order Chlamydiales, proposal of Parachlamydiaceae fam.nov., each containing one monotypic genus, revised taxonomy of the family Chlamydiaceae including a new genus and five new species, and standards for the identification of organisms. Int. J. Syst. Bact. 1999, 49, 415-440.
12.Fling S. P., Sutherland A. R., Steele L. N., Hess B., DOrazio S. E. F., Maisonneuve J.-F., Lampe M. F., Probst P., Starnbach M. N.: CD8+ T cell recognize an inclusion membrane-associated protein from vacuolar pathogen Chlamydia trachomatis. Proc. natn. Acad. Sci. USA 2001, 98, 1160-1165. 13.Garrity G. M.: Bergeys Manual of Systematic Bacteriology. Second
Edition. Volume 1. The Archaea and the deeply branching and phototropic bacteria. Boone D., Castenholz R. W. (ed.), Springer-Verlag, New York 2001.
14.Goodal J. C., Yeo G., Huang M., Raggiaschi R., Gaston J. S. H.: Identifica-tion of Chlamydia trachomatis antigens recognized by human CD4+ T lym-phocytes by screening an expression library. Eur. J. Immun. 2001, 31, 1513--1522.
15.Instrukcja G³ównego Lekarza Weterynarii Nr GIWzVIII/400/lab-50/2004 z dnia 25 listopada 2004 r. dotycz¹ca przeprowadzania badania serologicz-nej diagnostyki chlamydiozy byd³a i enzootycznego ronienia owiec z wyko-rzystaniem mikrometody odczynu wi¹zania dope³niacza (OWD), z elemen-tami szacowania niepewnoci pomiaru.
16.Konopka L., Koba S., Partyka M., Malanka K., Kryczka W., Szerszeñ B., Bartosz B.: Disturbances of cell-mediated immunity in ornithosis. Arch. Im-mun. Ther. 1984, 32, 177-184.
17.Levitt D., Danen R., Bard J.: Both species of Chlamydia and two biovars of Chlamydia trachomatis stimulate mouse B lymphocytes. J. Immun. 1986, 136, 4249-4254.
18.Loock van M., Lambin S., Volckaert G., Goddeeris B. M., Vanrompay D.: Influence of maternal antibodies on Chlamydophila psittaci-specific immune responses in turkeys elicited by naked DNA. Vaccine 2004, 22, 1616-1623. 19.Maxion H. K., Liu W., Chang M.-H., Kelly K.: The infecting dose of Chlamy-dia muridarum modulates the innate immune response and ascending infec-tion. Infect. Immun. 2004, 72, 6330-6340.
20.Montes de Oca R., Buendia A. J., Del Rio L., Sanchez J., Salinas J., Navarro J. A.: Polymorphonuclear neutrophils are necessary for the recruitment of CD8(+) T cells in the liver in a pregnant mouse of Chlamydophila abortus (Chlamydia psittaci serotype 1) infection. Infect. Immun. 2000, 68, 1746--1751.
21.Morrison S. G., Su H., Caldwell H. D., Morrison R. P.: Immunity to murine Chlamydia trachomatis genital tract reinfection involves B cells and CD4+ T cell but not CD8+ T cell. Infect. Immun. 2000, 68, 6979-6987.
22.Niemczuk K., Bednarek D.: Changes in the peripheral leukocyte phenotype of calves in clinical cases of bronchopneumonia complicated with chlamy-dial co-infectious agent. Pol. J. Vet. Sci. 2003, 6, 125-129.
23.Pawlikowska M.: Kszta³towanie siê wybranych parametrów odpornoci u królików immunizowanych ró¿nymi szczepami Chlamydia sp. Praca dok-torska, Wydzia³ Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Szczeciñski, Szczecin 2003.
24.Ramsey K. H., Soderberg L. S. F., Rank R. G.: Resolution of chlamydial genital infection in B-cell deficient mice and immunity to reinfection. Infect. Immun. 1988, 56, 1320-1325.
25.Rozporz¹dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24.02.2005 roku w sprawie szczegó³owych warunków utrzymywania zwierz¹t w hodowlach zwierz¹t laboratoryjnych oraz w jednostkach prowadz¹cych obserwacje lub testy (Dz. U. Nr 39, poz. 374).
26.Shaw J., Grund V., Durling L., Crane D., Caldwell H. D.: Dendritic cells pulsed with a recombinant chlamydial major outer membrane protein anti-gen elicit a CD4(+) type 2 rather than type 1 immune response that is not protective. Infect. Immun. 2002, 70, 1097-1105.
27.Wizel B., Starcher B. C., Samten B., Chroneos Z., Barnes P. F., Dzuris J., Higashimoto Y., Appella E., Sette A.: Multiple Chlamydia pneumoniae anti-gens prime CD8+ Tc1 responses that inhibit intracellular of this vacuolar pathogen. J. Immun. 2002, 169, 2524-2535.
Adres autora: dr n. biol. Ma³gorzata Pawlikowska, ul. Felczaka 3c, 71-412 Szczecin; e-mail: kurp13@sus.univ.szczecin.pl
