pdf Słowo wstępne redaktora naczelnego Przeglądu Geologicznego (43 KB)

S³owo wstêpne redaktora naczelnego Przegl¹du Geologicznego

Geologicznego rozpoczynamy nowy dzia³ tematyczny poœwiêcony popularyzacji dziedzictwa geologicznego Polski, w któ-rym bêd¹ publikowane artyku³y dotycz¹ce walorów naukowych, edukacyjnych i tury-styczno-krajobrazowych stanowisk przy-rody nieo¿ywionej. Pojêcie dziedzictwo geologiczne coraz czêœciej pojawia siê w polskiej i œwiatowej literaturze geologicznej, jednak pomi-mo tego jest wci¹¿ s³abo spopularyzowane w œwiadopomi-moœci spo³ecznej. Autorzy pierwszego artyku³u z tego dzia³u – Jan Urban, Piotr Migoñ i Barbara Radwanek-B¹k – zapro-ponowali definicjê dziedzictwa geologicznego i dokonali przegl¹du zagadnieñ z nim zwi¹zanych. Zwracaj¹ uwagê,

¿e nieod³¹cznym elementem dziedzictwa geologicznego jest jego prawna i praktyczna ochrona, wymagaj¹ca wczeœ-niejszej inwentaryzacji i waloryzacji. Przegl¹d Geologicz-ny udostêpnia swoje ³amy autorom zainteresowaGeologicz-nym popu-laryzacj¹ stanowisk geologicznych z ró¿nych regionów naszego kraju. Zachêcamy do sk³adania manuskryptów prezentuj¹cych stanowiska o wyj¹tkowych wartoœciach naukowych, edukacyjnych, turystycznych i kulturowych, bêd¹cych istotnym elementem abiotycznej czêœci ekosyste-mu. Manuskrypty powinny mieæ formê krótkich, kilkustro-nicowych artyku³ów naukowych, zawieraj¹cych przegl¹d wyników dotychczasowych badañ danego stanowiska.

Wies³aw Trela

Dziedzictwo geologiczne

Jan Urban

, Piotr Migoñ

, Barbara Radwanek-B¹k

Geological heritage. Prz. Geol., 69: 16–20; doi: 10.7306/2021.1

A b s t r a c t. Geoheritage (geological heritage), that is tangible evidence of geological past and contemporary processes, is increasingly recognized as a valuable component of environment, worth conservation and popularization. It comprises elements of Earth's geodiversity, which are significant for scien-tific, educational, cultural, ecological or aesthetic reasons. Among them, the key role is played by geosites, at which elements of geoheritage are best exposed and have the most evident value. Various classifications of geosites by the main theme have been proposed and various methods of evaluation of geo-sites exist, involving among others, assessment of their scientific importance, cultural/historical value, threats and educational opportunities. Geoheritage in a given place or area may have global, national, regional or local significance. Globally significant geoheritage is protected at UNESCO World Heritage properties and in UNESCO Global Geoparks. In Poland, geoheritage is protected in national and landscape parks, more than 110 nature reserves, more than 1600 nature monuments and more than 120 sites of special scientific interest (documentary sites). This paper opens a section of "Przegl¹d Geologiczny", in which representative geosites of Poland will be successively presented.

Keywords: geoheritage, geosites, geoconservation, geodiversity

Dziedzictwo geologiczne (geological heritage,

geohe-ritage) to pojêcie, które w ostatnich latach sta³o siê

powszechne w s³ownikach geologicznych œwiata i zyska³o znaczenie w dzia³aniach s³u¿b geologicznych, organów ochrony przyrody ró¿nych krajów oraz organizacji pozarz¹dowych i stowarzyszeñ naukowych. Termin ten pojawi³ siê po raz pierwszy w Miêdzynarodowej deklaracji

praw pamiêci Ziemi (International Declaration of the Rights of the Memory of the Earth), przyjêtej podczas

I Miêdzynarodowego Sympozjum Ochrony Dziedzictwa Geologicznego, które odby³o siê w Digne les Bains, we

Francji, w 1991 r. (Martini, 1994; Kasprzak, Skoczylas, 1994). Sygnatariuszem tej deklaracji by³a m.in. prof. Zofia Alexandrowicz, g³ówna propagatorka idei ochrony dzie-dzictwa geologicznego w Polsce.

Pierwsze angielskojêzyczne definicje dziedzictwa geo-logicznego pojawi³y siê jeszcze w koñcu XX w., na pocz¹tku XXI w. funkcjonowa³o zaœ ju¿ ich wiele – zosta³y one zebrane w publikacjach Dingwall i in. (2005) oraz Brocx i Semeniuk (2007). Wszystkie s¹ do siebie bardzo podobne, ró¿ni¹ siê tylko szczegó³ami. Definicja opubliko-wana w ostatnich dniach, która stosunkowo

wszech-16

Przegl¹d Geologiczny, vol. 69, nr 1, 2021; doi: http://dx.doi.org/10.7306/2021.1

B. Radwanek- B¹k J. Urban P. Migoñ