• Nie Znaleziono Wyników

Polysemie und Homonymie

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Polysemie und Homonymie"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S J S

______________________ FOLIA LINGUISTICA 14. 1986__ _______________ __

Roman S a d z i r i s k i POLYSEMIE UND HOMONYMIE

P o l y s e m i e un d Homonymie s i n d z w e i G r u n d b e g r i f f e d e r l e x i k a l i ­ s c h e n A n a l y s e . N a c h w i e v o r w e r d e n s i e j e d o c h e h e r i n t u i t i v a l s s t r e n g d e f i n i e r t g e h a n d h a b t . An D e f i n i t i o n s v e r s u c h e n h a t e s z w a r n i c h t g e m a n g e l t , s i e s i n d a b e r n i c h t s t i c h h a l t i g g e n u g . Im f o l g e n d e n s o l l e i n e p r o b e w e i s e S i c h t u n g v o r g e n o m m e n w e r ­ d e n . E s w i r d z u n ä c h s t a u f d i e U n z u l ä n g l i c h k e i t d e r D e f i n i t i o n s -1 2 a n s ä t z e v o n H e l b i g u n d v o n H e g e r v e r w i e s e n , d i e - w i e e s s c h e i n t - am h ä u f i g s t e n i n A n s p r u c h genommen w e r d e n . G. H e l b i g b a u t s e i n e U n t e r s c h e i d u n g z w i s c h e n d e r P o l y s e m i e u n d d e r Homonymie a u f dem e t y m o l o g i s c h e n P r i n z i p a u f : P o l y s e m i e w i r d m i t g l e i c h e r H e r k u n f t , Homonymie - m i t u n t e r s c h i e d l i c h e r H e r k u n f t s c h l e c h t h i n i d e n t i f i z i e r t . Wie s c h w e r j e d o c h s o l c h e Un­ t e r s c h e i d u n g e n i n E i n z e l f ä l l e n z u t r e f f e n s i n d , d a v o n m öge d i e K o n f r o n t a t i o n d e s d e u t s c h e n L e x i k o n e i n t r a g s S ch lo ß ( 1 . V o r r i c h ­ t u n g zum V e r s c h l i e ß e n ; 2 . e i n e A r t G e b ä u d e ) m i t d e s s e n p o l n i ­ s c h e n Ä q u i v a l e n t zamek e i n g u t e s Z e u g n i s a b l e g e n . P o l n i s c h e r z a ­ mek h a t g e n a u d i e s e l b e n L e s a r t e n w i e s e i n d e u t s c h e s K o r r e l a t und b e i d e s c h e i n e n o b e n d r e i n a u f d a s s e l b e E ty m o n s s h l ie lb c n = zamykać z u r ü c k z u g e h e n . B e im g e n a u e r e n H i n s e h e n s t e l l t s i c h j e d o c h h e ­ r a u s , d a ß p o l n . zamek u r s p r ü n g l i c h n u r ' V o r r i c h t u n g zum V e r ­ s c h l i e ß e n ' b e d e u t e t e ; d i e a n d e r e L e s e a r t - ' e i n e A r t G e b ä u d e ' - g e s e l l t ' ? s i c h e r s t u n t e r d e u t s c h e m E i n f l u ß a l s L e h n ü b e r s e t z u n g G. H e i b i g , K le i n e s W ö rterb u ch l i n g u i s t i s c h e r T e r m in i, ÜA.F 1969, N r. 2 ( B e i l a g e ) , S. 9 . . 2

K.

a

e g e r , Monem, W ort und S a t z , T üb in g en 1971 (K o n z e p t e d e r S p r a c h - und L i t e r a t u r w i s s e n s c h a f t 8 ) , S. 319.

(2)

h i n z u 3 . S o l l t e n u n d a r a u s e t w a d e r S c h l u e g e z o g e n w e r d e n , d a ß im D e u t s c h e n e i n p o l y s e m e W o r t , im P o l n i s c h e n d a g e g e n Hom onymie v o r l i e g e ? E . H e g e r d e f i n i e r t d i e P o l y s e m i e u n d d i e Homonymie s e h r e l e ­ g a n t a l s " S e m e m d i s j u n k t i o n m i t g e m e i n s a m e n Sem* r e s p . " S e m e re­ d i s j u n k t i o n o h n e g e m e i n s a m e s 'feem"4 . So g e s e h e n , m ü ß t e man s o w o h l d t . S ch lo ß a l s a u c h p o l n . zamek a l s p o l y s e m i n t e r p r e t i e r e n , w e i l b e i d e n i c h t n u r e i n , s o n d e r n d r e i Seme g e m e i n s a m h a b e n s S c h l o ß 1+2/ z a m e k l+ 2 s < m a t e r i e l l > , < u n b e l e b t > , < a r t e f a k t > 5 L i e g t h i e r t a t s ä c h l i c h P o l y s e m i e v o r ? Uns s c h e i n t G i p p e r s A r g u ­ m e n t a t i o n p l a u s i b l e r z u s e i n , d e r d i e z w e i L e s a r t e n v o n S ohloü f ü r e i n e n U o m o n y m i e f a l l e r k l ä r t * " E n t s c h e i d e n d f ü r d e n h e u t i g e n S p r a c h g e b r a u c h , s o z u s a g e n , f ü r d a s r e i b u n g s l o s e F u n k t i o n i e r e n d e r g e n a n n t e n S c h lö s s e r i s t n i c h t d i e S p r a c h - u n d K u l t u r g e ­ s c h i c h t e , s o n d e r n d e r U m s t a n d , d a ß d i e R o l l e n v e r t e i l u n g i n d e r h e u t i g e n S p r a c h e s e h r v e r s c h i e d e n i s t " * * . I n g u t e m E i n v e r ­ n e h m e n d a m i t b l e i b t a u c h d e r n a c h s t e h e n d e K o m m e n ta r W. S c h m i d t s : " S o l a n g e d a s g e s e l l s c h a f t l i c h e S p r a c h b e w u ß t s e i n d e n Z u sa m m e n h a n g e i n e r a k t u e l l e n W o r t b e d e u t u n g m i t dem e i n h e i t l i c h e n B e g r i f f s ­ g e h a l t r e g i s t r i e r t , d e r d e r l e x i k a l i s c h e n B e d e u t u n g z u g r u n d e l i e g t u n d i n i h r e m S t r u k t u r g e f ü g e s e i n e v e r s c h i e d e n a r t i g e n . A u s ­ p r ä g u n g e n e r f ä h r t , s o l a n g e i s t d i e E i n h e i t d e s W o r t e s g e w ä h r ­ l e i s t e t , S o b a l d d a s B e w u ß t s e i n d i e s e s Z u s a m m e n h a n g e s h i n s i c h t ­ l i c h d e r e i n e n o d e r a n d e r e n a k t u e l l e n B e d e u t u n g v e r l o r e n g e h t , v e r s e l b s t ä n d i g t s i c h d i e b e t r e f f e n d e l e x i s c h - s e i r a n t i s c h e V a r i a n ­ t e d e s W o r t e s , u n d e s e n t s t e h t e i n n e u e s W o r t m i t e i n e m e i g e n e n , s e l b s t ä n d i g e n B e g r i f f s k e r n , e i n Homonym"7 . Z u w e i l e n w i r d i n d i e s e m Z u s a m m e n h a n g a u f d i e v o n K u r y ł o w i c z 3 V g l. A. ß r ü c k n e r , S ło w n ik e ty m o lo g ic z n y j ę z y k a p o l s k i e g o , War­ szawa 1970, S. 644. 4 H e g e r , a . a . O . , S . 34. J D. V i e h w e g e r [ H r s g . ] , P roblem e d e r s e m a n tis c h e n A n a ly s e , B e r ­ l i n 1977 ( S t u d i a G ramm atica XV), S. 319. b H G i p p e r , P o ly s e m ie , Homonymie und K o n te x t , [ i n t ] K.G. S c h w e i ­ s t h a l , [ H r s g . ] , G ram m atik, K y b e r n e t i k , K o m m n ik a t i o n , F e s t s c h r i f t f ü r A . H oppe, Bonn 1971, S. 206. 7 W. S c h m i d t , L e x i k a l i s c h e und a k t u e l l e B e d e u tu n g , B e r l i n 1967, S. 122 .

(3)

e n t d e c k t e K o r r e l a t i o n z w i s c h e n P o l y s e m i e u n d S y n o n y m i e v e r w i e ­ s e n : " . . . e i n W ö r t e r b u c h e i n t r a g W w i r d d a n n m i t z w e i U n t e r p f a d e n С U n t e r b e d e u t u n g e n ) W, u n d W2 v e r s e h e n , w e n n , u n d n u r w e n n , e s i n d e r S p r a c h e e i n e n U n t e r p f a d e i n e s E i n t r a g s Z g i b t , d e r m i t Wj s y n o n y m 1 s t u n d n i c h t s y n o n y m i s t m i t W2 . N a c h K u r y ł o - w i c z s i n d d i e B e g r i f f e P o l y s e m i e ( P f a d v e r z w e i g u n g ) u n d S y n o n y m i e k o m p l e m e n t ä r u n d k e i n e r : i s t t h e o r e t i s c h h a l t b a r o h n e d e n a n d e -g r e n " . W e i n r e i c h f ü g t n o c h f o l g e n d e R e s t r i k t i o n h i n z u : “ J e d o c h m ü ß t e d i e B e d i n g u n g d e r a r t v e r s c h ä r f t w e r d e n , d a ß v o n d e n S y n o ­ nym en v e r l a n g t w i r d , d a ß s i e n i c h t z u s a m m e n g e s e t z t s i n d , d a e s i m m e r m ö g l i c h i s t , a u s m e h r e r e n W o r t e n b e s t e h e n d e U m s c h r e i b u n g e n z u f i n d e n , d i e u n e n d l i c h d i f f e r e n z i e r t e n U n t e r b e d e u t u n g e n e i n e s e i n z e l n e n W o r t e s e n t s p r e c h e . ! ( z . B . c o n s u m e a s a s o l i d = e a t j 9 c o n s u m e a s a l i q u i d = e a t 2) " . A u c h w e n n man d i e v o n W e i n r e i c h v o r g e n o m m e n e R e s t r i k t i o n m i t b e r ü c k s i c h t i g t , w i r d man n i c h t ü b e r s e h e n k ö n n e n . , d a ß d a m i t k e i n f e s t e r A n h a l t s p u n k t f ü r u n s e r e F r a g e s t e l l u n g g e g e b e n i s t , d e n n a u c h homonyme W ö r t e r k ö n n e n i h r e r s e i t s S y n o n y m e h a b e n . K u r y ł o ­ w i c z f o r m u l i e r t e v i e l m e h r d i e B e d i n g u n g e n , u n t e r d e n e n e i n W o r t p o l y s e m w e r d e n k a n n , - d i e s l ä ß t s i c h j e d o c h n i c h t a l s H a n d h a b e z u r A b g r e n z u n g d e r P o l y s o m i e u n d d e r Homonymie v e r w e r t e n " ' 0 . B i s j e t z t w u r d e n n u r D e f i n l t i o n s a n s ä t z e u n d A b g r e n z u n g s v e r ­ s u c h e im B e r e i c h d e r P o l y s e m i e / H o m o n y m i e b e m ä n g e l t , a n d e r B r a u c h b a r k e i t d e r b e i d e n B e g r i f f e w u r d e j e d o c h g a r n i c h t g e r ü t ­ t e l t . A b e r i n d e r e i n s c h l ä g i g e n F a c h l i t e r a t u r b e g e g n e t a u c h d i e A u f f a s s u n g , d a ß e i n e s o l c h e D i f f e r e n z i e r u n g u n l e g i t i m s f c i . "Wenn man vom s p r a c h l i c h e n Z e i c h e n a l s e i n e r i n t e r s u b j e k t i v v e r ­ b i n d l i c h e n I n v a r i a n t e v o n A b b i l d u n d F o r m a t i v a u s g e h t , d a n n l i e g t l e x i k a l i s c h e M e h r d e u t i g k e i t im m e r d a n n v o r , w e n n m e h r e r e u n t e r s c h i e d l i c h e g e s e l l s c h a f t l i c h i n v a r i a n t e A b b i l d e r e i n e m g l e i c h e n F o r m a t i v z u g e o r d n e t w e r d e n . E i n e S p e z i f i z i e r u n g d e r s e ­ m a n t i s c h e n R e l a t i o n e n z w i s c h e n d e n d i e s e m F o r m a t i v z u g e o r d n e ­ t e n A b b i l d e r n d a h i n g e h e n d , d a ß e i n e U n t e r s c h e i d u n g d e r B e g r i f f e

U. W e i n r e i c h , E rkundungen z u r T h e o r ie d e r S e m a n tik , Tübin gen 1970, S. 25. 9 Ebenda. 10 Im U n t e r s c h i e d z u r P o ly s e m i e h a t d i e R e l a t i o n z w is c h e n Homonymie und Synonymie a k z i d e n t i e l l e n C h a r a k t e r , a b e r davon l ä ß t s i c h k e i n e D i r e k t i v e z u r A bgre nzung d e r P o ly s e m i e un d Homonymie a b l e i t e n .

(4)

'H o m o n y m i e ' u n d ' P o l y s e m i e ' v o r g e n o i n r e n w i r d , i s t u n t e r dem A s­ p e k t d e s Z e i c h e n s n i c h t m ö g l i c h , d a j e d e V e r ä n d e r u n g d e r M e rk ­ m a l e a u f e i n e r d e r b e i d e n S e i t e n e i n n e u e s • Z e i c h e n h e r v o r ­ b r i n g t * 1 1 . S t a t t d e s s e n w i r d f o l g e n d e G l i e d e r u n g d e r " m e h r d e u t i g e n W o r t s c h a t z e l e m e n t e " v o r g e s c h l a g e nî a ) " E s g i b t m e h r d e u t i g e W o r t s c h a t z e l e m e n t e . D as h e i B t , e i n W o r t s c h a t z e l e m e n t u m f a ß t m e h r e r e Sem em e, w o b e i e i n e Ü b e r e i n s t i m m ­ u n g a l l e r W o r t f o r m e n i m F o r m a t i v v o r l i e g e n muß u n d d i e dem F o r ­ m a t i v z u g e o r d n e t e n A b b i l d e r m e h r o d e r w e n i g e r u n t e r e i n a n d e r d i f ­ f e r i e r e n k ö n n e n . D i e s e B e d i n g u n g e n w e r d e n b e i W o r t s c h a t z e l e m e n ­ t e n w i e s c h l o ß , hahr>, f e d e r e r f ü l l t " . b ) " E s g i b t m e h r d e u t i g e F o r m a t i v e v o n W o r t f o r m e n , d i e v e r ­ s c h i e d e n e W o r t s c h a t z e l e m e n t e r e p r ä s e n t i e r e n . D i e M e h r d e u t i g k e i t d e r F o r m a t i v e k a n n s i c h e i n m a l a u s i h r e r Z u g e h ö r i g k e i t z u v e r ­ s c h i e d e n e n W o r t a r t e n e r g e b e n , z . B . b e i dem F o r m a t i v / s e i n / ( a l s P o s s e s s i v p r o n o m e n , a l s V e r b , a l s S u b s t a n t i v ) ; zum a n d e r e n k a n n d i e M e h r d e u t i g k e i t d e s F o r m a t i v s - b e i b e s t e h e n d e r W o r t g l e i c h ­ h e i t - a u f u n t e r s c h i e d l i c h e n F o r i r a t i v p a r a d i g m e n b e r u h e n , z . B . a u f u n t e r s c h i e d l i c h e r P l u r a l b i l d u n g b e i S u b s t a n t i v e n , w i e b e i bank u n d s tr a u ß . H i e r i s t d i e M e h r d e u t i g k e i t zum B e i s p i e l a u f d a s W o r t f o r m f o r i n a t i v bank b e s c h r ä n k t , w ä h r e n d s i e i n d e n P l u -1 2 r a l e n banken b z w . bänke a u f g e h o b e n w i r d " D i e s e G l i e d e r u n g d e c k t s i c h z u g e g e b e n e r m a ß e n n i c h t m i t d e n H e r g e b r a c h t e n T e r m i n i P o l y s e m i e u n d H o m o n y m ie , d e n n "H omonym ie im t r a d i t i o n e l l e n S i n n e t r i t t s o w o h l i n ( a ) a l s a u c h i n ( b ) a u f , d a d i e s e E r s c h e i n u n g e n b i s l a n g i m a l l g e m e i n e n n u r v o n d e r Ab­ b i l d - S e i t e d e s s p r a c h l i c h e n Z e i c h e n s h e r u n d u n t e r V e r n a c h l ä s ­ s i g u n g d e r K a t e g o r i e d e s W o r t s c h a t z e l e m e n t s b e t r a c h t e t w u r - d e n * K a n n man d e n n t a t s ä c h l i c h d i e U n t e r s c h e i d u n g z w i s c h e n P o l y ­ s e m i e u n d Homonymie s c h l e c h t e r d i n g s z u g u n s t e n d e s v a g e n u n d a n s i c h i n d i f f e r e n t e n B e g r i f f s d e r M e h r d e u t i g k e i t a u f g e b e n ? 1 4 Uns s c h e i n t d e r V o r s c h l a g L . A n t a l s b e a c h t e n s w e r t . A n t a l '■ V i e h v e g e r , a . a . O . , S. 316. 12 Ebenda, S. 317. Ebenda.

L . A n t a I , Q u e s tio n s o f M ea n in g , The Hague 1963. V g l. a u c h Г . К о V а с в , S tr u k tu r y i prawa ję z y k o w e , ü b e r s . au s dem U n g a r i s c h e n , Wrocl aw 1977, Ь. 78.

(5)

l ä ß t z w a r n u r Homonymie g e l t e n , a b e r e s 1 s t n u r F o r m u l i e r u n a s - s a c h e . S i n n g e m ä ß g e h t e s ih m d a r u m » d a ß d i e P o l y s e m i e m i t H i l ­ f e s y n t a k t i s c h e r G e b r a u c h s r e g e l n m o n o s e i r i e r b a r i s t u n d a l s s o i — c h e k e i n l e x i k a l i s c h e s y s o n d e r n e h e r e i n s y n t a k t i s c h e s P r o b l e m d a r s t e l l t . D i e Homonymie d a g e g e n l a s s e s i c h n i c h t d e r a r t " s y n - t a k t i f i z i e r e n " . W o h l b e m e r k t ; w i r w o l l e n d a s n i c h t - w i e e s n äm ­ l i c h d e r s p ä t e r e W i t t g e n s t e i n w a h r h a b e n w o l l t e 5 - a l s e i n e V e r ­ a b s o l u t i e r u n g d e r V e r w e n d u n g s r e g e ln v e r s t a n d e n w i s s e n , d e n n d i e B e d e u t u n g e r s c h ö p f t s i c h n i c h t i n d e r R e l a t i o n z u a n d e r e n Zeich­ e n d e s j e w e i l i g e n S p r a c h s y s t e m s - d e r d e n o t a t i v e ( a u ß e r s p r a c h ­ l i c h e ) A s p e k t i s t n i c h t w e g z u d e n k e n ' 6 . Im f o l g e n d e n s o l l v e r s u c h t w e r d e n , d i e v o r h i n v o r g e s c h l a g e n e A b g r e n z u n g d e r P o l y s e m i e u n d d e r Homonymie a n H a n d d e r m e t a p h o ­ r i s c h e n u n d d e r m e t o n y m i s c h e n B e d e u t u n g z u d e m o n s t r i e r e n . A l s B e i s p i e l f l l r d i e m e t a p h o r i s c h e B e d e u t u n g möge d e s Lemma Fuoha d i e n e n ; h i e r l i e g e n m i n d e s t e n s z w e i L e s a r t e n v o r ; 1 . h u n ­ d e a r t i g e s R a u b t i e r ? 2 . s c h l a u e r M e n s c h . I n e i n e m i s o l i e r t e n S a t z , w i e ( 1 ) ; ( 1 ) V e r t r a u e dem F u c h s n i c h t s i n d s c h e i n b a r a l l e b e i d e n L e s a r t e n d e n k b a r . B e lm g e n a u e r e n H i n ­ s e h e n s t e l l t s i c h j e d o c h h e r a u s , d a ß e s h i e r u n ü b e r s e h b a r e s y n - t a g m a t i s c h e U n t e r s c h i e d e g i b t . D e r G e b r a u c h d e r e r s t e n B e d e ­ u t u n g s v a r i a n t e u n t e r l i e g t n ä m l i c h k e i n e r l e i s y n t a k t i s c h e n Re­ s t r i k t i o n e n , w o h i n g e g e n d i e z w e i t e p r i m ä r a u f d e n p r ä d i k a t i v e n G e b r a u c h f e s t g e l e g t i s t ' 7 . D i e z w e i t e V a r i a n t e k a n n z w a r a u c h im n o m i n a l e n B e r e i c h ( a l s S u b j e k t o d e r O b j e k t ) e r s c h e i n e n , a b e r n u r im F a l l e d e r K o r r e f e r e n z . V g l . : ( 2 ) D e r Mann d a i s t e i n ( s c h l a u e r ) F u c h s . D e r / d i e s e r F u c h s v e r s t e h t i m m e r , s e i n S c h ä f c h e n i n s t r o c k e n e z u b r i n g e n . Das P o l n i s c h e i s t i n d i e s e r H i n s i c h t n o c h i n s t r u k t i v e r , d e n n d i e " D o n ' t lo o k f o r t h e m e a n i n g , lo o k f o r t h e u s e " ( V g l . J . K u ­ c z y ń s к i , S e n s s ło w a , s e n s b y t u , " S t u d i a F i l o z o f i c z n e " 19 77, n r 3 , S. 6 4 .

I n d ie s e m S in n e muß man S e a r l e b e i p f l i c h t e n , daß noch niemandem g e ­ lu n g e n i s t , d i e B edeutu ng r e i n d i s t r i b u t i o n e l l e i n z u f a n g e n ( j . R. S e a r - 1 e , Czym j e s t a k t mowy?, " P a m i ę t n i k L i t e r a c k i " J g . LXXI, 1980, H. 2 , S . 243X

' 7 N. D. A r u t i u n o w a , M e ta fo ra ję z y k o w a ( S k ła d n i a i l e k s y k a ) . Ü b e r s , aus dem R u s s i s c h e n , " T e k s t y " 19 80, n r 6 , S. 16.

(6)

m e t a p h o r i s c h e V a r i a n t e w i r d im n o m i n a l e n B e r e i c h s t e t s vom D e -1 8 m o n s t r a t i v p r o n o m e n b e g l e i t e t s (, 2 a ') T e n m ę ż c z y z n a t o ( c h y t r y ) l i s . Ten l i s z a w s z e w y c h o d z i n a s w o j e . A u ch d a s Lemma F lü g e l h a t m i n d e s t e n s z w e i B e d e u t u n g s v a r i a n ­ t e n : 1. F l u g o r g a n e i n e s V o g e l s ; 2 . K l a v i e r . D i e z w e i t e V a r i a n t e i s t z w e i f e l s o h n e m e t a p h o r i s c h : s i e i s t s e m a n t i s c h m o t i v i e r t d u r c h d i e Ä h n l i c h k e i t d e s b e s a g t e n M u s i k i n s t r u m e n t e s m i t dem V o g e l f l t l - g e l . Im U n t e r s c h i e d z u Fucha w i r d h i e r j e d o c h Homonymie a n g e ­ s e t z t , w e l l f ü r d i e z w e i L e s a r t e n v o n F lü g e l e i n e a n a l o g e s y n ­ t a k t i s c h e M o n o s e m i e r u n g s g r u n d l a g e n i c h t e x i s t i e r t : 3 ) '“' D i e s e s K l a v i e r i s t e i n F l ü g e l . (Am F l ü g e l s i t z t d e r b e k a n n t e P i a n i s t X)

Wir halten fest:

Im F a l l e d e r m e t a p h o r i s c h e n B e d e u t u n g i s t

die

s e m a n t i s c h e M o t i v i e r t h e i t e i n z u v a g e s K r i t e r i u m f ü r d i e P o -

stulierung

d e r P o l y s e m i e . P o l y s e m i e H e g t e r s t d a n n v o r , w e n n

sich die

m e t a p h o r i s c h e V a r i a n t e s y n t a k t i s c h r e s t r i k t i v a u s n i m m t .

Demzufolge

w e r d e n d i e z w e i " m e h r d e u t i g e n W o r t s c h a t z e l e m e n t e " Fucha

und

F lü g el j e w e i l s a l s p o l y s e m u n d homonym i n t e r p r e t i e r t .

D i e W a h r n e h m u n g e i n e r m e t a p h o r i s c h e n V a r i a n t e . i s t i m s t a r k e n

Maße vom

A s s o z i a t i o n s v e r m ö g e n a b h ä n g i g . N i c h t s o v i e l A s s o z i a ­ t i o n s v e r m ö g e n muß d a g e g e n b e i m e t o n y m i s c h e r B e d e u t u n g a u f g e ­ b r a c h t w e r d e n , w e i l h i e r P a r s - p r o - t o t o - ( u n d v i c e v e r s a ) - B e z i e ­ h u n g e n v o r l i e g e n . D e m z u f o l g e k ö n n t e man d i e M e t o n y m i e o h n e w e i ­ t e r e s

als

P o l y s e m i e h i n s t e l l e n . S e l b s t d i e A u t o r e n , d i e d i e Un­ t e r s c h e i d u n g P o l y s e m i e / H y r r o n y m i e f a l l e n l a s s e n , l e u g n e n " r e g u l ä r e l e x i k a l i s c h e M e h r d e u t i g k e i t " i m B e r e i c h d e r M e t o n y m i e n i c h t : " S o w e i s e n

z.B.

W o r t s c h a t z e l e m e n t e , d i e P f l a n z e n b e z e i c h n e n , n e b e n

diesem Serrem in

d e r R e g e l a u c h e i n Semem a u f , d a s d i e F r u c h t

dieser Pflanze widerspiegelt,

v g l . e i n e to m a te . p f l a n z e n - e i n e

1 9

r-on:ate

essen; eine

a p v ik o e e p f l a n z e n - e i n e a p r ik o s e e s s e n "

Dis Eingliederung der Metonymie in den Bereich der Polysemie

kann übrigens auch syntaktisch unterstützt werden. Der nachste­

hende S a t z

(4) fenthält zwei verschiedene Lesarten von

T.cmate:

(4 )

Wir p fl a n z e n Tomaten,

weil v/ir Tomaten ejerne essen

Ebenda.

(7)

D i e b e i d e n L e s a r t e n s t e h e n o f f e n s i c h t l i c h i n e n g e r B e z i e h u n g z u ­ e i n a n d e r , d e n n s i e l a s s e n e i n e P r o n o m i n a l i s i e r u n g s t r a n s f o r m a t i o n ZU! ( 4 a ) W i r p f l a n z e n T o m a t e n , w e i l w i r s i e g e r n e s s e n A u f d i e s e s y n t a k t i s c h e E i g e n s c h a f t im B e r e i c h d e r M e t o n y m i e 20 h a b e n b e r e i t s C a r l s o n u n d M a r t i n a u f m e r k s a m g e m a c h t . D i e S ä t z e vom T y p : ( 5 )

My

c h i l d n o l o n g e r i s o n e v e r a n l a s s e n s i e z u f o l g e n d e r B e m e r k u n g : " I t ( d i e o n e P r o n o r o i n a -l i s i e r u n g ) i s t t h e o n l y a n a p h o r i c d e v i c e t h a t we h a v e u n c o v e r e d 2 1 t h a t ( . . . ) r e q u i r e s i n c o m p l e t e s e m a n t i c i d e n t i t y " . Und w e i t e r : " T h e r e i s s o m e q u e s t i o n a s t o w h e t h e r t h e r e a d i n g s o f a l e x i c a l i t e m n e e d t o b e e n t e r e d s e p a r a t e l y i n t h e d i c t i o n a r y , a s som e 22 r e a d i n g s a r e b a s e d o n o t h e r s b y p a r t i c u l a r r u l e s " D i e A b g r e n z u n g d e r P o l y s e m i e u n d d e r Homonymie i s t s o m i t k e i n e b l o ß e A n g e l e g e n h e i t d e r I n t u i t i o n . U n s e r e A u s f ü h r u n g e n d ü r f t e n e i n l e u c h t e n , d a ß . s i c h d a f ü r o b j e k t i v e l i n g u i s t i s c h e K ri­ t e r i e n a u f f i n d e n l a s s e n . E s b e d ü r f t e e i n e r p s y c h o l i n g u i s t i s c h e n A n a l y s e , o b d i e s e n K r i t e r i e n e n - u n d d e k o d i e r u n g s p r a k t i s c h e o d e r a b e r n u r m e t a l i n g u i s t i s c h e G e l t u n g z u k o m m t. T h e a S c h i p p a n b e i ­ s p i e l s w e i s e , d i e i n i h r e n f r ü h e r e n A r b e i t e n e i n e n g r o ß e n W e r t a u f d i e A b g r e n z u n g d e r b e i d e n i n F r a g e kommenden E r s c h e i n u n g e n 23 l e g t e , b e h a u p t e t n e u e r d i n g s , d a ß d i e b e s a g t e A b g r e n z u n g n u r f ü r d i e L e x i k o g r a p h i e v o n B e d e u t u n g s e i ' - a n s o n s t e n s p i e l e s i e k e i n e R o l l e , w e i l d i e P o l y s e m i e w i e a u c h d i e Homonymie s c h l e c h t ­ e r d i n g s m o n o s e m i e r t w e r d e n m ü s s e n u n d e s s e i b e l a n g l o s , d a ß d i e -24

se Monosemierung jeweils unterschiedlich vor sich geht

K a t e d r a J ę z y k o z n a w s t w a N ï e a i e c t i e g o i S t o s o w a n e g o 2o G. N. С a r 1 s o n , L . W. M a r t i n . T h is A n te c e d e n t i s n ' t t he R ig h t O r e , ’G l o s s a " 1975, N r. 9 : 1 , S. 1 3 -2 4 . * Ebenda, S. 23. E b e n d a . 23 ' T. S c h i p p a n , E in fü h r u n g i n d i e S e m a s i o l o g i e , L e i p z i g 1972. 24 d i e s e l b e , E n tw ic k lu n g s te n d e n z e n i n d e r d e u ts c h e n S p ra c h e d e r G e g e n w a r t, V o r t r a g - g e h a l t e n am 12. Dezember 1982 im L e h r s t u h l f ü r d e u t ­

(8)

Roman S a d z iń s k i

POLISEMIA I HOMONIMIA

Przedm iotem a r t y k u ł u s ą p o j ę c i a p o l i s e m i i i hom onim ii, k t ó r e n i e z o s t a ł y j e s z c z e z a d o w a l a j ą c o z d e f i n i o w a n e , co d a j e n i e j e d n o k r o t n i e asumpt do r e z y g n a ­ c j i z t e g o u t r w a l o n e g o w t r a d y c j i jç z y k o z n a w c e e j r o z r ó ż n i e n i a .

Na p o d s t a w i e z n a c z e n i a m e t a f o r y c z n e g o i m e to n im ic z n e g o a u t o r s t a r a ł s i ę p o k a z a ć , że z a utrzym aniem t e g o r o z r ó ż n i e n i a przemawia n i e t y l k o i n t u i c j a , l e c z rów nież m o ż l iw o ś ć w ypracow ania w p e ł n i obiek ty w n y ch k r y t e r i ó w .

Cytaty

Powiązane dokumenty

Kobiety w przesłanych relacjach opowiadały, jak odnosił się do nich personel szpitali, jak czuły się w jednym z najbardziej przełomowych momentów w swoim życiu, jakie

Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich przygotowało nową serię wydawniczą: Biblioteki – Dzieci – Młodzież, która poświęcona będzie zagadnieniom

a) De Boven-Waal zal zodanig worden gedimensioneerd, dat na de bochtafsnij- ding(en) voor tenminste één afvoer over de Boven-Rijn de huidige water- en zandverdeling b i j

Matlab’s fsolve function is able to solve a system on nonlinear equations, such as the load flow

2016 18 18 No Kinematics, kinetics, EMG Challenged gait (instability shoes) Knee flexion angle, knee flexion – extension moment, knee joint stiffness, amplitude of muscle

Dr Iwona Myśliwczyk (WSP im. Korczaka, Warszawa) Dr hab.. Sławomir Przybyliński

In this paper dynamic relations and trade-offs between the detection performance of ille- gal items and the average queuing time at airport security operations were investigated

Nic też dziwnego, że już siódm ego dnia od wejścia do akcji, dywizja łamie silną obronę nieprzyjaciela na rzece D ives przy m iejscowości Jort w dniu 15 sierpnia