X Konferencja Analityka w służbie hydrogeologii, geologii i ochrony środowiska Warszawa, 21–22.10.2009

X Konferencja Analityka w s³u¿bie hydrogeologii, geologii i ochrony œrodowiska

Warszawa, 21–22.10.2009

Po oœmioletniej nieobecnoœci w kalendarium spotkañ naukowych zosta³a wznowiona konferencja Analityka w s³u¿bie hydrogeologii, geologii i ochrony œrodowiska, nad któr¹ patronat honorowy obj¹³ prezes Krajowego Zarz¹du Gospodarki Wodnej dr Leszek Karwowski. X Konferencja zosta³a zorganizowana przez: Pañstwowy Instytut Geologiczny — Pañstwowy Instytut Badawczy (Centralne Laboratorium Chemiczne i Pañstwow¹ S³u¿bê Hydrogeologiczn¹) oraz Komisjê Spektrometrii Atomowej i Cz¹steczkowej Komitetu Chemii Analitycznej PAN, któr¹ reprezentowa³a przewodnicz¹ca prof. dr hab. Ewa Bulska.

Pañstwowy Instytut Geologiczny, obchodz¹cy w bie-¿¹cym roku jubileusz 90-lecia, mia³ przyjemnoœæ goœciæ w dniach 21 i 22 paŸdziernika oko³o 100 naukowców z kra-ju i za granicy, którzy przybyli tutaj, by podzieliæ siê swoimi osi¹gniêciami i wynikami aktualnie prowadzonych badañ (ryc. 1). Uczestnicy tego zjazdu reprezentowali zarówno wy¿sze uczelnie, instytuty naukowo-badawcze, oœrodki badawczo-rozwojowe, jak i ró¿norodne przedsiê-biorstwa, którym nie jest obca problematyka zwi¹zana z ochron¹ œrodowiska i analityk¹ chemiczn¹. W konferen-cji wziêli udzia³ goœcie zagraniczni: dr Ludwik Halicz (Izraelska S³u¿ba Geologiczna, Jerozolima), dr Zinkuté Rimanté i dr Rièardas Taraškevièius (Instytut Geologii i Geografii, Wilno), dr Marian Koval (Villa Labeco s.r.o., Spišská Nová Ves), dr Zinovija Sukhanja, dr Roman Smetana i dr Petro Chalyi — g³ówny hydrogeolog Ukra-iny (DC Zahidukrgeologia, Lwów), dr Roman Pañkiw (Instytut Geologii i Geochemii Paliw Kopalnych NAN Ukrainy, Lwów) oraz dr Iwan Zaleskyj (Uniwersytet Gospodarki Wodnej i Wykorzystania Zasobów Natural-nych, Równe).

Obrady otworzyli doc. dr hab. Jerzy Nawrocki, dyrek-tor PIG — PIB, i dr Les³aw Skrzypczyk zastêpca dyrekdyrek-tora PIG — PIB, dyrektor ds. Pañstwowej S³u¿by Hydrogeolo-gicznej, którzy zaakcentowali znaczenie badañ analitycz-nych dla geologii, hydrogeologii i ochrony œrodowiska (ryc. 2). Nastêpnie g³os zabra³ dr Leszek Karwowski, pre-zes Krajowego Zarz¹du Gospodarki Wodnej, który wyrazi³ uznanie dla pracy chemików, podkreœli³ koniecznoœæ

wspó³pracy naukowców z ró¿nych dziedzin oraz interdyscyplinarny charakter badañ naukowych.

Goœæmi honorowymi tego spotkania byli tak¿e prof. dr hab. Alina Kabata-Pendias (Instytut Uprawy Nawo¿enia i Gleboznawstwa PIB, Pu³awy) oraz dr Marian Stêp-niewski, emerytowany wieloletni kierownik Centralne-go Laboratorium ChemiczneCentralne-go, a jednoczeœnie inicjator pierwszych konferencji. W swoim wyst¹pieniu nawi¹za³ on do idei powstania tej konferencji, historii pierwszych zjazdów oraz ich scenerii. Przypomnia³, jak 27 lat temu wspólnie z nie¿yj¹cym ju¿ dr. Jerzym Fija³kowskim dostrzegli potrzebê organizowania interdyscyplinarnych spotkañ umo¿liwiaj¹cych wymianê doœwiadczeñ pomiê-dzy chemikami i geologami. Dr Marian Stêpniewski zwró-ci³ uwagê na zmiany nazwy konferencji. Pierwszych piêæ spotkañ, odbywaj¹cych siê w latach 1983–1991, organizo-wano pod has³em Analityka w s³u¿bie geologii. Nastêpnie nazwa konferencji ewoluowa³a, odzwierciedlaj¹c tym samym wagê innych dziedzin nauki (ochrony œro-dowiska i hydrogeologii), które „korzystaj¹ z us³ug” analityki.

Zakres tematyczny X Konferencji obejmowa³ miêdzy innymi pobieranie próbek œrodowiskowych (wód, ska³, gleb, gruntów, roœlin) i ich przygotowa-nie do analizy, zastosowaprzygotowa-nie nowoczesnych technik analitycznych, walidacjê procedur pomiarowych, zapewnienie jakoœci badañ i statystyczn¹ ocenê wyników, interpretacjê i wykorzystanie wyników analizy jakoœciowej, iloœciowej, specjacyjnej oraz izotopowej w geochemii. Wyk³ad inauguracyjny, zatytu³owany Dok³adne pomiary stosunków izoto-powych za pomoc¹ MC-ICP-MS: rewolucja w œwie-cie izotopów, wyg³osi³ dr Ludwik Halicz. W sposób rzeczowy omówi³ on zasady dzia³ania spektrometru mas ze wzbudzeniem w plazmie indukcyjnie sprzê-¿onej i detekcj¹ w systemie wielokolektorowym (ang. multicollector), zwracaj¹c uwagê s³uchaczy 1067 Przegl¹d Geologiczny, vol. 57, nr 12, 2009

Ryc. 2. Otwarcia konferencji dokonuj¹ doc. dr hab. J. Nawrocki,

prof. dr hab. I. Bojakowska, dr M. Stêpniewski i dr L. Skrzypczyk. Fot. D. Karmasz

na koniecznoœæ korekcji zjawiska dyskryminacji mas pod-czas oznaczeñ stosunków izotopowych. Prelegent podkre-œli³ coraz wiêksze mo¿liwoœci wykorzystania techniki MC-ICP-MS do badania frakcjonacji izotopów pierwiast-ków, które do niedawna by³y uwa¿ane za stabilne (np. Cr, Zn, Cu, Fe, Cd, Mo, Hg i Tl).

Podczas dwóch dni obrad odby³o siê szeœæ sesji naukowych poœwiêconych ró¿norodnym problemom ana-litycznym, geologicznym, hydrogeologicznym oraz œro-dowiskowym. Wyg³oszono 21 referatów i przedstawiono 26 plakatów. Ze wzglêdu na interdyscyplinarny charakter prac trudno wskazaæ dominuj¹cy temat, ale na pewno mo¿na powiedzieæ, ¿e „analityka” by³a wspólnym ogni-wem wszystkich komunikatów prezentowanych podczas ka¿dej sesji. Zagadnienia poruszane zarówno w referatach, jak i komunikatach œwiadcz¹ o dynamicznym rozwoju metod analitycznych i geochemicznych, koniecznoœci ci¹g³ej kontroli i weryfikacji uzyskiwanych danych i inne-go, czasami ca³kowicie odmiennego podejœcia do wielu problemów badawczych. Du¿o uwagi poœwiêcono aspek-tom zmian antropogenicznych zachodz¹cych w przyro-dzie, ocenie stanu chemicznego wód i gleb, oddzia³ywaniu sk³adowisk odpadów na œrodowisko. Pytania zadawane prelegentom oraz o¿ywiona dyskusja wœród uczestników obrad dowodzi³y, ¿e prezentowana problematyka by³a wa¿na i interesuj¹ca.

W trakcie konferencji swoje aktualne oferty prezen-towa³y firmy: A.G.A. Analytical, Comef Aparatura Naukowo-Badawcza, GBC Polska, Shim-Pol A.M. Borzymowski, Tigret Sp. z o.o., Villa Labeco s. r.o. Patro-nat medialny nad konferencj¹ obj¹³ wydawca miesiêcznika Ekopartner.

Pierwszy dzieñ konferencji zakoñczy³ siê uroczyst¹ kolacj¹ zorganizowan¹ w jednej z sal gmachu Muzeum Geologicznego PIG. Przy okazji tego spotkania uczestnicy konferencji mogli obejrzeæ eksponaty zgromadzone w sali g³ównej muzeum, a przede wszystkim zobaczyæ, jak wygl¹da³ polski dinozaur — dilofozaur (Dilophosaurus wetherilli).

Nawi¹zuj¹c do tradycji wycieczek towarzysz¹cych poszczególnym konferencjom, rankiem drugiego dnia, uczestnicy zwiedzali Zak³ad Wodoci¹gu Centralnego, zna-ny jako Filtry Lindleya (ryc. 3). Jest to najstarszy z trzech warszawskich wodoci¹gów, który dostarcza mieszkañcom Warszawy wodê od 3 lipca 1886 r. Stacja Filtrów, najlepiej utrzymany zabytek XIX-wiecznej architektury prze-mys³owej w Warszawie, jest od kilku lat kandydatem do wpisania na Listê Œwiatowego Dziedzictwa UNESCO. Chocia¿ pogoda nie by³a zbyt ³askawa dla zwiedzaj¹cych, to znajduj¹cy siê przy ulicy Koszykowej kompleks obiek-tów by³ wart obejrzenia.

Organizatorzy zapewnili mo¿liwoœæ opublikowania w Przegl¹dzie Geologicznym prac prezentowanych pod-czas konferencji. Ze wzglêdu na znaczn¹ objêtoœæ tych materia³ów s¹ one zamieszczane w dwóch kolejnych numerach czasopisma, bie¿¹cym i styczniowym (2010 r.). Program konferencji, streszczenia wyg³oszonych refe-ratów i plakatów oraz zdjêcia z tegorocznego spotkania zosta³y opublikowane na stronie http://www.pgi.gov.pl/ Xkonferencja. A ju¿ dzisiaj organizatorzy zapraszaj¹ wszystkich zainteresowanych na kolejn¹ konferencjê, któ-ra jest planowana w pierwszym pó³roczu 2011 r.

Irena A. Wysocka & Irena Jaroñ 1068

Przegl¹d Geologiczny, vol. 57, nr 12, 2009

TOM 57

NR 12 (GRUDZIEÑ)

2009

X KONFERENCJA

ANALITYKA W S£U¯BIE HYDROGEOLOGII,

GEOLOGII I OCHRONY ŒRODOWISKA

Zdjêcie na ok³adce: Œlady po analizie chemicznej metod¹ ablacji laserowej po³¹czonej ze spektrometri¹ mas z plazm¹ indukcyjnie

sprzê¿on¹ (LA-ICP-MS) w obrazie mikroskopu elektronowego (BSE). Zdjêcia po prawej stronie przedstawiaj¹ powiêkszone obrazy skaningowe kraterów powsta³ych po zastosowaniu wi¹zki lasera (Nd:YAG 266 nm) o œrednicy jedynie 25 µm (g³êbokoœæ krateru 100 µm). Za pomoc¹ metody LA-ICP-MS mo¿nain situ okreœliæ sk³ad chemiczny próbki geologicznej i oznaczyæ zawartoœæ pierwiastków œladowych. Fot. L. Giro (patrz str. 1067)

Cover photo: Backscattered Electron (BSE) image featuring traces resulting from chemical analysis carried out by laser ablation

inductively coupled plasma mass spectrometry (LA-ICP-MS). Photos in the right show enlarged BSE images of craters 100 µm in depth, formed by ablation with laser beam (Nd:YAG 266 nm) only 25 µm in diameter. The LA-ICP-MS method makes possible determinations of chemical composition of geological samples and content of trace elements. Photo by L. Giro (see page 1067)