Praca oryginalna Original paper
W kontroli u¿ytkowoci rozp³odowej loch prowa-dzonej przez Instytut Zootechniki w Krakowie w la-tach 1961-1971 przedstawiano liczbê prosi¹t martwo urodzonych jako cechê hodowlan¹ podlegaj¹c¹ kon-troli (14, 20). Od 1972 r. p³odnoæ loch w fermach zarodowych charakteryzuje jedynie liczba prosi¹t ¿ywo urodzonych w miocie. W wymienionym okresie w cy-towanych pracach liczba prosi¹t martwo urodzonych w miocie kszta³towa³a siê w fermach pañstwowych (PGR, POHZ i inne) w obrêbie ras bia³ych w grani-cach od 0,32 do 0,60 szt./miot. Wzrost p³odnoci loch w latach 1961-1971 nie spowodowa³ zwiêkszonego udzia³u w miotach prosi¹t martwych przy urodzeniu. Podstawowym czynnikiem by³ natomiast kolejny cykl rozp³odowy loch. English i wsp. (6) podaj¹, ¿e w mio-tach loch utrzymywanych w fermach angielskich ro-dzi siê rednio 0,5 prosi¹t martwych. Z kolei Klocek (12) wykaza³, ¿e udzia³ prosi¹t obumar³ych krótko przed i w trakcie porodu wynosi³ od 7% do 10% ogó-³em urodzonych. Stanowi³o to 28% wszystkich strat
do odsadzenia. Jak podaj¹ Brown (2) oraz English i wsp. (6), do martwo urodzonych zalicza siê prosiêta zmumifikowane, martwe przed porodem i obumar³e podczas porodu. Ta ostatnia przyczyna mo¿e stano-wiæ nawet 80% tak zwanej zamieralnoci ródporo-dowej. Wiêcej przypadków mierci ródporodowej notuje siê pod koniec porodu, g³ównie w wiêkszych miotach i u starszych loch (6). U prosi¹t pochodz¹-cych z kolejnych miotów stwierdzono wyranie wiê-cej kwasu mlekowego we krwi, co wiadczy o ich wiêkszym niedotlenieniu (6, 9). Na ogó³ wiêkszoæ autorów jest zgodna, ¿e ograniczenie liczby prosi¹t martwo urodzonych w miocie do 5% (0,4-0,5 szt./miot) jest mo¿liwe do osi¹gniêcia (2, 6). Szukaj¹c przyczyn rodzenia siê prosi¹t martwych i zmumifikowanych nale¿y tak¿e wzi¹æ pod uwagê mo¿liwoæ ujawnienia siê genów letalnych. Pejsak i Stadejek (18) podaj¹, ¿e gronym problemem s¹ tak¿e choroby wirusowe, przede wszystkim parwowiroza wiñ (PPV) oraz syn-drom rozrodczo-oddechowy (PRRS).
Najwa¿niejsze czynniki hodowlane
wp³ywaj¹ce na rodzenie siê martwych prosi¹t
ANTONI JARCZYK, WANDA MILEWSKA, DARIUSZ DR¥GOWSKIKatedra Hodowli Trzody Chlewnej Wydzia³u Bioin¿ynierii Zwierz¹t UWM, ul. Oczapowskiego 5, 10-718 Olsztyn
Jarczyk A., Milewska W., Dr¹gowski D. Most important breeding causes of stillborn piglets
Summary
The aim of the paper was to define the most important causes leading to the birth of stillborn and mummi-fied piglets. The influence of the following factors was analyzed: the effect of the boars and sows breed, successive litters, the season of mating, as well as the sex and weight of piglets. 334 litters born in the years 2002-2005 were analyzed. Numerous aspects were examined: the total number of piglets, number of the live births, the number of dead and mummified piglets in the litter, as well as the body weight of the live and dead piglets. The number of stillborn piglets in the litter was on average 0.65. It depended on: the successive litter (p £ 0.01), the size of litter (p £ 0.01), the breed of sows (p £ 0.05) and the boars (p £ 0.01). Sows of PL × PLW gave a larger litter size by about 0.6 piglets than other groups of sows. This could be the result of heterosis effect. However, these sows had the largest number of stillborn piglets too. This was also observed in the successive litters (p £ 0.05). Body weight of the stillborn piglets and particularly newborn boars which originated from PL × PLW mothers was also the largest (P £ 0.05), which quite certainly can explain the phenomenon of high number of stillborn piglets by crossed sows. The coefficient of the correlation (r) between the number of stillborn piglets at the moment of birth and the total litter size, together with the body weight of the stillborn piglets amounted respectively: r = 0.297 (P £ 0.05) as well as the r = 0.579 (P £ 0.001). The chief portion of stillborn piglets were noticed among the lightest and heaviest ones. In the first case, the young piglets developed in the remote parts of the uterus horns, where they received less nourishment and oxygen. In the case of the heaviest piglets (> 2 kg), mortality could have been the result of a protracted delivery action. Mummified piglets constituted about 33% of all stillborn pigs.
W badaniach wykazano, ¿e na liczbê prosi¹t mar-two urodzonych w miocie wp³yw mia³y nastêpuj¹ce czynniki: genetyczne, w tym rasa (3, 4, 10, 15, 16), liczba prosi¹t w miocie (1, 4, 12, 13), wiek lochy i ko-lejnoæ oproszeñ (6, 16), masa cia³a prosi¹t przy uro-dzeniu (3, 4), sposób utrzymania loch w kojcach (8, 12, 13), brak nadzoru przy porodzie (2, 3), d³ugoæ porodu (1, 3), z³y status zdrowotny stada (17, 18), ¿ywienie loch paszami zawieraj¹cymi mikotoksyny i substancje anty¿ywieniowe (5, 7).
Celem badañ by³a próba ustalenia hodowlanych przyczyn rodzenia siê prosi¹t martwych w zale¿noci od: doboru knurów i loch do krzy¿owania, kolejnego miotu i pory roku zap³odnienia loch oraz masy cia³a i p³ci prosi¹t martwych.
Materia³ i metody
Badania przeprowadzono w prywatnej fermie towaro-wej utrzymuj¹cej stado 51 loch (pbz, pbz × wbp, nieokre-lone rasowo). Lochy utrzymywano podczas ci¹¿y na ció³-ce w kojcach grupowych po 2-3 sztuki, a nastêpnie w koj-cach porodowych typu Meprozet z pod³og¹ rusztow¹. Do kojarzenia z lochami u¿ywano 7 knurów, w tym: 5 pbz, 1 wbp i 1 pietrain × duroc. Ocen¹ objêto 334 mioty uro-dzone w latach 2002-2005. Analizowano: liczbê prosi¹t urodzonych w miocie, w tym: liczbê prosi¹t ogó³em, ¿y-wych, martwych i zmumifikowanych oraz masê cia³a pro-si¹t ¿ywych i martwych. Okrelono wp³yw nastêpuj¹cych czynników na wy¿ej wymienione cechy: kolejnego miotu (1-8), rasy knurów (pbz, wbp i pietrain × duroc) i loch (pbz, pbz × wbp oraz nieokrelone), pory roku zap³odnienia (wiosna, lato, jesieñ, zima). Ponadto wyliczono korelacje fenotypowe pomiêdzy liczb¹ i mas¹ cia³a prosi¹t martwych oraz mas¹ cia³a prosi¹t ¿ywych a liczb¹ prosi¹t urodzonych w miocie. W celu okrelenia statusu zdrowotnego stada w latach 2003 i 2005 pobrano krew od 3 loch, które urodzi-³y martwe prosiêta i od 3 loch, które urodziurodzi-³y wszystkie prosiêta ¿ywe. Badania przeprowadzone w 2003 r. w La-boratorium Diagnostycznym w Gietrzwa³dzie wykaza³y obecnoæ antygenu PPV we krwi loch. Prawdopodobnie by³o to efektem wykonanego w tym roku profilaktycznego
programu szczepieñ obejmuj¹cego wszystkie lochy. Powtó-rzone badania w 2005 r. nie wykaza³y obecnoci przeciw-cia³ w odniesieniu do PPV, PRRS oraz chA.
Obliczenia statystyczne przeprowadzono przy u¿yciu analizy wariancji w uk³adach: jedno- i dwuczynnikowym. Dwuczynnikowa analiza wariancji obejmowa³a: rasê lochy i rasê knura. Istotnoæ ró¿nic miêdzy grupami okrelono przy pomocy testu Tukeya.
Wyniki i omówienie
W tab. 1. podano wyniki u¿ytkowoci rozp³odowej w kolejnych miotach. Liczba prosi¹t martwych w tach 7. i 8. by³a istotnie wiêksza ni¿ w kolejnych mio-tach od 1. do 6. (p £ 0,05), przy czym najmniej pro-si¹t martwych zanotowano w miocie 4. Lochy pier-wiastki, mimo ¿e charakteryzowa³y siê najmniejsz¹ p³odnoci¹, to jednak urodzi³y wiêcej prosi¹t martwych ni¿ lochy w miotach od 2. do 4. Wartoæ odchylenia standardowego u pierwiastek (s = 1,33) wskazuje na du¿e zró¿nicowanie tej cechy u m³odych loch. Prosiê-ta zmumifikowane stwierdzono w 33% analizowanych miotów, jednak ich liczba nie wi¹za³a siê z kolejnym miotem lochy. Analiza masy cia³a wskazuje, ¿e pro-siêta ¿ywe by³y o 0,16 kg ciê¿sze od martwych. Ró¿-nice miêdzy redni¹ mas¹ cia³a prosi¹t martwych w miotach 1. i 2. a 7. okaza³y siê statystycznie istotne (p £ 0,01) na korzyæ miotów loch pierwiastek i ro-dz¹cych 2. miot. Uwagê zwraca wysoka masa cia³a prosi¹t martwych pochodz¹cych z 2. miotów (p £ 0,01). Wysoka zmiennoæ odchylenia standardowego wskazuje, ¿e wród prosi¹t martwych by³y prosiêta bardzo ciê¿kie (zwykle 1. i 2. miot) i bardzo lekkie. Bior¹c pod uwagê, ¿e mioty 1. i 2. stanowi³y prawie 50% ca³ej liczby kontrolowanych miotów, mo¿na stwierdziæ, ¿e w tych miotach g³ówn¹ przyczyn¹ mar-twych urodzeñ mog³a byæ bardzo zró¿nicowana masa cia³a prosi¹t.
Jarczyk i wsp. (11) stwierdzili, ¿e lochy hybrydowe Pen Ar Lan rodzi³y w polskich warunkach rednio 0,19-0,63 prosi¹t martwych w miocie przy p³odnoci od 11,12 do 13,65 szt. Wed³ug Borges i wsp. (1), przy
t o i M mLiicoztbóaw Liczbaprosi¹turodzonych Masacia³aprosi¹tprzyurodzeniu m e ³ ó g o ¿ywych matrwych zmumiifkowanych ¿ywych matrwych 1 93 10,34Bb±3,12 9,42Bb±3,29 0,75a±1,33 0,19±0,86 1,56±0,17 1,54A±0,12 2 71 10,96Ba±3,18 10,29Ba±3,18 0,43a±0,81 0,29±0,87 1,65±0,24 1,88A±0,30 3 55 12,29ADa±3,26 11,75A±2,68 0,54a±0,92 0,16±0,49 1,55±0,21 1,44a±0,52 4 38 13,26AC±2,35 12,60A±2,17 0,42a±0,79 0,23±0,54 1,22±0,14 1,40±0,00 5 32 12,59ADa±2,56 11,81A±2,42 0,62a±0,90 0,15±0,36 1,47±0,16 1,35±0,00 6 20 13,65AC±2,49 12,75A±2,29 0,70a±0,80 0,15±0,48 1,44±0,07 1,48a±0,18 7 13 13,61AC±3,16 12,23A±3,68 1,15b±1,40 0,23±0,80 1,47±0,33 0,97Bb±0,37 8 12 14,75AC±2,58 12,41A±2,81 1,67b±1,72 0,67±0,86 1,53±0,00 m e ³ ó g O 334 11,83±3,26 10,99±3,12 0,65±1,09 0,23±0,72 1,53±0,21 1,37±0,41
Tab. 1. Liczba i masa cia³a prosi¹t urodzonych w kolejnych miotach (x ± s)
p³odnoci loch powy¿ej 12 prosi¹t wskanik ryzyka rodzenia siê pro-si¹t martwych zwiêksza siê 3,6 razy w porównaniu do loch o p³odnoci mniejszej ni¿ 10 prosi¹t. Z kolei w miotach licz¹cych 12 i wiêcej pro-si¹t wskanik ryzyka rodzenia siê prosi¹t zmumifikowanych by³ 14,5 razy wiêkszy ni¿ w miotach licz¹cych mniej ni¿ 10 prosi¹t. Udzia³ miotów w których rodzi³y siê prosiêta zmu-mifikowane wyniós³ 31,3%, czyli podobnie jak w niniejszej pracy. Wiêkszoæ autorów (1, 12, 13, 15, 21) dowodzi, ¿e liczba prosi¹t martwych przy urodzeniu kszta³towa³a siê w granicach od 0,6 do 0,9 szt., co stanowi 7-10% urodzonych ogó³em. Niektórzy podaj¹ jednak wartoci od 0,9 do 1,2 prosi¹t w miocie (16). English i wsp. (6) stwierdzili, ¿e pro-siêta z koñcowej fazy porodu mia³y najwiêcej kwasu mlekowego we krwi, a ponadto by³y najl¿ejsze. Wyniki za-warte w tab. 1. wskazuj¹, ¿e masa cia-³a prosi¹t ¿ywych bycia-³a wiêksza ni¿ prosi¹t martwych, co potwierdza³oby tê tezê. Nale¿y jednak zaznaczyæ, ¿e rednia masa cia³a wszystkich prosi¹t martwych by³a prawid³owa, jednak cecha ta wykazywa³a dwukrotnie wiêksz¹ zmiennoæ ni¿ masa prosi¹t ¿ywych. Podobnie Canario i wsp. (3) podkrelali, ¿e liczba prosi¹t martwo urodzonych wynika³a z ich pochodze-nia z miotów ma³ych lub bardzo du¿ych. Wskazywali jednoczenie, ¿e
czynnik genetyczny odgrywa tutaj znacz¹c¹ rolê, po-niewa¿ bardzo p³odne lochy rasy meishan wykazywa-³y najni¿sze ryzyko rodzenia prosi¹t martwych.
Analizuj¹c wp³yw rasy loch i knurów (tab. 2) na licz-bê prosi¹t urodzonych w miocie mo¿na stwierdziæ, ¿e najwiêcej prosi¹t martwych (p £ 0,05), ale i ¿ywych, rodzi³y lochy mieszañce pbz × wbp. Nale¿y jednak odnotowaæ tendencjê do rodzenia mniejszej liczby pro-si¹t zmumifikowanych przez te lochy (0,17 szt./miot). Wskazuje to na pozytywny wp³yw heterozji matczy-nej tego wariantu krzy¿owania. Statystycznie istotny w odniesieniu do liczby prosi¹t martwych i zmumifi-kowanych okaza³ siê tak¿e wp³yw rasy knurów (tab. 2). Dotyczy to przede wszystkim knurów mieszañców pietrain × duroc krzy¿owanych z lochami mieszañca-mi pbz × wbp. Ten wariant krzy¿owania skutkowa³ wiêksz¹ liczb¹ prosi¹t ¿ywych, ale i martwych (p £ 0,05) w miocie w porównaniu do innych podgrup. Wyniki wielu badañ wskazuj¹, ¿e czynnik genetyczny odgrywa znacz¹c¹ rolê w kszta³towaniu siê liczby pro-si¹t martwo urodzonych (3, 4, 10, 11, 13, 15). Jednak
w badaniach Klocka (13) lochy pbz × wbp urodzi³y najmniej prosi¹t martwych. Hannenberg i wsp. (10) stwierdzili, ¿e celem selekcji powinno byæ m.in. zwiêk-szenie troskliwoci macierzyñskiej loch (motherabi-lity) wyra¿aj¹cej siê mniejsz¹ liczb¹ prosi¹t martwo urodzonych i wiêksz¹ prze¿ywalnoci¹ prosi¹t do od-sadzenia.
Zale¿noæ miêdzy liczb¹ i mas¹ cia³a prosi¹t mar-twych oraz mas¹ cia³a prosi¹t ¿ywych a liczb¹ prosi¹t urodzonych w miocie przedstawiono w tab. 3. Liczba martwo urodzonych prosi¹t by³a statystycznie istotnie (p £ 0,05) dodatnio skorelowana z liczb¹ prosi¹t ogó³em (r = 0,297), lecz ujemnie (r = 239) z licz-b¹ prosi¹t ¿ywo urodzonych. Wspó³czynniki korela-cji pomiêdzy mas¹ cia³a prosi¹t martwych i ¿ywych a liczb¹ prosi¹t urodzonych ogó³em i ¿ywych oraz martwych by³y wysokie i ujemne. Wzrost liczby pro-si¹t w miocie wi¹za³ siê zatem z obni¿eniem redniej masy cia³a prosi¹t. Jest to zjawisko powszechnie zna-ne i czêsto wykazywazna-ne w pracach naukowych (1, 4, 6, 11, 19). e i c o i m w h c y n o z d o r u t ¹ i s o r p a b z c i L m e ³ ó g o ¿ywych matrwych zmumiifkowanych h c y w tr a m t ¹ i s o r p a b z c i L 0,297* 0,239** 0,033 h c y w tr a m t ¹ i s o r p a ³ a i c a s a M 0,413** 0,133** 0,579** 0,021 h c y w y ¿ t ¹ i s o r p a ³ a i c a s a M 0,610** 0,594** 0,081** 0,099
Tab. 3. Wspó³czynniki korelacji fenotypowej pomiêdzy liczb¹ prosi¹t martwych, mas¹ ich cia³a oraz mas¹ cia³a prosi¹t ¿ywych a liczb¹ prosi¹t urodzonych w miocie
Objanienia: * p £ 0,05, ** p £ 0,001 a s a R Liczba w ó t o i m h c y n o z d o r u t ¹ i s o r p a b z c i L a r u n k lochy matrwych zmumiifkowanych ¿ywych z b p z b p 55 0,61±1,08 0,18±0,51 11,01±2,79 z b p ×wbp 27 0,81±1,07 0,00±0,00 11,25±2,34 e n n i 1181 0,49±0,84 0,18±0,57 11,11±3,19 z b p y r u n k m e ³ ó g O 200 0,57b±0,94 0,16B±0,65 11,10±2,97 p b w z b p 34 0,41±0,70 0,50±1,05 10,50±3,27 z b p ×wbp e n n i 30 0,46±0,86 0,43±1,35 10,30±3,79 p b w y r u n k m e ³ ó g O 64 0,43b±0,77 0,47A±1,19 10,40±3,50 e i p × ud z b p 13 0,69±0,63 0,01±0,27 10,76±3,08 z b p ×wbp 30 1,40±1,81 0,33±0,66 11,66±2,91 e n n i 27 0,85±1,45 0,11±0,42 10,88±3,50 e i p y r u n k m e ³ ó g O × ud 70 1,05a±1,53 0,20B±0,52 11,20±3,16 z b p 102 0,55b±0,91 0,27±0,73 10,81±2,97 z b p ×wbp 157 1,12a±1,52 0,17±0,50 11,47±2,64 e n n i 175 0,54b±0,96 0,21±0,79 10,93±3,34 y h c o l m e ³ ó g O 334 0,65±0,33 0,23±0,73 10,99±3,12
Tab. 2. Wp³yw rasy knura oraz lochy na liczbê prosi¹t martwych i zmumifikowa-nych w miocie (x ± s)
Z danych przedstawionych w tab. 4. wynika, ¿e wród prosi¹t martwych czêciej rodzi³y siê knurki ni¿ loszki (o 79,9%), a ich maksymalna masa cia³a wyno-si³a nawet 2,20 kg, wobec 1,65 kg u loszek. Du¿a masa cia³a prosi¹t w dniu urodzenia odgrywa znacz¹c¹ rolê w ich wiêkszej prze¿ywalnoci do odsadzenia. Selek-cja na tê ostatni¹ cechê wydaje siê jednak bardzo z³o-¿ona. Do tej pory bowiem zwiêkszenie masy prosi¹t w dniu urodzenia traktowano jako przynosz¹ce tylko pozytywne skutki. Okazuje siê, ¿e i w tej cesze istnie-je optymalny pu³ap selekcyjny. Strata najlepszych najciê¿szych knurków jest z hodowlanego punktu widzenia zjawiskiem niekorzystnym, jeli ma miejsce w fermach zarodowych.
W tab. 5. przedstawiono wp³yw rasy loch na masê cia³a prosi¹t urodzonych w miocie. Masa cia³a prosi¹t ¿ywych by³a we wszystkich grupach loch zbli¿ona. Jednak w obrêbie prosi¹t martwych najciê¿sze okaza-³y siê prosiêta urodzone przez lochy mieszañce pbz × wbp (p £ 0,05). Nale¿y podkreliæ, ¿e masa cia³a prosi¹t by³a bardzo wyrównana, o czym wiadczy naj-mniejsze odchylenie standardowe tej cechy, tak dla prosi¹t martwych (0,14), jak i ¿ywych (0,20). Efekt heterozji u loch pbz × wpb, oddzia³uj¹c korzystnie na liczbê i masê cia³a prosi¹t urodzonych oraz wyrówna-nie tej cechy, porednio przyczyni³ siê do zwiêkszenia niebezpieczeñstwa utraty prosi¹t najciê¿szych. Podob-na zale¿noæ wyst¹pi³a przy ocenie wp³ywu rasy ojca (tab. 6). Tendencja do rodzenia siê najciê¿szych pro-si¹t martwych wyst¹pi³a w miotach pochodz¹cych po ojcach pie × du. Wyjania to dodatkowo, ¿e w warian-cie krzy¿owania (pbz × wbp) × (pie × du) by³o najwiê-cej prosi¹t martwych (tab. 2).
Wp³yw sezonu zap³odnienia loch na liczbê prosi¹t martwych i zmumifikowanych w miocie przedstawio-no w tab. 7. W kolejnych sezonach miêdzy redni¹ liczb¹ prosi¹t urodzonych martwych, jak i prosi¹t zmu-mifikowanych w miocie nie stwierdzono statystycz-nie istotnych ró¿nic. Jednak¿e najwiêcej prosi¹t mar-twych (0,72 szt.) urodzi³o siê w miotach loch najmniej p³odnych, zap³odnionych w okresie wiosennym. Ten-dencjê do mniejszej liczby prosi¹t martwych i zmu-mifikowanych zaobserwowano w grupie loch una-siennianych w okresie zimowym. Brak wp³ywu kli-matu na liczbê urodzonych prosi¹t zmumifikowanych w Malezji wykazali Phongphaew i wsp. (19). Udzia³ prosi¹t zmumifikowanych wynosi³
3,8% w miotach urodzonych zim¹ (rednie temp. 22-24,2°C) wobec 5,0% urodzonych latem (rednia temp. 27-30°C) i 4,9% w porze desz-czowej (26,9-27,6°C).
Wiêksza masa cia³a prosi¹t mar-twych przy urodzeniu, pochodz¹cych po knurach pietrain × duroc i lochach pbz × wbp wskazuje na zalety tego wariantu krzy¿owania. Byæ mo¿e jed-nak, wariant ten nale¿y stosowaæ
do-piero w drugim i dalszych cyklach rozp³odowych loch, gdy osi¹gaj¹ one wiêksze rozmiary cia³a. Powinno to ³¹czyæ siê z mniejszym ryzykiem rodzenia siê znacz-nej liczby prosi¹t martwych, jak¹ stwierdzono w ni-niejszych badaniach (1,4 szt./miot).
Podsumowuj¹c mo¿na stwierdziæ, liczba prosi¹t martwych, wynosz¹ca rednio 0,65 szt./miot, zale¿a³a g³ównie od kolejnego miotu loch (p £ 0,01), wielko-ci miotu (p £ 0,01), rasy loch (p £ 0,05) oraz knurów (p £ 0,01) u¿ytych do krzy¿owania.
Wród prosi¹t martwo urodzonych by³y zarówno ciê¿kie, jak i lekkie. Sugeruje to, ¿e przyczyn¹ ich miertelnoci mog³a byæ, z jednej strony, utrudniona
Tab. 7. Wp³yw pory roku zap³odnienia loch na liczbê prosi¹t urodzonych w mio-cie (x ± s) u k o r a r o P mLiicoztbóaw Liczbaprosi¹turodzonychwmiocie m e ³ ó g o ¿ywych matrwych zmumiifkowanych a m i Z 75 11,65±3,09 10,94±2,73 0,54±1,05 0,12±0,43 a n s o i W 82 11,15±3,52 10,44±3,27 0,72±1,24 0,22±0,75 o t a L 88 12,26±3,35 11,35±3,38 0,66±1,08 0,28±0,96 ñ e i s e J 89 12,15±3,04 11,18±3,04 0,65±0,98 0,27±0,65 m e ³ ó g O 334 11,82±3,27 10,99±3,13 0,65±1,08 0,23±0,73 æ e ³ P n rednia Minimalna Maksymalna i k z s o L 13 1,24±0,36 0,55 1,65 i k r u n K 23 1,46±0,43 0,60 2,20
Tab. 4. Masa cia³a prosi¹t martwo urodzonych (kg) z uwzglêd-nieniem p³ci (x ± s) h c o l a s a R Liczbaprosi¹t t ¹ i s o r p a ³ a i c a s a M ) g k ( u i n e z d o r u y z r p h c y w y ¿ matrwych ¿ywych matrwych z b p 11 19 1,55±0,29 1,15b±0,63 z b p ×wbp 14 10 1,59±0,20 1,59ac±0,14 e n o l e r k o e i n 29 17 1,49±0,18 1,37d±0,33 m e ³ ó g O 54 36 1,53a±0,21 1,37b±0,41
Tab. 5. Wp³yw rasy matki na masê cia³a prosi¹t urodzonych w miocie (x ± s) Objanienia: a, b, c, d p £ 0,05 w ó r u n k a s a R Liczbaprosi¹t t ¹ i s o r p a ³ a i c a s a M ) g k ( u i n e z d o r u y z r p h c y w y ¿ matrwych ¿ywych matrwych z b p 40 27 1,54±0,24 1,33±0,46 p b w 11 11 1,36±0,00 1,35±0,00 e i p × ud 13 18 1,52±0,12 1,53±0,16 m e ³ ó g O 54 36 1,53a±0,21 1,37b±0,41
Tab. 6. Wp³yw rasy ojca na masê cia³a prosi¹t urodzonych w miocie (x ± s)
akcja porodowa, a z drugiej gorsze od¿ywianie i do-tlenienie ze wzglêdu na umiejscowienie w koñcowych rogach macicy. Lochy mieszañce pbz × wbp urodzi-³y statystycznie istotnie wiêksze mioty oraz prosiêta o wy¿szej masie cia³a ani¿eli lochy pozosta³e. W mio-tach loch pbz × wbp by³o najwiêcej prosi¹t martwo urodzonych, które by³y równoczenie najciê¿sze. Wspó³czynnik korelacji pomiêdzy mas¹ cia³a prosi¹t urodzonych martwych, a liczb¹ prosi¹t ogó³em w mio-cie by³ wysoki i kszta³towa³ siê na poziomie r = 0,413 (p £ 0,001).
Pimiennictwo
1.Borges V. F., Bernardi M. L., Bortolozzo F. P., Wentz I.: Risk factors for stillbirth and foetal mummification in four Brazilian swine herds. Prev. Vet. Med. 2005, 70, 165-176.
2.Brown A. N. R.: Planowanie i realizacja produkcji w nowoczesnej fermie trzody chlewnej. Fundacja na rzecz polskiego rolnictwa, Hortpress Warsza-wa 1994, 90-117.
3.Canario L., Roy N., Gruand J., Bidanel J. P.: Genetic variation of farrowing kinetics traits and their relationships with litter size and perinatal mortality in French Large White sows. J. Anim. Sci. 2006, 84, 1053-1058.
4.Cozler Le Y., Guyomarc C., Pichodo X., Quinio P.-Y., Pellois H.: Factors associated with stillborn and mummified piglets in high-prolific sows. Anim. Res. 2002, 51, 261-268.
5.Doboszyñska T., Jarczyk A., Postek A.: Wp³yw zearalenonu na strukturê rogów macicy u m³odych loszek. Medycyna Wet. 2004, 60, 274-277. 6.English P., Smith W., McLean A.: Zwiêkszenie produkcyjnoci loch. PWRiL,
Warszawa 1988, 177-200.
7.Fuchs B.: Fizjologiczne podstawy ¿ywienia loch. Praca zbiorowa. Jamroz D., Potkañski A. (red.) ¯ywienie zwierz¹t i paszoznawstwo. Podstawy szczegó-³owego ¿ywienia zwierz¹t. PWN, Warszawa 2001, 213-245.
8.Grudniewska B., Milewska W., Brodowski M.: Wp³yw typu kojca porodowe-go na niektóre cechy u¿ytkowe loch. Acta Acad. Agricult. Tech. Olst. Zoot. 1994, 40, 63-72.
9.Grudniewska B.: Lochy i prosiêta. ¯ywienie i pielêgnacja. Oficyna Wydaw-nicza Ho¿a, Warszawa 1997.
10.Hannenberg E. H. A. T., Knol E. F., Merks J. W. M.: Estimates of genetic parameters for reproduction traits at different parities in Dutch Landrace. Proc. EAAP 50th Annual Meeting, Zurich 1999, s. 22-26.
11.Jarczyk A., Milewska W., Winiarski Z., Kobak K., Sitkiewicz D.: Efektyw-noæ rozp³odowa loch Pen Ar Lan u¿ytkowanych w ma³ej i du¿ych fermach towarowych. Rocz. Nauk. PTZ 2009, 5, 4, 145-154.
12.Klocek C.: Straty oko³oporodowe prosi¹t niedoceniane mo¿liwoci popra-wy efektów produkcyjnych. Trzoda Chlewna 1995, 33, 4, 6-7.
13.Klocek C., Migda³ W., Tuz R., Kaczmarczyk J.: U¿ytkowoæ rozp³odowa loch czystorasowych i mieszañców utrzymywanych w ró¿nych warunkach cho-wu. Zesz. Nauk. AR Kraków 1999, 352, 115-121.
14.Kostyra T., Orzechowska B.: Wyniki oceny u¿ytkowoci rozp³odowej loch objêtych kontrol¹ w roku 1971. Inst. Zootechniki Kraków 1972, 327, 4-63. 15.Kurcman B., Grudniewska B., Jarczyk A.: U¿ytkowoæ rozp³odowa loch rasy Pietrain w chlewni Stary Dwór w latach 1966-1975. Zesz. Nauk. ART Olsz-tyn 1977, 13, 3-14.
16.Leenhouwers J. I., Wissink P., Lende van der T., Paridaans H., Knol E. F.: Stillbirth in the pig in relation to genetic merit for farrowing survival. J. Anim. Sci. 2003, 81, 2419-2424.
17.Pejsak Z.: Przyczyny zamierania p³odów i padniêæ noworodków, rozpozna-wanie adenomatozy. Konf.: Nowe strategie zwalczania chorób wiñ. Pu³awy 2002, Trzoda Chlewna 2003, 41, 2, 94-99.
18.Pejsak Z., Stadejek T.: Nowe dane na temat patogenezy zaka¿eñ wirusem zespo³u rozrodczo-oddechowego wiñ. Medycyna Wet. 2004, 60, 12-15. 19.Phongphaew A., Udomsri K., Vearasilp T., Meulen ter U.: Effects of some
factors on mummification in pigs in Thailand. Proc. Conf. Int. Agricult. Res. Dev. Bonn 2001, s. 11-14.
20.P³onka S., Ró¿ycki M., Trela E.: Wyniki oceny u¿ytkowoci rozp³odowej loch objêtych kontrol¹ w roku 1965. Inst. Zootechniki Kraków 1966, 209, 3-69.
21.Rekiel A., Olejniczak D., Kacprzak D.: Produkcyjnoæ loch hybrydowych w wybranych chlewniach krajowych. Rocz. Nauk. PTZ 2009, 5, 155-163. Adres autora: prof. dr hab. Antoni Jarczyk ul. Oczapowskiego 5, 10-719 Olsztyn; e-mail: jarant@uwm.edu.pl
