Kultury słowiańskie w historii kultur europejskich (XVIII-XX w.)

Dietrich Scholze

Kultury słowiańskie w historii kultur

europejskich (XVIII-XX w.)

Biuletyn Polonistyczny 20/4 (66), 101-104

KRONIKA ZAGRANICZNA

KULTURY SŁOWIAŃSKIE

W HISTORII KULTUR EUROPEJSKICH (XVIII-XX w.) Międzynarodowa Konferencja UNESCO w Berlinie

Z godnie z p ro g ra m e m b a d a ń n ad k u ltu ra m i sło w ia ń sk im i, z a tw ie rd z o ­ nym w r . 1970 na XVI K o n fe re n c ji G e n e ra ln e j U N E S C O , w P a r y ż u , C e n ­ tr a ln y In sty tu t H is to r ii L i t e r a t u r y A kadem ii N auk NRD z o rg a n iz o w a ł w d n ia c h od 26 do 30 p a ź d z ie r n ik a 1976 r . k o n f e r e n c ję na te m at "K u ltu ­ r y sło w ia ń s k ie w h i s t o r i i k u ltu r e u r o p e js k ic h (XVI11-XX w . , 1" , s ta n o ­ w ią c ą k o n ty n u a c ję d ługofalow ego p r o g ra m u , w ra m a c h k tó re g o odbyły s i ę ju ż k o n fe re n c je w W a rs z a w ie (1 9 7 2 ), M oskw ie (1974) i W a rn ie (1975).

T e in te r d y s c y p lin a r n e s p o tk a n ia o k a z a ły s i ę efek ty w n ą form ą w ie lo ­ s tr o n n e j m ię d z y n a ro d o w e j w s p ó łp r a c y k u ltu r a ln o - n a u k o w e j, w yw o łu jącą żywe z a in te r e s o w a n ie w ś r o d o w is k a c h nau k o w y ch . R ów nież k o n fe re n c ja b e r liń s k a w yw o łała ta k i r e z o n a n s .

Na in a u g u ra c y jn y m p o s ie d z e n iu w d niu 26 p a ź d z i e r n ik a , obok p e łn o ­ m ocnego z a s tę p c y G e n e ra ln e g o D y re k to ra U N ESC O p r o f . W. A. T ju r in a , p rz e m ó w ie n ia p o w ita ln e w y g ło s ili: p r o f . R . A uty (W ielka B ry ta n ia ) , p r z e d s ta w ic ie l M ię d zy n a ro d o w e g o K om itetu S la w is tó w , z a s tę p c a m in is tr a k u ltu r y NRD K. H d p ck e, s e k r e t a r z s ta n u K. L d ff le r o r a z w ic e p re z y d e n t A kadem ii N auk NRD p r o f . W. K alw e it.

C elem k o n f e r e n c ji, w k tó r e j u d z ia ł w z ię ło p o n ad 100 g o ś c i z 23 e u r o p e js k ic h p a ń s tw c z ło n k o w sk ic h U N ESC O o r a z z USA i K anady, było b a r d z ie j w y r a z i s te n iż d o ty c h c z a s o k r e ś le n ie fu n k c ji, c h a r a k te r u i o d ­ d z ia ły w a n ia s ło w ia ń s k ic h k u ltu r n a ro d o w y c h w k o n te k ś c ie ro z w o ju k u ltu r y o g ó ln o e u ro p e js k ie j. C h o d z iło tu p r z e d e w sz y stk im o d o k ła d n ie js z e n a u k o ­ we z b a d a n ie o s ią g n ię ć , z n a c z e n ia i w pływów k u ltu r s ło w ia ń s k ic h , o p r z e ­ ś le d z e n ie ic h tw ó rc z e g o u d z ia łu w p o s tę p ie kultu ro w y m E u ro p y i ś w ia ta . P ra w ie 150 r e f e r a tó w - w y g ło sz o n y c h w t r z e c h , r ó w n o c z e ś n ie o b r a d u ją ­ c y c h s e k c ja c h - k o n c e n tro w a ło s i ę na p rze ło m o w y c h o k r e s a c h w h i s t o r i i

102

i k u ltu r z e , k tó r e - ja k s i ę w yd aje - n a d a ją s i ę s z c z e g ó ln ie do p r z e ś l e ­ d z e n ia w zajem n y ch p o w ią z a ń m iędzy k u ltu ra m i sło w ia ń sk im i a innym i, p o c z ą w s z y od XVIII w . a ż po w s p ó łc z e s n o ś ć . P rz e d m io t p r a c t r z e c h s e k c ji ro b o c z y c h , k tó r y c h z a k r e s y te m a ty c z n e u s ta lo n o n a p o d sta w ie z a ­ le c e ń M ię d zy n a ro d o w e j G ru p y E k s p e rtó w do S p ra w P ro g r a m u U N ES C O

( n a r a d a k o n su lta ty w n a w te j s p ra w ie o dbyła s i ę w d n ia c h od 9 do 11 w r z e ś n ia 1975 r . w B e r lin ie ) , sta n o w iły n a s tę p u ją c e z a g a d n ie n ia :

- s e k c ja p ie r w s z a : o k r e s od e u r o p e js k ie g o o ś w ie c e n ia a ż do W iosny Ludów 184.8/184-9 r . ; h is to ry c z n e p r z y c z y n y i re w o lu c y jn e d r o g i, w w zw ią zk u z k tó ry m i k u ltu r y s ło w ia ń s k ie s ta ły s i ę in te g r a ln ą i k o n s ty tu ­ tyw ną c z ę ś c ią sk ła d o w ą o g ó ln o e u ro p e js k ie j św ia d o m o śc i k u ltu ro w e j;

- s e k c ja d r u g a : w e jś c ie k u ltu r s ło w ia ń s k ic h n a o r b i t ę o g ó ln o e u ro ­ p e js k ą w XIX w . ; a r ty s t y c z n e o s ią g n ię c ia r e a liz m u i c ią g łe z n a c z e n ie te g o d z ie d z ic tw a d la p ro c e s ó w p r z e o b r a ż e ń i odnow y z a c h o d z ą c y c h w XX w . w k u ltu r a c h e u r o p e js k ic h ;

- s e k c ja t r z e c i a : ja k o śc io w o now e p r z e k s z ta łc e n ia w k u ltu r a c h s ł o ­ w ia ń s k ic h n aro d ó w Z S R R , a ta k ż e w sc h o d n ic h o r a z p o łu d n io w o -w sc h o d ­ n ic h k ra jó w e u r o p e js k ic h , po R e w o lu c ji P a ź d z ie rn ik o w e j; d z ie jo w a r o l a n aro d ó w s ło w ia ń s k ic h i ic h k u ltu r w w a lc e p rz e c iw k o fasz y zm o w i.

P o r a z p ie r w s z y na te g o r o d z a ju k o n f e r e n c ji p r z e p ro w a d z o n o d o d a t­ kowo p ię ć m ię d zy n a ro d o w y c h rozm ów "p rz y o k rąg ły m s to l e " n a te m at głów nych prob lem ó w ro z w o ju l i t e r a t u r e u r o p e js k ic h , w k tó r y c h to ro z m o ­ w ac h u c z e s tn ic z y li ze s tr o n y p o ls k i e j: p r o f . p r o f . M . Ja n io n , M. K li­ m ow icz i H. M a rk ie w ic z . P rz e d m io te m o żyw ionych d y s k u s ji, któ ry m p rz e w o d n ic z y li w y b itn i n a u k o w c y , b y ły m . i n . : o ś w ie c e n ie , ro m a n ty z m , ro z w ó j p o w ie ś c i p o c z ą w s z y od u b ie g łe g o w ieku i " e s te ty k a o p o ru " p r z e c iw k o fasz y zm o w i.

D e le g a c ja p o ls k a , w k tó r e j s k ła d w c h o d z ili p r z e d s ta w ic ie le In sty tu tu B a ­ d a ń L ite r a c k ic h P A N , In sty tu tu S z tu k i PAN o r a z U n iw e rs y te tu J a g ie llo ń s k ie ­ g o , z a p re z e n to w a ła 11 r e f e r a tó w z z a k r e s u h i s t o r i i l i t e r a t u r y i h i s t o r i i s z t u ­ k i. P rz e w o d n ic z ą c y m d e le g a c ji b ył p r o f . d r M ie c z y sła w K lim ow icz.

H is to r y c y l i t e r a t u r y w y g ło s ili n a s tę p u ją c e r e f e r a t y :

p r o f . d r M ie c z y sła w K lim ow icz - T e a t r p o ls k ie g o o ś w ie c e n ia w k o n ­ te k ś c ie e u ro p e js k im

103 p r o f . d r M a ria Jan io n p r o f . d r H e n ry k M a rk ie w ic z p r o f . d r M a ria n S tę p ie ń d r K ry s ty n a S ie r o c k a d r Z bigniew J a r o s i ń s k i - M ie js c e rom an ty zm u p o ls k ie g o w l i ­ t e r a t u r z e e u r o p e js k ie j - M ię d zy n a ro d o w e z n a c z e n ie l i t e r a t u r y p o ls k ie j ja k o p ro b le m k ry ty c z n y i te o r e ty c z n y - A w a n g a rd a a r ty s t y c z n a a le w ic a s p o ­ łe c z n a (na p r z y k ła d z ie p o ls k ie g o ż y ­ c ia lit e r a c k ie g o w la ta c h 1 9 1 8 -1 9 3 9 ) - P o ls k a l i t e r a t u r a le w ico w a w la ta c h 1 9 1 8 -1 9 3 9 . K o n ce p cje i r e a l i z a c j e - D o św ia d c z e n ia w ojny i o k u p a c ji w l i t e r a t u r z e p o ls k ie j. R ów nie in te r e s u ją c o p r z e d s ta w ia ł s ię z e s ta w r e f e r a tó w p r z y g o to w a ­ n y ch p r z e z p o ls k ic h h is to ry k ó w s z tu k i: p r o f . d r W ład y sław a J a w o rs k a U d z ia ł a r ty s tó w p o ls k ic h w p o w s ta -✓ n iu i ro z w o ju E c o le de P a r i s - P o ls k i fo lk lo r m u zy czn y w m u zy ce

XVIII i XIX w iek u

- R ola Chopina, w ro m an ty zm ie e u r o ­ p e jsk im - T e o r ia i p r a k ty k a t e a t r u p o ls k ie g o i ic h z n a c z e n ie dla odnow y t e a t r u e u r o p e js k ie g o d o c . d r h a b . L udw ik B ie la w sk i d r Z o fia C h e c h liń s k a - R ola s z k o ły p o ls k ie j w e w s p ó ł­ c z e s n e j s z tu c e film ow ej. d r S ta n is ła w M a r c z a k - O b o r s k i (w z a s tę p s tw ie n ie o b e c n e g o a u to ­ r a r e f e r a t w y g ło s iła d r L id ia K u ch tó w n a) d r R a fa ł M a r s z a łe k (w z a s tą > s tw ie n ie o b e c n e g o a u to ­ r a r e f e r a t w y g ło s ił m g r J. M i­ c h a ło w sk i)

W o sta tn im d niu k o n f e r e n c ji p r z e d s ta w ic ie le p o s z c z e g ó ln y c h s e k c ji p r z e d s ta w il i n a plenum s u m a ry c z n ą o c e n ę sw y ch o b r a d , r e f e r u j ą c ic h p r z e b ie g i w y n ik i.

P r o f . E . N i e d e r h a u s e r (W R L ), z a b ie r a ją c gło s w im ien iu s e k c ji p i e r w s z e j , s tw i e r d z i ł , że w c z a s ie o b r a d u ja w n iły s i ę now e im p u lsy p o ­ b u d z a ją c e do k o m p a ra ty s ty c z n y c h b a d a ń , s z c z e g ó ln ie n ad epoką o ś w ie c e

-n ia i ro m a-n ty zm u . P r o f . H. M a r k i e w i c z (P R L ), k tó r y r e p r e z e n to w a ł s e k c ję d r u g ą , p o d k r e ś li ł in te r d y s c y p lin a r n y c h a r a k t e r je j o b r a d , do n a jw a ż n ie js z y c h d y sk u to w a n y ch z a g a d n ie ń z a lic z a ją c p ro b le m o dm iennego ro z w o ju r e a liz m u w R o s ji i innych k r a ja c h s ło w ia ń s k ic h , a ta k ż e s p ra w y zw ią z a n e z fu n k cją i r e c e p c j ą d z ie ł s z tu k i r e a l i s t y c z n e j . P r o f . J.. W. B o g d a n o w ( Z S R R ) - r e p r e z e n tu j ą c y s e k c ję t r z e c i ą , o n a js z e r s z y m ch y b a w a c h la r z u tem atów do p rz e d y s k u to w a n ia - p o d k r e ś li ł, że w c e n ­ tra ln y m p u n k cie ro z w o ju k u ltu ry s o c ja lis ty c z n e j z n a jd u je s i ę w a lk a z f a ­ szyzm em ; s tw ie r d z ił p o n a d to , że d ia le k ty k a m iędzy tym , co o g ó ln e , a tym , co s z c z e g ó ło w e , ja k ró w n ie ż m ięd zy tym , co n a ro d o w e , a tym , co m ię ­ d z y n a ro d o w e , sta n o w i w l i t e r a t u r a c h r ó ż n y c h k ra jó w in te r e s u ją c y te m at do d a ls z y c h b a d a ń . W sz y sc y t r z e j r e f e r e n c i z w ró c ili u w a g ę na dużą efe k ty w n o ść rozm ów " p rz y o k rąg ły m s t o l e " , p o tw ie rd z a ją c y c h s łu s z n o ś ć p o d ję te g o e k s p e ry m e n tu .

R e fe r a ty w y g ło sz o n e w c z a s ie o b r a d z o s ta n ą p raw d o p o d o b n ie w ydane w o so b n e j p u b lik a c ji.

P o n ie w a ż z a tw ie rd z o n y p r z e z U N ESC O p r o g ra m b a d a ń n a d k u ltu r a m i s ło w ia ń sk im i m oże być p rz e d łu ż o n y — ja k s i ę p rz e w id u je - ty lk o do r . 1980, z in ic ja ty w y k ra jó w w s c h o d n io e u ro p e js k ic h p o w ołano do ż y c ia w d n iu 28 p a ź d z ie r n ik a 1976 r . — pod p a tro n a te m U N ESC O — M ię d z y n a ro ­ dową A s o c ja c ję do S p ra w B ad an ia i U p o w sz e c h n ia n ia K u ltu r S ło w ia ń s k ic h , z s ie d z ib ą w P a r y ż u . Jej p re z y d e n te m w y b ra n y z o s ta ł p r o f . D. F . M arków

(Z S R R ).

D ie tric h S c h o lz e

(tłum . A . S ą p o liń s k i)

ZSRR

POLSKO-RADZIECKIE SYMPOZJUM W MOSKWIE O WSPÓŁCZESNEJ LITERATURZE POLSKIEJ

W d n ia c h 2 3 - 2 4 lis to p a d a 1976 r . odbyło s i ę w M oskw ie sym pozjum

n t. " L i t e r a t u r a p o ls k a na e ta p ie k s z ta łto w a n ia s i ę w sp ó ln o ty l i t e r a t u r