• Nie Znaleziono Wyników

Sprawozdanie z badań wykopaliskowych kurhanu kultury ceramiki sznurowej na stan. 3 w Hubinku, woj. zamojskie

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Sprawozdanie z badań wykopaliskowych kurhanu kultury ceramiki sznurowej na stan. 3 w Hubinku, woj. zamojskie"

Copied!
9
0
0

Pełen tekst

(1)
(2)

A rch eo lo g ia Polski Ś rodkow ow schodniej, t. III, 1998

Wiesła w Ko m a n

Sp r a w o z d a n i e z b a d a ń w y k o p a l i s k o w y c h k u r h a n u k u l t u r y c e r a m i k i s z n u r o w e j

n a s t a n. 3 w H u b i n k u, w o j. z a m o j s k i e

Ws t ę p

Stanowisko nr 3 w H ubinku zostało zarejestrow ane w trakcie badań pow ierzchniow ych A ZP na obszarze nr 94-91, prowadzonych w iosną 1989 r. W eryfikow ano je ponownie kilkakrotnie, pod kątem szczegółow ej inw en­ taryzacji i dalszego odkryw ania kurhanów kultury cera­ miki sznurowej (dalej KCSz) oraz w yszukiw ania obiek­ tów tego typu z bardzo zniszczonym i nasypam i. W w y­ niku tych działań zarejestrow ano około 60 kurhanów - kopców ziemnych, usytuow anych na kulm inacji połu­ dniowego garbu G rzędy Sokalskiej. N a całym obszarze Grzędy rozrzucone są pojedyncze kurhany. N atom iast na jej garbie południow ym w ystępuje wyraźne ich zgru­ powanie. Kopce ziem ne, zlokalizow ane są tu na m iej­ scowych kulminacjach w ierzchowiny i tw orzą długi, rów ­ noleżnikowy, łańcuchow ały ciąg. O biekty te położone są w niewielkiej odległości od siebie, średnio około 300-. 500 m. Na jednym stanow isku nierzadko znajduje się dwa a nawet trzy kurhany.

Badany obiekt usytuowany był na wypłaszczeniu kul­ minacji wierzchowiny garbu terenowego (około 241,5 m n.p.m.), wchodzącego w skład południow ego pasa rów ­ noleżnikowo biegnących w zniesień Grzędy Sokalskiej, stanowiących tu krawędź niewielkiego cieku, Rzeczycy, ze słabo rozwiniętą doliną (lokalizacja zaznaczona na ryc.

1 w sprawozdaniu z badań na stanowisku 4 - J. Bagińska w tym tomie). Obecność kopca w tym m iejscu można było zaobserwować jedynie jako nieco ciem niejszy owal sza­ ro-czarnej ziemi, na tle brunatno-szarej gleby ornej w okre­ sie wczesnowiosennym, kiedy ziem ia byw a obficie nasy­ cona wilgocią. Z relacji m ieszkańców Łubcza i Hubinka wynikało, że kilkanaście lat tem u nasyp tego kurhanu był dość wyraźny, ale na skutek orki i naturalnych procesów denudacyjnych uległ kom pletnej destrukcji. Z pow odu całkowitego, jak się wydaje, zniszczenia warstw zewnętrz­ nych obiektu, prawidłowe określenie jego pierwotnego zasięgu było bardzo trudne.

Wy n ik ib a d a ńw y k o p a l i s k o w y c h

Badania ratow nicze na stan. nr 3 w H ubinku prze­ prowadzono w dniach 1 6 - 2 9 V III 1997 r. przy ogólnie sprzyjających warunkach pogodow ych. Z akładając w y­ kopy liczono się z m ożliw ością konieczności ich prze­ sunięcia, gdyż położenie obecnego środka nasypu kur­ hanowego (ryc. 1) m ogło ulec zm ianie w stosunku do jego pierwotnego zasięgu i położenia punktu centralne­

go. Obawy te okazały się jed n ak nieuzasadnione. W yty­

czono na obecnie zlokalizow anym zasięgu obiektu koli­ sty w ykop o średnicy 16 m i podzielono go na 4 ćw iart­ ki: A, B, C, D, oddzielone od siebie św iadkiem profilo­ w ym o szerokości 0,5 m, ułożonym w układzie krzyżo­ w ym na osiach N-S i W -E. W ykonano także przedłuże­ nie św iadków profilow ych na głów nych osiach cięć pro­ filow ych, poprzez w ytyczenie i eksplorację w ykopów sondażow ych o w ym iarach 4 m x 0,5 m.

W trakcie eksploracji w arstw y hum usu w spółczesne­ go nie zarejestrow ano m ateriału zabytkow ego. N atom iast w w arstw ie podglebia w spółczesnego, które je st usytu­ ow ane na poziom ie podglebia pierw otnego, odnotow a­ no obecność dużej ilości artefaktów , które tow arzyszyły obiektom zarejestrow anym pod w arstw ą orną (na głębo­ kości 30-35 cm ), a w yraźnie czytelnych na głębokości 40 cm (ćw. A i B) oraz 50 cm (ćw. C i D) licząc od poziom u 0, czyli najw yższego punktu aktualnie

czytel-Ryc. 1. Hubinek stan. 3. Plan sytuacyjny wykopu na kurhanie i lokalizacja odkrytych obiektów: 1 - grób KCSz, centralny (obiekt nr 1); 2 - grób KCSz boczny (obiekt nr 2); 3 - grób KCSz, boczny, młodszy (obiekt nr 3); 4 - grób KM (obiekt nr 4); 5 - jama gospodarcza KW-LCM (obiekt nr 5); 6 - grób KM (obiekt nr 6); 7 - jama gospodarcza KPL (obiekt nr 7); В - jama przykurhanowa, glinanka (obiekt nr 8).

(3)

62 Wie s ł a w Ko m a n

Ryc. 2. Hubinek stan. 3. Wyposażenie grobu nr 1- KCSz: 1-5 naczynia gliniane; 6-kamienna płytka szlifierska; 7-8 ozdoby kościane; 9, 11-13 narzędzia krzemienne; 10- przęślik gliniany.

(4)

Sp r a w o z d a n iezb a d a ńw y k o p a l is k o w y c hk u r h a n uk u l t u r yc e r a m i k is z n u r o w e jw Hu b in k u 63

nego nasypu (ry c.l). Spora ilość m ateriału zabytkow ego występowała także w w arstw ie przedcalcow ej. W spo­ mnieć należy rów nież o bardzo silnym w ew nętrznym zaburzeniu struktury glebow ej w ypełnisk poszczegól­ nych obiektów i w arstw glebow ych w obrębie strefy ob­ jętej zasięgiem nasypu kurhanu i w bezpośrednim jej sąsiedztwie. Zaburzenia te pow stały na skutek nadzw y­ czaj intensywnej na tym stanow isku penetracji gleby przez drobne gryzonie, a poprzez nory i kanały pow stałe w ten sposób następow ały przesunięcia gleby, jej w y­ mywanie i wm ywanie z poziom ów w yższych na niższe. W wyniku obserw acji i interpretacji odsłoniętych profili glebowych uznano, że w łaściw y nasyp kurhanu nie zachował się naw et w form ie śladow ej, gdyż został całkowicie zniszczony na skutek głębokiej, długotrw a­ łej orki i naturalnych procesów denudacyjnych. B rak również stropowego poziom u podglebia pierw otnego, który także uległ częściowej destrukcji. N a tym m iejscu zalega obecnie poziom w spółczesnego hum usu, czyli warstwa gleby ornej, o barw ie czarnej z brunatno-szara- wym odcieniem w strefie podnasypow ej, m iąższości 30- 35 cm i nieco jaśniejsza (szaro-czarna), poza zasięgiem nasypu kurhanu. O becna w arstw a podglebia, najpraw ­ dopodobniej odpowiada pierw otnem u poziom ow i elu- wialnemu podglebia pierw otnego, m a m iąższość około 25-30 cm (pod kurhanem ) i 10-15 cm (na obrzeżach wykopu), jej zabarw ienie je st brązow o-żółtaw e. Poprze­ dzała ona warstwę iluwium starej gleby o barw ie brązo- wo-żółtawej, czyli w arstw ę przedcalcow ą, o średniej miąższości około 20 cm (m iejscam i, pod w ypełniskam i obiektów i w ich sąsiedztw ie - 30 cm). N atom iast w prze­ kopach przedłużających profile w arstw a ta m iała je d y ­ nie 4-6 cm miąższości. N ajniższy poziom układu glebo­ wego jaki zarejestrowano, stanow ił calec lessowy, nieco przebarwiony w swej górnej, stropow ej partii, o biała- wo-szarym odcieniu. Jego strop rejestrow ano zw ykle na głębokości 50-60 cm (ćw. А, В) i 60-70 cm (ćw. C-D), licząc od poziomu punktu 0. Podane poziom y dotyczą warstw na profilach typow ych, standardow ych, poza od­ cinkami gdzie w ystępow ały obiekty i gdzie profil glebo­ wy nie był zaburzony i przetw orzony.

Zasięg pierw otny nasypu m ożna określić obecnie jedynie na podstawie lokalizacji zasięgu i struktury w ar­ stwy glebowej, w której zachow ały się w ym ycia i w m y- cia z nasypu w ówczesne w arstw y podłoża glebow ego. Czytelne było to w w arstw ie podglebia i przedcalcow ej, jako kolista ciem noszara lub szara plam a (ryc. 1). Przy­

puszczalnie pierw otna średnica nasypu kopca w ynosiła 7,5-8 m u podstawy, a jeg o w ysokość m ożna szacunko­ wo oceniać na około 4-4,5 m.

Opis od k rytych o b iek tó w

Obiekt nr 1. G rób centralny K CSz (ryc. 1). Strop jamy grobowej czytelny na głębokości 40 cm, spąg na głębokości 190 cm. O biekt m iąższości 150 cm, w rzucie poziomym miał kształt nieregularnego ow alu o średni­

cach 3 m i 2,5 m. Przekrój poprzeczny był kształtu ryn­ now ego, przypom inał literę U. W ypełnisko o czytelnym układzie w arstw zasypiskow ych, rów noległych, w ype­ łnione g leb ą pochodzenia lessow ego, o czarno-szarej i szarej barw ie, bardzo silnie zniszczone poprzez inten­ syw ną jeg o penetrację drobnych gryzoni. N ajpraw dopo­ dobniej ich działania doprow adziły do zniszczenia szkie­ letu zm arłego. Na dnie ja m y grobow ej przy północnym obrzeżu odkryto bow iem tylko zespół 8 naczyń glinia­ nych, oraz kilka narzędzi krzem iennych i kam iennych należących do KCSz. W w ypełnisku zarejestrow ano na­ tom iast w iele ułam ków kości ludzkich na różnych po­ ziom ach. Z analizy antropologicznej przeprow adzonej przez prof. К. K aczanow skiego z U J w K rakow ie (auto­ ra a n aliz w sz y stk ic h p o c h ó w k ó w z a re je stro w a n y c h w kurhanie) w ynika, że należały do jednego osobnika dorosłego o delikatnej budow ie ciała. Płeć nie została określona ze w zględu na skąpe ilości dystynktyw nego m ateriału kostnego, ja k i zły stan jeg o zachow ania. N a dw óch fragm entach kości (żuchw a i potylica) zaobser­ w ow ano intensyw ne zazielenienie, co m oże św iadczyć, że zm arły osobnik posiadał naszyjnik lub innego rodza­ ju ozdoby, w ykonane z m iedzi lub brązu. W skład w y­ posażenia grobow ego w ch o d ziły następujące zabytki sklasyfikow ane wg typologii J. M achnika (1966): m i­ niaturow y pucharek (ryc. 2: 1) przypom inający typ Ha, m ała am forka dw uucha (ryc. 2: 2), do typu IHb, druga am forka zbliżona do typu IHb (ryc. 2: 3), am forka dw u­ ucha zachow ana fragm entarycznie (wylew, szyjka i gór­ ne partie brzuśca), typu Va (ryc. 2: 4), pucharek (ryc. 2: 5) typu Vc, duża baniasta am fora z pięciom a uszkam i rozm ieszczonym i w rów nych odstępach (ryc. 3: 1), zbli­ żona do typu am for Ha, duża baniasta am fora dw uucha z w ysoką, cylindryczną szyjką o skośnie ściętej kraw ędzi (ryc. 3: 2), należąca do typu I/II am for K CSz, fragm ent płytki szlifierskiej z piaskow ca (ryc. 2: 6), która usytu­ ow ana była przy dnie naczynia n r 5, przęślik gliniany zachow any fragm entarycznie (ryc. 2: 10), w isiorek ko­ ścian y - p a c io re k , k sz ta łtu łe z k o w a te g o (ryc. 2: 7) z otw orkiem w w ęższej części ozdoby, w isorek kościa­ ny - paciorek, kształt ow alny (ryc. 2: 8), odkryty w n a­ czyniu nr 2, zachow any częściow o (uszkodzona część górna), w iór krzem ienny (ryc. 2: 11), 2 odłupki ryc. 2: 12, 13), odłupek łuszczniow y (ryc. 2: 9); w szystkie z krze­ m ienia w ołyńskiego.

O b iek t n r 2. B oczny grób szkieletow y K CSz, w ko­ p an y tu ż po za k ra w ę d z ią n asy p u k u rh an u od strony w schodniej, w niew ielkiej odległości od grobu central­ nego (ryc. 1). Strop czytelny n a głębokości 40 cm a spąg uchw ycony na 110 cm. M iąższość w ypełniska ok. 70 cm. Zarys jam y grobow ej w rzucie poziom ym m iał kształt nieregularnego ow alu o średnicach 3,5 m i 3 m, przekrój poprzeczny nieckow ato-rynnow y. C zytelne w arstw y za- sypiskow e w ypełniska, ułożone rów nolegle, nieckow a- to, w zględem siebie, stanow iła gleba lessow a o zabar­ w ieniu czarnym i szaro-czarnym . O biekt zniszczony

(5)

in-64 Wie s ł a w Ko m a n

(6)

Sp r a w o z d a n iezb a d a ńw y k o p a l is k o w y c hk u r h a n uk u l t u r yc e r a m i k is z n u r o w e jw Hu b in k u 65

Ryc. 4. Hubinek stan. 3. Wyposażenie grobów nr 2 i 3 - KCSz: 1-7 grób nr 2 (1-2 pucharki gliniane; 3-6 narzędzia krzemienne; 7 narzędzie kościane); 8-10 grób nr 3 (8, 9 pucharki gliniane; 9 skrobacz krzemienny).

(7)

66 Wie s ł a w Ko m a n

tensyw nym i przeryciam i drobnych gryzoni, które w istot­ ny sposób zaburzyły strukturę je g o i uszkodziły szkielet pochów ka. N a dnie ja m y grobow ej odkryto zniszczony szkielet zm arłego, ułożony w pozycji skurczonej, na pra­ w ym boku po osi SW -N E, z g łow ą na S W, tw arzą zw ró­ coną praw dopodobnie n a S. Przy nogach i biodrach zm a­ rłego usytuow ane b y ły naczynia - pucharki - stanow iące w yposażenie grobow e. W naczyniu n r 1 stojącym przy nogach zm arłego odkryto siekierkę krzem ienną, a pom ię­ dzy kośćm i udow ym i znajdow ał się krzem ienny grocik do strzały. Z analizy antropologicznej w ynika, że pocho­ w any był tu m ężczyzna o silnej budow ie kośćca w w ie­ ku około 40 lat (m aturus). Z m arłego w yposażono w: p u ­ charek o lekko esow atym profilu (w cięte ścianki bocz­ ne) i półkulistym , niew yodrębnionym dnie, z zaklęśnię­ ciem w je g o centralnej części (ryc. 4: 1), typ Vic; w iego w nętrzu odkryto n iew ielką siekierkę krzemień'· row ca w ołyńskiego, należącą do typu Id siekierek К esow aty pucharek o w ąskim , nie w yodrębnionym dnie z niew ielkim zaklęśnięciem (ryc. 4: 2), typ brzeziński/ typ IVb, usytuow any z tyłu przy biodrach ; trójkątny gro­ cik krzem ienny z w cię tą podstaw ą, z odłam anym w ierz­ chołkiem ostrza, w ykonany z krzem ienia w ołyńskiego (ryc. 4: 5), znaleziony pom iędzy kośćm i udow ym i; prze- kłuw acz w ykonany n a fragm encie w ióra z krzem ienia w ołyńskiego (ryc. 4: 4); w iórek krzem ienny z retuszem użytkow ym w ykonany z surow ca wołyńskiego (ryc. 4: 6), znaleziony przy naczyniu nr 1; przekłuw acz kościany zachow any fragm entarycznie (ryc. 4: 7), odkryty w w y­ pełnisku ja m y grobow ej, w pobliżu naczynia nr 2.

O b iek t n r 3. G rób szkieletow y dziecka, należący do K CSz, w kopany poza zasięgiem nasypu kurhanow ego w w ypłycenie ja m y przykurhanow ej, od strony północ- no-w schodniej kopca (ryc. 1). Strop jam y grobow ej czy­ telny na głębokości 4 0 cm, posiadał ow alny nieregular­ ny zarys, przypom inający bardziej czw orobok o w ypu­ kłych kraw ędziach, z w ym iaram i 100 x 90 cm. Przekrój poprzeczny obiektu b y ł nieckowaty, z płaskim dnem i os­ trym i ściankam i bocznym i. W ypełnisko o czytelnych rów noległych w arstw ach zasypiskow ych, o barw ie czar­ no-szarej w stropie obiektu i szarej w spągu, stanow iła gleba o charakterze lessow ym . N a dnie ja m y grobowej odsłonięto częściow o zniszczony szkielet dziecka, uło­ żony w p o zy cji sk u rczo n ej na p raw y m boku po osi w schód-zachód, z cz aszk ą na w schód, a tw arzą zw róco­ n ą na północ. B rak kości tułow ia, dłoni i części rąk. Z za­ chow anych fragm entów kości kończyn górnych m ożna w nioskow ać, że były one zgięte w łokciach a dłonie zło­ żone przy twarzy. Z niszczenia kości w jam ie grobowej dokonane zostały najpraw dopodobniej przez gryzonie. D w a naczynia - pucharki - oraz skrobacz krzem ienny ustaw ione były od strony północnej przy łokciach zm a­ rłego. Z analizy antropologicznej w ynika, że pochow a­ no tu dziecko, które zm arło w w ieku około 4 lat. Z łożo­ no m u do grobu 2 m ałe zdeform ow ane pucharki donicz- kow ate. Jeden z nich przypom inał raczej czarkę (ryc.

4 :8 ,) spotykaną w zespołach grobow ych kultury środ- kowodnieprzańskiej i góm odniestrzańskiej. Drugi pucha­ rek doniczkow aty, b y ł asym etryczny i zdeform ow any z lekko w ychyloną na zew nątrz szyjką (ryc. 4: 10), nale­ ży do typu V ic pucharków KCSz: wysokość 9,0 cm, śred­ nice : w ylew u - 8,8 cm , dna - 6,0 cm , brzuśca - 9,3 cm nieco pow yżej dna. Szyjka zdobiona podw ójnym , po­ ziom ym pasm em nacinanej jodełki. N a brzuścu zdobie­ nie nacinane, w postaci pionow ych jo d ełek biegnących dookolnie (część j odełek j est połow iczna, j ednostronna). D no płaskie o zaokrąglonych brzegach, nie w yodrębnio­ ne, zaklęśnięte w środku. K raw ędź w ylew u ścieniona. G rubość ścianek bocznych od 0,3 cm do 0,6 cm. P o ­ w ierzchnia zew nętrzna gładka, na ściankach od wewnątrz naczynia w idoczne s ą ślady przecierania. G lina ze śred­ n ią ilością dom ieszki szam otu ceram icznego i bardzo nie­ w ielkiej ilości tłucznia kam iennego. B arw a zew nętrzna brązow a, w ew nętrzna szara, przełam trójbarw ny: brązo- w o -czarn o -szary . W sk ład w y p o sa ż e n ia gro b o w eg o w ch o d ził ró w n ież sk ro b acz w y k o n an y z krzem ienia w ołyńskiego (ryc. 4: 9).

O b iek t n r 4. Jest to najpraw dopodobniej jam a znisz­ czonego grobu kultury m ierzanow ickiej (ryc. 1). W ko­ pany został na obrzeżu pierw otnego nasypu kurhanu od strony południow ej. W rzucie poziom ym obiekt m iał za­ rys przypom inający zdeform ow any prostokąt o w ym ia­ rach 220 x 100 cm. Profil poprzeczny w kształcie litery U. Dno nierów ne. U chw ycona m iąższość w ynosi 50 cm. O biekt zaburzony in ten sy w n ą d ziałalnością drobnych gryzoni. W ypełnisko jednolite, czarne. Być m oże był to pochów ek dziecka, albow iem w okolicy obiektu odno­ tow ano fragm enty drobny >ści (m.in. żuchw y dziec­ ka). W trakcie analizy antropologicznej prof. К . K acza­ now ski w ykluczył m ożliw ość pochodzenia tego fragm en­ tu kości z któregokolw iek z pozostałych grobów. W w y­ pełnisku odkryto szydło kościane w ykonane z kości owcy lub kozy.

O b iek t n r 5. Jest to gospodarcza jam a osadow a zlo­ kalizow ana w strefie podnasypow ej kurhanu w ćw. C, na południe od ob. 1 - grobu centralnego (ryc. 1). Strop tego obiektu, o kolistym zarysie i średnicy 190 cm, od­ notow ano na głębokości 50 cm. M iąższość w ynosiła oko­ ło 80 cm. Przekrój poprzeczny m iał kształt w orkowaty- rynnowy, o w ypukłym dnie. W ypełnisko jednorodne, w y­ pełnione g leb ą o charakterze ilastym , popielato-siw ej barwy. Jest to ja m a gospodarcza starsza od kurhanu, naj­ praw dopodobniej z epoki neolitu, albow iem od strony północnej jej kraw ędź je s t naruszona przez ja m ę grobu nr 1 i zachodzi tu układ stratygrafii pionow ej. Przypusz­ czalnie m ożna j ą w iązać z kulturą wołyńsko-lubelskiej ceram iki m alow anej (dalej K W -LC M ) lub kulturą pu­ charów lejkow atych (dalej K PL). M ateriały ceram iczne tych kultur rejestrow ane były w różnych w arstw ach ba­ danego kurhanu.

O b iek t n r 6. Zniszczony grób szkieletow y przypusz­ czalnie należący do kultury m ierzanow ickiej z wczesnej

(8)

Sp r a w o z d a n iezb a d a ńw y k o p a l is k o w y c hk u r h a n uk u l t u r yc e r a m i k is z n u r o w e jw Hu b in k u 67

epoki brązu, w kopany został w p o łu d n io w ą kraw ędź nasypu kurhanowego (ryc. 1), na północny-zachód od ob. 4. Zarys obiektu czytelny bardzo w yraźnie na głębo­ kości 50 cm (w w arstw ach w yższych w idoczny, ale roz­ myty i niewyraźny). W rzucie poziom ym m iał kształt czworoboku zbliżonego do trapezu, z nieco w ygiętym i do wewnątrz dłuższym i ścianam i, dostosow anym i do przebiegu łuku nasypu kurhanow ego. Przekrój poprzecz­ ny obiektu nieckowaty, m iąższość w ynosi 20 cm. W ype­ łnisko było bardzo zaburzone przez gryzonie. W zachod­ niej części jam y zarejestrow ano skupisko pokruszonych kości czaszki i kilka niecharakterystycznych ułam ków kości ludzkich oraz drobne fragm enty ceram iki K C Sz na złożu wtórnym, przeniesionej przez gryzonie. Z ana­ lizy antropologicznej w ynika, że pochow ano tu jednego osobnika dorosłego (adultus) o bardzo delikatnej budo­ wie kośćca, praw dopodobnie kobietę.

O biekt nr 7. G ospodarcza jam a osadow a zlokalizo­ wana w centralnej części strefy podkurhanow ej, w ćw. D (ryc. 1). C hronologicznie w ydaje się być starsza od kurhanu, a jej przynależność kulturow ą m ożna wiązać z KPL. F rag m en ty c era m ik i tej k u ltu ry o d k ry w an o w ćwiartkach C i D kurhanu oraz w je g o bezpośrednim sąsiedztwie. Strop obiektu czytelny był dopiero na głę­ bokości 60 cm (od poziom u 0). Zarys w rzucie pozio­ mym owalny, jajo w aty o osi dłuższej - 170 cm, krótszej -120 cm. W ypełnisko m iało m iąższość 70 cm. Przekrój poprzeczny cylindryczny, dno płaskie, rów ne, ścianki boczne pionow e, zaokrąglone p rzy dnie. W ypełnisko obiektu trójwarstwowe, przy stropie biało-szaraw e, środ­ kowa część beżow o-szaraw a, w partii spągow ej żółta- wo-brązowa. W idoczne liczne, kretow iny i inne przery- cia niszczące.

O biekt nr 8. K urhanow i tow arzyszyła ja m a przy- kurhanowa, tzw. „glinianka”, w ąska i płytka, przypom i­ nająca raczej rów dookolny z przerw ą - w ypłyceniem - w swym zasięgu, na kierunku w schodnim . M iała zarys wąskiego półksiężyca-rogala o łagodnym , nieckow atym przekroju poprzecznym , z n ajw ięk szą szerokością oko­ ło 3-4 m i nierów nym poziom ie dna, w ahającym się od 30 do 40 cm licząc od stropu obiektu (50-60 cm od p o ­ wierzchni gruntu). Jej w ew nętrzna średnica, w yznacza­ jąca zewnętrzne obrzeże nasypu kurhanow ego, w ynosi­ ła przeciętnie około 9 m. W olna przestrzeń pom iędzy glinianką a obrzeżem nasypu nie w yklucza istnienia w ła­ śnie tu dookolnego ro w k a w okółkurhanow ego na w y­ ższym poziomie, obecnie ju ż zniszczonym . W ypełnisko glinianki posiadało ilasty charakter, było jednolite pod względem struktury, zw arte, zbite o zabarw ieniu żółto- beżowym i żółto-pom arańczow ym , z rudaw ym odcie­ niem, zdecydowanie tw ardsze niż otaczająca je struktu­ ra podglebia, czy też calca lessow ego. W jam ie przykur- hanowej nie odnotow yw ano m ateriału zabytkow ego.

W strefie nasypow ej i podnasypow ej kurhanu od­ kryto fragmenty ceram iki K C Sz, pochodzące z 3 - 4 na­ czyń, nie należące do żadnego z odkrytych w zespołach

grobow ych tego obiektu oraz kilka odłupków krzem ien­ nych. Przypuszczalnie pew na ilość naczyń została roz­ bita i rozrzucona, lub porzucona w trakcie chow ania zm a­ rłych, podczas obrządków pogrzebow ych albo w czasie usypyw ania nasypu kurhanow ego.

Wn i o s k ik o ń c o w e

W trakcie badań ratow niczych przeprow adzonych w 1997 r. na stan. 3 w H ubinku, przebadano łącznie po­ w ierzchnię 225 m 2, eksplorując 160 m 3 ziem i. O dkryto 3 groby szkieletow e K C Sz, 2 zniszczone pochów ki kultu­ ry m ierzanow ickiej i 2 obiekty gospodarcze, jam o w e praw dopodobnie o chronologii środkow oneolitycznej. B iorąc pod uw agę dość duże zagęszczenie obiektów na odsłoniętej partii stanow iska m ożna przypuszczać, iż na w ypłaszczeniu kulm inacji tego w zniesienia przebiegał dość intensyw ny proces osadniczy, szczególnie w neoli­ cie i w czesnym okresie epoki brązu.

N ajstarszym i obiektam i odkrytym i na badanym sta­ now isku są obiekty nr 5 i 7, należące najpraw dopodob­ niej do K W -L C M lub K PL. O becność tych obiektów na stanow isku św iadczy, że tereny G rzędy Sokalskiej były użytkow ane rolniczo poprzez stałe osadnictw o przed p o ­ jaw ien iem się tu ludności koczow niczej K CSz. Z cha­ rakteru gospodarki prow adzonej przez ludność neolitycz­ n ą w ynika, że tereny te zostały ju ż w cześniej odlesione i u le g ły n a jp ra w d o p o d o b n ie j p ro c e so m ste p o w ie n ia u schyłku epoki neolitu. W ykorzystała to ludność K CSz, która zapanow ała nad tym i terenam i na dość długi okres.

O biekt n r 1 - centralny grób K C Sz, dla którego usy­ pano kurhanow ą m ogiłę należy łączyć, na podstaw ie od­ krytego w nim m ateriału zabytkow ego, z II fazą chrono­ logiczną środkow oeuropejskiego horyzontu osadnictw a K C Sz w III strefie kulturow ej. C hronologię bezw zględ­ n ą może określić jed y n ie w przybliżeniu na około 2000 lat p. n. e. O biekt ten m oże być w spółczesny końcow ej fazie o sa d n ic tw a g ru p y k ra k o w sk o -sa n d o m ie rsk ie j. O biekty n r 2 i 3 to rów nież groby szkieletow e KCSz. S ą one jed n ak m łodsze od grobu centralnego. W skazuje na to przede w szystkim ich lokalizacja na obrzeżu kurhanu oraz m ateriał zabytkow y w nich odkryty. Łączyć je m oż­ n a z początkam i III fazy środkow oeuropejskiego osad­ nictw a K C Sz w III strefie kulturow ej i datow ać na schy­ łek neolitu lub początek w czesnego okresu epoki brązu. R elatyw nie są one w spółczesne rozw iniętej fazie osad­ nictw a grupy lubaczow skiej K C Sz. C hronologia b ez­ w zględna grobów nr 2 i 3 m oże być określona na około 1900 lat p. n. e. W arto zw rócić uw agę na w ysoki stopień podobieństw a i zbieżności typologicznej i technologicz­ nej zabytków z om aw ianych grobów, z pochów kam i z te­ renu zachodniej Ukrainy. W skazuje to na bardzo bliskie pow iązania ze sobą grup ludzkich penetrujących obsza­ ry dorzecza górnego D niestru, górnego B ugu i górnej Wisły, a naw et środkow ego D niepru. N ie w ykluczone, że często m oże chodzić tu o te sam e grupy ludzkie, prze­ m ieszczające się w stosunkow o krótkim czasie w zw

(9)

iąz-68 Wie s ł a w Ko m a n

ku z ich p astersk ą g ospodarką i koczow niczym trybem życia, na znaczne, naw et kilkusetkilom etrow e odległo­ ści, w poszukiw aniu dogodniejszych w arunków bytow a­ nia i w ypasu bydła.

O biekty n r 4 i 6, to zniszczone groby szkieletow e, najprawdopodobniej kultury m ierzanowickiej z w czesne­ go okresu epoki brązu. M ożna je łączyć z w czesną fazą osadnictw a tej kultury na G rzędzie Sokalskiej, po opusz­ czeniu tych terenów przez ludność K C Sz ok. 1850-1800 lat p. n. e.

E fekty prac w ykopaliskow ych na stan. 3 w H ubin­ ku, potw ierdzają słuszność dotychczasow ego założenia służb konserw atorskich w oj. zam ojskiego o konieczno­ ści kontynuow ania ratow niczych badań kurhanów KCSz na G rzędzie Sokalskiej. Istnieje jeszcz e bow iem m ożli­

w ość pozyskania niezw ykle istotnych inform acji do stu­ diów nad osadnictw em tej kultury. Zarejestrow any na tym terenie kom pleks kurhanów - cm entarzysk - świadczy o intensyw nym osadnictw ie ludności tej kultury, co daje kolosalne m ożliw ości badaw cze i poznaw cze. Należy podkreślić, że obiekty te są bardzo zagrożone zniszcze­ niem. Część z nich je s t w chw ili obecnej ju ż nieczytelna w terenie. Ich nasypy zostały rozorané i spłukane. W cią­ gu najbliższych lat ulegną zupełnem u zniszczeniu. D la­ tego też intensyfikacja archeologicznych badań ratow ­ niczych i w ykopaliskow ych je s t nieodzow na, tym bar­ dziej, że oprócz m ateriałów i obiektów K C Sz, odkryw a­ ne są coraz częściej obiekty osadow e i pochów ki z w cze­ śniejszego okresu neolitu (K W -L C M i K PL ) oraz z epok m łodszych (epoka brązu, OW R).

Li t e r a t u r a

B a g i ń s k a J. M a c h n i k J.

1998 Badania kurhanu kultury ceramiki sznurowej na 1966 Studia nad kulturą ceramiki sznurowej w Ma-Grzędzie Sokalskiej w Hubinku, stan. 4, woj. łopolsce, Wrocław,

zamojskie, w tym tomie.

Wi e s ł a w Ko m a n

A Re p o r t o n Ex c a v a t i o n s o f a Co r d e d Wa r e Cu l t u r e Ba r r o w a t Hu b i n e k, Si t e 3 , Za m o ś ć Vo i v o d s h i p

In 1997, rescue excavations were carried out at a com­ pletely destroyed barrow in Hubinek, site 3 (Ulhówek com­ mune). The barrow is presently deprived of its mound. In the course o f excavations the complete outline of the ditch adja­ cent to the barrow was uncovered at the depth of 40 cm. It was from this ditch that the earth, used to form the mound was used in the final stage of the barrow's construction. No ring-ditch delimiting the mound, was discovered. The circu­ lar mound was 8 m in diameter. In the centre of the barrow a Corded Ware culture grave was found (feature 1) which con­ tained 7 clay vessels, 2 bone pendants, a hammerstone, a few flint flakes and numerous pieces of human bones (fragments of a mandible and scull with green traces: due to the influen­ ce o f copper ). On the edge of the mound there was another grave of the Corded Ware culture (feature 2), which conta­ ined a male skeleton laid on its right side, a flint arrow point, 2 vessels (in one of them there was a flint axe), a small blade, a flint perforator and a broken bone awl. In the shallow part

o f the ditch a third grave of the Corded Ware culture was found (feature 3). It was a burial o f a child, which also conta­ ined 2 small clay vessels and a flint flake. On the southern side o f the barrow's mound two bottoms of rectangular grave pits were uncovered (features 4 and 6), which bore numerous human bone remains (feature 4 also had a bone awl). Most probably these were burials o f the Mierzanowice culture. In the under-mound area, two settlement features were recorded in the form o f oval domestic pits containing no artefacts - these were most probably Neolithic.

The barrow can be dated to phase II of the 3rd central European settlement horizon o f the Corded Ware culture (aro­ und 2000 BC). The Corded Ware culture graves, features 2 and 3, probably belong to phase III and can be dated to the early Bronze Age (around 1900 BC) and associated with the influ­ ence of the Middle Dniepr culture. Features 5 and 7 should be connected witht the settlement of the Volhynian-Lublin Pain­ ted Pottery culture or the Funnel Beaker culture.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Z przeprowadzonej analizy działalności banków komercyjnych w latach 2002-2006 wyni­ ka, że mimo rosnacej konkurencji i wymagań klientów oraz rozszerzania przez banki aktywności

Zaprezentowany przez T. Kiziukiewicz zakres organizacji działów rachun­ kowości obejmuje jeszcze dwa elementy: wyposażenie techniczne oraz dobór i przygotowanie

Podstawowe właściwości praw a antytrustowego i analizy ekonomicznej według szkoły z Chicago sformułowane zostały przez A. Telsera.41 Istotny wkład do dorob­ ku szkoły

W arto zaznaczyć, iż na bardzo dobre wyniki w zakresie kształtowania się deficytu oraz długu publicznego w UE w roku 2000 miały wpływ jednorazow e, ale bardzo znaczne

Niezależnie od przyjętego modelu opodatkowania dochodów wypracowa­ nych przez osobę prawną, a podlegających podziałowi, zasadniczo efekt powi­ nien być ten sam -

Następnie są kalkulo­ wane nośniki kosztów działań, których używa się w celu przypisania kosztów dzia­ łań do poszczególnych produktów/usług czy też klientów za

Zawarto w nim również wyniki dotychczasowych badań prowadzonych głównie wśród przedsiębiorstw japońskich, dotyczących określenia czynników determinujących wdrożenie

W zrost w ym agań u ż ytkow ników usług płatniczych (zarówno konsumentów, jak i przed­ siębiorstw) oraz zm iana ich zwyczajów płatniczych, pojawienie się na