• Nie Znaleziono Wyników

Na marginesie polemiki powstałej w związku z artykułem K. Piekarskiego

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Na marginesie polemiki powstałej w związku z artykułem K. Piekarskiego"

Copied!
2
0
0

Pełen tekst

(1)

STANISŁA

'W

JASKOLSKI Akademia Gótnlczo-Hutnicza

NA MARGINESIE POLEMIKI

POWSTAŁEJ

W

ZWIĄZKU

Z

ARTYKUŁEM

K. PIEKARSKIEGO

OBECNY ARTYKUŁ K. Piekarskiego jest

odpo-wiedzią na krytykę jego pracy z 1961 r. ze strony

z.

Rułńll.owskiego (3), który ustosunkował się nega-tywnie do koncepcji K. Piekarskiego o możliwości osadowego pochodzenia złoża miedzi w Miedzianej Górze poci Kielcami.

Jak wiadomo, uważano dotychczas powszechnie, że

omawiane złoże 'jest pochodzenia ascenzyjno-hydro-termalnego i że jego lokalizacja stoi w ścisłym związ­ ku z dyslokacją tektoniczną. iK. Piekarsk4 po .raz pierwszy wysnuł przypuszczenie o osadowym pocho-dzeniu złoża, głóWnie na :podStawie wierceń geOlogów radzieckich, wykonanych w poszukiwaniu surowców innego rodzaju.

Według tegoż autora za syngenetycznym charakte-rem (osadowym) pierwOtnej mineralizacji kruszcowej, która daia w strefie utlenienia bogate ru'dy wtórnego pochodzenia w silnym skrócie przemawia:

a) pokładowy cliarakter złoża Miedzianej Góry; b) związek mineralizacji kruszcowej z pew!Ilym okreśionym poziomem stratygraficznym, tj. z ilastymi utworami dewonu dolnego (kuwinu);

c) zaieżność zachodzącego między petrograficznym charakterem poszczególnych warstw. a ich okrus'zco-waniem;

d) re~ularna zawartość miedzi w łupkach ilastych w profiiu pionowym i typowy dla złoża osadowego zespół minerałów kruszcowych;

e) występowanie rud żelaza w północno-zachodnieJ części Gór Swiętokreyskich wzdłuż wychodni ilastych utworów dewonu dolnego itd.

Z. Rubinowski (3) mocno przekonany o endogenicz-no-hydrotermalnym pochodzeniu złoża podważa

wszystkie argumenty K. Piekarskiego, uzasadniające

jego_ od.rębną koncepcję, wysuwając następujące

kontrargumenty (str. 462):

·a) wnioski K. Piekarskiego nie są opa'rte na pelno-wartościowych i wiarygodnych materiałach

wiertni-czych; ·

b) nie udowodniono stratygraficznej przynaleiności iłów miedzionośnych do dewonu dolnego i nie wyJaś­ nion~ te~oniczne] budowy złoża w nowym ujęciu, ' wykluczającym nasunięcie; · .. ·

c) nie 12i:lowodniono syngenetycznego charakteru

mi-neralizacji.

Nal~aioąy istotnie żgodzić się z tym, że .• wnioski K. Piekarskie~«> nie są oparte na pełnowartościowych i wiaryg_()dnych materiałach wiertniczych" i że ,.tak rewelacyjne tezy obalają cały dotychczasowy dorobek geolojlów. dotyczący koncepcji budow:v ~teologiczneJ

zachcXIniej cześci nasunięcia łysogórskiego i genezy

złoża Miedzianej Góry". · ·

W związku z ostatnią uwa~ił POZW·almny s9hie

za-uważvć, że ~~totnie pewne teorie dotyczące genezy niektórych zlóż kruszcowych sa przvjmowanę ~ nas bez zmian siłą trlldycH od kilkud2liesięcią lat. Nie-stet.v. 'DOwstalv spór pole~t.a w dużeJ cześci na. riieQO-rozumienin. Celem artykułu K. Piekar8kiego jest t:vl-ko U7.:>sadnienie przypuszczenia na t~at ~ożliWości poch<><izE>n.ia zima na drod?.:e O$adowej .rilałąc do dys-poz:vc:R fra~menta.ryczne d1ane. a nie ~tateczne . wv-j.aśnienie je~o !!'enezy. ·Tr?!v 'J)T<'blemowe \Vłei'cer;li.a. za.proponowllne prze,.; K. Pteka·rsldego;. mają domero rozstrzve:.nąć. czv ,,.niekt6tP. astatniio m~e osadowi'!

ltoncepcie złożowe (Z. :RubinOwski. loc. cit. str. · 462)

sa n~nbvt PrzekonYWające". ·Wiercenia 'Z 19545 T.

~v~nalizu]ą łnteresuia~e _a nawet . Wrf:cz 'zaskakujące okruszC('Iwanie

w

iłach na Odciilk1i wY'I'!Oszac:nn ·ok.

'o

m. Nowe wierceni·& Odwińn:v zwerYfikOwać

c:.we

da.ne. s~óto stan próbek okazał sie niedOstateczny "wskutek-wadliwego magaeynowania" i 'Wskutek cze•

go "nie udowodniono stratyg.rafdcznej przynależnoścl iłów miedzionoś-nych w złożu i nie udowodniono syn-genetycznego stosunku mineralizacji" (Z. IRubinowski, loc. cit. str. 462).

Nie :wchodząc w bliższe szczegóły kontrowersji Wy-nikłych między obu autorami, których wyja&men.ie im

obu zostawiamy, pozwolimy sobie zauważyć, że nie-stety teorie o ascenzyjno-hydrotermalnym

pochodze-ni~ niektórych typów złóż kruszcowych ogólnie

przy-jęte w pierwszej połowie XX rw. są obecnie mocno kwestionowane. Rozwój nowoczesnej geochemii, no-wego zrozumienia procesów diagenezy i metamorfozy reponalnej i w związku z tymi procesami wędrówek

wtórnie zmobilizowanych roztworów kruszcowych,

pozwalają nam doszukirwać się dzisiaj tródeł okrusz-cowanta nie zawsze w magmach ukrytych w głębi.

Dawniej nlezrozumiałe, ogromne .nag·romadzenia me-tali w skałach pierwotnych, czy zmetamorfizowanych, zagadkowe z punktu widzenia współczesnego składu chemicznego w6d morskich {np. złoża miedzi w

Ro-dez)i i Katandze, złoża żelaza w Krzywym Rogu czy nad Jeziorem Górnym w USA i inne), zaczynają być dziś bardziej wytłumacza1ne, na tle powiązania ich z wylewami magmowymi w środow3sku wodnym na dnie geosynklin. Góry Swiętokrzyskie są klasycznym terenem geosy.nkiinalnym z jego charakterystycznym typem osadów i przej-awami magmatyzmu, niestety jeszcze do dziś dnia pod kątem widzenia metalage-nezy nie opracowanym. W. polskiej literaturze· zwró-cono . niedawno uwagę na te zagadnienia (1), wanec czego dalej tego tematu nie omawiamy.

Za osadowym pOchodzeniem. złoia w Miedzianej Górze przemawia jeszcze eały szereg innych danych, słu~z'nie wyszczególnionych przez K. Piekarskiego. Nie

każda szczenna "epigenetycznie" okruszcowana

po-chodzi oa głębinowej intruzji ma~owej, zwłaszcza gdy takiej_magmoW'ej intruz.U w bliższym, czy dal-szym sąsiedztwie nie widać. Okruszcowanie może bvć

wmikiem rekoncentracjl związków metali,

pletwot-nie rozproszonych lub rozwleczonych w pewnym

okreś'lonym poziomie stratygraficznym w -formie wtórnego zapełnienia szczelin.

Regionalne okruszcowanie przez związki żelaza i miedzi marglistych łupków bitumicznych jest

zja-wiskiem pospolitym w geolo!!'ii, czego przvkładem są

nasze · łupki miedzionośne formacji cechsztyńskie}. Z poziomami środkowego dewonu jest zw!iązanv sze-reg zł6ż kruszcowych europejskich. co dowodzi, że

jest to fonnacja geologiczna obfituiąca w złoża

me-tali. co jest widoczne także ~ w Górach Sw.iętokrzy­

skich.

Za osadowym pochodzeniem złoża w Miedzia'neJ Górze przemawia jeszcze szereg argumentów z za-kresu litologii. mi·neralodi kruszcowej. tektoniki, a zwłaszcza okruszcowanie iłów pierwOtnych bitu-micznych siarczkami miedzi. Naszym zdaniem powsta-ją kontrowersje oomiedzy dvskutantami jeszcz~ l z te. f!O powodu. że

z.

Rubinowski i inni dawniejsi. geolo-f!owie d:vskutują o genezie złoża wadliwie, bo ·nie ma POdstawie obserwacji :pierwot·ne~o zroża, występuja­ cego w formie skupleń 9isrczkowvch w ciemnvcii iłach. l~>ez na oodsta'IV'ie strefy utlenienia (czapv żela?!­ neJ\. która nie wie1e może dać danych o budowie złoża pier:wotnego.

Poruszone zagadnienie ma duże znaczenie dla .

dal-uych ooszukiwań złOżowych

w

1)aleozóiku Awięto­ krzysłdm. ChQdziłobv o ustalenie. czy złoża są zwią­ zane z dyslokacJami tekionicznvmi i wgłębnym i·n-·

truzvJnvm ma(!matyzmem. C'7.V też z pewnymi. ustalo-nvmi poziomami stratygraficznymi. jako pierwotne złoża os::ii:lowP.. Nasuwa się nrZYPuszczenie. że for..: macJ& . deWońska kuwinu Je~t · takim pierwotnie okruszeoW'anym' l)óZiomem. Dyskusja jP.St wielce in-teresująca ·i wobec braku bardżlej udokumentowa-·

(2)

ny.ch materiałów, którymi nie dysponuje ol;l~_<mie' :~\ jedna, ·ani druga strona, trudno coś orzec. ~loże.,,,je.st

tam gdzie jest", lub inaczej "jest na końcu świdra",

jak mówią amerykańscy geologowie naftowi. Spór

mogą rOzstrzygnąć jedynie kontrolne wiercenia; pro-; ponowane przez autora nowej myśli geologicznej, tj,

K. Piekarskdego, ustawione w pobliżu· wierceń ra-dzieck.Lch, ale w strefie już pozaus-kokowej i po za

zasięgiem starych robót górniczych. Artykuł K. Pie-karsk_iego przedstawia waż.ne zagadnienie problemo.,

we, które rzutuje w razie .potwierdzenia. jego

rozu-mowań przez wiercenia: na dalszy tok poszukiwań: w Górach Swiętokrzyskich.

LITERATURA

l. J a s k ó l s k i S. - Erwiigungen uber die Genese zinnftihrender Schiefer im Isergebirge (Nieder-schlesien)i iPAN; Odd:zll.ał

w

Krakowie, Prace Geol.

,nr 12, Wyd. Geol. 1963.

2. Pi e k .ar ski K. - W sprawie genezy złoża rud miedzi w Miedzianej Górze koło Kielc. PAN,

Od--clzial.

w.

K1;akowie; Prace Gęol. nr 3 Wyd. Geol.

196.1.

3 .. R u 1;> i n .o w s k i Z. - W sprawie koncepcjti

osa-. dowej :genezy. złoża . mieq<:i w Miedzianej Górze

~oło Kielc. "Przeg~. geol." 1962 nr 9.

HUBERT GRUSZCZYK.

Akademia Górniczo~:Hutnicza

UWAGI W SPRAWIE DYSKUSn NAD

GENEZĄ ZŁOZA

RUD MIEDZI

W MIEDZIANEJ GORZE

. DYSKUSJA NAD GENEZĄ złoża rud miedzi w Mie ...

dzianej Górze jest fragmentem szerszego ·zagadnienia,

dotyczącego warunków i sposobu .powstania przeja-.

wów okruszcowania ·regionu świętokrzyskiego.

Po-glądy · genetyczne dotyczące tego regionu, ·sformuło­

wane przeważnie jeszcze . w ubiegłym .stuleciu; bez

większych zmian ·przetrwały do naszych czasów.

Sta-nowią one podsumowanie szeregu faktów

goologiczno-złoiowych, których interpretacja genetyczna opiera

się niejednokrotnie na przestarzałych schematach oraż w znacz.nej mierze na . poszanowaniu tradycyjnych · ujęć. Silne zakorzenienie dawniejszych poglądów .

po-woduje, że wprowadzenie nowych i bardziej uzasad-nionych sformułowań genetycznych napotyka na znaczne opory. DLatego też z pełnym uznaniem :naieży przyjąć każdą inic]atywę, · z~ierzającą do wprowa-dzenia właściwszych . i bardziej nowoczesnych inter-.

pretacji genetycznych przejawów · okruszoowania .

dh-szaru świętokrzyskiego. W takim. zrozumieniu wydaje· się . być słuszna i prawidłowa polemika K. Piekar-skiego i

Z

.

Rubi:nowskiego, dotycząca złoża ruci mie-dzi :w Miedzianej Górze, którą·. ·nJileży uważać za po.;.

czątek szerszej dyskusji na.d zagadnieniem genezy okruszcowaJnia tego regionu. Dyskusja taka niew'ątpli.,

wie rozwinie się w najbliższym czasie. W tym kie;;

r~nku prowadzone są od kilku . lat· prace Katedry

Złóż :Rud AGH w Kralrow.ie, a ich sygnałem jest

arty-kuł .H. ·Gruszczyka pt.: "Jeszcze· rW sprawiie

poszuki-wań rud metali", ogłoszOny w "Przeglądzie

Geologicz-. nym" 1961, . nr l. Podane tam uwagi dotyczące m.iri·. tak zdaw.ał<Jiby się sprecyrow.aatego w sensie ·

genetycz-nym :zło~a pirytu ko_palni "Staszic" w· Rudkac-h !kOło

Nowej Słupi, które powszechnie jest. uznawane . za

złoże hydrotermalne. N.atura epigenetyczna tego złoża

'Wydaje się być jeariak .pozorna. Istnieje bowiem wiele faktów, które mogą spowodować główną zmianę po-'

glądów na jego genezę.

Wieie zagadnień, dotyczących przejawów okiuszco-wania. regionu . świętpkrzyskiego, . a m. in. złoża rud miedzi w Miedzi.anęoj. Górze, jest niedostatecznie udO:: kumentowanych i dyskusyjnych. matego też .słuszne

jest stanow4sko K. Piekarskiego, domagające.· się po.. wtórnego przebadania niektórych fakiów. W poszuKi-waniu i rozpoznaniu złóż rud ·metali· w obszarze

świętokrzyskim cio tel pory U2llla:wime · były . tylKo kryteria strukturalne i magmowe; .

z

punktu. widzenia naukowych za:sad met.odykd poszukiwań .. nieŻibędne . jest' róWnież analizowanie roli dnriych czyriń:ikóW, np. stratygraficznego i ·uto-logicznego.

w

J~ też kięruńku

skierowane są. z!iipierżenia :K, ;r?iek'atskię:go

r

.

dlatego

postęp<>wanie jego jest słusżii:e i i>r:awidławe: . , Na ~~rze

:

cór

.

Swięt9kxży~ki~h .Z9Stało. zarej.e;..

. ~tro:wariych. Około stil puńktów .inin,eralfzacji ,kruS:żćl?':.

wej_i barytowej, Niektóre z ntch·iwiązao,ę są z, uąo.,;. gimi. pi'zejaw~iril. magmowynti;. :~ostałe .. żaś.· ,pód ..

pór~<lkowane. są· ·oiy~tJ.J~ą(.~tr.u~u~a,l(i.~H 'bądź(.~:

446

przywiązane są . do określonych :eo'ziomóW: stratygra-ficznych i zespołów ·litologicznych.

. Niewątpliwie;. znane s.ą w regionie świętokrzyskim

drobne ·prżejawy ok:ruszeowania, związane z utwora-mi diabazoWymi i. lamprofirowymi,. jednak ich ilość

oraz nasi'lenie nie odbiegają od. normalnłe spotyka-nych form . okrusżcowania w tym .typie utworów. TeoretycZnie ·nie można wykluczyć roli czynnika mag-mowego w rozwoju przejawów okruszoowania

w

Górach· SWiętokrzyskich, jednak nie należy go

prze-ceniać, , u~ając go · j•ako główną i jedyną możliwość

powstania koncentracji ·kruszcowych.

. Przeważająca ilość . punktów mineralizacji kruszco-wej p.a obszarze . Gó~ . Świętokrzyskich wiąże się Że

strefami tektoniemymi d ·spękaniami. Wiek tych spę­

ka4 -i stref rozłamu jest zanzem podstawą określenia wie~u ··procesów · mineralizacyjnych oraz wiązania dch

ż ok1'eś~onymi ·fazami tektonicznego rozwoju regionu.

Pos~ępowanie talrie ]e8t niewątpliwię słuszne, jednak interpretacja ·stwierdzonych faktów ruiestety może być wieloraka. Nie ulega wątpliWości, że okruszco-wanle: szczelinowe· jest epigenetyczne w stosunku do skal otaczających. Nie przesądza ·to jednak spcsdbu jego powstania, które - teoretycznie biorąc - może być hydrotermalno-pomagmowe, jednak nie wyklu-czona . jest również .możliwość jego powstanda w wy-niku •sekrecyjnych przemieszczeń substancji mineral-neJ',· zawartej w składach do przecinających je szczelin.

.Pl'Qbl~. genezy I>PJ?Wa~za się zatem do wyjaśnie­

nia Źlródła 'subStancji mineralnej, którym według daw-.

l)iejs.zych ~lądów mi,ały być bliżel ndęzna·ne, głębiej występuią<!e rit~y magmowe, według ip.nych po-gJą~ów. kór~entr~cje k·r~zeów', Oibecne ·

w

skałach otaezających. Ostatni pogląd zasadn,kzo zmienia ocenę

qotychcz.aS zmtriych_:przęjawów 9kruszcowania szczeli-nowego W utW'Ors;ch paleózoicznych Gór Swiętokrzy­

sltichi ·a · jednocześnie stwarza kGP.ieczność bacznlej..; szego zwrócenda _uwagi na utWory otaczające, które

mogą :zawierać konce:ntracje przemysłowe k·ruszców. Przykładem takim fest ·pr.awdópodobnie również złoże

rud miedzi :w Mied.żianej Górze.

Poglądy. tego l'Ódżah1 znajdują . opar!;ie w' analizie

roU

·

czynnika·, iitoio~icżnego i stratygrarucznego w

for-mOw-aniu się:

>

:Pfiefawów

okruSzcowania w Górach

śWię:tokrzv.skicb .. Analiza .. ta wY-kazuje, 'Że. około poło­

wa P1,m'ldów minera'liza.cji. wiąże ,się. z utworami wa-piemwmi i , dplomitami.., Większość .. z .. nich .przypada

na:. utwory wegłaonowe de:Wonu środkowego i gór.ne11;o,

m.nie}s:ia f11:>ŚĆ n:a ..

utw

<.i-

r.v.

.:wapieni~·· muszlowego oraz

pei.ąlu: ..

:v..r.

:rejponie -kit~leckhn. mineralizada .ma cha-rakter ~tłówriie · ge.leno:W<i ... biu:rt:Om. rzadżiei .

spotyka-ne

'pr:T.e;iawy .okri.Isreowariia miedzią :i .cynkiem. . . ..

, ·-Re~O.n· iysÓiórS'kf .cechuje lll'~waia

...

iwiazków . *e ..

i~ia" ririY,"'P.cxJrz~nY.ni · u!iziale dnnyd}. metali .. ZbliżQ..: n~ . .ch!!i1ikt!'r. minerali.zaeii ... maja . utworv. ilaste, . wv-ś+P-P."T~&.

w

,

~dóln~] .ri7.P.ści deWilni.t Środkoweio. Ni~­

Cytaty

Powiązane dokumenty

Analiza funkcjonowania transportu morskiego w skali globalnej, oparta na charak- terystyce podstawowych tendencji, jakie występują w obszarze funkcjonowania rynków frachtowych

esta es la manera q(ue) tenian los yndios en la cuenta de los dias q(ue) començava el pri- mero dia de la semana çe cipac[tli] que quiere dezir una sierpe tenia cada semana treze

A Direct Matrix method is used to predIct the flutter characteristics of a uniform cantilever wing with concentrated inertias.. This method makes use of the inertial, structural

Niedostateczny poziom wiedzy osób po 50 roku życia na temat profilaktyki raka jelita grubego może być spowodowany także nieuczestniczeniem badanych w programie badań

[r]

Poświęcona ona jest dwóm podstawowym kwestiom: po pierwsze — w jakim trybie osoba trzecia może bronić swych praw przed niekorzystnymi skutkami przepadku

Marne miał o morzu pojęcie współczesny, przeciętny szlachcic polski, co z kontynentem był zda się nierozdzielnie złą­ czony, a gdy mu już jak Zbylitowskiemu

Warto też zapoznać się z artykułami będącymi wynikiem analiz podmiotów zajmujących się weryfikacją fałszywych informacji?. Jednym z projektów międzynarodowych,