Metodologiczne aspekty badań nad rozwojem społeczeństwa informacyjnego

(1)

ISSN: 1896-382X | www.wnus.edu.pl/pl/epu/ DOI: 10.18276/epu.2016.123-29 | strony: 311-319

PIOTR SIENKIEWICZ

Akademia Obrony Narodowej1

METODOLOGI&=1($63(.7<%$'$Ĕ1AD ROZWOJEM 632á(&=(Ĕ67:$,1)250ACYJNEGO :LĊNV]RĞüWHFKQRORJLLPDĞZLHWOLVW\DZHUVDOHĪ\FLHGDáR im rewers – F]DUQąU]HF]\ZLVWRĞü. 6WDQLVáDZ/HP Streszczenie :DUW\NXOHSU]HGVWDZLRQRSRGVWDZRZHPHWRGRORJLF]QHSUREOHP\EDGDĔUR]ZRMX VSRáHF]HĔVWZDLQIRUPDF\MQHJRRUD]XMĊFLDZVSyáF]HVQHJRVSRáHF]HĔVWZDMDNRsystem of systems ]áRĪRQD VWUXNWXUD VSRáHF]QD SURFHV R RJUDQLF]RQHM VWHURZDOQRĞFL RUD] VLHü wielorakich relacji VSU]ĊĪHĔ ]ZURWQ\FK 6IRUPXáRZDQR EDULHU\ PHWRGRORJLF]QH RUD] RJyOQ\PRGHOEDGDĔUR]ZRMXVSRáHF]HĔVWZDLQIRUPDF\MQHJR

6áRZDNOXF]RZH VSRáHF]HĔVWZRLQIRUPDF\MQHV\VWHP]áRĪRQ\VWUXNWXUDVLHüEDULHU\

metodologiczne, model rozwoju.

Wprowadzenie

6SRáHF]HĔVWZRLQIRUPDF\MQHMHVWMHGQ\P]IHQRPHQyZZVSyáF]HVQRĞFLNWyU\ QDGDOVWDQRZLIUDSXMąF\RELHNWSR]QDQLDZ\PDJDMąF\LQWHUG\VF\SOLQDUQHMSRVWDZ\ ZREHF ]PLHQLDMąFHM VLĊ Z V]F]HJyOQ\P VWRSQLX SRG ZSá\ZHP UR]ZRMX WHFKQROo-JLF]QHJRU]HF]\ZLVWRĞFLVSRáHF]QHM=DZLHUDERZLHPZVRELHQLHMHGQR]QDF]QRĞü GZRLVWRĞüFHFK\SR]\W\ZQHLQHJDW\ZQH MHGQRF]HĞQLH2JyOQDUHIOHNVMDSURVSHk-W\ZQDPRĪHSURZDG]LüGRWDNLFKDQW\F\SDFMLMDNVSRáHF]HĔVWZRZLHG]\LPRELOQH

(2)

VSRáHF]HĔVWZRVLHFL– postrzeganych jako pozyt\ZQLHRFHQLDQHPRĪOLZHLSUDZGo-SRGREQHVWDQ\UR]ZRMXDOERVSRáHF]HĔVWZRQDG]RUXÄRUZHOOL]P´LLQQHPRĪOLZH IRUP\ SRGSRU]ąGNRZDQLD ]MDZLVN VSRáHF]Q\FK DXWRU\WDUQHM ZáDG]\ ]PLHU]DMąFHM do pozyskania „wszelkiej informacji o wszystkim (wszystkich)”. Nie brDN XMĊü EĊGąF\FK Z LVWRFLH ZDULDQWDPL WHFKQRORJLF]QHJR GHWHUPLQL]PX 1DOHĪ\ SRQDGWR ]DXZDĪ\ü ĪH SDĔVWZD QDZHW WH NWyUH WUXGQR RFHQLDü Z NDWHJRULDFK ÄVSRáHF]HĔ stwa informacyjnego”, UR]ZLMDMąF technologie informacyjne (teleinformatyczne), ]GROQH Vą GR SRGHMPRZDQLD GHVWUXNF\MQ\FK G]LDáDĔ SROLW\F]QR-militarnych QS F\EHUZDU QHW ZDU VWZDU]DMąF ]DJURĪHQLD GOD EH]SLHF]HĔVWZD JOREDOQHJR 6]F]HJyOQ\P Z\]ZDQLHP GOD EH]SLHF]HĔVWZD, UR]SDWU\ZDQHJR Z NDĪGHM VNDOL, VWDáRVLĊ]MDZLVNRQLHPDOSowszechnej cyberprzesWĊSF]RĞFLDWDNĪHJOREDOQHMLQZi-gilacji i dotkliwej dezinformacji.

2EHFQDHSRNDMDNNDĪGDSRSU]HGQLDPDZáDVQ\QLHSRZWDU]DOQ\QDND]FKZi-OL ]DĞ pierwszym wymogiem chwili obecnej jest budowa skutecznych systemów EH]SLHF]HĔVWZD Z Z\PLDU]H JOREDOQ\P UHJLRQDOQ\P L ORNDOQ\P ]DSHZQLDMąF\FK EH]SLHF]Q\ L WUZDá\ UR]ZyM VSRáHF]QR-gospodarczy. Kumulacja i koincydencja ÄPHJDWUHQGyZ´F]\OLZ\]ZDĔ– tendencji o cechach uniwersalnych i globalnych, SU]\QLRVáD Z]URVW ]DLQWHUHVRZDQLD VWXGLDPL QDG SU]\V]áRĞFLą RUD] SDradygmatami ZVSyáF]HVQRĞFL ZĞUyG NWyU\FK QDOHĪ\ Z\UyĪQLü SDUDG\JPDW VSRáHF]HĔVWZD LQIRr-macyjnego (SU]\NáDGVSRáHF]HĔVWZDVLHFLZXMĊFLX0. &DVWHOOVD3RSRQDGüZLHUü ZLHNX WUZDMąF\FK UyĪQ\FK IRUPDFK ]DLQWHUHVRZDQLD IHQRPHQHP VSRáHF]HĔVWZD informacyjnego PRĪQD ]DXZDĪ\ü ĪH QDMF]ĊĞFLHM SRVWU]HJDP\ MH MDNR RNUHĞORQą IRUPDFMĊVSRáHF]QR-JRVSRGDUF]ąOXEF\ZLOL]DF\MQąEąGĨV]F]HJyOQ\W\S]áRĪRQHJR V\VWHPX VSRáHF]QHJR ]GHWHUPLQRZDQHJR SU]H] UR]ZyM ]DDZDQVRZDQ\FK WHFKQROo-gii informacyjnych JOREDOQD VLHü NRPXQLNDcyjna, system of systems). Nie brak MHGQDNĪH JRGQ\FK XZDJL ZąWSOLZRĞFL QS F]\ DE\ WR W\ONR ÄSXVWH VWZLHUG]HQLH NWyUHZZDUVWZLHLGHRORJLF]QHMVLĊZ\F]HUSDáRDMHJRZDUWRĞüRSLVRZDMHVWUyZQLH PDáD´ (Bendyk 1999).

1. Paradygmaty i megatrendy

-HĪHOL SU]\MPLHP\ ĪH VSRáHF]HĔVWZR LQIRUPDF\MQH WR V\VWHP ]áRĪRQ\ (system of systems) JOREDOQD VWUXNWXUD VSRáHF]QD ZLHORSR]LRPRZD VLHü VRFMRWHFKQLF]QD WHOHLQIRUPDW\F]QD ZDUWRĞü HJ]\VWHQFMDOQD ZLąĪąFD VLĊ ] So-F]XFLHP VWDELOQRĞFL WUZDáRĞFL NRU]\VWQHJR VWDQX U]HF]\ ZUDĪHQLHP SHZQRĞFL i odczuciem braku ]DJURĪHQLD uzyskana G]LĊNL UR]ZLQLĊW\P VLHFLRP NRPXQLNDFML VSRáHF]QHM Z GRZROQHM VNDOL SU]HVWU]HQQHM L F]DVRZHM WR Z\áDQLD VLĊ VWąG EDUG]R UR]OHJá\ REV]DU LQWHUG\VF\SOLQDUQ\ch EDGDĔ QDXNRZ\FK. 6NáDQLD GR IRUPXáRZDQLD S\WDĔRFKDUDNWHU]HRQWRORJLF]Q\PHSLVWHPRORJLF]Q\PLPHWRGRORJLF]Q\P6]F]e-JyOQą ZDJĊ PDMą S\WDQLD R SDUDG\JPDW RUD] G\OHPDW\ PHWRGRORJLF]QH ERZLHP

(3)

wybór modeli i metod SU]HVąG]DZ]QDF]Q\PVWRSQLXR UH]XOWDWDFKEDGDĔRFHQLa-nych zarówno z poznawczego, jak i pragmatycznego punktu widzenia. Paradygmat MHVWSU]HGHZV]\VWNLPÄSURWRW\SRZ\P´UR]ZLą]DQLHPSHZQHMNODV\SUREOHPyZWDN SáRGQ\m i nowatorskimĪHSU]H]SHZLHQF]DVIXQNFMRQXMHMDNRPRGHOGODGDOV]\FK EDGDĔ : SU]\SDGNX EDGDĔ QDG UR]ZRMHP VSRáHF]HĔVWZD informacyjnego trudno GRVWU]HFMDNąĞMHGQROLWąSU]HVWU]HĔEDGDZF]ąZLĊFHMWX PHWDIRUQLĪ PRdeli i kon-ceptualizacji (tabela 1).

3RZ\ĪV]H FHFK\ Z SHáQL RGSRZLDGDMą ZVSyáF]HVQHPX SDUDG\JPDWRZL V\VWe-mowemu. Zmiany paradygmatu w isWRFLH R]QDF]DMą stan swoistej koegzystencji postaw: redukcjonizmu i holizmu, systemizmu i procesualizmu (ewentyzmu) oraz netyzmu, czyli pewnego eklektyzmu metodologicznego.

Tabela 1 &HFK\NRQVW\WXW\ZQHVSRáHF]HĔVWZDLQIRUPDF\MQHJR

6IHU\Ī\FLD VSRáHF]QHJR

:áDĞFLZRĞFL]ZLą]DQH]XVLHFLRZLHQLHP

Ekonomia Oparta na transferze informacji i wiedzy.

Globalna gospodarka zorganizowana wg modelu sieci.

&]DVLSU]HVWU]HĔ 3RQDGF]DVRZRĞü Ä.XUF]HQLH F]DVX L SU]HVWU]HQL´ 3U]HVWU]HĔ SU]HSá\ZyZ

Kultura .XOWXUD U]HF]\ZLVWRĞFL ZLUWXDOQHM 0XOWLPHGLDOQRĞü ZROQRĞü Z\ERUXIRUPLJDWXQNyZZLHORNXOWXURZRĞü :áDG]D .RQWURODGRVWĊSXGR]QDF]ąF\FKVLHFL5R]ZyMV\VWHPyZLQZLJLOa-FML %H]SLHF]HĔVWZR F\EHUSU]HVWU]HQL 0HGLD XSU]\ZLOHMRZDQą VIHUąSROLW\NL&\EHUSU]HVWU]HĔG]LHG]LQą ZáDG]\SROLW\F]QHM 3RG]LDá\VSRáHF]QH Ä:áąF]HQLH´GRVWĊSGR]QDF]ąF\FKVLHFL ZDUXQNLHPVSRáHF]QHJR SROLW\F]QHJR L HNRQRPLF]QHJR XF]HVWQLFWZD Z VSRáHF]HĔVWZLH informacyjnym. „Wykluczenie”: EUDN GRVWĊSX GR ZDĪQ\FK VLHFL Asymetria w spoáHF]Q\PGRVWĊSLHGR]DVREyZF\EHUSU]HVWU]HQL

.RQIOLNWVSRáHF]Q\

1DSLĊFLD VSRáHF]QH ] SRZRGX lokalizacji w cyberprzestrzeni SURFHVyZ ]ZLą]DQ\FK ] ZáDG]ą ]DVREDPL PDWHULDOQ\PL L LQIRr-PDFMDPLDSU]\ZLą]DQLHPGR tradycyjnej organizacji tych proce-sów. &\EHUSU]HVWU]HĔMDNRREV]DUNRQIOLNWyZLU\ZDOL]DFMLU\]y-ko cyberwar, net war.

(4)

0RĪQD ]H ]QDF]Qą SHZQRĞFLą VWZLHUG]Lü ĪH ] RJyOQHM UHIOHNVML QDG QDWXUą JOREDOQ\FK]MDZLVNVSRáHF]Q\FKRSLV\ZDQ\FK]DSRPRFąNDWHJRULLSRWU]HEMDNRĞFL Ī\FLDZSá\ZyZZLHG]\LWHFKQRORJLL]DJURĪHĔEH]SLHF]HĔVWZDRUD]U\]\NDNU\]y-VyZLNRQIOLNWyZPRĪH Z\áRQLüVLĊSDUDG\JPDWEDGDĔQDXNRZ\FKQDGJOREDOQ\P VSRáHF]HĔVWZHP LQIRUPDF\MQ\P RGSRZLDGDMąF\ Z\]ZDQLRP cywilizacyjnym po-áRZ\;;,ZLHNX 1DSU]HáRPLHODW. i 80. ;;ZLHNX-1DLVELWWRNUHĞOLáG]LHVLĊü ÄQLHXFKURQQ\FK´ PHJDWUHQGyZ UR]ZRMX VSRáHF]nego, globalnych tendencji: od ORNDOQRĞFL UHJLRQDOQRĞFL GR JOREDOQRĞFL RG VSRáHF]HĔVWZD SU]HP\VáRZHJR GR informDF\MQHJRRGWHFKQRORJLLÄWZDUGHM´GRWHFKQRORJLLÄPLĊNNLHM´+L-Tech), od hierarchii do sieci itp. =HZ]JOĊGXQD]DNUHVLVLáĊRGG]LDá\ZDQLDPRĪQDZ\UyĪQLü (1) gigatrendy – trendy cywilizacyjne, o charakterze ponadnarodowym, globalne; (2) megatrendy – trHQG\RVLOQ\PRGG]LDá\ZDQLXZXNáDG]LHVSRáHF]QRĞFLQDURGo-wych SDĔVWZ WUHQG\ F]\OL SURFHV\ R VáDE\P OXE ĞUHGQLP ZąVNR SUREOHPo-Z\P RGG]LDá\ZDQLX 'R PHJDWUHQGyZ ]DOLF]\ü PRĪQD ZLHG]Ċ MDNR F]\QQLN URz-ZRMX VSRáHF]QR-JRVSRGDUF]HJR RFKURQĊ ELRVIHU\ JOREDOL]DFMĊ LQIRUPDW\]DFMĊ ZLUWXDOL]DFMĊ LWS NWyUH Z ZLĊNV]RĞFL DQDOL] WUDNWRZDQH Vą QLHPDO MDNR DWU\EXW\ VSRáHF]HĔVWZDLQIRUPDF\MQHJR

2. Bariery metodologiczne

.DĪG\ SURFHV EDGDZF]\ Z GRZROQ\P REV]DU]H ZLąĪH VLĊ ] RNUHĞORQą V\WXDFMą SUREOHPRZą ]DĞ MHJR FHOHP MHVW SR SURVWX UR]ZLą]DQLH SUREOHPX czyli sytuacji nowej, niepewnej, trudnej itp., co SRZLQQRVNXWNRZDüSU]\URVWHP ZLHG]\ Z]ERJDFDMąFHM ]DVRE\ RNUHĞORQHM QDXNL (dyscypliny). .DĪGD UHDOL]DFMD SURFHVyZ ZLąĪH VLĊ ] NRQLHF]QRĞFLą pokonywania niekiedy wielu przeszkód, SRZRGRZDQ\FK ]DUyZQR SU]H] F]\QQLNL ZHZQĊWU]QH (luki, niedobory), jak L]HZQĊWU]QH ]DNáyFHQLD3RQDGWRPRĪQDZ\UyĪQLüSHZQHV]F]HJyOQHV\WXDFMH EĊGąFH RGELFLHP VWDQX ĞZLDGRPRĞFL NRPSHWHQFML RJyOQHJR SU]\JRWRZDQLD PHWRGRORJLF]QHJRXF]HVWQLNyZEDGDĔ LWS3URSRQXMHVLĊWDNLHV\WXDFMHRNUHĞODü PLDQHPEDULHU\ZV]F]HJyOQRĞFLEDULHU\ PHWRGRORJLF]QHMNWyUDEDUG]RF]ĊVWR VWDQRZLRGELFLHLVWQLHMąF\FK DQLHNLHG\XFLąĪOLZ\FKGRJPDWyZ3RNRQDQLHWDN UR]XPLDQ\FK EDULHU PRĪH R]QDF]Dü QDZHW NRQLHF]QRĞü ]PLDQ\ SHUVSHNW\Z\ EDGDZF]HMWM]PLDQĊSDUDG\JPDWX

Bariera komunikacyjna. 3RPLPR Z\VLáNyZ SRGMĊW\FK Z ODWDFK . i 50.

XELHJáHJR VWXOHFLD SU]H] F\EHUQHW\NĊ 1 :LHQHUD L RJyOQą WHRULĊ V\VWHPyZ L. von Bertalanffy’ego nie stwoU]RQRZVSyOQHMSODWIRUP\NRPXQLNDFMLPLĊG]y- G\VF\SOLQDUQHM2]QDF]DWRĪHQSZUDPDFKRNUHĞORQHMSUREOHPDW\NLVSHFMDOi-ĞFL]UyĪQ\FKPRQRG\VF\SOLQSRVáXJXMąVLĊW\PLVDP\PLWHUPLQDPL, SU]\SLVXMąF LPMHGQDNUyĪQH]QDF]HQLD3U]\NáDGHPPRĪHE\üSU]HJOąGÄPHWafor i modeli”

(5)

Z\NRU]\VW\ZDQ\FKZRSLVLHVSRáHF]HĔVWZDLQIRUPDF\MQHJR6LHQNLHZLF] i No-wak 2009).

Bariera systemowa. 1DOHĪ\ UR]UyĪQLü P\ĞOHQLH V\VWHPRZH L P\ĞOHQLH

RV\VWHPDFK3LHUZV]HRNUHĞODSHZLHQV]F]HJyOQ\VW\OP\ĞOHQLDRU]HF]\ZLVWo-ĞFL MHVW Z\UD]em holistycznego paradygmatu, identyfikowanego przez zestaw VSHF\ILF]Q\FK FHFK NRQVW\WXW\ZQ\FK 1DWRPLDVW GUXJL Z\UDĪD UDF]HM SRWRF]Q\ element narracji (np. polityczny ruch systemowy lub antysystemowy itp.). 7UXGQR E\áRE\ REHFQLH RNUHĞOLü UDFMRQDOQą DOWHUQDW\ZĊ Z REV]DU]H EDGDĔ QDG UR]ZRMHP VSRáHF]HĔVWZD LQIRUPDF\MQHJR dla paradygmatu holistyczno--systemowego.

%DULHUD LQWHUG\VF\SOLQDUQRĞFL %H] ZLĊNV]HJR WUXGX PRĪQD GRVWU]HF ĪH

QSV\VWHPVSRáHF]Q\LQIRUPDFMDVLHüLWSZ\VWĊSXMąMDNRNDWHJRULHRSLVXU]e-F]\ZLVWRĞFL Z ZLHOX UyĪQ\FK REV]DUDFK ZVSyáF]HVQ\FK EDGDĔ QDXNRZ\FK In-WHUG\VF\SOLQDUQRĞü MHVW FHFKą EDGDĔ QDXNRZ\FK FKDUDNWHU\]XMąFą SRVWDZĊ Ea-GDZF]ą NWyUD VNáDQLD GR XZ]JOĊGQLDQLD – w badaniach z zakresu naukowej G\VF\SOLQ\V]F]HJyáRZHM– kontekstu, ktyU\PLQWHUHVXMąVLĊ, LQQHQLĪGDQDG\s- F\SOLQDV]F]HJyáRZHG\VF\SOLQ\QDXNRZHMDNRLFKSU]HGPLRWHPEDGDĔ3RVWa-ZD WDND SURZDG]L GR ZVSyáSUDF\ VSHFMDOLVWyZ ] G\VF\SOLQ Z]DMHPQLH NRQWHk-VWRZ\FK SURZDG]RQHM ZHGáXJ SURJUDPX EDGDZF]HJR XPRĪOLZLDMąFHJR LDOER XáDWZLDMąFHJR XZ]JOĊGQLDQLH ZLHG]\ L NRPSHWHQFML PHWRGRORJLF]Q\FK ] W\FK G\VF\SOLQ 7DN UR]XPLDQD LQWHUG\VF\SOLQDUQRĞü MHVW QLH W\OH ]RULHQWRZDQD QD tworzenie nowej dyscypliny, ile na lepsze, w znaczeniu epistemologicznym, Z\MDĞQLDQLe badanego zagadnienia na gruncie teoretycznym i/albo na trafniejsze projektowanie UR]ZLą]DQLDQDJUXQFLHQDXNVWRVRZDQ\FKSUDNW\F]Q\FK

%DULHUD ]áRĪRQRĞFL =áRĪRQRĞü ]DOHĪ\ RG OLF]E\ L ]UyĪQLFRZDQLD

HOHPHn-WyZ VNáDGRZ\FK RUD] UHODFML PLĊG]\ QLPL ]DĞ G\QDPLNĊ RNUHĞOD LQWHQV\ZQRĞü ]PLDQ Z F]DVLH ZDUWRĞFL OLF]E\ HOHPHQWyZ L UHODFML VWRVXQNyZ VSU]ĊĪHĔ Z V]F]HJyOQRĞFL VLHFL QLHOLQLRZ\FK VSU]ĊĪHĔ ]ZURWQ\FK =áRĪRQRĞü ZVSyáF]e-VQ\FK V\VWHPyZ VSRáHF]Q\FK R VWUXNWXUDFK VLHFLRZ\FK Z]UDVWD G\QDPLF]QLH, GąĪąFGRVWDQXZNWyU\PÄZV]\VWNR]DOHĪ\RGZV]\VWNLHJR´8ZDĪDVLĊĪHMHVW

WRREHFQLHMHGHQ]JáyZQ\FKQXUWyZ]DDZDQVRZDQ\FKEDGDĔQDXNRZ\FKcom-plexity theory).

%DULHUD QLHSHZQRĞFL 1LHSHZQRĞü WR VSRVyE Z\UDĪDQLD WUXGQRĞFL Z

MHGQo-]QDF]Q\PRNUHĞOHQLXVWDQXMDNLFKĞ]MDZLVNRELHNWyZSURFHVyZQLHR]QDF]RQRĞü SDUDPHWUyZZáDVQRĞFLMDNLFKĞRELHNWyZF]\QLHSU]HZLG\ZDOQRĞüLFK]DFKRZDQLD 3U]\F]\QDPLQLHSHZQRĞFLPRJąE\üEUDNLQIRUPDFMLQLH]QDQ\VWRSLHĔ QLHĞFLVáRĞFL GRVWĊSQ\FK LQIRUPDFML EUDN PRĪOLZRĞFL X]\Vkania potrzebnych informacji, brak Z\NRQDQLD MDNLFKĞ LVWRWQ\FK SRPLDUyZ LWS 1LHSHZQH V\WXDFMH SUREOHPRZH L QLe-XQLNQLRQDRP\OQRĞüZSRGHMPRZDQLXGHF\]MLZ\QLNDMą]WHJRĪHSU]HZLG\ZDOQRĞü SU]\V]áRĞFL jest ograniczona, wobec czego w sytuacjach decyzyjnych niekiedy wy-NRU]\VWXMHVLĊQLHW\OHSURJQR]\ile ZUyĪE\LZLHV]F]HQLD

(6)

'R SRGVWDZRZ\FK URG]DMyZ QLHSHZQRĞFL ]DOLF]D VLĊ QLHSHZQRĞü SUREDELOi-VW\F]Qą QLHSHZQRĞü FKDRW\F]Qą Z VHQVLH WHRULL FKDRVX QLHSHZQRĞü UR]P\Wą (w sensie teorii zbiorów rozmytych), QLHSHZQRĞüMDNRQLHR]QDF]RQRĞüSU]H]DQa-ORJLĊGR]DVDG\QLHR]QDF]RQRĞFL+HLVHQEHUJD QLHSHZQRĞüGHWHUPLQLVW\F]Qą

%DULHUD QLHOLQLRZRĞFL :VSyáF]HVQH V\VWHP\ VSRáHF]QH Z\ND]XMą WHQGHQFMĊ

GR]DFKRZDĔÄVSRQWDQLF]Q\FK´WUXGQRSU]HZLG\ZDOQ\FKZ\QLNDMąF\FKz istnienia UyĪQRURGQ\FK QLHOLQLRZ\FK VSU]ĊĪHĔ ]ZURWQ\FK :\MDĞQLDMąFD WHJR W\SX ]MDZLVND teoria chaosu jest ZLVWRFLHIRUPDOQąWHRULąQLHOLQLRZ\FKV\VWHPyZG\QDPLF]Q\FK ]DĞGREUąLFKHJ]HPSOLILNDFMąMHVWÄHIHNWPRW\OD´/RUHQ]D

Bariera strategiczna. Wojciech /DPHQWRZLF] Z VZRMHM ZLHOFH LQVSLUXMąFHM

NRQFHSFML(IHNWX7VXQDPLXMPXMHVLHü]DOHĪQRĞFLPLĊG]\]MDZLVNDPL]DFKRG]ąFy-PL ZH ZVSyáF]HVQ\FK V\VWHPDFK VSRáHF]Q\FK -HVW WR LGHDOL]DF\MQD NRQVWUXNFMD zbudowana z kilku ZáDĞFLZRĞFLRQHJDW\ZQ\PFKDUDNWHUze EDULHU:áDĞFLZRĞFLWH VąVZRLVW\PLHIHNWDPL znanymi z analizy systemów dynamicznych, takimi jak efek-ty 0RW\OD .DVNDG\ =áRĪRQRĞFL 6LHFLRZRĞFL ,FK NXPXODFMD VWDQRZL SU]\F]\QĊ Z]URVWX VWRSQLD FKDRW\F]QRĞFL Z V\VWHPLH JOREDOQ\P FR PRĪH GRSURZDG]Lü do (IHNWX 7VXQDPL (IHNW 7VXQDPL R]QDF]D LQWHUIHUHQFMĊ VWDQyZ VNUDMQ\FK (nieprze- ZLG\ZDOQRĞFLSURFHVyZQLHVWHURZDOQRĞFLV\VWHPXJOREDOQHJRRJUDQLF]HĔSR]QDw- F]\FKHOLWLZ\UDĪDVWDQVZRLVWHMEH]UDGQRĞFLVWUDWHJLF]QHMZREHFQRZHMU]HF]\Zi-VWRĞFL

Rys. 1. =DNáyFHQLDUR]ZRMXVSRáHF]QHJR ħUyGáR (Lamentowicz 2015, s. 210).

(7)

3$VSHNW\PHWRG\F]QHEDGDĔ

3URSRQXMH VLĊ SU]\Mąü RJyOQą PHWRG\NĊ EDGDĔ QDG UR]ZRMHP VSRáHF]HĔ VWZD LQIRUPDF\MQHJR Z\NRU]\VWXMąF SHZQH RJyOQH G\UHNW\Z\ PHWRGRORJLF]QH U\VXQHN :ĞUyG RJyOQ\FK XZDJ PHWRGRORJLF]Q\FK RGQRV]ąF\FK VLĊ ZFDáHMUR]FLąJáRĞFLGREDGDĔVSRáHF]HĔVWZDLQIRUPDF\MQHJRZDUWRSU]\MąüSRG UR]ZDJĊRJyOQH]DVDG\SRU]ąGNXMąFHSRVWĊSRZDQLHEDGDZF]HJG\Ī]PXV]DMą FHGRRGSRZLHG]LQDZ\MĞFLRZHS\WDQLDFRMHVWRELHNWHP zainteresowania (ba- GDĔJG]LHMHVW]ORNDOL]RZDQ\ZMDNLHMZLĊNV]HMFDáRĞFLLZMDNLVSRVyESU]e-MDZLDVLĊMHJRLVWQLHQLHZĞZLHFLHUHDOQ\P'R]DVDGW\FKPRĪQD]DOLF]\ü

1. LGHQW\ILNDFMĊ ]MDZLVND E\W Z\UyĪQLRQ\ IUDJPHQWHP U]HF]\ZLVWRĞFL EĊGąF\SU]HGPLRWem – obiektem poznania);

2. RNUHĞOHQLHV\VWHPXF]\OL]áRĪRQHJRRELHNWXZNWyU\P]MDZLVNRVLĊUe-DOL]XMH EąGĨ VWDQRZL VLáĊ VSUDZF]ą PDMąFą ZSá\Z QD VSRVRE\ SU]HMa-ZLDQLDVLĊ]MDZLVN

3. RNUHĞOHQLH SURFHVX UHDOL]RZDQHJR Z V\VWHPLH F]\OL XSRU]ąGNRZDQHJR ]ELRUX VWDQyZ LOXE ]GDU]HĔ EĊGąF\FK SU]\F]\Qą EąGĨ VNXWNLHP zjawiska.

Podsumowanie

5HGXNFMRQL]P L V\VWHPL]P WR GZD DVSHNW\ EDGDĔ QDG ]áRĪRQ\PL ]MDZi-VNDPL%H]UHGXNFMRQLVW\F]QHJRXMĊFLDQLHZQLNDVLĊZLVWRWĊ]MDZLVND-HGQDN V]F]HJyá\ FKRü NRQLHF]QH QLH VWDQRZLą LVWRW\ EDGDĔ QDXNRZ\FK JG\Ī No-QLHF]Q\ MHVW PRGHO FDáRĞFL Z NWyU\P V]F]HJyá\ HOHPHQW\ L UHODFMH PLĊG]\ QLPL]\VNXMąQRZHFHFK\V\VWHPRZHHPHUJHQFMDV\QHUJL]P Prognozowanie SURFHVyZVSRáHF]Q\FK MHVW] JUXQWXRJUDQLF]RQH ]DWHP QDOHĪ\ UR]ZLMDü studia QDGSU]\V]áRĞFLąw aspekcie Z\]ZDĔV]DQVL]DJURĪHĔZ\NRU]\VWXMąFWHFKQi-ki scenariuszy i opinie ekspertów, wspomagane przez informacje z monitoringu EOLĪV]HJR L GDOV]HJR RWRF]HQLD LWS2]QDF]D WR Z LVWRFLH UH]\JQDFMĊ ]SRV]XNi-ZDQLDZVND]yZHNGRW\F]ąF\FKSU]\V]áHJRELHJXVSUDZZSU]HV]áRĞFLFRPRĪH SU]\QLHĞüRJUDQLF]HQLHZSá\ZXQDEDGDQLDV\VWHPyZVSRáHF]Q\FK paradygmatu historycyzmu.

(8)

Rys. 2. 0RGHO LGHQW\ILNDFML V]DQV L Z\]ZDĔ Z REV]DU]H UR]ZRMX VSRáHF]HĔVWZD LQIRUPa-cyjnego ħUyGáR opracowanie ZáDVQH Megatrendy, ]DJURĪHQLD globalne Wyzwania L]DJURĪHQLD regionalne 6\VWHPPRQLWRULQJXUR]ZRMXVSRáHF]HĔVWZD informacyjnego ,GHQW\ILNDFMD]DJURĪHĔEH]SLe-F]HĔVWZDUR]ZRMX KRYTERIA EWALUACJI Instytucje i organizacje

ORNDOQHPLĊG]\QDUo-dowe), GUS, CERT

Systemy doradczo-eksperckie LRĞURGNLDNDGHPLFNLH

=DJURĪHQLDHNRQRPLF]QH Szanse rozwojowe

Presja ekonomiczna w stosunkach PLĊG]\QDURGRZ\FK

Krajowe i zagraniczne kryzysy finansowe

=DJURĪHQLD EH]SLHF]HĔVWZD VXURw-cowo-HQHUJHW\F]QHJR Ī\ZQRĞFLo-ZHJR GRVWĊSX GR ZRG\ .U\]\V energetyczny

Poprawa sytuacji demograficznej, edukacyjnej, zdrowotnej :]URVWNRQNXUHQF\MQRĞFL gospodarki, zatrudnienia :]URVW NDSLWDáX VSRáHF]QHJR RUD] SRWHQFMDáXWHFKQRORJLF]QHJR WYZWANIA szanse ]DJURĪHQLD ocena ocena Szanse Mapy ]DJURĪHĔ RYZYKO Think Tank x Monitor ekono-miczny globalny x Europejski monitor ekono-miczny x CASE – Centrum $QDOL]6SRáHF]QR-Ekonomicznych x RAND

Korporacje transnarodowe (niekontro-lowany rozwój)

=RUJDQL]RZDQH JUXS\ SU]HVWĊSF]H Terroryzm. Kryzys migracyjny. Konflikty lokalne Sprawne,EH]SLHF]QHSDĔVWZR FORESIGHT Badania roz- ZRMXVSRáe-F]HĔVWZD informacyjnego 632à(&=(ē-STWO INFOR-MACYJNE

(9)

Literatura

1. Barney D. (2008), 6SRáHF]HĔVWZRVLHFL, Wyd. Sic!, Warszawa.

2. Bendyk E. (1999), ,GHRORJLDVSRáHF]HĔVWZDLQIRUPDF\MQHJR, „Computerworld”, nr 33. 3. Bierówka J. (2009), =DVDGD Z]DMHPQRĞFL Z VSRáHF]HĔVWZLH LQIRUPDF\MQ\P,

Kra-kowska Akademia im. A. Frycza Modrzewskiego, Kraków. 4. Castells M. (2008), 6SRáHF]HĔVWZRVLHci, PWN, Warszawa. 5. Castells M. (2003), Galaktyka Internetu, Rebis3R]QDĔ

6. Castells M. (2013a), Sieci oburzenia i nadziei, PWN, Warszawa. 7. Castells M. (2013b), :áDG]DNRPXQLNDFML, PWN, Warszawa.

8. Fronczak A., Fronczak P. (2009), ĝZLDWF]ĊĞFL]áRĪRQ\FK, PWN, Warszawa. 9. Goban-Klas T., Sienkiewicz P. (1999), 6SRáHF]HĔVWZR LQIRUPDF\MQH V]DQVH

za-JURĪHQLD wyzwania, Fundacja Rozwoju Telekomunikacji, Kraków.

10. Lamentowicz W. (2015), 6WUDWHJLDSDĔVWZDWHRULDSDĔVWZDDNW\ZQHJRZREHFVLá spontanicznych, Elipsa, Warszawa.

11. Lamentowicz W. (2014), (IHNW7VXQDPL*UDQLFHVWUDWHJLLSDĔVWZD, &]ĊVWRFKRZD 12. Naisbitt J. (1997), Megatrendy, 5HELV3R]QDĔ

13. Sienkiewicz P., Nowak J.S. (2009), 6SRáHF]HĔVWZR LQIRUPDF\MQH .URN QDSU]yG dwa kroki wstecz, PTI, Katowice.

14. Sienkiewicz P. (2013), Z\NáDGyZ, AON, Warszawa.

15. Sienkiewicz P. (2015), Ontologia cyberprzestrzeni, Zeszyty Naukowe WWSI, nr 13, Warszawa.

16. Sienkiewicz P. (2015), 5\]\NR Z PRGHODFK UR]ZRMX VSRáHF]HĔVWZD LQIRUPDF\MQe-go, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu 6]F]HFLĔVNLego nr 852, Szczecin.

METHODOLOGICAL ASPECTS OF THE RESEARCHES ON THE DEVELOPMENT OF THE INFORMATION SOCIETY

Summary

In the article, the essentials methodological problems of the researches regarding the information society are presented, the perception of the current information society as the “system of systems” included. Also the complexity of the societal structure as the process steerable to some extend only, and the net of multifaceted relations(feedbacks) are described. The methodological barriers and the general model of the researches on the development of the information society are formulated.

Keywords: information society, model of development, system of systems,

methodo-logical barriers.

Translated by Piotr Sienkiewicz