Wpływ małych dawek promieniowania na zdrowie człowieka

(1)

Wp

ł

yw ma

ł

ych dawek promieniowania

na zdrowie cz

ł

owieka

mgr in

mgr inż. Krzysztof Wojciech Fornalskiż. Krzysztof Wojciech Fornalski Dzia

Działł Szkolenia i DoradztwaSzkolenia i Doradztwa Instytut Problem

Instytut Problemóów Jw Jądrowych, ądrowych, ŚwierkŚwierk krzysztof.fornalski@gmail.com

(2)

Krzysztof W. Fornalski

Krzysztof W. Fornalski 22

Czym s

(3)

Wp

ł

yw promieniowania na zdrowie

Wsp

ó

ł

czesne prawo atomowe opiera si

ę

na tezie,

i

iż

ż

każ

ka

ż

da dawka jest szkodliwa, a ryzyko ro

ś

nie

wraz z dawk

wraz z dawką

ą

(rys. z lewej)

Oparte jest to o wyniki z Hiroszimy i Nagasaki

(rys. z prawej)

(4)

A niskie dawki?

Gdy jednak na te same dane spojrzymy w

obszarze niskich dawek, sytuacja nie jest

taka prosta

(5)

Dawki promieniowania

-

definicje

Dawka poch

ł

oni

ę

ta

–

czyli ilo

ść

energii

zdeponowanej w jednostce masy

Dawk

ę

poch

ł

oni

ę

t

ą

mierzymy w

grejach

[

Gy

]

Dawka skuteczna (efektywna)

–

jest to dawka

poch

ł

onię

oni

ę

ta z uwzgl

ę

dnieniem skutecznoś

dnieniem skuteczno

ś

ci

biologicznej danego typu promieniowania oraz

wra

ż

liwo

ś

ci danego napromieniowanego

narz

ą

du

(6)

Czym jest niska dawka

promieniowania?

Przyjmuje si

ę

, i

ż

granica niskiej dawki to

oko

ł

o

_o

200

200 mSv

mSv

rocznie

Moc dawki: do

20

20 µ

µ

Sv

/godzin

ę

Odpowiada to oko

ł

o

100

100 razy wi

razy wi

ę

kszej

daw

ce

ni

ż

wynosi

naturalne t

ł

o

_o

promieniowania

(7)

Naturalne t

ł

_ł

o promieniowania

Życie na Ziemi zawsze by

Ż

ycie na Ziemi zawsze by

ł

o, jest i bę

o, jest i b

ę

dzie

sk

(8)

Sk

ą

_ą

d to promieniowanie?

(9)

Czy t

ł

o promieniowania jest sta

ł

e?

Srednia dawka promieniowania w ciągu życia w krajach Europy

wg [IAEA: Sustainable Development and Nuclear P o wer, 1997]

0 100 200 300 400 500 600 tria a cja cja ia ka ria ja nia D a w k a , m S v ( w c i ą g u 7 0 l a t)

(10)

Naturalne t

ł

_ł

o promieniowania

W Polsce W Polsce śśrednio mamy 0,2 rednio mamy 0,2 uSvuSv/h/h

W polskich Sudetach ok. 0,5 W polskich Sudetach ok. 0,5 uSvuSv/h/h

W Finlandii ok. 1 W Finlandii ok. 1 uSvuSv/h/h

KeralaKerala (Indie) ok. 15 (Indie) ok. 15 uSvuSv/h/h

GuarapariGuarapari (Brazylia) ok. 50 (Brazylia) ok. 50 uSvuSv/h/h

RamsarRamsar (Iran) ok. 100 (Iran) ok. 100 uSvuSv/h/h

Lot transatlantycki ok. 0,6 Lot transatlantycki ok. 0,6 uSvuSv/h/h

Limit ewakuacyjny z Limit ewakuacyjny z CzarnobylaCzarnobyla z 1986 r. ok. 0,4 z 1986 r. ok. 0,4 uSvuSv/h/h

(11)

Guarapari

(12)

Ramsar

(13)

Czy mieszka

ń

_ń

cy choruj

ą

?

Na

ś

wiecie s

ą

tysi

ą

ce miejsc o

podwy

ż

szonym tle promieniowania

–

nigdzie

nie zaobserwowano wzrostu

zachorowalno

ś

ci na cokolwiek

Co wi

ę

cej: cz

ę

sto obserwuje si

ę

spadek

zachorowalno

ś

ci na niekt

ó

re choroby (w

tym nowotwory)

odpowied

ź

adaptacyjna

(14)

Wp

(15)

Myszy po 90 dniach

(16)

Nowotwory piersi w

(17)

Mniejsza umieralno

ść

na raka w

stanach USA o wy

ż

szym tle

promieniowania

Porównania dla stanów USA

2.25 18.5 1.4 6.8 7.16 14.7 5.5 4.7 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 U m ie ra ln o ś ć , m o c d a w k i m S v /r Niskie pr Wysokie pr

(18)

Radon

–

alfa

-

promieniotw

ó

rczy gaz

obecny w atmosferze, pochodzi ze skorupy

ziemskiej;

daje najwi

ę

kszy wk

ł

ad do

_{ad do}

ś

redniej dawki rocznej

Gromadzi si

ę

przede wszystkim w domach,

g

ł

ó

_ó

wnie w piwnicach poprzez

nieszczelno

ś

ci w pod

ł

odze

Radonofobia

–

nowy trend montowania

specjalnych wywietrznik

ó

w, aby usuwa

ć

radon z mieszka

(19)

Umieralno

ść

_ść

na raka wzgl

ę

dem

ś

redniego st

ęż

enia radonu

praca Prof.

(20)

Radon

(21)

Umieralno

ść

_ść

powodowana przez

choroby nowotworowe w rejonie

Yangjiang

o wysokim promieniowaniu

(HBRA) i o niskim (CA).

(22)

Krzysztof W. Fornalski Krzysztof W. Fornalski 2222

Dlaczego umieralno

ść

_ść

si

ę

_ę

zmniejsza?

Temat ten jest wciąż

Temat ten jest wci

ąż

w fazie bada

ń

Podstaw

ą

wydaje się

wydaje si

ę

by

ć

odpowied

ź

adaptacyjna

–

zwi

ę

kszenie

samonaprawialnoś

samonaprawialno

ś

ci

DNA w wyniku stymulacji promieniowaniem

A tak

ż

e: niskie dawki promieniowania s

ą

do

pomini

ę

cia je

ś

li chodzi o zagro

ż

enia

nowotworowe i inne

Ewolucja

–

ż

ycie na Ziemi narodzi

ł

o si

ę

w czasie

wi

ę

kszej radioaktywno

ś

ci i jeste

ś

my do tego

przystosowani

(23)

Hormeza

radiacyjna

_radiacyjna

Zak

ł

ada, i

ż

niskie dawki

promieniowania dzia

ł

aj

ą

korzystnie dla naszego zdrowia

Zwi

ę

kszaj

ą

c dawk

ę

(w ramach dopuszczalnej)

zwi

ę

kszamy

ś

redni czas

ż

ycia i rzadziej

chorujemy na nowotwory

Idea

hormezy:

hormezy

:

„

Wszystko podane w za du

ż

ej

ilo

ś

ci szkodzi

–

to dawka czyni trucizn

ą

”

Hipoteza ta nie zosta

ł

a jeszcze jednoznacznie

udowodniona

(24)

Wyjazd do

Czarnobyla

_Czarnobyla

9

(25)

Warszawa

przed Pa

(26)

Wysiedlona strefa

–

przyroda wolna od

ludzkiej ingerencji

(27)

Czarnobylska

(28)

(29)

(30)

W odległości około 200 metrów od

sarkofagu moc dawki wynosi około 5-6 µSv/h Za płotem zabezpieczającym od 8 do 20 µSv/h

Przed sarkofagiem

IV reaktora

(31)

(32)

Kopacze

–

wie

ś

_ś

obok

elektrowni

Nieistniej

ą

ca wie

ś

zr

ó

wnana

z ziemi

ą

i zakopana ze

wzgl

ę

_ę

du na du

ż

e ska

ż

enia

Na ca

ł

ym obszarze widoczne

s

ą

usypane pag

ó

rki i

ż

ó

ł

te

tabliczki

„

koniczynki

”

ostrzegaj

ą

ce przed

promieniowaniem

Jednak poziom

promieniowania jest taki

sam jak w Warszawie

(33)

(34)

(35)

Miasteczko

(36)

Krzysztof W. Fornalski 3636 T

(37)

Prype

ć

–

miasto pracownik

ó

w elektrowni, kt

ó

re zosta

ł

o

najbardziej ska

(38)

Prype

ć

_ć

–

miasto

-

widmo

Wszechobecna symbolika

sowiecka

Ogrom ludzkiego

cierpienia z powodu

wysiedlenia

W centrum moc dawki

wynosi ok. 1

µ

Sv

/h, czyli

tyle ile w Skandynawii

Na wi

ę

kszo

ś

ci ulic miasta moc dawki jest

zbli

(39)

(40)

(41)

(42)

(43)

Przedszkole

(44)

(45)

Przed wej

ś

_ś

ciem do przedszkola

…

(46)

Szpital miejski

(47)

Pomiary radioaktywno

ś

_ś

ci gruntu

Radioizotopy wnikały w grunt wraz z deszczem. Maksymalna zarejestro-wana moc dawki wynosi 4 µSv/h (na placu w centrum miasta).

(48)

(49)

Czarnobyl

-

_-

dzisiaj

_dzisiaj

Na 95% powierzchni tzw. strefy

bezpiecze

ń

stwa poziom tł

stwa poziom t

ł

a

promieniowania jest taki sam jak w Polsce

Nigdzie nie zarejestrowano mocy dawki

wi

ę

kszej ni

ż

50

50 uSv

uSv

/h

Wniosek: ludzie mog

ą

tam bezpiecznie

mieszka

(50)

DZI

Ę

_Ę

KUJ

Ę

_Ę

ZA UWAG

Ę

_Ę

krzysztof.fornalski@gmail.com

Literatura:

1.

1. ksiksiążążkaka Charles L. Sanders Charles L. Sanders „„Radiation Radiation HormesisHormesis and the Linearand the Linear--NoNo- -Threshold Assumption

Threshold Assumption””,, Heidelberg 2010Heidelberg 2010 2. Biuletyn Polskiej Agencji Atomistyki

2. Biuletyn Polskiej Agencji Atomistyki ““BezpieczeBezpieczeńństwo jstwo jąądrowe i ochrona drowe i ochrona radiologiczna

radiologiczna””, 3(77)/2009, str. 46, , 3(77)/2009, str. 46, „„Efekt zdrowego pracownika w Efekt zdrowego pracownika w przemy

przemyśśle jle jąądrowymdrowym””

3. E.J. Calabrese, L.A. Baldwin,

3. E.J. Calabrese, L.A. Baldwin, „„Radiation Radiation hormesishormesis and cancerand cancer””, Human & , Human & Ecological Risk Assessment vol. 8, no. 2/2002

Ecological Risk Assessment vol. 8, no. 2/2002

4. R.E.

4. R.E. ThompsonThompson et al., et al., „„CaseCase--controlcontrol studystudy ofof lunglung cancercancer riskrisk fromfrom residential

residential radon radon exposureexposure …”…”, , HealthHealth PhysicsPhysics 94(3)/200894(3)/2008 5. Ksi

5. Książążka ka WadeWade AllisonAllison „„RadiationRadiation andand reasonreason: : thethe impactimpact ofof sciencescience on a on a culture

(51)

Raport UNSCEAR 2001

Raport UNSCEAR w 2001 roku stwierdził brak oznak

potwierdzających wzrost częstości występowania objawów chorób dziedzicznych

Efektów dziedzicznych nie wykryto również w populacji

japońskiej, która przeżyła bombardowanie Hiroszimy i Nagasaki.

Zgodnie z końcowym wnioskiem UNSCEAR, ogólne

perspektywy zdrowotne dla ludności w rejonie Czarnobyla są pozytywne

Istotne szkody zdrowotne zostały natomiast

spowodowane przez niepotrzebne działania

administracyjne mające chronić ludność wokoło Czarnobyla podczas i po awarii.

Ewakuacja setek tysięcy ludzi uważana jest obecnie za

(52)

Raport UNSCEAR został

potwierdzony w 2003 roku przez organizacje ONZ (UNDP, UNICEF, UN-OCHA) i przez Światową

Organizację Zdrowia (WHO), a w 2005 roku przez organizacje ONZ i rządy trzech krajów dotkniętych skutkami awarii, które wspólnie stworzyły Forum Czarnobyla, by przedstawiać światu wnioski

uzgodnione i bezstronne.

Forum potwierdziło, że nie występuje wzrost

zachorowań na raka i białaczkę, że liczba zgonów na nieme raki tarczycy doszła do 9, a łączna liczba

zgonów, które można przypisać skutkom napromieniowania wynosi 60.

(53)

Skupisko podwy

ż

szonej cz

ę

sto

ś

ci bia

ł

aczki

_aczki

dzieci

ę

cej wykryto w pobli

ż

u zak

ł

ad

ó

w

przerobu paliwa wypalonego w

Sellafield

Szereg studiSzereg studióów wykazaw wykazałł, , żże nie se nie sąą one skutkiem emisji one skutkiem emisji

substancji radioaktywnych z zak

substancji radioaktywnych z zakłładadóów w w w SellafieldSellafield, a , a podobne skupiska bia

podobne skupiska białłaczki istniejaczki istniejąą w rw róóżżnych rejonach nych rejonach ś

świata wiata

Studium obejmujStudium obejmująące 35ce 35 949 dzieci z chorobami 949 dzieci z chorobami

nowotworowymi i ponad 120

nowotworowymi i ponad 120 000 pracownik000 pracownikóów w wykaza

wykazałło, o, żże nie ma zwie nie ma zwiąązku przyczynowego mizku przyczynowego mięędzy dzy dawkami promieniowania otrzymywanymi przez

dawkami promieniowania otrzymywanymi przez

rodzic

rodzicóów, a biaw, a białłaczkaczkąą i i chchłłoniakiemoniakiem nieziarniczymnieziarniczym u dzieci u dzieci

Podobne lokalne wzrosty zachorowalnoPodobne lokalne wzrosty zachorowalnośści wci wśśrróód dzieci d dzieci

obserwowano w Anglii przed i w czasie II wojny

ś

(54)

Przypadki bia

ł

aczki blisko EJ

Krummel

w Niemczech

W latach 1990/91 w bezpoW latach 1990/91 w bezpośśrednim srednim sąąsiedztwie EJ siedztwie EJ

Krummel

Krummel zachorowazachorowałło na biao na białłaczkaczkęę 5 dzieci, potem w 5 dzieci, potem w dw

dwóóch falach jeszcze 9 dzieci, ch falach jeszcze 9 dzieci, łłąącznie 14 w cicznie 14 w ciąągu 15 lat gu 15 lat

PowoPowołłano kolejno 4 komisje, ktano kolejno 4 komisje, któóre przez 16 lat re przez 16 lat

prowadzi

prowadziłły intensywne badaniay intensywne badania

GGłłóówny wniosek: biawny wniosek: białłaczki nie saczki nie sąą spowodowane przez spowodowane przez

promieniowanie

promieniowanie –– wynik poparwynik poparłły taky takżże organizacje e organizacje ekologiczne

ekologiczne

przyczynprzyczynąą zachorowazachorowańń okazaokazałły siy sięę pozostapozostałłoośści po ci po

dzia

działłajająącej w regionie w latach 1865cej w regionie w latach 1865--1945 fabryce 1945 fabryce materia

materiałłóów wybuchowych. W wyniku alianckich w wybuchowych. W wyniku alianckich bombardowa

bombardowańń okolica zostaokolica zostałła skaa skażżona metalami ciona metalami ciężężkimi kimi (o

(ołłóów, arsen, cynk, nikiel, chrom etc.), ktw, arsen, cynk, nikiel, chrom etc.), któóre sre sąą odpowiedzialne za bia