RADOSŁAW KRAJEWSKI
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy
Ochrona ogłoszeń instytucji samorządu terytorialnego
i miejsc służących do ich zamieszczania
pozostających w ich zarządzie
w świetle przepisów prawa wykroczeń
Instytucjesamorząduterytorialnego, a więc gmin, powiatów iwojewództw, w szczególności urzędy miast i gmin, starostwa powiatowe, urzędy marszałkow skie i inne podmioty, zamieszczają różnego rodzaju ogłoszenia, przy czym zasad nicze znaczenie w praktyce ma zamieszczanie ogłoszeń przez gminy jako podstawowejednostki samorządu terytorialnego będące najbliżej mieszkańców i ich spraw. Ogłoszenia te zawierają informacje istotne dla społeczności lokalnych, zwłaszczao posiedzeniach organów stanowiących jednostek samorządu teryto rialnego, decyzjach i czynnościach organów administracji samorządowej, spra wachzwiązanych z wyborami, ogłaszanychprzetargach ikonkursach oraz ich wynikach, a także omającychodbyćsięimprezach lokalnych iwielu innych spra wach. Jednocześniepodmiotytezarządzająmiejscami, wktórych inne podmioty umieszczają bądź chcąumieszczać różne ogłoszenia. Są to przede wszystkim tab lice i słupy ogłoszeniowe.
Zarówno ogłoszenia instytucjisamorządu terytorialnego, jak i miejsca służące do zamieszczaniaogłoszeń podlegają ochronie prawnokamej, którą zapewniają przepisyustawyz dnia 20 maja 1971 r. - Kodeks wykroczeń1. Zagadnienietonie stało się dotychczas przedmiotem analiz doktryny w postaci odrębnego opraco wania,a jedyniejej przedstawiciele wypowiadają sięco do niegoma łamach ogól nych opracowań z zakresu prawa wykroczeń, w tym komentarzy do kodeksu wykroczeń.
1 Tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r., poz. 1094 ze zm.; dalej: k.w.
Jeżeli chodzi o prawnokamą ochronę ogłoszeń instytucji samorządu teryto rialnego, tozapewniają art. 67 § 1 к.w.,zgodniez którym „kto umyślnie uszkadza
lub usuwa ogłoszenie wystawionepublicznieprzez instytucję państwową, samo rządową alboorganizacjęspołeczną lub też winnysposóbumyślnieuniemożliwia zaznajomienie się z takim ogłoszeniem, podlega karze aresztu albo grzywny”. Przepis ten zamieszczony jest wrozdziale IX ustawy - Kodeks wykroczeń zaty tułowanym„Wykroczenia przeciwko instytucjom państwowym, samorządowym ispołecznym”,a zatem to funkcjonowanie tych instytucji, w tym instytucjisamo rządu terytorialnego, jest rodzajowymprzedmiotem ochrony zawartych w tym rozdzialeprzepisów, w tym przepisu art. 67 § 1 к.w.
Według T. Bojarskiego przedmiotem ochrony tego przepisu jest normalna praca instytucji, których publiczne ogłoszeniasą wyrazem ich działalności lub decyzji. Zarazemprzepisten chroni interesyobywateli wzakresie informacji dla nichprzeznaczonych, a zawartychw ogłoszeniach. Służy on równieżzapobiega niu utrudnianiu przepływu informacji i wten sposób działaniom szkodliwym dla obywateli2. Jest to racja, bowiemkażdyobywatelma prawo dostępu do informacji publicznej, napodstawiektórej czerpiewiedzę odziałaniachorganówjednostek samorząduterytorialnego i innychinstytucjach samorządowych,takw sprawach ogółu, jak i w kwestiach istotnych z perspektywy indywidualnej. Niekiedy brak wiedzy mógłby być wprostszkodliwy dla ludzi, np. niebiorących udziału w po stępowaniu administracyjnym dotyczącym ich żywotnych interesów lub też nieposiadających wiedzyo zakazie spożywaniawody w związku z jej zanieczysz czeniem. Różnajest bowiem obiektywna waga ogłoszeń zamieszczanych przez instytucje samorządu terytorialnego, jak też różne jest podejście do nich poten cjalnychich adresatów, ale istotarzeczy jest taka, aby każdy, kto jest tym zainte resowany, mógł zapoznaćsię ztakimi ogłoszeniami.
2 A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger, M. Szwarczyk, Kodeks -wykroczeń. Komentarz, red. T. Bojarski, Warszawa 2015, s. 247.
Zwykle są one zamieszczane na specjalnie do tegoprzeznaczonychtablicach oraz słupach usytuowanych w miejscachpublicznych, awięc dostępnych dla nie ograniczonego kręgu odbiorców. Ogłoszenia są także podawanedo publicznej wiadomości natablicach ogłoszeńw urzędzie miasta lub gminy, starostwie po wiatowym czy też urzędzie marszałkowskim, z tymjednak zastrzeżeniem, że szansa, że mieszkańcy się z nimi tam zapoznają, jest zdecydowanie mniejsza aniżeli wówczas, gdy są one zamieszczone natablicach i słupach usytuowanych w miejscach przez nich uczęszczanych. Nie ma bowiem w naszym krajutradycji, że obywatele „zachodzą” np.do urzędu miasta czy też urzędugminy,abyoddawać się lekturze tamtejszej tablicy ogłoszeń, lecz niektórzy znas zapoznają sięz takimi ogłoszeniami przy okazji zakupów, spacerów iinnych formaktywności wmiejs cach publicznych. Ogłoszeniaumieszczonenatablicach ogłoszeń usytuowanych w budynkachadministracji samorządowej mają szansę dotrzeć do mieszkańców
Ochronaogłoszeń instytucjisamorząduterytorialnego...
i innych zainteresowanych jedynie przy okazji ich pobytu w urzędzie, co dzieje sięnienazbyt często.
Wykroczenie z art. 67 § 1 к.w. może być popełnionew trojakisposób, a mia nowicie poprzez uszkodzenie,usunięcie orazuniemożliwieniezaznajomieniasię z ogłoszeniem. SłuszniepodkreślaW. Jankowski, że dla zaistnienia tego wykro czeniawystarczy,aby sprawcapostąpił chociażbywjedenze sposobów opisanych w przepisie3.
3 M. Błaszczyk, W. Jankowski, M. Zbrojewska, Prawo i postępowanie w sprawach o wykroczenia,
Warszawa 2013, s. 93.
4 Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. M. Budyn-Kulik, P. Kozłowska-Kalisz, M. Kulik, M. Moz- gawa, Warszawa 2007, s. 243.
5 Tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r., poz. 382 ze zm.; dalej: u.p.s.n.
Jak wskazuje P. Kozłowska-Kalisz „uszkodzenie” będzie polegać na częścio wymzniszczeniu, aletakim, które uniemożliwia zapoznanie się z ogłoszeniem, zaś „usunięciem” będzie np. odklejenie, zdrapanie, jak teżzdarcie ogłoszenia. Realizacja znamion tego wykroczenia nastąpi takżepoprzezzalepienieogłoszenia, wykreślenie jego treści, dokonanie dopisków lub rysunków, także niemożliwe będzie zapoznanie sięz nim4. Do zrealizowania znamion wykroczenia dojdzienie tylkopoprzezuniemożliwieniezapoznania się z ogłoszeniem,co jestcharaktery styczne dla wskazanego w przedmiotowym przepisie „innego sposobuuniemożli wienia zaznajomienia się z takim ogłoszeniem”, jakteż dla jego „usunięcia”, gdyż usunięcie oznacza jego niebyt na tablicy ogłoszeń lub w innym miejscu, ale dojdzie też poprzez utrudnieniezapoznaniasię z ogłoszeniem poprzez jego uszko dzenie. Przyjęcie bowiem, że wykroczenie tomiałoby miejsce tylko w razie unie możliwieniazapoznania się z ogłoszeniem, byłoby przejawem nieuprawnionej wykładni zwężającej, która oznaczałaby brak prawnokamejochrony ogłoszeń in stytucji samorządu terytorialnegoprzed zamachamipolegającymina ich uszka dzaniu, skutkującymi utrudnianiem zaznajomienia się z nimi. Ogłoszeniatakie powinny pozostawać w stanie nienaruszonym, tak aby każda zainteresowana osobamogła się z nimi zapoznać w takiej postaci, w jakiej zostały one wywie szone przezinstytucje samorządu terytorialnego.
Wykroczenie z art. 67 к.w. ma charakterpowszechny, co oznacza, że jego sprawcą może być każda osobamogącą ponieśćodpowiedzialność za wykrocze nie, a więc w szczególnościtaka, która ukończyłalat 17,zgodnie bowiemz art.8 к.w.„na zasadach określonych wniniejszej ustawie odpowiadaten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniulat 17”. Zawykroczenietonie odpowiadałby zaś sprawca nieletni,gdyż art. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. opostępowaniu w sprawach nieletnich5 przewiduje wprawdzie odpowiedzialność osóbmiędzy 13 a17 rokiem życia za czyny karalne, doktórychzaliczaprzestępstwa, przestępstwa skarbowei enumeratywnie wskazane wykroczenia,ale niemawśród nich wykro
czenia z art. 67 § 1 k.w. Ewentualnienieletni mógłby odpowiadać zazachowania polegające na uszkadzaniu, usuwaniu lub uniemożliwianiu zapoznawania się z ogłoszeniami winny sposób, gdyby przyjąć, że w związkuztym wykazuje on objawy demoralizacji, która zgodnie z art. 1 u.p.s.n. także stanowi podstawę jej zastosowania,ale totylko w razie powtarzania się takich czynów, gdyż jednora zowe takie zachowanie niesposóbbyłoby uznać za przejaw demoralizacji. Wska zuje to na pewną niedoskonałość prawnokamej ochrony ogłoszeń instytucji samorządowych, gdyż bez znaczenia pozostajeto kto, (dorosły czynieletni) spra wił, że osoby, do którychbyłyoneskierowanenie będą mogłyzapoznaćsięz nimi lub będzieto istotnieutrudnione, a może zdarzać się, że to właśnie nieletni są sprawcami takich czynów.
Strona podmiotowa tego wykroczenia obejmuje tylko umyślność, która wedługT. Bojarskiegojest ograniczonado zamiarubezpośredniego6. Poglądten reprezentuje także W. Jankowski7. Zamiar bezpośredni zachodzi wtedy, gdy sprawca chce popełnić czyn zabroniony, zaś zamiar ewentualny jako druga z postaci winy umyślnej ma miejscewówczas, gdy sprawca, przewidując możli wość popełnieniaczynu zabronionego,przewidujeto i nato się godzi. Wydaje się, że analizowane wykroczenie może być popełnione także w zamiarzeewen tualnym,jaknp. w sytuacji gdy sprawca umieściłby na tablicy ogłoszeń inne ogłoszenie, zasłaniającw części ogłoszenie pochodzące odinstytucji samorządu terytorialnego, a w części pozostawiającje widocznym, zdając sobie sprawę ztego, że utrudnia, anawet uniemożliwiazapoznanie się z nim,jednocześnie sądząc, że jeżeli ktoś będzie zainteresowany zapoznaniem się z ogłoszeniem wcześniej umieszczonym na tablicy, to Jakoś”je „podejrzy”.
6 A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger, M. Szwarczyk, Kodeks -wykroczeń..., s. 248. 7 M. Błaszczyk, W. Jankowski, M. Zbrojewska, Prawo i postępowanie..., s. 93.
Niecoproblematycznemoże się okazać przypisanie przedmiotowemuwy kroczeniu statusu wykroczenia o charakterze chuligańskim, jak może ono niekiedy być zasadnieodbieranew potocznym rozumieniu. Zgodnie z art.47 § 5 к.w. „cha rakter chuligański mają wykroczenia polegające na umyślnym godzeniu w po rządek lub spokój publiczny albo umyślnym niszczeniu lub uszkadzaniu mienia, jeżeli sprawca działał publicznie oraz w rozumieniu powszechnym bez powodu lub z oczywiście błahego powodu, okazując przez to rażące lekceważenie pod stawowych zasad porządkuprawnego”, awykroczenie z art. 67 § 1 k.w.bezpoś rednio niegodziw porządeklub spokój publicznyaniteżniepolega na niszczeniu lub uszkadzaniu mienia, gdyż to czynią wykroczenia zawarte w rozdziałach ko deksu wykroczeńtypizującychczynyprzeciwko tym dobrom, choć w sposóbpo średni, i ono dobra te narusza, asprawcamoże działać bez powodu, okazując przez to lekceważenie podstawowych zasad porządku prawnego. Zatemwobec
Ochrona ogłoszeń instytucji samorząduterytorialnego...
niektórychsprawcówniszczenia, usuwania lub czynienia niemożliwymi doza poznania się znimi ogłoszeń instytucji samorząduterytorialnego można przyj mować, że ich czyny miały charakter chuligański ze wszystkimi tego konsekwencjami. Chodzi tu zwłaszcza o potraktowanie chuligańskiego charakteru wykroczenia z art. 67 § 1 к.w.,jako okolicznościobciążającej przywymiarze kary, o czymstanowiart. 33 § 4 k.w., jak też możliwośćorzeczeniaza takie wykrocze nienawiązkinapodstawie art. 37 k.w.
Wobec sprawcy wskazanego wykroczenia możebyć wymierzonakara aresztu albogrzywna. Ta druga ma zasadnicze znaczenie w prawie wykroczeń, azgodnie z art.24 § 1 k.w. wymierzasię ją w wysokościod 20 zł do 5000zł. Ustawoweza grożenie za to wykroczenie karą aresztu należy natomiastuznaćza zbyt rygory styczne i de legeferenda postulować jej usunięciena rzeczwprowadzenia jako kary alternatywnejkary ograniczenia wolności.
Zawykroczenie tojest możliwe nałożenie grzywny w drodzemandatu kar nego. Zgodnie zrozporządzeniem PrezesaRady Ministrów z dnia24 listopada 2003 r. w sprawie wysokości grzywien nakładanychwdrodzemandatówkarnych zawybrane rodzaje wykroczeń8 jej wysokośćwynosi 150zł.
8 Tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 1624.
9 A. Marek, Prawo wykroczeń (materialne i procesowe), Warszawa 2009, s. 123-124.
Ochronęmiejsc służących do zamieszczaniaogłoszeń, a pozostającychw za rządzieinstytucjisamorządu terytorialnego,zapewnia art. 63a §1 k.w., któryprze widuje, że „kto umieszcza w miejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym ogłoszenie,plakat,afisz, apel, ulotkę,napis lub rysunek albowystawia je nawidok publicznyw innym miejscubez zgody zarządzającego tym miejscem, podlega karze ograniczenia wolności albo grzywny”. Przepis tenjest zamieszczony w roz dziale VIII kodeku wykroczeń „Wykroczenia przeciwko porządkowi ispokojowi publicznemu”. Zgrupowane tam wykroczenia polegają, jak widziałtoA. Marek, nanaruszeniu wymagań prawnych o charakterze regulacji administracyjno-po-rządkowych,do których są zbliżone swym charakterem także wykroczenia prze ciwko instytucjom państwowym, samorządowym i społecznym9. Pogląd ten należy podzielić, a tym samym wskazać, żepomimousytuowania analizowanych przepisów w różnych rozdziałach przedmiotichochrony, a więc iznaczenie dla ochrony ogłoszeń instytucji samorząduterytorialnego,jestzbliżony.Ponadto prze pisyte uzupełniająsięcodozakresu tej ochrony.
Wykroczeniez art. 67 k.w. może zostaćpopełnionew dwóch formach, tj. po przez umieszczenie ogłoszeniaw miejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym albo przez jegozamieszczeniew miejscu wprawdzie do tegoprzeznaczonym, ale bez zgody zarządzającegotym miejscem. Zdaniem P. Kozłowskiej-Kalisz przed miotemochrony tego przepisu jest prawo dodysponowania miejscempublicznym,
które przysługuje podmiotowi zarządzającemu tym miejscemw zakresie decydo wania o umieszczaniu w nim ogłoszeńi innych przedmiotów.Przepis tenchroni także miejsca publiczneprzedich oszpecaniem plakatami, afiszamioraz ogłosze niami10. Podobnie uważa W. Jankowski, według którego przedmiotemochrony art. 63a § 1 k.w. jest porządek publiczny w zakresie samowoli związanejz umiesz czaniemogłoszeń, plakatów, afiszów, apeli, ulotek, napisów lub rysunków oraz prawo do decydowania przez właściciela lub zarządzającego miejscemo sposobie jego wykorzystywania.
10 Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. M. Budyn-Kulik..., s. 230.
11 A. Michalska-Warias, J. Piórkowska-Flieger, M. Szwarczyk, Kodeks wykroczeń..., s. 231. 12 M. Bojarski, W. Radecki, Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2013, s. 468-469. 13 W. Kotowski, Kodeks wykroczeń. Komentarz, Warszawa 2009, s. 443.
Rację ma J. Piórkowska-Flieger, że umieszczanie wmiejscachpublicznych ogłoszeń, plakatów, afiszów, apeli, ulotek, napisów lub rysunków jestdopusz czalne i może nawet realizować pożytecznąfunkcję w zakresie relacji między ludzkich, alemoże to następować jedyniew miejscach do tego przeznaczonych, jak np. na słupach ogłoszeniowych, na tablicach lubw gablotach, za zgodą za rządzającego takimi miejscami. Jeżeli zatem sprawcaumieści ogłoszenienp.na drzewie lub latami, torealizuje znamiona przedmiotowego wykroczenia11. Zda niem M. Bojarskiegozachowanie sprawcy wykroczeniaz art. 63a§ 1k.w. polega na umieszczeniu wmiejscu publicznym do tego nieprzeznaczonym lub wystawie nia na widok publiczny w innym miejscu, bez zgody zarządzającego tym miejs- cerfl, ogłoszenia, plakatu,afisza, apelu,ulotki,napisulubrysunku. Przepis ten ma zatem na celuochronę miejsc publicznych przeddziałaniami, wwynikuktórych miejscate zostaną oszpecone afiszami, plakatami iinnymipodobnymi przedmio tami. Ogłoszeniatepowinny być wywieszane w miejscach specjalnie do tego przeznaczonych, którymi to miejscami najczęściej są słupy ogłoszeniowe. Wy kroczenie to zachodzi także w przypadkach zamieszczania ogłoszeń w innych miejscach, ale bez zgodyzarządzających takimi miejscami12. Słusznie podkreśla W. Kotowski, że naruszanietego przepisu jest częste w okresachkampaniiwy borczych poprzezwieszanieportretów kandydatów wmiejscach do tego nieprze-znaczonychlub bez zgody zarządzającymi takimi miejscami13.
Istotnejest rozróżnienie miejsc przeznaczonych i nieprzeznaczonych do umieszczania ogłoszeń iinnychnośnikówinformacji. Tymi drugimi są np. drzewa, jak też znaki drogowe, na których w ogóle nie wolno zamieszczać ogłoszeń. Kategoria „miejsc przeznaczonych” do umieszczania ogłoszeńjest natomiastnie jednoznaczna otyle, że „przeznaczenie” miejsca, np.tablicy czy słupaogłosze niowego, do zamieszczania na nim ogłoszeń może mieć charakter generalny, aw konsekwencji niewymagający zgody zarządzającego takim miejscem. Może
Ochrona ogłoszeń instytucji*samorząduterytorialnego...
też byćjednak tak,że każdorazoweumieszczenie tam ogłoszenia będzie wymagać takiej zgody, co do której zachodzić możewątpliwość, jak poinformować o tym osoby chętne do wykorzystaniaw takim celusłupa lub tablicy ogłoszeniowej. Jeżeli przyjąćby domniemanie, że słup lub tablica ogłoszeniowa, w tym wysta wione np.przez urząd gminy, służą do zamieszczania na nich ogłoszeń, to osoba, któraby ogłoszenie takiezamieściła,niewyczerpałaby swoim zachowaniem zna mion analizowanego wykroczenia, gdyż umieściłaby ogłoszenie w miejscu do tego przeznaczonym. Gdyby zaś założyć, żekażdorazoweumieszczenieogłosze nia na słupie lub tablicy, urządzonych np. przez urząd miasta, wymaga zgody urzędujako zarządzającego tym miejscem, tozamieszczenie na nich ogłoszenia bez takiejzgody stanowiłoby wykroczenie z art. 63a § 1 k.w.Wydaje się, że de cyzja w tym względzie, tj. czy umieszczanieogłoszeń w miejscach do tego prze znaczonych wymaga czyteż nie wymaga zgody zarządzającego tymmiejscem, należy dotego zarządzającego, w szczególności urzędulub innegopodmiotu sa morządowego. Decyzjao tym, że bez zgody zarządzającegotymimiejscamijest zabronione zamieszczanie ogłoszeńi innych nośników informacji, powinna być podana do wiadomościpoprzez napis na tablicy lub słupie. W przypadku braku takiegozapisu można domniemywać możliwośćumieszczania tam ogłoszeń, pla katów, afiszów, apeli, ulotek i innych nośników informacji. Może bowiem być tak, co w praktyce dotyczy małych miejscowości, że urządzonanp.przez urząd gminy lubprzez sołtysatablica ogłoszeń jest jedynym miejscem, gdzie można za mieścić informacjeważne dlaspołeczności lokalnej, której członkowiesą przy zwyczajeni do zapoznawania się z nimi właśnie w tym miejscu, a ponadto zwracanie się do urzędu gminy przez każdego chętnegodo wywieszeniaw takim miejscu informacji,w tym nawet reklamowej, byłoby uciążliwedlatego urzędu. W sytuacjigdy godzi się onna powszechnewykorzystywanie takiego miejsca dla zamieszczania tam ogłoszeń i innych informacji, anietylkowykorzystywanie go do umieszczaniaogłoszeń urzędowych,topo prostu nie zamieszcza zapisu o za kazie ich zamieszczania bezjego zgody, co próbując osadzić w perspektywie prawnokamej, można postrzegać jako kontratyp zgodydysponentadobrem.Wów czas, zwłaszczawmałych miejscowościach, takie tablice i słupyogłoszeniowe służą do zamieszczania zarównoinformacji urzędowych,jak i innych, np. nekro logów, plakatów o mających się odbyć imprezach okolicznościowych, aletakże o świadczeniach medycznych, kursach naukijazdy,udzielanychpożyczkachczy skupie zwierząt rzeźnych.
Odmiennabyłabysytuacja, gdyby zarządzający tablicąlubsłupem ogłosze niowym należącym do jednostki samorządu terytorialnego nie godził się na ich powszechne używanie, aw danej miejscowościnie byłoby innych miejsc,w któ rychmożnabyzamieścić ważne informacje. Wówczas, nawet gdyby ogłoszenie to miałoszczególne znaczenie dlaspołecznościlokalnej,niemożnaby go zamie
ścić, gdyż takie zachowanie wyczerpywałoby znamiona wykroczeniaz art. 63a § 1 k.w.
Zdarzyć się jednakmogą sytuacje,gdy umieszczenie informacji natablicy lub słupie ogłoszeniowym, pozostających w zarządzie np. urzędugminy, należałoby traktować jako dopuszczalne pomimo braku zgody zarządzającego. Chodziłoby np. oprzypadek zaginięcia osoby,októrej informacje wrazz jejwizerunkiem i in nymi danymi rozpowszechnionoby w takich miejscach, nie pytając, ze względu na konieczny pośpiech, zarządzającego o zgodę,gdyż takie zachowanie mieściłoby się w formule stanu wyższej konieczności, o którymstanowiart. 16 § 1 к.w.
Przedmiotowe wykroczeniemacharakter powszechny,gdyż może je popełnić każdaosoba podlegająca odpowiedzialnościza wykroczenie. Można jepopełnić zarównoumyślnie, jak inieumyślnie,cowynika zzasadyekwiwalencji form winy wprawie wykroczeń określonej w art. 5 k.w., który stanowi, że „wykroczenie można popełnićzarówno umyślnie, jak inieumyślnie, chyba że ustawa przewiduje odpowiedzialność tylkoza wykroczenie umyślne”.
Zawykroczenieto grozi karaograniczeniawolności albo grzywny. Zgodnie z art. 20§ 1 i2 k.w.kara ograniczeniawolności trwa 1miesiąc, a wczasie jej od bywania ukaranynie może bez zgody sąduzmieniaćmiejsca stałego pobytu, jest zobowiązany do wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanejpracyna celespołecz ne,jakteżma obowiązekudzielania wyjaśnień dotyczących przebiegu odbywania kary. Grzywnę wymierza sięzaśw wysokości od 20 zł do 5000zł, o czym stanowi art. 24 § 1 k.w.
Artykuł 63a § 2 k.w. przewiduje,że „w razie popełnienia wykroczenia można orzec przepadek przedmiotów służących lub przeznaczonych do popełnienia wy kroczenia, choćby nie stanowiły własności sprawcy, oraz nawiązkę w wysokości do 1500złotychlub obowiązekprzywrócenia do stanu poprzedniego”. Jak za uważa P.Kozłowska-Kalisz możliwe jest orzeczenie wskazanych środków kumu latywnie lub każdego z nich niezależnie od siebie14, co dotyczyjednak tylko kumulacji przepadku przedmiotów i nawiązki oraz przepadku przedmiotów iobo wiązku przywrócenia stanupoprzedniego.Przesądza otym słowo „lub”, co ozna cza,żeniejest możliweorzeczenie trzech środków, gdyż można orzec nawiązkę lub obowiązek przywrócenia do stanu poprzedniego w połączeniu z przepadkiem przedmiotów służącychlub przeznaczonychdo popełnienia wykroczenia.
14 Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. M. Budyn-Kulik..., s. 232.
Za wykroczenie z art. 63a § 1 k.w. nie jest możliwe nałożenie grzywny w drodze postępowania mandatowego.Nie przewiduje takiejmożliwości wskazane wcześniej rozporządzenie PrezesaRadyMinistrów w sprawie wysokości grzywien nakładanych w drodze mandatów karnych za wybrane rodzaje wykroczeń, a co wynika z art. 96 § 2 ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. -Kodeks postępowania
Ochrona ogłoszeń instytucji samorządu terytorialnego...
w sprawach o wykroczenia15, zgodnie zktórym „w drodze mandatukarnego nie nakłada się grzywny za wykroczenia,za które należałoby orzec środek kamy”.
15 Tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r., poz. 395 ze zm.
16 T. Bojarski, Polskie prawo wykroczeń. Zarys wykładu, Warszawa 2009, s. 111.
Zgodniez art. 63a§ lapodżeganie do przedmiotowego wykroczenia i pomoc nictwowjegopopełnieniu są karalne. Definicję podżegania zawiera art. 12 k.w., który stanowi, że „odpowiada za podżeganie, ktochcąc, aby inna osoba dokonała czynu zabronionego,nakłaniają do tego”, zaś czym jestpomocnictwo, wskazuje art. 13 к.w., zgodnie z którym „odpowiada za pomocnictwo, kto w zamiarze, abyinna osoba dokonała czynu zabronionego,swoim zachowaniemułatwiajegopopełnienie, w szczególności dostarczając narzędzie, środekprzewozu, udzielając rady lub infor macji; odpowiada za pomocnictwo także ten, kto wbrew prawnemu, szczególnemu obowiązkowi niedopuszczenia do popełnienia czynu zabronionego swoim zaniecha niem ułatwia innejosobie jego popełnienie”.Artykuł14 § 1 k.w.przewiduje,że „od powiedzialność za podżeganie i pomocnictwo zachodzi wtedy, gdy ustawa tak stanowi i tylkowrazie dokonania przez sprawcę czynu zabronionego”,a art. 14 §2 stanowi, że „każdy ze współdziałających w popełnieniuczynuzabronionego odpo wiada w granicach swojej umyślności lub nieumyślności,niezależnie od odpowie dzialności pozostałych współdziałających”, zaś zgodnie z art. 14 § 3 „karę za podżeganie lub za pomocnictwo wymierzasięw granicach zagrożenia przewidzia negodla danego wykroczenia”.Jest to więcodpowiedzialność zależna od odpowie dzialności sprawcy, co T. Bojarski słusznie tłumaczy tym, że nie należy karać zachowań ludzi zaznaczających się tylko ich subiektywnym nastawieniem, ale nie-wywołującychobiektywnych następstw, jednak jest toodpowiedzialność niezależna wtakimzakresie, gdy podmiotem nakłanianymlubwspieranym byłabyosoba nie zdolna do ponoszeniaodpowiedzialności, np. nieletni lub niepoczytalny16.
Karalność podżeganiai pomocnictwa w prawie wykroczeń niewystępuje zbyt często, a wręcz ogranicza się do wykroczeń uznanych przez ustawodawcę za najpoważniejsze. Zatem to, żejest karalnezarówno podżeganiedo wykroczenia umieszczania ogłoszeńwmiejscach niedozwolonych lub bez zgody zarządzającego miejscamido tego przeznaczonymi, jak ipomocnictwowtym wykroczeniu, należy odczytywać jako przejaw rygoryzmuustawodawcy w traktowaniu takich zacho wań,przy pewnych wątpliwościachcodo zasadności takiego podejścia. Wzwiązku z karalnością wskazanych form zjawiskowych omawianego wykroczenia istotnie rozszerzono zakres podmiotówmogącychpodlegać odpowiedzialności karnej, ato zkolei skutkujekoniecznością ustalania w każdej sprawie o towykroczenie, czy sprawcaniebył do niego podżegany i czy ktoś muniepomagał.
W przypadku gdy treść ogłoszenia, plakatu, ulotki itp. miałabycharakter nie przyzwoity, to, jakzauważa M. Bojarski,czyn sprawcy wyczerpywałby znamiona
wykroczenia z art. 141 к.w., który przewiduje odpowiedzialność za umieszczenie w miejscu publicznymnieprzyzwoitego ogłoszenia, napisu lub rysunku. Jednak zdaniem tego autora przepis art. 141 k.w. ma charakter przepisu specjalnego w stosunku do przepisuart. 63a § 1 k.w., a w konsekwencji nie zachodzi zbieg określony w art. 9 § 1 k.w.17Tak samo uważa P. Kozłowska-Kalisz, a mianowicie, że w takim przypadku zbieg będzie miał charakter zbiegu pozornego izastosowanie znajdziereguła lexspecialis derogat legi generali, tj. przepis art. 141 k.w. wyłączy zastosowanie art. 63a § 1 k.w.18
17 M. Bojarski, W. Radecki, Kodeks wykroczeń..., s. 469.
18 Kodeks wykroczeń. Komentarz, red. M. Budyn-Kulik..., s. 231.
Zbieg wystąpiłby także w sytuacji, gdyby sprawcabez zgody zarządzającego tablicą lub słupem ogłoszeniowym, którym byłby np. urząd gminy, umieściłby tam ogłoszenie, zasłaniając jednocześnie ogłoszenie pochodzące od tego urzędu, czyniąc go nieczytelnym, a tym samym uniemożliwiając zapoznanie się z nim. Swoim zachowaniem wyczerpałby on znamiona wykroczenia z art. 63a § 1 k.w. oraz art. 67 § 1 к.w.Byłby to jednak zbieg rzeczywisty, do którego zastosowanie znalazłby art. 9 § 1 k.w., którystanowi, że „jeżeli czynwyczerpujeznamiona wy kroczeńokreślonych w dwóch lub więcej przepisach ustawy, stosuje się przepis przewidujący najsurowszą karę, co nie stoi naprzeszkodzie orzeczeniuśrodków karnych napodstawieinnychnaruszonych przepisów”.
Do wyobrażenia jest także sytuacja, w której doszłobydo uszkodzenia lub zniszczenia ogłoszenia instytucji samorząduterytorialnego albo w inny sposób uczynienia go niemożliwym do zapoznania się z nim, jak też umieszczenia ogłoszeniabez jej zgody, jako instytucjizarządzającej miejscem przeznaczonym do zamieszczania ogłoszeń, w formule obywatelskiego nieposłuszeństwa. Byłoby tak np. w związkuz kontrowersyjnym zachowaniem organu takiejjednostki, po wszechnymbrakiem autorytetu osoby lub osób go tworzących lub z jakichś innych powodów. Jednakjednąz cech takiego nieposłuszeństwa jest ryzyko poniesienia odpowiedzialności karnej, która wtakim przypadku byłaby możliwa, gdyż to, że obywatele nieakceptują jakichś działań organów władzy, nieoznacza,że mogąpo pełniaćwykroczenia, w tym niweczyćjej ogłoszenia. Odmienniejednak należałoby oceniaćwywieszenie ogłoszenia bez zgody zarządzającego miejscem do tego prze znaczonym, gdyby przykładowo ogłoszenie to dotyczyło działań mieszkańców, jak np. zebraniaw celu podjęciaprzewidzianychprawem działańprzeciwkoorganowi jednostkisamorządu terytorialnego, jak choćby spotkania mieszkańcówwsprawie referendum odwołującego taki organ,w związku zczymten nie godziłby się na za mieszczenie takiego ogłoszenia. Braktakiej zgody, awkonsekwencji niemożność poinformowaniamieszkańcówo„akcji”przez jej inicjatorówczyteż organizato
Ochronaogłoszeń instytucjisamorząduterytorialnego...
rów, mógłby utrudniać podjęcie działań, naktóre pozwalają obowiązujące prze pisy. Wówczas w grę wchodziłby stanwyższej konieczności zart. 16 § 1 к.w.
Organy jednosteksamorządu terytorialnegoiich urzędy zamieszczają także różne ogłoszeniaw postaci elektronicznej, w tym na oficjalnych stronach inter netowych. Takżeonepodlegają ochronie prawnokamej, z tym że już nienagrun cie prawa wykroczeń, lecz prawa karnego, o czymnależy jedynie wspomnieć zuwagi na zakres opracowania, który obejmuje tylko perspektywęprawawykro czeń,anie całego prawa karnego. Zasadnicze znaczenie matu art. 268a§ 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997r. -Kodekskamy (dalej: k.k.)19, zgodnie z którym „kto, nie będąc do tego uprawnionym, niszczy,uszkadza, usuwa,zmienia lub utrudnia dostęp do danych informatycznych albo w istotnym stopniu zakłóca lub unie możliwia automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie takich danych,podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”. Ważny jest teżart. 269 § 1 k.k., który przewiduje, że „kto niszczy, uszkadza, usuwalub zmieniadane informatyczne o szczególnym znaczeniu dla obronności kraju, bezpieczeństwa w komunikacji, funkcjonowania administracji rządowej,innego organu państwo wegolub instytucji państwowej albo samorządu terytorialnego albo zakłóca lub uniemożliwia automatyczne przetwarzanie, gromadzenie lub przekazywanie ta kich danych, podlegakarzepozbawienia wolności od6 miesięcy do lat8”.
19 Dz. U. z 1997 r. Nr 88, poz. 553 ze zm.
Konkludując, trzeba stwierdzić, że regulacje prawawykroczeń zapewniają ochronę ogłoszeń instytucji samorządu terytorialnego i miejsc służących do ich zamieszczania, pozostającychw ich zarządzie nawłaściwym poziomie, dla któ rego zachowania jest wystarczające traktowanie czynów zabronionych, ochronę tę poręczających, jako wykroczeń, a nie jako przestępstw. Oceny tej nie burzą wskazane pewne niedociągnięciaco do szczegółów rozwiązań w tym zakresie. Regulacje te wpisująsięw system ochrony samorządu terytorialnego,poręczanej przezprzepisy różnychdziedzin prawa, w tym prawakarnego, wjegoszerokim ujęciu, a obejmującymtakżeprawowykroczeń. Oczywiście nie mają one jakiegoś szczególnegoznaczeniadlafùnkcjonowania jednostek samorządu terytorialnego, ale nie można teżnie dostrzegać ichroli w tymwzględziewogóle, aniteżpomijać w naukowej perspektywie nad różnymi aspektami funkcjonowania samorządu te rytorialnego zokazjićwierćwiecza jego przywróceniaw naszym kraju.
Summary
Protection of notices of local governments institutions and spaces
for their placement under authority of said bodies in the light
of misdemeanour regulations
Notices of local government institutions and spaces for said notices’ placement under their authority fall under legal protection. It is provided by articles 63a and 67 §1 of Mis demeanour Code, making protection level sufficient. It is significant for normal function ing of said institutions as well as inhabitants having right to familiarise themselves with such notices.
