Ocena systemu transportowego opartego o napęd elektryczny z punktu widzenia cyberbezpieczeństwa Evaluation of a transportation system based on electric drive from cybersafety point of view

Pełen tekst

(1)PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 124. Transport. 2019. Krzysztof Krawiec, " #!, Sylwester Markusik

(2) §#@ & ?

(3) . ! (

(4) ! & ) ?

(5)

(6) @ . OCENA SYSTEMU TRANSPORTOWEGO OPARTE: : 4&=5 898#; +4; + &74#7 *IDZE4 ;(8(8+&8 +8q'* + dostarczono, marzec 2019. Streszczenie: &

(7) "

(8) #

(9) e$F @

(10)

(11)

(12)

(13) @ . wprowadzanych w nim Inteligentnych Systemów Transportowych (ITS). Dotychczasowe do F

(14)

(15) #

(16)

(17) #

(18) (

(19)

(20)

(21) (atycznym /"

(22)

(23) :

(24) "

(25) "@

(26) #" " o

(27)

(28) #F

(29)

(30)

(31)

(32) "

(33) @ # / "

(34) :@ # B. " (

(35)

(36)

(37) Q *

(38)

(39)

(40) Q

(41) Q (

(42)

(43) #

(44) utobusowych "

(45)

(46)

(47) / :. " #

(48)

(49) (matyczne, moni

(50) "

(51)

(52) "

(53) #

(54)

(55) #Q V

(56) F $

(57)

(58)

(59)

(60) $stwa cyberprze

(61) "

(62)

(63)

(64) owo –"

(65) @

(66) "

(67)

(68)

(69) (

(70) @

(71) # zpie$.

(72)

(73) B

(74)

(75)

(76) "Q '

(77) ? cyberbezpiecze$stwo, autobusy elektryczne, analiza STEEP. 1. WPROWADZENIE #

(78) #"

(79)

(80) , jakim jest wymiana pojazdów

(81) . konwencjonalnym w transporcie publicznym na autobusy niskoemisyjne, na zrealizowaB

(82)

(83)

(84)

(85)

(86)

(87)

(88)

(89) alnym na te za

(90)

(91) " #

(92) #Q

(93) transporcie indywidualnym jak i w transporcie publicznym. W przypadku

(94) # . o wymia

(95) t

(96) / # "

(97) o @

(98) B

(99) $: . "

(100)

(101) "

(102)

(103) Q "

(104) # zapisy dokumentów strategicz-.

(105) 66. ( @ !

(106) ` @ ) ! , ;

(107) ^. nych (w tym np. polityki transportowej) miast i regionów, proces wymiany autobusów

(108)

(109)

(110) o

(111)

(112)

(113)

(114) B

(115) od agresywnego, polega#"

(116)

(117) "

(118) @ F "

(119) @

(120)

(121) Q Wskazany proces ma charakter decyzyjny, kt B

(122)

(123)

(124)

(125) (

(126) @ #

(127) F #ej liczby zjawisk ingerencji w systemy informatyczne

(128) #

(129) @

(130) .

(131) B

(132) $ " #

(133)

(134) (

(135) F cie publicznym

(136) # " $ 2, 6, 15]. = $

(137)

(138) .

(139)

(140) $

(141) " .

(142)

(143)

(144) –programistycznych, zawartych w inteligentnych systemach informatycznych (ITS)@

(145) # $.

(146)

(147) B F

(148)

(149)

(150) "Q = "

(151) e takich #$

(152) "

(153) /*?):@ F j#

(154) $

(155)

(156) $ F berprzestrzeni w #

(157)

(158)

(159) @ "

(160) "

(161)

(162) . proble #

(163)

(164)

(165)

(166) "

(167) F dem elektrycznym. W artykule przedstawiono "

(168) #

(169)

(170)

(171) ". w " @ " "

(172)

(173) /dyrektywy Unii Europejskiej:

(174) #

(175)

(176)

(177) " ym autobu

(178)

(179) .

(180)

(181) .

(182) F

(183) $ # aniu transportem publicznym. W a konwersja (

(184)

(185)

(186)

(187)

(188) F cjonalnym do floty o 100Å

(189)

(190) @

(191) . takiej wymiany w danej aglomeracji miejskiej, oraz za

(192)

(193) $ . celu opracowania

(194) $@ dostosowanych do lokalnych potrzeb, realizowana

(195)

(196)

(197) /

(198) :

(199)

(200) .

(201) $ transportowych. Analiza potrzeb wprowadzenia autobusów elektrycznych do transportu publicz

(202) " B

(203)

(204)

(205) otoczenia politycznego, gospodarczego oraz ekonomicznego w Polsce oraz w innych krajach UE, a wy

(206)

(207) "# B ne@

(208)

(209)

(210) " @ # '. aglomeracji [8].. 2. ;(8(8+&8 +8q'*: ;:* :1':3 * 4'&: 8 &7(9 +4; (

(211) $

(212)

(213)

(214) (

(215) $@

(216) "

(217) (

(218) @

(219) "

(220)

(221)

(222) ( cyberprzestrzeniQ `

(223) @

(224) # $ (np. w zarz#dzaniu transportem publicznym)@ #

(225) F $: "

(226) informacji, sieciowego oraz teleinforma

(227) " #.

(228) O

(229)

(230) " "

(231)

(232)

(233)

(234) …. 67.

(235) #Q &

(236)

(237) –

(238) "

(239) @ ""F ficznie -

(240) $a, #

(241)

(242) "

(243) . w "@. # # $. #

(244) @

(245) F @

(246)

(247) "

(248) Q ¨"

(249) acja

(250) $@

(251)

(252) "

(253) @

(254)

(255) i

(256)

(257) "

(258) . "@ F

(259) @

(260) (

(261) "

(262)

(263)

(264)

(265)

(266)

(267) . bezpiecze$stwa [6]. ?B jest definiowana ogólnie, #

(268)

(269) # jed

(270) #

(271) (

(272) #Q = (# #

(273) (

(274) F e

(275)

(276)

(277)

(278) (

(279) Q =

(280) (F

(281) B

(282)

(283)

(284) "

(285)

(286)

(287) . funkcjonu# 7MQ &

(288)

(289)

(290) " @ (. B o B

(291)

(292)

(293)

(294) # . fizyczne istnienie jednostki (np. adres @ ""(

(295) F

(296) " #

(297) :@

(298) i#

(299) / ( personelu, zainstalowane aplikacje #

(300) d @

(301) ( " #

(302) :@

(303) F #@ m jednostka jest (np. dane ewidencyjne, lub

(304) ), dane przypisane do jednostki (np. rola, podpis elektroniczny

(305) # , numer ewidencyjny w systemie KRS), do danych referencyjnych (np. numer NIP, telefony, itp.). +

(306) $a w Polsce oraz w

(307)

(308) . la

(309)

(310)

(311) rozwoju [4]: 1. Uwarunkowania rynkowe – #

(312)

(313)

(314) " (F @

(315)

(316)

(317)

(318) #" "$

(319) "

(320) @ (

(321) .

(322)

(323) ( . 2. Uwarunkowania regulacyjne – #

(324) aktami prawnymi oraz #

(325) . i

(326)

(327) @

(328)

(329) # . w najbliszym czasie wp

(330) #

(331) B.

(332) tego rynku. C#

(333) #

(334) #

(335)

(336) $, czyli w

(337)

(338) $ "

(339) dla cyfrowej ci oraz poziom "

(340)

(341)

(342) " #" B "# B F

(343) @

(344)

(345)

(346) $Q. V (

(347)

(348)

(349)

(350)

(351) (

(352) @. któ

(353) #

(354)

(355) "

(356) ( i, ale tak d

(357)

(358)

(359)

(360) "

(361) , jest jednym z naj $ $Q. V $

(362)

(363)

(364)

(365)

(366) #F niach informatycznych, #

(367) $

(368) . organizacjami

(369) @

(370)

(371)

(372) "

(373) $F stwa cyber

(374) "

(375) "

(376)

(377) ( "F nych systemów transportu: transport drogowy, szynowy, rozpatrywanych jako indywidualny lub zbiorowy. Z $ #

(378)

(379) "

(380) F $

(381)

(382) dnie dzia

(383) #

(384) $@ F

(385)

(386) $ #"

(387) .

(388) [2]..

(389) 68. ( @ !

(390) ` @ ) ! , ;

(391) ^. & ( w transporcie publicznym@

(392)

(393)

(394) F nie do niektórych metod i technik identyfikacji i uwierzytelniania,

(395) # #F $ (ITS), ( #

(396) (# #Q. Monitoro

(397) .

(398) $

(399)

(400) ( $. w transpor

(401) @

(402)

(403) # (

(404)

(405) '

(406) . odpowiednio, produktu, rezultatu be

(407) " /

(408)

(409) "ego) "

(410) /

(411)

(412) "

(413) ":, wypracowanych na bazie przeprowa

(414)

(415)

(416) izy potrzeb@

(417)

(418)

(419) " . autobusach [1]. Rzeczywisty poziom bez $

(420)

(421) @

(422) B. i zaufanie obywateli oraz #$

(423) (

(424) /*?):@ erzon '

(425) statystycznymi i

(426)

(427)

(428) #

(429) #B

(430)

(431) . stanu aktualnego B

(432) $

(433) "

(434) F nego, kosztem transportu indywidualnegoQ

(435) @

(436)

(437)

(438) .

(439)

(440) F

(441) l

(442) (

(443) "

(444)

(445) $. teleinformatycznego,

(446)

(447) $ F przestrzeni w dziedzinie transportu publicznego, globalnie, w wymiarze europejskim oraz "

(448) yberprzestrzeni RP [15]Q +

(449)

(450)

(451)

(452) B #$

(453) . polu Inteligentnych Systemów T

(454) /*?):@ "#

(455)

(456)

(457) F $ ^Æ+ $ $

(458) (

(459) " @

(460) .

(461) @

(462)

(463) B

(464) $ F przestrzeni transportowej.. 3. ANALIZA STEEP STANU TRANSPORTU PUBLICZNEGO + 7*+9=54848 ;(8(8+&8 +8q'* 3.1. ZASADY ANALIZY STEEP Analiza potrzeb w danej aglomeracji miejskiej konwersji z floty autobusów w transporcie

(465)

(466)

(467)

(468)

(469)

(470) ( {Å

(471) e elektrycznym@ . B

(472)

(473)

(474)

(475) otoczenia politycznego, gospodarczego oraz ekonomicznego, w Polsce oraz w innych krajach UE i j

(476)

(477) . $

(478)

(479) $. Analiza

(480) . metodologii foresight@

(481) @ # @ .

(482) o

(483) @

(484) @

(485) .

(486) @ #F tym transportem publicznym. opracowanie wspólnych metod planowania pro@ #

(487)

(488) ugofalowego naukowego, technologicznego

(489) "

(490) (

(491) . konwencjonalnym do floty o {Å

(492)

(493) @ (

(494) " staci pakietu programów komputero @

(495) #

(496)

(497) (rmatycznych opartych na technologiach internetowych [1]. %

(498)

(499) # odpowiednie @ Q "

(500)

(501) @

(502)

(503) @

(504)

(505) .

(506) @ # #.

(507) O

(508)

(509) " "

(510)

(511)

(512)

(513) …. 69. $ "

(514)

(515) i technik symulacyjnych, a na

(516) #

(517) # $" "owania informatycznego, "#". proces konwersji floty autobusów wykorzystywanych w transporcie publicznym. & lenia problemów, na podstawie których powstanie krytyczna analiza potrzeb

(518)

(519)

(520)

(521)

(522)

(523) /Diesla lub hybrydy) w Polsce oraz w

(524)

(525) . #

(526)

(527) @

(528) B makroekonomiczna metoda badan

(529)

(530)

(531) "@ "

(532) "

(533) $, znana jako metoda o akronimie STEEP (ocena czynników: Socio-kulturalnych, Technologicznych, Ekonomicznych, Ekologicznych oraz Polityczno-prawnych). Analiza STEEP nie # u# # /"

(534) :@

(535)

(536)

(537) F

(538) "d

(539)

(540)

(541) @

(542)

(543) @ "# F "

(544)

(545) .

(546)

(547) Q =

(548) )? #

(549) . "

(550)

(551) .

(552)

(553)

(554)

(555) /

(556) :@

(557) #

(558)

(559) F

(560)

(561) " "

(562) (

(563) F nym. V

(564)

(565)

(566)

(567) # wszystkie warunki rozwoju danego obszaru transportowego, w aspekcie wyboru me

(568) (

(569)

(570) F wencjonalnym do flo {Å

(571)

(572) Q Na podstawie wyników z warszta $ $

(573) ustalona zostanie lista czynników strukturalnych (czynników poznawczych) dla poszczególnych grup czynników STEEP [1].. 3.2. CHARAKTERYSTYKA CZYN4#6* '&:)8 +4; < Technologia autobusów elektrycznych jest stosunkowo nowa i nie jest jeszcze powszechnie znana i

(574)

(575) @

(576) (esjonalistów (organizatorów i operatorów publicznego transportu zbiorowego) jak i paQ. ^ $

(577)

(578) # , samorz#F dów i transportowych@

(579)

(580) F ków indywidualnych. ;

(581) #

(582)

(583) $

(584) @ B

(585) .

(586) @

(587)

(588) @ ( Q

(589) /tabl. 1) zestawiono "

(590)

(591)

(592)

(593) @

(594) . przyrostu

(595) $ $ yberprzestrzeni #" 4]. Z tabli {

(596) B odpowiedzi na

(597)

(598)

(599)

(600) "

(601) .

(602)

(603) ologii na $ *=?. Tab. 1 4 ! -% ~ 7 8

(604) pejskiej +~ . Obecnie [%]. Za 3 lata [%]. ~ . Cyberwojna. 22. 51. +29. *

(605)

(606) #

(607)

(608) . 43. 71. +28. Ataki „hakerskie” wspierane przez pa$stwa. 30. 58. +28. 37. 65. +28. 41. 62. +21. % ! !%

(609) %

(610) y% (w % %!|%) *

(611)

(612) #

(613) B

(614) e#. i procesy ICT.

(615) 70. ( @ !

(616) ` @ ) ! , ;

(617) ^. cd. Tab. 1

(618) "

(619)

(620) rF 42 60 +18 . Zaawansowanie indywidualnych ataków „ha43 55 +12 kerskich” *

(621)

(622) #

(623) # # anych 46 53 +7 =

(624) # ( . "

(625) izacji 36 38 +2 Niekompetentni pracownicy 31 29 -3 "` %

(626)

(627)

(628) Raytheon, 2018 Study on Global Megatrends in Cybersecurity, USA. February 2018.. ^

(629) #

(630) znaczny wzrost obawy

(631)

(632)

(633) F $

(634) @ " "$. Niemniej jednak, w kate" #

(635) (# # w infrastrukturze transportowej #. bardzo widoczne. V "

(636) (@ B

(637) (

(638) Polsce znaj $@

(639)

(640) # B F torem publicznym a biznesem w #$

(641) (

(642) #

(643) . tej infrastruktury. Kluczowe czynniki obaw $ $ #

(644) # 1. `

(645) #

(646) "

(647)

(648) "F

(649)

(650) .

(651)

(652) . Inter

(653)

(654) $ cyberprzestrzeni, przy jednoczesnym realnym, bardzo niskim poziomie ochrony cyberprzestrzeni w Polsce. 2. U

(655) Internetu #

(656)

(657)

(658)

(659) . $

(660)

(661) $

(662) @

(663) esieniu do ( @ B

(664)

(665)

(666)

(667) .

(668) #

(669) awiskami. !

(670)

(671)

(672)

(673) # ci

(674) " F przestrzeni, a

(675) # $@ "# B

(676) .

(677)

(678)

(679) #

(680) w transporcie publicznym, # . jedno

(681) @

(682) .

(683)

(684) (

(685) $Q. Ryzyka z

(686) $ $@ #

(687) e z $

(688)

(689) "# B ' .

(690) ików systemów transportowych (

(691) $F stwa w Internecie, co mo B "

(692) (

(693) " z #

(694) . z transportem onych on-line, spowodowany incydentami o znacznych konsekwencjach dla osób fizycznych i organizatorów transportu publicznego, nie tylko o charakterze finansowym. Jednak w

(695) (

(696) twa komunikacji miejskiej

(697)

(698)

(699)

(700)

(701)

(702)

(703)

(704) , # F

(705)

(706)

(707) " @ @ . miesz$ @

(708) #. #

(709) ( " . oraz pene bezp $ tego transportu. Eksploatacja nowoczesnych pojazdów, w tym autobusów elek

(710) @

(711) B . do pozytywnej zmiany wizerunku miasta. B

(712) iór spo

(713)

(714)

(715) o"

(716) B $ #F $ "

(717) #

(718) rnatywne..

(719) O

(720)

(721) " "

(722)

(723)

(724)

(725) …. 71. 3.3. CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW TECHNICZNO -ORGANIZACYJNYCH Czynniki techniczno-organizacyjne nal B

(726)

(727)

(728) nieza

(729)

(730) systemu, jak i procesów w nim # . W procesie konwersji ( "

(731)

(732) # , z punktu widzenia cyberbezpie$ [8]: 1.

(733)

(734) B systemów mechatronicznych autobusu, 2.

(735)

(736) B .

(737) @ 3. $

(738) @ 4.

(739)

(740) B "

(741)

(742)

(743)

(744) " ania, 5. $.

(745)

(746) B (

(747)

(748)

(749) informatycznego transportu zbiorowego.

(750) B

(751) "

(752)

(753) e

(754) ( "

(755)

(756)

(757) : $ (. /#@ @ :Q &

(758)

(759) "

(760) $ ^Æ+ #

(761) $ w dziedzinie transportu, to " ^ $@ sfor

(762) dwa strategiczne kierunki $

(763) . [9]: zaawansowane technologie informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne, jako pakiet ITS, $.

(764)

(765) B $@ "

(766) #

(767) . "i . ;

(768) # # #$

(769)

(770) (

(771) .

(772) F cyjnych, $

(773) tam tylko jeden akapit [9]: „Mimo bardzo istotnyc

(774) @

(775)

(776) !

(777) 7 inH

(778) !

(779) X ! ! @

(780) i demo

(781)

(782) Y

(783)

(784)

(785)

(786) iwych, poufnych czy tajnych.” x B@

(787)

(788)

(789)

(790) . program w dziedzinie transportu publicznego, zdefiniowany i realizowany w ramach dzial

(791) x=^ +Q `

(792)

(793) @

(794) "

(795)

(796)

(797)

(798) " e informacyjne, telekomunikacyjne i mechatroniczne”,

(799)

(800)

(801) . proble $ yberprzestrzeni RP w zakresie zbiorowego transportu publicznego. *

(802) #

(803) ryzyka #

(804)

(805)

(806) zno-organizacyj

(807) @ #F ne z $ b #$ $@ (

(808) a .

(809) " ^Æ+ $

(810) w transporcie publicznym@ B

(811)

(812) #$ "

(813)

(814) @ n

(815)

(816)

(817)

(818) -badawczych oraz ^Æ+

(819) " #F cym wdro

(820)

(821) ITS, B@ #

(822) #. nieinnowacyjne, a przez to niekonkurencyjne w stosunku do innych #$ F pejskich,.

(823) 72. ( @ !

(824) ` @ ) ! , ;

(825) ^. e(

(826)

(827)

(828)

(829) - .

(830) ^Æ+

(831)

(832)

(833) F ozyskiwaniu europejskiego finansowania na badania i prace rozwojowe w zakresie cyberbez $

(834)

(835) .. 3.4. CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW EKONOMICZNYCH W "

(836) innowacyjnych systemów transportowych do nowych sposobów realizacji

(837) @

(838)

(839) , po # #

(840) $

(841) w organizacji i ekonomizacji transportu zbiorowego. Na rysunku 1

(842) . y

(843) /^:

(844) @ #F " @ tkowo zbiorczo dla krajów UE.. Rys. 1. = B

(845)

(846) " ^@ ybranych krajów w roku 2011 ": Estimating the Global Cost of Cybercrime Economic impact of cybercrime [3].. Z rysunku 1

(847) @ ^ x |{1

(848) ~ )@ .

(849) " x

(850) B

(851) . poziomie 59 mld USD. Proble $

(852)

(853) . transportowych

(854) # (

(855)

(856) Q V

(857)

(858) F $ nkiet

(859) wynika,

(860) ". naruszenia bezpiec$

(861) (

(862) " #

(863) Q W perspektywie krót

(864)

(865)

(866) @

(867) Q #

(868) #

(869) @. jed

(870) "

(871) @

(872)

(873) F.

(874) O

(875)

(876) " "

(877)

(878)

(879)

(880) …. 73.

(881) nych. Dos

(882)

(883)

(884)

(885)

(886) @ #. na pro $

(887) (

(888)

(889) #

(890) F "o

(891)

(892)

(893) $

(894) . z transportu pub

(895) "Q & B@

(896)

(897)

(898)

(899) . krajów UE (rys.2:@

(900)

(901)

(902)

(903) ( # .

(904)

(905) (#

(906)

(907) $

(908) (

(909) " /

(910) F skich przedsi r "# $

(911) F

(912)

(913) ajów UE i prawie trzy

(914)

(915) x :Q. Rys. 2.

(916) @

(917) (

(918)

(919)

(920)

(921) $. teleinformatycznego ": Eurostat Yearbook 2010 [5].. Najnowsze badania statystyczne przeprowadzone przez GUS w obszarze cyberbezpie$ #

(922)

(923) "

(924)

(925) # F biorców transportowych. !

(926) , co trzecie spo transportowych /#

(927) " finansowej:@

(928) " . "

(929) #

(930) "o

(931)

(932)

(933) e$Q P

(934) ( B

(935) @

(936) rozmaitych $@ "

(937)

(938)

(939) ( / #@ F lo@ :@

(940)

(941) " (

(942)

(943) "

(944) . #

(945)

(946)

(947) @

(948) .

(949) 74. ( @ !

(950) ` @ ) ! , ;

(951) ^. tech

(952) " Q &

(953)

(954) #

(955)

(956)

(957)

(958) @ #

(959) #. z uwarunkowaniami wyni# z analizy STEEP. ;

(960)

(961)

(962)

(963)

(964) B

(965)

(966) .

(967) . wariantów konwersji floty, "

(968) # koszty owite oraz wybrane

(969) i (w tym $:Q ?

(970) #

(971) ocen ekonomiczn# podczas opracowywania, a

(972)

(973)

(974) "

(975) ( decydentów politycznych a#dowych, operatorów i organizatorów transportu publicznego, producentów autobusów elektrycznych i nawet zainteresowanych tym problemem organizacji poza# .. 3.5. CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW EKOLOGICZNYCH Istotnym aspektem konwersji floty autobusów o

(976)

(977)

(978)

(979)

(980) {Å (o

(981)

(982)

(983) (

(984)

(985) "

(986) Q . o

(987)

(988) # "

(989)

(990) "

(991) # zalecenia ONZ oraz dyrektywy Unii europejskiej [1, 10, 11], gdzie zdefiniowano wymagania oraz kryteria oceny jako oraz Q