Krzysztof Gorczyca,Józef Kapustka
Chełmno n. Nerem, gm. Dębie, woj.
konińskie. Obóz zagłady
Informator Archeologiczny : badania 20, 213-214
213
-BOROWEK, gm,B ie la w y p a ir s
w o j. * k l e r n l e v l o k i a pdf ne ś r e d n io w ie c z e
S ta n o w is k o 1
В RODNIA DOLNA - S t a r y Dwór, g n .B u cz e k K o n se rw ato r Babytków A rc h e o lo g Ł ę in y c h
w o j. s i e r a d z k ie w S ie r a d z u
S ta n o w i eko 2
-B a d a n ia p ro w a d z ił a g r Tadeuez J. H o r b a c * / a u to r sprawozda n i a / p r z y w s p ó łp ra c y ag г C ie k t r y W ó j c i c k i e j ! p ra c e kon s u lt o w a ł d o c .d r h a b i L e sz e k K a jz e r . F in a n s o w iW K r w S i e ra d z u . P ie r w s z y sezon badań* Dwór nowożytny na kopcu*
S ta n o w is k o n i e u w zg lęd nion o w p o w s t a łe j o s t a t n i o m o n o g r a fii L . R a j z e r a , J.A u g u s t y n ia k a /W atąp do s tu d ió w nad ś w ie c k im budow nictw a· o bronny· s ie r a d z k ie g o w X I ï - x v u / x v i I I w ie k u , tóói 1986/, z lo k a liz o w a n e z o s t a ło w t e r a n i e podczas badali p o w ie rz ch n io w ych AZP w l is t o p a d z ie 1985 r , / a rk u s z 71-49/, Z n a jd u je s i e ono w d o l i n i e r z e k i K o ń s k ie j, na wschodnim s k r a ju w s i, o b e c n ie na p ó łw y s p ie w c in a ją c y » a lg w staw h o d ow lany, s zacho w an y»! od p ó łn o c y , p o łu d n ia i wschodu 4la d a m i f o s y s z e r o k o ś c i 8*10 » . O bszar s ta n o w is k a w y n ie s io n y j e s t o k o ło 2 в ponad l u s t r o wody s ta w u i je g o k s z t a ł t z b l I l o n y j e s t do e l i p s y o o s i d łu ż s z e j na l i n i i W-£, l i c z ą c e j ponad 50 » i k r ó t s z e j /N -S /, 3 0 -m etro w ej.
Po d cz as te g o ro c z n y c h p r a c wykonano p r z e k r ó j p rz e z k o p ie c w zdłuż l i n i i z b liż o n e j do o s i И -В, z a k ła d a ją c 5 wykopów badaw czych /wykopy I- X V o w ym iarach TO z 1,5 m każdy o ra z V - 3 x z 1 ,$ a / . P o z w o liły one m . in . n a t
1. ro z p o z n a n ie s t r a t y g r a f i i s ta n o w is k a /пр. u ch w y ce n ie poziom * p r ó c h n ic y p ie r w o t n e j z o k resu budowy z a ło ż e n ia 1 ś ładów r o z p la n to w a n ia m a t e r ia łu z k o p a n ia f o s y / j
2. n a t r a f i e n i e na r e l i k t y n a jp ra d o p o d o b n le j dwóch budynków d rew n ian y ch o k o n s t r u k c ji naziem n e j , s u g e r u ją c y c h zabudową s k rz y d ło w ą / ? / , o s z e r o k o ś c i /7/ o k o ło 5,20 i 2 -2 ,2 0 m; 3. z a r e je s t r o w a n ie p o z o s t a ło ś c i faszyn ow o-belkow ag o u m o cn ie n ia z acho dn ieg o brzegu w yspy; 4* n a t r a f i e n i e na r e l i k t y w a łu / ? / z iem n eg o, o t a c z a ją c e g o o b ie k t d w o rs k i p r z y n a jm n ie j od s t r o
ny z a c h o d n ie j, p o w s ta łe g o j u t po c z ę ś c io w y » zagospodarow aniu z a ło ż e n ia .
V t r a k c i e b adań z n a le z io n o m .in . 767 fragm entów c e r a m ik i n a c z y n io w e j, 250 ułamków k a f l i p ły tk o w y c h /w tym 104 z p olew ą/ 1 84 g arn ko w ych , 18 fragm entów s z k ła o ra z cz ę ś c io w o w y t a r t y " " z z e lą g l i t e w s k i Ja n a K a z im ie rz a z 166/7/ r . Odkrywane p od czas e k s p l o r a c j i u ła m k i c e g i e ł z c i ą gami p a lc o w y m i, fra g m e n ty k a m le n la r k l i c e g la n y c h p ły t e k posadzkowych s u g e r u ją , i ł n a le ż y l i c z y ć s i ą ró w n ie ż Z r e l i k t a m i a r c h i t e k t u r y murowanej* ftuchony m a t e r ia ł z ab ytk o w y, o w y ra ź n ie 'd w o ra k im * c h a r a k t e r z e , p o z w a la na o k r e ś l e n i e ram c h r o n o lo g ic z n y c h s ta n o w is k a na l a t a o k o ło 1600-1720* B y ło t o s t a r s z e z a ło ż e n ie d w o r s k ie na t e r e n i e B r o d n l, p o p rz e d z a ją c e p o w s ta łą w f p o ło w ie X V I I I s t u l e c i a s ie d z ib ą s z la c h e c k ą * . z zachowany» m .in . do niedaw na lamusem d re w n ia n y » , w z n ie s io n y » w 1746 r , / K a ta lo g Bab ytk ów S z t u k i w P o l s c e , t . I I , w o j* ł ó d z k ie , w. 45/.
D okum entacja badań 1 m a t e r i a ł z ab ytk o w y p rzek azan e będą do B iu r a D o k u m e n ta cji Zabytków w S ie r a d z u .
P r z e w id u je s i ą d o k u m e n tacją p r a c .
CHEŁHHO a . N e r e » , gra.D ąbie Kuzeum Okręgowe
w o j. k o n iń s k ie w K o n in ie
Obóz z a g ła d y
B a d a n ia p r o w a d z ili mgr K r z y s z t o f G o rcz yca Ł mgr Jó z e f K a p u s tk a . F in a n s o w a ło Huzeu» Okrągowe w K o n in ie . P ie r w s z y sezon b adań. Obóz z a g ła d y z o k re s u I I w o jn y ś w ia to w e j .
Obóz w C h ełm n ie fu n k c jo n o w a ł w dwóch fa z a c h * g r u d z ie ń 1941 — k w ie c ie ń 1943 o ra z c z e r w i e c s i e r p i e ń 1944 r . Je g o p r z e z n a c z e n ie » b y ło w y łą c z n ie l i k w i d a c j a lu d n o ś c i p ochodzenia ty
* a u
-dowsk ie g o z P o l s k i i- p o d b it e j E u r o p y , a t a k i e m n ie js z y c h g ru p P o la k ó w , Cyganów o r a z jericćw r a d z ie c k ic h . W p ie r w s z e j ( s i l e o f i a r y mordowano b e z p o ś re d n io po p r z y b y c iu do dworu we w si w samochód ach-kom orach gazowych. N a s tę p n ie wywożono J e do la s u rz u ch o w ak ieg o g d z ie g rzebano na 2 p o la n a c h w z b io ro w y ch m o g iła c h . I cz a se n z a c z ę to j e p a l i ć w murowanych k r e m a to ria c h * H d r u g ie j f a z i e d z i a ł a l n o ś c i obozu r ó w n ie * g azo w an ie o dbyw ało s i e aa t e r a n i a l a s u .
Ogółem w o b o z ie zg ła d z o n o o k o ło ISO 00Ó o s ó b .. F r z e l y ł y z a le d w ie 3 , k t ó r y n u d a ło s i e u c ie c . H s i e l k i e ś la d y sw ej d z i a ł a l n o ś c i h i t l e r o w c y s t a r a n n ie z a t a r l i , łą c z n ie v wysadzeniem dworu w C h ełm n ie* 2 t y c h o c z y w is t y c h p rz y c z y n n i e z a c h o w a ły s l ą 'a d n e In f o r m a c je d o ty c z ą c e ro z p la n o w a n ia o r a z zabudowy te r e n u obozu w l e s i e rzuchow skim .
W y s tą p ie n ie U rzędu M ia s t a i (halny D ąb ie o ra z GKBZR z I n i c j a t y w ą p o w o ła n ia na t e r e n i e obozu muzeum spowodowało w łą c z e n ia s i e Muzeum Okręgowego w K o n in ie w d z i a ł a n i a p rzygotow aw c z e .
Dane u z ysk an e z f o t o i n t e r p r e t a c j i z d ją ć l o t n ic z y c h s 1950 t . p o z w o liły na z lo k a liz o w a n ie w o b r ę b ię le ś n y c h p o la n z a s ią g u z b io ro w y ch m o g ił, c z t e r e c h b arakó w o r « z k i l k u wykopów o b l i ż e j n ie o k r e ś lo n e j f u n k c j i . Je d n o z k re m a to rió w z o s t a ło o d k r y t e w t r a k c i e k o p a n ia rowów pod w o d ociąg .
C elem przep ro w ad zon ych b adać w y k o p a lisk o w yc h b y ło sp ra w d z e n ie in f o r m a c ji p ochodzących z f o t o I n t e r p r e t a c j i o ra z e w e n tu a ln e o d s ło n ię c ie d la .e k s p o z y c ji jed n e g o z k re m a to rió w . M o g ił z o c z y w is ty c h wzglądów rozpoznaw ać n i e z a m ie rz an o .
z a ło io n o 5 wyî pów o łą c z n e j p o w ie rz c h n i 20β m2. If y ja ś a io n o , t e ś la d y po b a ro k a ch n ie z ach o w ały s i ą /wykopy I i I I I / . Z o s t a ły one praw dopodobnie z a t a r t e w c z a s ie p r a c porządkowych w l a t a c h s z e ś d z le & lą t y c h , i s ie d e m d z ie s ią t y c h . S t w ie r d z o n o , i e s p a lo n e k o ś c i lu d z k ie o p ró c z t e g o , że wysypywano j e do M a r t y , rozsypyw ano po l e ą ie * / d o d z i ś w y s tę p u ją na p o w ie r z c h n i/ , za- kopywano ró w n ie * w n i e w i e l k i c h p ł y t k i c h jam ach /wykop I V / .
W y ja ś n io n o fu n k c ją jed n e g o z wykopów - e ł u i y ł on praw dopodobnie h itle r o w c o m do p a le n ia rz e c z y o s o b is t y c h o d e b ran ych o f ia r o m , & n i e k w a l if i k u j ą c y c h s i ą do wywozu ó*> R z e szy* 2 rowu sondażowego /wykop V/ przeprow adzonego p rze z t e n wykop uz ysk a n o d u te i l o ś c i s z tu ć c ó w , okuć to r e b e k , p o rtm o n e te k , w a li z e k , b utó w , s p r z ą c z k i pasów , s c y z o r y k i, tz w . t a b k i do p orlczoch, oku c i a p r o t e z , s z tu c z n e z z c z ą k i, g u z ik i z . i n , ! od r a d z ie c k ie g o munduru i t p . o r a z ł u s k i od nabo jów k a ra b in o w yc h 1 p is t o le to w y c h *
uchwycono c z ę ś c io w o p o z o s t a ło ś c i jed neg o z k re m a to rió w /wykop I I / · H a ją one p o s ta ć d u ż e go wkopu o w ym iarach praw dopodobnie o k o ło t7 z 17 m o ukośnych ś c ia n a c h . W yp e łń te k o je g o s t a nowi ja s n o s z a r y p ia s e k z p o p io łe m 1 ogromną i l o ś c i ą p o k ru sz o n y ch , p rz e p a lo n y c h k o ś c i lu d z k ic h * Na g łę b o k o ś c i o k o ło 2 m pod ś c ia n a m i wkopu uchwycono b r y ł y b eto nu 1 p ok ru szo ne c e g ł y , s ta n o w ią c e r e s z t k i wysadzonego w p o w ie t r z e fundam entu k rem ato riom * Zaobserw ow ano, Ze b eto n z b r o jn y b y ł e lem e n tam i wózków d z le p ią c y e h * P r z y ś c i a n i e p o łu d n io w e j k re stato riu m o d s ło n ię t o u k ła d r u r d r e n a r s k ic h d o p ro w ad z ają cy ch praw dopodobnie p o w ie tr z e do p ie c o w ia k a . Ma g łę b o k o ś c i 2 ,5 & n ie o s lą g n lą t o je s z c z e c a l c a .
M a t e r i a ł y i d o k u m e n tacja z n a jd u ją s i e w Muzeum Okręgowym w K o n in ie . B a d a n ia bądą kontynu o w an e. CHOCEfl w o j, w ło c ła w s k ie CIECHANÓW Zamek DROGOSZA, g m .B ie la w y woj* s k i e r n i e w i c k ie S ta n o w is k o ? B a d a n i« p r o w a d z ił mgr A n d rz e j K o s io r e k p rz y w s p ó łp ra c y mgr. m g r * P io tr a S w t ą t k ie w i: - a i Ju s t y n a Sk o w ro n a. F in a n p a t r z p ó in e ś r e d n io w ie c z e p a t r z p ó in e ś r e d n io w ie c z e
B iu r o B ad ać i D o k u m e n ta cji Zabytków w S k ie r n ie w ic a c h
