Kultura i Edukacja 2011, nr 1 (80) ISSN 1230-266X
E w a K o b y ł e c k a
NAUCZYCIEL – JEGO (NIE)PRZYGOTOWANIE
W drugim dniu VII Zjazdu Pedagogicznego obradowali członkowie sesji dziewią-tej, której koordynatorami były prof. Dorota Gołębniak oraz prof. Henryka Kwiat-kowska.
W dobie kryzysu oświaty w naszym kraju pytania o kondycję zawodu nauczy-ciela oraz zmianę standardów przygotowania kadry do pracy w szkole wydają się szczególnie istotne. Wychowawcy dzieci i młodzieży w placówkach oświatowych stają przed nowymi zadaniami, a wymagania społeczne wobec nich stale rosną. Nad tym, kim jest i może (powinien) być profesjonalny edukator o wysokich kwa-lifi kacjach zawodowych oraz jak go kształcić, zastanawiało się 32 badaczy repre-zentujących 15 ośrodków naukowych z całego kraju.
Moderatorem części plenarnej (Wokół programowego niedomknięcia kwalifi ka-cji nauczycielskich), w której wysłuchano trzech referatów wprowadzających i czte-rech głosów uzupełniających, był Jacek Kurzępa.
Jako pierwsza głos zabrała H. Kwiatkowska. W wykładzie na temat Implikacje teorii poznania humanistycznego względem teorii i praktyki kształcenia nauczycieli – czy programowa otwartość i niedomkniętość kwalifi kacji zawodowych zwróciła uwagę na potrzebę nowego spojrzenia na powiązania refl eksji teoretycznej z apli-kacjami praktycznymi w przygotowaniu pedagogów do pracy z uczniami. Jej zda-niem problem ten wymaga uświadomienia faktu, że związek między działazda-niem a poznaniem ma charakter asymetryczny, zaś kwalifi kacje nauczyciela nie mogą być domknięte, muszą być ciągle pulsujące. Z kolei D. Gołębniak omówiła episte-mologiczne podstawy podejścia metodologicznego polegającego na wiązaniu teo-rii z praktyką i wskazała zalety jakościowych badań w działaniu, odwołując się do antropologii socjokulturowej (Między naturalnym eksperymentowaniem a
przy-177 Nauczyciel – jego (nie)przygotowanie
godnym aktywizmem. Wielowymiarowość edukacyjnych badań w działaniu w „prze-łomowej przyszłości”).
Ostatnie wystąpienie w tej części obrad Joanny Michalak było próbą odpowie-dzi na pytanie: Czym powinien się charakteryzować oraz jakie kompetencje po-siadać nauczyciel akademicki, mistrz i autorytet? (Nauczyciel akademicki jako pro-fesjonalista).
Następnie, z udziałem autorów tekstów opublikowanych na stronie interneto-wej Zjazdu, kontynuowano dyskusję na temat programowego niedomknięcia kwa-lifi kacji zawodowych nauczycieli. Dotyczyła ona ważnych kwestii: informatyczne-go (nie)przyinformatyczne-gotowania nauczycieli (Jolanta Zielińska), niedostatków kształcenia i samokształcenia aksjologicznego szkolnych wychowawców (Ewa Kobyłecka), problemu umiejętności budowania zaufania w relacjach nauczyciel – uczeń (Iwo-na Hęćka). Padło również pytanie: Co zrobić, aby przygotować (Iwo-nauczyciela do jego nie przygotowania? (Eryk Derza).
Po krótkiej przerwie równolegle pracowano w dwóch sekcjach. Pierwszą (Co-dzienność szkolna jako miejsce i źródło profesjonalnego uczenia) prowadziła Wanda Dróżka.
Na braki w systemie wsparcia prawnego, psychologicznego i koleżeńskiego nauczyciela w sytuacjach trudnych (dysfunkcji występujących w szkole) zwrócił uwagę J. Kurzępa. Natomiast Anna Sajdak wskazała niektóre możliwości i ograni-czenia kształcenia dydaktycznego na uniwersytetach klasycznych, zaś Jolanta Saj-dera dostrzegła potrzebę większej troski o nauczycieli stażystów na progu ich star-tu zawodowego, a Grażyna Wyszyńska skupiła uwagę wszystkich obecnych na negatywnym wpływie stereotypów na profesjonalny rozwój wychowawców dzieci i młodzieży. W kolejnym wystąpieniu Beata Zamorska ukazała bogactwo relacji interpersonalnych w placówkach oświatowych. Ważny problem jakości pracy na-uczyciela (w świetle dokumentów Komisji Europejskiej) w sytuacji zmienności kontekstu społeczno-kulturowego poruszyła w swoim wystąpieniu Pani Profesor Wanda Dróżka. Dwa ostatnie głosy dotyczyły stylów radzenia sobie nauczycieli z edukacyjną obcością (Sławomir Krzychała) oraz magicznych praktyk nauczyciel-skich (Milena Gucma).
Drugiej sekcji ((Nie)przygotowanie nauczycieli w badaniach edukacyjnych i ba-daniach nad edukacją) przewodniczyła Katarzyna Krasoń.
Agnieszka Nowak-Łojewska przedstawiła rekonstrukcję fenomenografi czną wypowiedzi nauczycieli o sobie samych, Karolina Tersa podzieliła się refl eksjami na temat oporu szkolnych wychowawców wobec badań edukacyjnych, a Hana Cervinkowa omówiła zrealizowany projekt antropologicznych praktyk pedago-gicznych studentów polskich i amerykańskich. Z kolei Hanna Kędzierska na
pod-178 Ewa Kobyłecka stawie badań biografi cznych wskazała przykłady sytuacji konfl iktu wyboru nauczy-cieli między powołaniem a dążeniem do sukcesu zawodowego. Prezentacja Małgorzaty Kabat dotyczyła diagnostycznych i eksperymentalnych badań profi lu nauczyciela studiującego. Krystyna Kamińska zastanawiała się nad przygotowa-niem (motorycznym, sprawnościowym i mentalnym) wychowawców zintegrowa-nego etapu edukacji do pracy z dziećmi sześcioletnimi. Na koniec Katarzyna Kra-soń zestawiła kulturowy model mistrza poetyki postulatywnej z wizerunkiem rzeczywistym nauczyciela w odbiorze uczniów dziewięcioletnich.
Wymian myśli, doświadczeń i ocen osób biorących udział w pracach sesji skła-nia do sformułowaskła-nia kilku refl eksji ogólnej natury. Na pewno polska szkoła po-trzebuje autonomicznych, twórczych, mądrych nauczycieli o wysokich kwalifi ka-cjach, zmotywowanych do efektywnej pracy. Istnieją znaczące różnice między oczekiwaniami społecznymi a rzeczywistym funkcjonowaniem wychowawców dzieci i młodzieży w zawodzie. Dostrzega się potrzebę pogłębiania rozumienia przez szkolnych opiekunów własnej praktyki oraz dokonywania nieustannej jej ewaluacji. Niezbędne są dalsze zmiany w kształceniu i dokształcaniu nauczycieli (doskonalenie zarówno kompetencji zawodowych, jak i osobowości). Koncepcje teoretyczne mają dostarczać nauczycielom wiedzy do (re)interpretacji rzeczywi-stości szkolnej w duchu umiarkowanego konstruktywizmu. Warto wspierać edu-katorów w tworzeniu uczącej się wspólnoty nauczycieli w placówkach oświatowych (temu celowi mogą służyć np. portale społecznościowe w Internecie).
Wszystkie osoby biorące udział w debacie wyraziły troskę o kondycję (nie tyl-ko zawodową) nauczyciela, a także o to, kim jest i się staje oraz nadzieję na popra-wę warunków jego pracy w służbie społeczeństwu.
Na zakończenie spotkania H. Kwiatkowska podziękowała wszystkim uczestni-kom za przedstawienie ważnych problemów nurtujących pedeutologów w naszym kraju oraz wyraziła zadowolenie z wysokiego poziomu wygłoszonych referatów.
