Kultura i Edukacja 2011, nr 2 (81) ISSN 1230-266X
KOMUNIKATY SPECJALNE
Autor w humanistyce
R y s z a r d B o r o w i c z
OD REDAKCJI: AUTOR W HUMANISTYCE – KWESTIA
NIE TYLKO WYRAFINOWANEJ PARAMETRYZACJI
Oczywiste jest, że nauki ścisłe czy przyrodnicze rozwijają się wedle innych reguł niż humanistyczne, społeczne. Prawa formułowane przez pierwsze z nich mają charakter uniwersalny (nie są uwikłane w kulturę, ideologię, politykę) oraz abs-trakcyjny (ogólne właściwości formułowane ponad zdarzeniami), przy użyciu ję-zyka formalnego (nie zaś potocznego), a ponadto są weryfi kowalne empirycznie (testowalne). ‘Od zawsze’ kluczem do sukcesu było też publikowanie wyników badań w renomowanych wydawnictwach, głównie anglojęzycznych, czy też w wy-soko punktowanych czasopismach. O pozycji danego uczonego decydowała ranga naukowego odkrycia i jego odbiór przez specjalistów z tego zakresu. Wymiernymi tego przejawami jest liczba cytowań, impact factor (IF), zdobyte punkty parame-tryczne. Tajemnicą poliszynela jest również nie to, jak założyć naukowy periodyk, ale w jaki sposób można uzyskać wysoką ocenę parametryczną oraz IF.
Z kolei tożsamość interesujących nas dyscyplin naukowych najlepiej zdaje się oddawać tytuł wydanej wiele dekad temu książki pióra S. Ossowskiego O
osobli-wościach nauk społecznych. Rozważania dotyczą głównie ich statusu naukowego,
rozumienia teorii, jak również specyfi cznej metodologii badań, zaś przywołanie ich w tym miejscu stanowi swoisty pretekst do zwrócenia uwagi na konsekwencje owych osobliwości. Do nich z całą pewnością zaliczyć można zamykanie się w kra-jowej przestrzeni, publikowanie w rodzimym języku, ale także przejmowanie osią-gnięć naukowych z Zachodu. Dla nielicznych Polskich humanistów wyzwaniem uwieńczonym sukcesem było partnerstwo intelektualne i faktyczne uczestnictwo
156 Ryszard Borowicz w obiegu światowym. Zdecydowana większość koncentrowała swoje zaintereso-wania na tzw. badaniach własnych. Przełamywaniu tego stereotypu w ostatnich dwóch dekadach nie służyły ani mizeria fi nansowa branży (środki publiczne prze-znaczane na rozwój tych dyscyplin), ani pauperyzacja pracowników (powszechną propozycją jest dodatkowa praca w charakterze nauczyciela akademickiego).
Całkiem niedawno pojawiła się widoczna tendencja, którą wiązać można z jed-nej strony z globalizacją i pełniejszym otwarciem na świat, z drugiej zaś właśnie z przejmowaniem wzorów z nauk ścisłych, przyrodniczych czy medycznych. Coraz więcej osób publikuje w renomowanych periodykach, powstają też czasopisma, które są już notowane na listach JCR, względnie ERIH. Liderem wydaje się w tym zakresie psychologia. Przy zastosowaniu wymiernych ilościowo kryteriów ocenia-ne są całe instytucje. Ewidentnym tego przykładem jest ostatnia ocena parame-tryczna jednostek naukowo-badawczych; wszystko wskazuje na to, że przyszłe kryteria będą jeszcze bardziej wyrafi nowane. Uzyskany tutaj ranking nie ma już znaczenia głównie prestiżowego. Przeliczany jest w sposób mechaniczny na środ-ki przeznaczane na prowadzenie badań naukowych. Najbardziej zasłużeni, wedle zdefi niowanych zasad merytokratycznych, zostają nagradzani, zaś najsłabsi stracą rację istnienia. Presja centrum decyzyjnego, również ustawodawcy, jest w tym za-kresie wyraźna i silna. Sprawa wydaje się zatem na pozór prosta.
Czy na przeszkodzie tej zmiany stoi tylko siła tradycji, mentalność? Z całą pew-nością nowe reguły ukażą, jak wiele osób mających zajmować się profesjonalnie prowadzeniem badań naukowych ogranicza się niemal wyłącznie do roli nauczy-ciela, wykładowcy w szkole wyższej. Od dłuższego już czasu, np. na łamach „Forum Akademickiego”, toczy się ciekawa dyskusja, w której podejmowane są bardziej fundamentalne zagadnienia z tym związane. Problemem jest nie tylko metodologia samego zliczania osiągnięć, ale również to, czy wszystko można w ten sposób po-liczyć, ale przede wszystkim czy warto to czynić. I tak, w sposób jednoznaczny premiowany jest język angielski. Czy ktoś ma tytuł do uznania naszego narodowe-go za narodowe-gorszy? Nietrudno też wskazać na całe dyscypliny czy też działy nauki zaj-mujące się rodzimą kulturą, językoznawstwem, względnie historią Polski lub kon-kretnego regionu, badaniem tego, co jest zdecydowanie niszowe, a o co my musimy się troszczyć. Czy uczeni zajmujący się tego typu zagadnieniami też otrzymają swoją szansę?
Redakcja kwartalnika „Kultura i Edukacja” liczy na to, że dla jednych sama idea parametryzacji jest przyczyną podjęcia polemiki, drugich zaś bardziej interesują bardziej proponowane kryteria oceny osiągnięć, trzecich… Decydując się na or-ganizację takiego seminarium, postanowiliśmy odwołać się do dobrych praktyk z innych krajów, zdając sobie sprawę z tego, że nawet najlepsze rozwiązania
nieko-157
Od redakcji: Autor w humanistyce
niecznie u nas mogą się sprawdzić. Warto też wejrzeć głębiej w już funkcjonujące struktury ponadkrajowe – stąd ESF. Liczymy też, że do tego czasu pojawią się pro-pozycje rozwiązań, które mają u nas obowiązywać – dlatego przedstawiciele KEJN. Zwróciliśmy się też do kompetentnych osób, które w różny sposób artykułują swo-je zainteresowania tymi zagadnieniami. Zależało nam na obecności przedstawicie-li w miarę szerokiego spektrum dyscypprzedstawicie-lin naukowych – są: fi lozofi a, historia, kul-turoznawstwo, pedagogika, politologia, polityka społeczna, psychologia, socjologia. Autorskie stanowiska zamierzamy przed czerwcowym spotkaniem opublikować. W czasie kilkugodzinnego seminarium najbardziej zależy nam jednak na wymia-nie poglądów i stanowisk na tematy ważne dla rozwoju polskiej humanistyki, któ-re wywołała parametryzacja.
Ryszard Borowicz
Redaktor naczelny „Kultury i Edukacji” styczeń 2011 r.
