Problem wapnowania gleb w Polsce

.~._-STE;FAN BORKOWSKi'

. PROBLEM' WAPNOWANIA. GLEB W POLSCE

. .

.

',p'

·:aOBLEM

,waP~owania

-gleb" nie jest· w'.: tecme zapasy WapniakÓW, które

:r:nogłyby .~_

PoJsGe nawy. Na dodatnie .slrutki ;naW<>Że- .!fpoikoić głód wapna W naszych... glebach? To-nia roli ~ wapnia wskazyWano od' karski wyoda:ębnia 6 rejonów' Występowania dawna, gdyż znaczenie :tego składnika. dla

,.az- .

wapieni: lubelski,' świętoIa-.zyski, krBikowsko-'woju :fO!llin .zostało 'udowodnione, mimo że śląski (do którego ~cza 3 obszary: ilaakow-' · rola wapnia IW organizmach .roślilmiych nie jest s1ro-wie1~, góm.o-śląski· i kirakowski),

su-jeszcze całkowicie wyjaśniona.: dec.k:i, po.inorsk:o -ku~awski' i.

karPaCki.:

Dla Wapń 'w .roślinach spełnia ważną rolę· jako . 'wi~ci rejonów podmie są liczby ilustru-· materiał zapasowy, groMadzi się w . ł~ygach;' jące: .oibs.zi:hio występowania '-skał wapiennych

pniacll i korze drzew, być maże od8rywa ja- i nazwy ważniejszych miejscowości, .miąższo§ć

.. kąś rolę w fotosyntezie. Według. Swięszniko- ·Złóż;. procentową zawartość węglanu wapnia.

wa .

(6) wapń obierze be7Jpośredni udział Ył WBŻ- We WIlli~ach aud:or podaje między innymi, że · niejszych fizjologicznych f1mk:cjach organiz- Polska pOsiada oJJbr.zymie DlSOba; dosk.małych · mów I'OŚliamych, a szczegóI.:nie w przemia- skał ·.wapiennych, Iktóre mogą, 7BSpokoić wy_

nie 'węglOwooanów i białek. . ' . ' magania wsze1!k:iego rodzaju przemysłu .opie- . . Wapń ma dla roślin jeszcze i :inne' znacze- rającego' się ina 'niCh oraz że. złoża Skal węgla-o .

.. nie -'. pośrednie, mia.nowicie wpływa korzy- 'nowych zmtały dotychczas bliżej pozrUme je-stnie

na

f~czno-chemiczne i. biologicziie'

,re-

.

dynie

w

niiejscach koncentracji przemysru.: chy .. gleby, pnzyczyniając 'się do .powstawan:ia .'.

'M .. Kamieński

(1)" .opisując w "Przeglądzie · w niej ·.pewnyc.h procesów 'fizycznych i che- .. Geologicznym" bazy 'S1lroWCQwe przemysłu miemych, 'których skubki mają dllllie

_cze-

materiałów wiEPElCYCh, podaje rozmieszczen~ nie dla rozwoju roślin~

Do

procesów tych .~ .wapiennyCh i. margli,--.charakterystykę . moZna zaliczyć: . . . . geologiczną, tych skal, orien.1:acyjne

dane o

pro-' 1)pro-' przyśpieszenie ~du subsąmcji orga- ., ... centowej .zawart.ośc.i. węg1al,.u wapnia '!lraz wy_

· nicznej i polepszenie. wairunk6W. htmU:fikac.ji; suwa wnioSki co do racjonalnej gospodarki

na-· 2} wzrost . biologicm.ych czynności gleby szymi!Złożami WlilPiermynii. !Po O,PisaJW PO:<' przez stwor:lleme warunków ułatwiających .szczególnych rejonów wapieni. M. Kamieński · ·rO'ŻJWój' nieik:t6ryc~ bakterii, zwłaszCza .82IOto- .. dochodzi do wniosku, że <W6;e zasoby skał' wa-. · 'wych; . . . . . piennych Polski zaspakajają, stale wzrastające 3) nadawanie' glebie s~. ~łkowęj;.· ZBtWirzebowanie ·!przemysłu. IIP8teriałów wią":

.. 4) usuwanie nadmiemego zakWaszenia gle-' żącyCh i innych przemysłów, jak 1'Ów.nież ~ by i zmniejszanie niekorzystnych. wpływów, . w stanie zaspokoić, n8sze rolnictwo w wapno .które· ~ spowodować w glebie. nadmiar " l t:lawozow~. . . . ' . .

· jonów Na, K, Mg,. Al, Fe,'

NH,.

O· .. 'ą ... -unirn;"'w· ' ... v,_"L' nnal'Jlch . Dla -rolnictwa rulJ'~-hcw~ jest rola, j~. pJ.eraJ c Slę.·· .. - .. ,,-~- ~~,,\al r

-~- i biorąc pod lllIWagę zaopatrzenie ro1Jnicąva · wapń spełnia przy. twor.ze:niu i utrwa1ąoiu

w

nawozy wapienne, wydaje. się ~łuszne wy_ .. .

gruzełkowej

struktury· gleby i przy

mbojęt-.·

' .. dzie1enJe' IW .

Polsce

następujących

rejonów

wa-nianiu ;vi glebie odczynu. kwaśnego. . piennych. . . . . . W związku z.

tym

geologia ~usi

odpowie-... ~ na pytaąlie, . jakie l1m-aj'. nasz ma możU- .

1.

Góry SwiQłokizyskie wraz z pólnOOI?-ym waści w 'zaopatrzeniu rolcictwa w wapienie \lbrzeżeniem. Jest to rejon' baJxizo· .U!l"Ofmlaico-potmebne do produkcji nawozów wapiennych nych skał wapiennyCh. Występują' tu wapienie surowych i' wapna palonego? . . . _ i margle kredowe i ,trzeciorzędOwe oraz

dolO-ostatnich iata{:h . ~o się: kilka .p-qbH- mity dewońskie, permskie, triasowe, jurą.jE4de.

ka~ji

na

',temat . rozmieszczenia. sk.ał wapien- Wapienie· tego o~ . są" na ogół ~te . n,ych :vi iPo~, między 'imlymi prace profest)-

w

w~ wapnia, gdyz' ··zawierają· 96 'ąo

..

rów: TokarskiegQ i Kamieńskiego. Profesor To- 980/0 CaCos. Między wap~ami dewońskimi'

kaI"Ski (7) stara 'się odpowiedzieć.

na

pytanie: -'. spotykają się gatunki. zdolomi~ane.

!4ię-.czy Polska

Posiada

w swych złożach· dosta-

dzy

wapieniami. formacji ikiredowej' i

trzecio-4i5.

.L~oweJ występują m,a;gle lub teZ wapienIe

. ' 21 domi€SZką. piaSlru. '(wapień .' pińcZQWSki).

Obecnie. ~bywa się eksploa~j6: wap~eni róż-' ,

, nago Wieku na zachód od Kielc, ~p.: Jawo~­

lilil,

KadzieIni8., Chęciriy, .Bukowa T~,

,Olowiarika; wapieni góm.ojurajskich na

pól-nocy ,'(okolice Wier2Jbicy) ora2l' na mniejszą

skalę ,w powiecie opatowskim i

sandomier-skim, 'np.: Jamków, Ę:ar-BY, OżaróW. Dolomity

Gór SwiętokrzySkich znane Słl z' okólic Ki~c, • 'Bqdrzentyna, Łagowa,.. Opatowa. ,Zawartość '

MsO

waha się w granicach 18 - 210-/0. ,

2. Rejon

Jury

KrakoWsko-wieluiiskiej za-',

wiera' wapienie górnOjurajskie, " margliste

i kredowate o ·zawa.rtości·.od 89 do 100°/0'

Cacoa.

Wyróżniane są tu Wapienie ;plytowe . i .skaliste. Zwi-óci.ć należy 'uwagę

na

,

miękkie

wapienie . kredowate i mar·gliste le1:ące, ponad

, wapieniem skalistym. 'Niektóre ~ nich'

zawie-rają około 67°/0 węglanu 'Wapnia.

-.

-

. . .

..

, 3. Rejon Krakowa. poza częściowo już

wy-,nrlenionymi wapieniami jlK'ajskim!, występują

'tu ,wapienie dewońskie i węglowe o dość dużej

'zawartości CaCOs (96 do '98°/0). Dalej""""':'

':IP:ar-twica ikamiowicka (wapień kamiowióki) , . jest

to osad lądowy, porowaty, gąbczasty, w par~

.tiach spąg~ch zbity, ~iony

krystalicz-nym :ka1~. Siedleoki'(5) ~je, że w po-'

b1lżu Dubia w dO'linie Raclawdd występuje

pa-ldad podobny dO' martwicy 'kenozoicznej, gru-:,"

, by ,na 5 m. W rejonie :tyoi IW kiJku miejsca- "

,woś(:iach występują doIomdIty dewo6ąkie, ~.:

'Dubie, Siedlec, _{. . .} ~ Paczołtowice. . . '

4. Rejon. 'góniD-Ś)ąski. W.apieni~,· ma'I'gle

ju-rajskie i lkr"edóWe,' wapienie i dolomity triaso-,

'·we. Rejon ten 'rOZCiąga Się

na

p6łnoCo.-żBchód·

Od Krakowa w kierUnku' na PJazę, Bytom,'

GogoUn, Opole, twom:ąc

pasmo

.wzniesień niecO'

'Podobnych dO" jury Kr.aik:owsko-wiehitiskiej.

, . znajdujące się' ~ wapienię triasowe piętra

'JIa-pieilia. muszlowego wysl:ępu1ą vi postaci, il«y~ " '

.. 5. Rejon sudecki Dolnego Sląska. W

'

tyDi'

'rejonie występ'Ują wapienie i, marmury p~ed ...

liambryjskie, !kambryjskie, dewońskie,

pernl-.skIie . i triasowe. Mannuty . przedkambryjskie

znane są

z

Ikillru miejscoWości. Marmury

kam-bryjskie występują iW okolicach Jęleniej Góry

, (W ojcieloZÓw), zawartość ~ w nich eaCOa

wyno-,si średnio od 91, do 98% ; wapienie pe:rmsk.i.e'

. (cechsztyńskie) -:- w' OkO'licach Lwówka,

Luba-,

ma,

Złotoryi, a wapienie triasowe~ - VI

okQli-cach BO'lesławca. ?a.wartość węglanu wapienia

w dO'lnych partiach 'docl:1odzi do 98% _{, W. gó~­}

nych - , wapienie są. ,marg1iste .... Dolomity z tego

,rejonu znane są 21 OIkolic Bystr~<ly Kl9dzk,iej, Kainiennej, Góry, WO'jcieszowa oraz Lubania,

,Lw6wka l·Złotąryi. ' .

,6. ,Rejon ~awski. .. Wal jurajski, tzw.'

61lty-klirnorl<um świętokrzysko-okujawsko-pqmorskie,

bio;rący początek: na 'północnym wschodzie Gór

Swdętokn:yskioh ibiegnie pOd powierzchnią

zie-mi w !kierunku Kutna i "LnQWll'Óclawia, a

do-~Ochi do ujścia .Odry. W pO'bliżU ,

Inowroela-$ VI miejscowości Plech~ Bielawy

-Wa-pi~o eksploatuje' się zwiąZ8!ne 21 tym walem '

wapienie' o dość

ziniennYIIl

skladz~e' chem.iC2;"

nym,

w których zatWartość CaC03 waha się w'

granicaCh 85 - 98°/0: '

7. Rejon lubelski. Występują

tU

·:waploo.ie,

~eda piscząca, opOki margla należące do

'for-macji' kredowej ,i trzeciorzędowej. Skały te

,le-żą smrokim paSem między Wisłą a Bugiem. W.

pob1dżu Lublina miążązość kredy jest znaCzna.,

, W' okolicf Chełma, Komicy, Mielnika, S'Liraża

i. Łap występUje !kreda p~. ,Zawartość

Cacos· dochodzi dp 98% • Z formacji tej znane

są gezy i ma.rg'e. Występujące W okolicach:

- SzcZebrzeszyna margle :(mastrycp,t) zawierają

'''.od 42 do 53°/0 CaCOs. W' okolicach Frampola

i' Zwierzyńca występują. ,t1"zeciomędQWe

wapie-nie zbite, piasZCzyBte~ jasne i ciemn~ę ..

Eksploatacja koncen1inIje się .glówni~. koło

CheJirml. i Rejowca or. loka1nie' w .iI."62m.ych

miejScowościach tego rejonu, !który na ogól jest

"stalioŻll .. ęj z wkładkami wapieni marg~ch i

I):J.argli. Pos~ęg6lne hory2lOnty, 'tj;, .warSbwy

,gogolińskie, . górażd.żańakie, tet'ebratulowe j

karchoWickie różnią: się Wlasnościami i sldagem,

chemicznym. Zawartość, Cacoa ,waha się

w

,

0'

granicach od 86 do 99% _CaCOs. MiąższOść. _{wa"':'" .}

,pieni. ,znaczna. Układ warstw doŚĆ regularny.

, mało żbadeiny pod względem geólogicznym. ' .

:

Powy~', ~Jony' stanowią

kompleksy

skal

wapiennych dające, slę, :wydzielić pod wzglę­

dem ge<?logicznym. Rejony te dostarczają

po-ważRych, ilości SIlt'owca .. ··dla istniejących

lP~ze-m,~ów, a więc mogą zaopatrywać i romictwo. ,

PQZłl tymi są jeszcze i mne tereny, które

jed-nak ze względu na',swój szczególny charakter

'NajlePs~go wapienla dostarc,Zają' warstwy'

g6rażdżańskie i karehowiakie~ Leżące wyżej,

paklady środkoWego piętra wapienia

mUszlowe-go zawierają żiiaczne domieszki węglanu

mag-nezu. Miąższość, tych paklad6w waha ' się

w.

granicach od ,25 do ~4 m. Górny. wapień musz- ,

, lowy tworzą :ąl8rgle, o' .nierozpoznanym·

znacze-Di:u, prri.emysloWy'm. Eksploatacja głównie

roz-. winięl;a jest iW okolWach Strzelc 0pO'lskioh,'"

G:ogolina, Gliwic, '"Bytomia" Tarnowskich Gór,'

i CbrZan9Wa. Margłe tego, rejonu ,należą 'do

. gómej jury i Ikoredy.· WyStępują koło Opola,'

, tworząc poldady kilkunastometrowej'miąż'szości:, '

. 416, "

, lub ~lożenie mniej nadają się do eksploatacji

i W sZerszym, Zakr,esie dla rolnictwa, mimo że

obfitują VI skały wapierme., ' ,

,8·. Rejon karpacki Większość poznanych

, , wapieni występujących IW tym rejqnie nie

mo-że mieć więkSzego, maezenla dla rolnictwa ..

Znajdują się tu bowd~ il."ezerwaty Tatr.i

Pie-, nin., W BeSklidzie: Sląskim, w dolnej kredzie

występują wapienie tzw. ci~e, !które

-

,

, poJudniowjm, wschodzie maile ~hQdIiie wa"; ,' .. ,' Kuryłowicz

vi

śWoini' rer~acle (2)". ~~, ~~'

,pieni zriajdują się koło J8Il'osł~ia , (miejsco-' . ~!ić orien~cyjll,e ~potr~bawanie na nawo~y

wość Węgierka, jura - margle 'bak.ulitowe) i ' ,wapIenne, tJ. na wapIeń i wapno' palone. Mię·,

~a '(OlimpóW), gdzie występują wapienie' 'dzy innymi przytil<D zestaWienie, które

Uu-J,itotamiowe (mioceńskie).' Na ogół Karpaty ' s1ruje stopięń zainteresow~ posze,zegóIr.i.ych

',flismwe leźą

na

Ulbocżu w sł.oeun!k:u' do' woje- ' wojewódZtw w', wapnowaniu gleb. Na ,pod.sta-,

'wąhbw wYmagających doW<ml wapienia, d1a- wie tego z~wien~ można W'ojewód2Jbwa PO-'

,

t.

minteresaw~e' tym 'rejonem z puDktu , łłlCZYć w grupy. " ' ,,' ," "

wtdzeąUi ro:ll)iczego, może być mniejsze. Z trzech ,wojeWództW ,pierwszej

grupy

o ,

nąj-, ' ,P~dziemy ,teru do rejanów, ' które Są ,więImzym: zapotrzebowaniu na' ~my wapien~

~ej 2Jbac;tane:, pod. Względem geológioznym." _ ' ne ty;)ko bydgoakie ma wlasną bazę' silrowco:

"9.

Bejo~

,'

,

ńadDidziańsld.

:

'

O~jmuje dość

~'

,

w' okolicy,

InowI:ocł&wi8.

Jest', to

.Jedn~

'''żnacżne przeStrzenie wapieni' i, margli, które jedyne poważniejsze, zł<lłe ,iI,l8 północy kraju.

nnn:rlo.... . ' d ' Złoże to" a właściwie ,złOŻfl

poza

,

rolnictwem

,

;:;~~~.

y: .. Rejon ten wymaga

muSzą z6SpOki1jać po~

'

i

i.imycłi pt:zBny~

,'

,słów~ ł,ia terenie pozoostałyoh wojew~, tj. '

, " ,10. 'l,'ejon wschodni. ,Na :tym, ,dbszarze'

wY:-

'

pozria.ńskiego i warszawSkieg~wapienie nie

, stępują' oddzi.~ złoża 'W8iPie.ni wieku kredo-' występują i , województwa, te muszą tAopatrY.,.:

,~o, g~~e ik:redy 'piszącej, która jest ma- wać Się 'VI nawoZy wapietine Ż ,itnnych. rejon~.

fił Z okolic ,Białej Podlaskiej, Karnicy, MieIDi,-w, skład drugiej grupy wchodżą', wOjew6dz...;,

lm: nad Bu9iem, , Białoęga&f;oku, Suraża

i'

~p. twa o mniejszym zapo'!;Iv.ebowaniu na nawozy

Na ~e eksploatacj~ wapieni jest tu niewielka. wap~e. W "grupie :tej woj. kieleakie;

Ikr.ow-, Ikr.ow-,'11. BeJOn :Północnej' ~olski. WystępuJą tu skie i, wroclawskie, rmporZądz8. macznymi za-"

, 'w.api~ie (kreda), margle jUlrajskie i kredowe' sobami wapieni z rejonów, świętokrzyskiego" '

'or~ kreda jezi.oma (łąk~wa)., Na zachodzie

te-'

kralkowskiego i sudedldego. J~, 'rejony ' te

go rejon~ J>!:zeważają' pierwsze z tych B!tał. Mi- ~ wymienionymi województwami muszą '.

, mo,~ poznanyo~ ,miejscowości' ze złożami wa-,' .' ~kajać , zapo.trzębow:anie ,wojew6dzbw,'

są-pieni, jest w.iele" to jednak rejm:i.: ten wymaga. 'siednich. W, zwilpku z tym: należałoby ~-:'

,~ prowadzEnia, systematycznych ,badań. cić uwagę na ,p~badanie pod względem przy;',

,Jako przyldad.y występowama : złóż wapieI1i datności, dla, rolnictwa ~ północn~wso'llQdniej

~, służyć ,;następutiące miejsoowości, dla części obszaru świętokł-zyskieg'o; gdż~e 'mogły-"

kiredy: Weprrlca, Widto, Zalesie , poW. Wollin; by się , zaopatrywać 'Województwa: warszaw .. ,

Gbrzą.szcrz.ewo pOw. Kamień; dla wapimi gór- ' 's\de _ i łód2kie: Ol'az rejony:

sudEdd.'

i 'g6J;n9- , ,

nQjUł'ajskich: Kłęby, 'Wapno, Czarnogłowy, śląski" które" poza województwami: 'W1J'<)Cław-,

WrzosowQ pow. Kąmień; dla margli: cęnoman 5kim i opolslPm powimly być bazą ,zaopa4;rZE!-:' '

_ Tr.zebiesmw,

11W:'on ----:-

Chrząstowo, 'senoo'- ,niową dla 'WojeWód.żtW-a' poznapakiego

.i"

~elo- '

P~~ka', 08~ec' PQw. ~eń. C~akte-' n*rs:kiego.'

~tyczne' jest dla' tego rejonu (pomorze Za- Wojewódzbwo olsztyńskie ze' względu, na

swe

c~ie) występowanie oddzie1nycp. kier wapie-' skrajne położenie powinno, być za6paotrywane'

ni marglistych" z" iktórych, pewne, ąbfitują w z miejscowych' zł6Z. Stwietcbone -występo9iaitia"

" węglan 'wapnia;, jego zawartość koło Srzczecina ,: 'pokładów iIm'edy jezi6mej w

i?oW.

,Pisż iw pb\V:'

, dochod#rąo,90% , a nawet przekracza tę iiI.ość. "Ostróda świadC2lll d takich 'możliwqśc.iach'

f

,Ki'eda'

jezioma ~ (łąkowa), ,lroStała" 'st\yierdzQna WSkazują, że prowadzeDie .. robót geologiczno·'

ruf

terenie', powiatów Pyl'zyce ~wo, Bę- ,poszukiwawczych

na:

tym Obmarze' kralju jest

,~), ',Myś1i~z, Chojna \Wie1lios~) a celowe. W przeciwnym bowiem r8żie, z 'uwa~

dalej, na 'wschód !koło Starogarou, ,Osieczna, ... jli, .na znacme',mpotrzebowanie tego wojewódz~'

Wejherowa, TUcholi, P.iszu (Ch.mie!ewo).

i ()..,

'

tWa !na rJaWozy wapienne, lD.a1eżalobY 'się' li-'

,stródy

(KomOrowo,

·Malinowa)~, 'Jak aktualne , ,azyć z, koirlecznością dowoż.erii.a ich z rejonów

są 'poSzukiwania kredy łąiJtowej, świadczy fakt, dalej poJoi:onYch. "' - " ,',' ' " ,

że nieraz o ~yciu newycli złóż' donosi l~d:- ',Woje.w~a:, :białoStOdk:le , i"lUb~iskie'ni~

, ność miejscowa: , ' " povikmy mieć' dużych, ~dnośCi:

v

i'

'

mopatt:ze-

,

,

,

choć'" WymieniOn~' r~j{my" nie ,"~jmują ',niu rolnictwa w' wapień ,ze ,względu na d06~

, w~stkich.~ych terenów wapiennych;' jed- ~nacme rpzprzestirzen.ienie' ,ąkał wapiennych w',

~łiik: 'lP-ogą służyć,' za' pewne wyty'czg.e dla usy- ~ ,rejonie

lIuIbelskim.

Natomiast' w :wojewódz~

tuawania",na bazach ~<WJPOZIl&Ilych złóż OŚI'O(i"- 'twach:' gdańSJdm, k~rńAldm, ~:

, kÓW.' p!."O$k<;ji riaworlÓW, wapi~ych typu, wę- i VI rejonie Północnym, n81eży, proW~dzić' in:f;eri-,

'glanOwego." W ~ą2iku z .. tym należałoby' się sywri.e praCe, geologicmo'1)O~zu~dlwawcze':vI

ce-'

zas;tanOwić, "jakie jest roZIri.i.eszcrenie woje- lu ~8.1.ezienia ,odpowiednich, riliejscowych ,złół' ,

w~', VI ~tosunku do poszczególnych ~ejo- wapi~ych. , , ~ " , ,." , ,

IH?w

,

i jakie: s1:ąd, nasuwają się wni~i,' jeżeli ,W 'ostatniej ,gru.pie ,wo~ództW' znajdują' ,się, '

":"<;ho4zi. ,o za:spc?kajanie~tI"Zeb i"olni~twa na tyin , wojew6dzbwa:, zielonogór.ie, opolskie, i

sta1i.-"

odciPkU?

- '

, "

"

' ,

, ' ,

':

nogrodzkie. O , wojeWództwii.e zielonogórSkim' ,

byłojuź

wsPomniane. Dwa

ałtatnie. bazują

na.

rejonie g6mo-śląskim, który nie ty1!ko .pówi·

nien ~eczyć potrzeby tych wojewód.ztw,·

· ale Il'ÓWI1li~ zaopatrywać sąsiednie tereny

roI-nbJe. . .

Pr2jd.zl6ny teraz. do <ęówienia· własności

· sUrowców wap~ennych, ~ mają być

sboso-wBne w rolnictwie. Zrozumiałą· jest rzeczą., że

wapień.08 cele riawawwe. powinien łatWo

,Pod-pawać. się roziCb'abniall,iu oraz możliwie łatwo

się l'02IpUS7JCZBć. Zdoln~ do Mzdi-abniania

m-lerq od ~cjl :wapienia, 'IUltomiast

roz-· ~ć rzależy od ilości raiJpuszczalnych

· SUbStlmcji 0l'8Ql .,-1żości rozpUszczania się

za-. sadnicioJego

BkMd;nfb, gdyż tylko te własoośCi .. majłl ist.otnę zriaczenie ,dls nawożenia. Tdkarski

· Wyraźnie podkreśla .(7), że· .. wapienie

przerma-· . czoneprzerma-· dla· celów. naworwwych . wymagają dok-.. ładniejszych··bę4ań. niż te, jakie. dotychczas

sto:--Sl1je p!'Ze!IIlysł wap~czy. Obrazy ~o­

powe, malirm chemiazna (oIm-eślenie

zawarto-ści pouczegó1nych ,1l1enków i C2JęŚci ni~

• cża1nycli VI- !kiwasacll) !nie wystarCzają, .gdYŻ

do ważniejszych cech tego. rodzaju surowców

· ilależą: porowa.tość, stopień kruchości i ak~­

.. n~ co powinno ·być odpowi~o oznaczone ..

Tokan4d (7), MusieroWlcz. (4) d iImi przepro-wadzili badania wskaii .la:boratoryjnej dla· o-· Żriaczania po~ cech .dla .r6-im.ych wapię­

ni. Z badań tym dkazało się, że pod tym wzglę­

dem ~·macrme różnice między.;!W8pienia­

mi, mleżn\f! od ich ~. i Wie1ru.. Musie-:

·

rawa

.ze WBp6)pl-acowmkami (4) p1'7ąll'Owadzil

. . 'badania nad 8ZYIbko6cią ~la się

wa-pieni margli 'i doJ.omLtu, stosu.j~ .IJ].etodę

·elek-trpdi8~izy. Badania ~o nad ~ujący­

mi sk#emi (w naw:lasacllpodana jer:rt

Z&Wm'-· tość węglanów w %): wapień Ikredowy (98,58/0)

Chełm, ·:margiel 1n.1.rońBkii. (34%) Ożar~, .

mar-... gie1 a,en.ońak:i (47%) M:iasowa Kiel., Wtapleń

de-WQński - marmur ~ony (85-90,7% ). Chę­

.

dny,

wapień ~ litotamiowy (62,2%)

· Za1eEi.e kiel.,.· marinu:r. wojcies.zowski. (100'/.), ,

. dolOmit · triasowy (9$-1()()G/o) ·Ząbkowice,

wa-. ·p.ieńjurajski (97,2% ). Po4gór.ze, wapień ~

.. woń&ki - ~ur mm-y (95)8/0) Miedtziat.1b,

~... jSk.i (98%) iPiechcin. B;adłJllliam

poddańo

=

·:frakcje:

jedną

o

średnicy

zUrm·

10 mm, drugą o średnicy ziam 2-1 mm, .. ~.

.• cl4 :0

m-ednicy ziarn. 0,5 do, 0,26 mm. Rość w~

glanów,·!ld6re przechodziły '.do :ro2'lbW"oru, ·obh-czono w· ~nOW'a1lm.ikach i'

%.

Wyntt

-mo-.stBJy. ~wione na odpowiednich wykre-.

saoh. \ . .

.. ,. Z badań· wyciągnięto wniaski .nasI'Ap.ljące.

W :m,iarę Btopnia iozdrobnienia skal: ~ięk.sza

·się ~bkość rozptJS.?X.'2lBllli i więksm tlość

wę-· glanów przeclwdzi ~ roztworu. Margle !kr~

we i kreda· we wszyBtki.ch :frakcjach :wykaży­

wały st.anlI*owo najwi~. ~~,

a więc, )I1ajwyŻBZą .aktywność.

Marmurow,

wa:- "

pieni dewol'iskich, ·jurajskich i dolomitów nie-powinno się st.osować IW rozdro~eni'u powyżej 418

· :."1 ~" t;Jwzględ.niając, . że . procesy bi<!1ogic-zn_e i ChE!llliczn.e zachocbJące w glebach mogą -przy- •

cŻyniać się do .~ sZybkości 1"OZjJ1~ia

węglanów, . wapienie ·dewońskie, jurajskie i c:lo-.

lamit 1D;l00000, stasować jak:o powolnie

działają-ce nawozy wapienne. . . '

. ,Jeżeli chOdzi o ilość ~ych ·węgia­

nów, to po 30..godzinnej el~e najwię­

cej węglanów, bo. od ·57

90

97%~

do roztworu z frakcji tz-zeciej. w riastępu.jącej kolejności: margiel 1Iurońs1d, -ma:rgiel senOOSk.i,·.

,wapień litotainiowy, wapień dewoński ~o:

ny" kreda, maml~ 'wojcie&'llkowSld. Z próbek

drugiej frakcji 'W'. tym samym ~ przecho-.

dzi20 do roztwOl"U 50 do 60% rozpt.lSZCIZBlnych

węglanów w ... ~~lejnOik:i lrlI89tępującej: margiel

... kredowy turońSki, . margiel· senoński, kreda,

wapień U1:ot.aminowy. Na1'.anllast 2': frakcji tej

- 'maI'm1:ll" wojci~ wapień dew'00ski

szary i dolomit dały

w

tym czasie tylko 8 dp,

11% ro.zpuszemlnycb. węglanów. Z frakcji !pier-wszej, najgtNbSzej kredY'lPrzeezło do roz1Jwariu

3SO/o,·a z lll8l"8lu senońskiego 13~/0

~-nych węglSl.ów. '

· •. Ciekawe ~ że marmur ··fralreji ,0,5 ~'O,25

'

. mm zawierający praWie 100°/, ~1anu

wa-pnia wykazywał 'batrc;bo 2lbllian" do :lq:edy .

szybkość rmpuszczania. J~ to ważna okolicz-.

!lość, gdy,ż wskazuje-, że przy .pewnym ,Il'ar.drob~ .

,rueru.u szybkość: ł'o2pl1SmZ8D'\ie wapieni

mwe-IU1e się.· Mote to być. wykorzystane przy 1J.'an-sporcie;. gdy będzie. chbd.z:Ro o ~62': 11lOŻli­

wie· wysOkoprocentowego surowca.· ~

jest, że wytniIki tych badań wymagają

pOtwier-, .dmnia.prZez ocJtpoWjednie d~dczerua pol<r.

we. ' ..

Wapienie dewońskie: ·CZEl1WOQ.y. i szary

-wy_

.

, kazywhly rórinioe szYbkości ro7lPl~a, np~

. fralkcja 0,5 - 0,25 mm wapiema czerwonego

· rozpuszcmła się cztery razy prędzej niż

szare.-go,

a frakcja 2 do 1.mm. dwa. razy szybcl,ej~

.' P1'ŻyC2JYiOa rożnle ~ tych ~ lety

bądź w bUdowie. porowatej, ·którą powoduje

występOwanie .. większej il~ przesti-żeni mię- .

drzywarstwowychi ikana1..iIkóW' w kredzie i

wa-pien.iiu dewomklln, C7Je1"Wanym., .bą4ź też w za-·

'" W8ol"tości domi'esmk: wywołujllCYcll

niejedno-litB4ć sbly. ,.

. Wartość

Il'l&womw

:wapiennych wg

Mumero-wicm (3) zależy od ·zawartości caCOa i MgC03,

sflr:luktury, twardości surowCa, . stqpnia

zmiele-nia. Przemiał powinien być. taki, by 80%·

zmie-100.' wąpieirla przecb.od7Jtlo ląeZ sitO o śred­

nicy ~ 0/15' iOloIIl. Z lllBl'gli najbardziej przy-dame 'Są iDlm"gl.e murszowe, tj. ta!kie, które

za-wierajll pewne ilości ~ta!D.cji" pr6chnicowych~

związków fosforowych, p<)tesowych (.

ażotO-. wych, a dla· gleb leldrich margle gliniaste, ·które

4zięld zawartości gliny powiększajll spoistość

gleb i poprawi!lją s1ruktru.rę. Jeżeli ~, o

. kredę jęziorhą <ł1ikOw'ą), to tnawozy te powmny

. 6.· Zaprojśtowan.i~ .

i

~budoWairlie·

.oo;po-. wiedniej ~ stacji prze~owych dla .. n,awo-·

zó~ . wapi~y~~. . . .' ... . .. ".

. . 7:·

.~iążacie. dodatkoWic~"·zag8dnień!·~~:'·

. stałych· ~olegle z. akcją_.,wapnOwania .g1e~, . . ja:· budowa magazynÓWi ośrodkóW ti'aIiBpOOtil, .

Siewników,. chemi~ej- &p8ra~ ·rolni~f'itp:' . ·419

,

.

i·.~~ ~y

..

użyci& :~." .. zad8ń·.~6lnym· immst.erBtW~·-,i"·~

:WOzów wąliennych w ~ci węg1anqwej .. · . ··tucjom oraz .!koordynacja i na<;izór . nad . :~(

. ·.W ·~j..~cji :'WY~1e':się shJężnę., 8PY dla .. :.nameti].

tych

planćw~ Wydaje:Się; że tylko ta

re~cji tyCh" zadań .. żOBtał .. powołany .0000b-· . . -

kle'

;lub:. 2ibliżone do : .tego. lwJwiązanie' moł.e

·:.

Dy,··organ

dO

spraw .wapnowaiiia. gleb. ·Za:da....·pchną.ć·" cał9Ść . omówionego problemu m·,

wla-~m tego org8(D.u !powinno 'być·liłożęnie długo,.. '. ,ściwe .~, '.gdYŻ problem ':teri. obejm~je .:iibyt

'oluEBOwego ·plain.u .dlawłaśaJlWej ł"ealizacj~ ca- '. ,/BZerOki. ·wach!1.al'ż zagadni~,. ~by' się one'dały

lości zagadnienia,: .. przydzielenie : .. odpowiedni~h. ZBIDlIknąć w· j~ym. resorcie.:' . . ' . . LIrtE·B·ATU·R! .

'.

'1.

',.

x a

m ł' e' :6, 8 k: i M,. - ~_iiliienre. podstawo- "- 111· u· ~

l

e't: o w t oC ~ .• A." ~' Sa&ini8;'~l8Żc;~

.... wy.ch.b8.z:6U:l'qwcąwy~~ ma~~.·bu- no6ci. ~ .. 'D!-~~ch' skaJ: ~

. ',dowlaiDyclL .;~. Geoloslt:ZDy" ·1954;. ~~'. ~ 1 .10. . . ókreśkm;ej, 'metod, elektrod1aJitq •.. ,,Jłocm:lk. Nauk

.a.:K

'11

r

y: ł o .W.i.,c z. B •. ~ Z~kme

konsum-

'.BoJirlczyt:h". sena .A, WHSża-wa .1953, ·tom' 66,.·z.3.

pcjld .prod'L1l1wji, wapla Ila~ w-Polsce · . L u - ' 5. S ,i ~ 11 l

e

:C ik: ,l S: .. ~'. ·Uflwm,.· .. ~oi=e

.

,

0:.

:

.

.

4!>wej'

''W' .naw1ąza:nd.u . do uchwał IX Pien:iml KC .. '--:.' . kolie:. Krakowa; -"Werszawa ·1954.· 'Biuletyn· 73 IG.

PZPR. Komplet i1"elerat6w na konferencję l!iauko~ ~

6; S

.VI ~'e ·s. z n ·1

al

o

W

,A.,· 111 .. ..:.-:....:. .0'

.MoIoS!.-'WO-~ą. ;"~.zem:ysł· .' Cheixi1Czcy" 1954-.' .. ·." " . , czeskol' Il"o]i ·:kalma w łJznl; klrasn.ogo. kleW1era; , . , ' . . ' . .' . . " . " : .' ,;AgroblO):~" Moakwa ~953,

,m-.

5 (8S); .:.. '., .... ' ..

J.·!i".U 81

e

r·ó w.i c·ri-.A . .:.:... O

Jrw8sow06cl

i

~;,;

T.

D

..

k'a·~

6

]["1 J •. .:....:Po1skt~·wapieme jakQ. ih"o-':'

.. ,:lOw8iiiu jrleb.· W~ · 1947. P~a Bib1. · .. dek naw'ózOWy~ ,.ROCZDik ~auk. Ro)niczych~ '~erła