Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Grzegorz Makuch
1Polska. Z okazji obchodów 80. rocz-nicy wybuchu II wojny œwiatowej wizytê w Warszawie z³o¿yli m.in. wiceprezy-dent USA Mike Pence oraz sekretarz ds. energii USA Rick Perry. Obecnoœæ przedstawicieli Waszyngtonu w Warsza-wie by³a sposobnoœci¹ do omóWarsza-wienia kwestii wspó³pracy w dziedzinie energii j¹drowej, cyberbezpieczeñstwa, w tym sieci 5G, paliw kopalnych i infrastruktury energetycznej. 31 sierpnia br. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów odby³o siê drugie posiedzenie strategicznego dialogu pomiêdzy Polsk¹ i USA z udzia³em Ukrainy. Tego dnia podpisano trójstronne memorandum na rzecz wzmocnienia bezpieczeñstwa dostaw gazu. We wstêpie dokumentu przy-wo³ano polsko-amerykañsk¹ deklaracjê o partnerstwie strategicznym, podpisan¹ przez prezydentów obu pañstw w Waszyngtonie 18 wrzeœnia 2018 r. W memorandum zwrócono uwagê na nieuczciwe praktyki niektórych
pañstw, w tym Federacji Rosyjskiej, które u¿ywaj¹ energii jako œrodka politycznego i ekonomicznego przymusu oraz
wyra¿ono wspólny pogl¹d stron, ¿e energia nigdy nie powinna byæ u¿ywana jako broñ, przy czym wymieniono zak³ócenia i przerwy w dostawach gazu w 2006, 2009, 2014 i 2018 r. Wspomniano tak¿e o wzrastaj¹cym znaczeniu
projektu Baltic Pipe oraz o rozbudowie terminalu LNG w
Œwinoujœciu i planowanym p³ywaj¹cym terminalu (FSRU) w Zatoce Gdañskiej, a tak¿e o kontraktach handlowych z amerykañskimi dostawcami gazu. Wymienione czynniki umo¿liwiaj¹ utworzenie w Europie Œrodkowej i Wschod-niej p³ynnego, regionalnego rynku gazu, wykorzystuj¹cego infrastrukturê Polski i Ukrainy oraz dostawy z USA. By to osi¹gn¹æ, Polska i USA bêd¹ siê anga¿owa³y w reformê sektora gazu na Ukrainie, a Kijów podejmie siê dostosowa-nia krajowych regulacji do wymogów Unii Europejskiej. Oba s¹siaduj¹ce kraje bêd¹ d¹¿y³y do zwiêkszenia przepu-stowoœci interkonektorów poprzez wykorzystanie mo¿li-woœci rewersowego przesy³ania gazu lub budowê nowych po³¹czeñ oraz umo¿liwi¹ niedyskryminuj¹cy dostêp do magazynów na Ukrainie.
Trójstronne memorandum zosta³o podpisane przez pe³nomocnika rz¹du ds. strategicznej infrastruktury prze-sy³owej Piotra Naimskiego, sekretarza energii USA Ricka Perry’ego i sekretarza Rady Bezpieczeñstwa i Obrony Narodowej Ukrainy O³eksandra Danyluka. Polska mo¿e obecnie wysy³aæ 1,5 mld m3gazu ziemnego rocznie na Ukrainê, a prognozuje zwiêkszenie wolumenu do 6 mld m3 w 2021 r., powiedzia³ Piotr Naimski.
Podczas spotkania omówiono sposób wdro¿enia memorandum i ustalono powo³anie grupy ekspertów oraz
przedstawicieli firm, poinformowa³ O³eksandr Danyluk. Doda³ tak¿e, ¿e: zadaniem tej grupy bêdzie znalezienie
optymalnego, najszybszego i najtañszego sposobu reali-zacji memorandum. Nowy gazoci¹g to tylko jedna z opcji. Wierzymy, ¿e s¹ tañsze warianty. Rozwi¹zanie wska¿¹ ludzie, którzy maj¹ praktyczne doœwiadczenia.
Danyluk prawdopodobnie mia³ na myœli po³¹czenie miêdzysystemowe w Drozdowiczach o przepustowoœci 5,7 mld m3rocznie. Na podstawie porozumienia pomiêdzy Polsk¹ i Rosj¹ z 2003 r., podpisanego przez wicepremiera i ministra infrastruktury Marka Pola i wicepremiera Rosji Wiktora Christienko, po³¹czenie w Drozdowiczach jest wykorzystywane do odbioru gazu zakontraktowanego w ramach tzw. umowy jamalskiej, wygasaj¹cej w 2022 r. Porozumienie z 2003 r. jako kolejny punkt odbioru rosyj-skiego gazu oprócz Drozdowicz wskazywa³o po³¹czenie Wysokoje na Bia³orusi i tym samym zwiêkszono mo¿liwoœci wykorzystania gazoci¹gu Jama³–Europa do tranzytu gazu do Niemiec, bez potrzeby budowy kolejnej nitki gazoci¹gu. Dlatego po³¹czenie w Drozdowiczach mog³oby byæ wyko-rzystywane tylko wówczas, gdy nie p³ynie gaz z Rosji do Polski lub jako rewers wirtualny. Bêdzie to jednak wyma-gaæ pe³nego wdro¿enia przepisów Trzeciego Pakietu Ener-getycznego UE przez Ukrainê.
Warto przypomnieæ, ¿e Polska wspiera Ukrainê w pro-cesie przebudowy i dostosowania krajowego prawodaw-stwa do regulacji UE. W lutym ub.r., po wielu miesi¹cach sporów na Ukrainie, Pawe³ Stañczak obj¹³ stanowisko wiceprezesa Ukrtransgazu. Stoi te¿ na czele spó³ki
Magi-stralne Gazoprowody Ukrainy, która po przeprowadzeniu
reformy, i tym samym wdro¿eniu rozdzia³u w³aœcicielskie-go, bêdzie operatorem ukraiñskich gazoci¹gów.
Rosja. G³ównym goœciem tegorocznego Wschodniego Forum Ekonomicznego, organizowanego we W³adywosto-ku, by³ premier Indii Narendra Modi. Tradycyjnie obecne by³y delegacje z Japonii (z premierem ShinzÜ Abe na czele), Mongolii (pod przewodnictwem prezydenta Chaltmaagijna Battulgi), Chin, Malezji, Singapuru i Korei Po³udniowej.
Zvezda Shipbuilding Complex i po³udniowokoreañski Samsung Heavy Industries podpisa³y podczas forum
umo-wê w sprawie wspólnej budowy gazowców dla terminalu
Arctic LNG 2. Na podstawie umowy z ub.r. z Novatekiem
rosyjska stocznia Zvezda pierwszy raz w historii skonstru-uje gazowce. Bêd¹ one p³ywaæ tras¹ arktyczn¹ i maj¹ byæ zdolne do pokonania lodu o gruboœci 2,1 m. G³ównym udzia³owcem w konsorcjum Zvezda jest Rosnieft, który podczas forum zawar³ umowê z Agencj¹ Zasobów Natural-nych Japonii w celu analizy potencja³u wspólNatural-nych projek-tów w Rosji i krajach trzecich w obszarze wydobycia oraz
WIADOMOŒCI GOSPODARCZE
1
Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy, Oddzia³ Karpacki w Krakowie, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków; grzegorz.makuch@pgi.gov.pl
dostaw ropy naftowej i gazu ziemnego, zw³aszcza LNG. Ponadto szef Rosnieftu Igor Sieczin podpisa³ umowê z Uni-wersytetem Dalekowschodnim we W³adywostoku odno-œnie badañ nad reakcj¹ lodu poddanego szczelinowaniu, które bêd¹ prowadzone na Morzu Ochockim. Rosnieft zawar³ tak¿e porozumienie z administracj¹ autonomiczne-go okrêgu jamalsko-nienieckieautonomiczne-go w sprawie ochrony œro-dowiska. Z kolei szef Gazpromu Aleksiej Miller spotka³ siê z przedstawicielami zarz¹du japoñskiego Mitsui&Co, by omówiæ projekt Sachalin 2, który zosta³ uruchomiony w 1999 r. Miller rozmawia³ tak¿e z szefem KOGAS na temat dostaw skroplonego gazu. Ciekawe, ¿e na dwa dni przed rozpoczêciem forum (3.09.2019 r.) szef Gazpromu z³o¿y³ wizytê w Chinach, by spotkaæ siê z szefem CNPC. Obie strony mia³y omówiæ dostawy gazu ze z³o¿a Czajanda gazoci¹giem Si³a Syberii, który ma byæ uruchomiony w grudniu br. Docelowo, na podstawie umowy z 2014 r., Si³a Syberii bêdzie przesy³aæ rocznie 38 mld m3gazu ziemnego przez 30 lat. W 2015 r. firmy zawar³y umowê na gazoci¹g Si³a Syberii 2 o przepustowoœci 30 mld m3rocznie.
Forum ekonomiczne we W³adywostoku, jak równie¿ corocznie organizowane i jeszcze bardziej presti¿owe forum w Petersburgu, stanowi³y dobr¹ okazjê dla Moskwy, by w podsumowaniu podaæ wartoœæ ca³ej puli zawartych kontraktów. Jednak od aneksji Krymu w 2014 r. znacz¹ca liczba umów jest zawierana pomiêdzy rosyjskimi firmami, co ma sprawiæ pozór rosn¹cego z roku na rok bilansu.
Mongolia. Prezydenci Rosji i Mongolii – W³adimir Putin i Chaltmaagijn Battulga – wziêli udzia³ w organizo-wanych 2 wrzeœnia w U³an Bator obchodach 80. rocznicy zwyciêstwa wojsk rosyjskich i mongolskich nad japoñski-mi w bitwie pod Cha³chin-Go³ na pograniczu Mand¿ukuo i Mongolii. Nastêpnego dnia podpisali bezterminowy trak-tat o wiecznej przyjaŸni i kompleksowym partnerstwie strategicznym oraz 10 porozumieñ dotycz¹cych wspó³pra-cy, m.in. w dziedzinach wojskowo-technicznych, energii, transportu i górnictwa, w tym porozumienie pomiêdzy
Rusgeology OAO a Mongolsk¹ agencj¹ ds. minera³ów i ropy. Umowa ta jest praktycznym przyk³adem udanego rozwoju dobros¹siedzkich stosunków […] i wniesie znacz¹cy wk³ad w kompleksowe geologiczne badania zasobów Mongolii przy u¿yciu nowoczesnych metod i zaawansowanej techno-logii – powiedzia³ Siergiej Gorkow. Umowa dotyczy
poszu-kiwania z³ó¿ ropy i gazu, minera³ów, metali szlachetnych i nieszlachetnych, materia³ów budowlanych i surowców agrochemicznych. Strony bêd¹ tak¿e wspó³pracowaæ w zakresie poszukiwania i eksploatacji z³ó¿ surowców na obszarach wód s³odkich. Putinowi towarzyszyli w Mon-golii m.in. minister spraw zagranicznych Siergiej £awrow i minister ds. energii Aleksander Nowak, a tak¿e przedsta-wiciel Rosnieftu.
Co ciekawe, niemal miesi¹c wczeœniej (5 sierpnia) zydent Mongolii, podczas wizyty w USA, podpisa³ z pre-zydentem Trumpem porozumienie o strategicznym partnerstwie, zak³adaj¹ce zaanga¿owanie amerykañskiej agencji rz¹dowej Overseas Private Investment Corporation w Mongolii celem wsparcia ma³ych i œrednich przedsiê-biorstw. Mongolia ma interesuj¹cy potencja³ surowcowy zarówno dla USA – 17% œwiatowych zasobów ziem rzad-kich, jak i dla Rosji – w postaci wêglowodorów, a tak¿e metali szlachetnych.
Zatoka Perska. W 2018 r. przez cieœninê Ormuz trans-portowano dziennie a¿ 21 mln bary³ek ropy naftowej, czyli
20% œwiatowego dziennego zu¿ycia (101 mln bary³ek), to jest 1/3 œwiatowych morskich dostaw. Przez cieœninê tê przep³ywa tak¿e 26% œwiatowego LNG, z czego wiêk-szoœæ (22% globalnej poda¿y LNG) pochodzi z Kataru, który po Australii jest drugim producentem skroplonego gazu na œwiecie. Dla Kuwejtu, Kataru, Bahrajnu i Iranu cieœnina Ormuz jest jedyn¹ drog¹ eksportu ropy naftowej i gazu ziemnego. Arabia Saudyjska i Zjednoczone Emiraty Arabskie maj¹ zdywersyfikowane trasy i np. Rijad mo¿e s³aæ czêœæ dostaw ropoci¹giem Wschód–Zachód i przez Morze Czerwone, a Abu Zabi – ropoci¹giem do Omanu i przez Zatokê Omañsk¹.
Szacuje siê, ¿e wiêkszoœæ ropy przechodz¹cej przez cieœninê Ormuz trafia do Azji, a tylko 18% do USA. Dla-tego Donald Trump stwierdzi³ w czerwcu, ¿e kraje impor-tuj¹ce ropê naftow¹, m.in. Japonia i Chiny, powinny same chroniæ swoje tankowce przebywaj¹ce na Bliskim Wscho-dzie. Waszyngton sugerowa³, ¿e mo¿e wycofaæ z tego rejo-nu amerykañsk¹ marynarkê, bo w konsekwencji rewolucji ³upkowej, jaka nast¹pi³a w USA, wzrós³ poziom bezpie-czeñstwa surowcowego kraju. St¹d te¿ apel Trumpa do króla Arabii Saudyjskiej z paŸdziernika ub.r.: Kocham
króla, króla Salmana, ale jak mówi³em: królu, chronimy Ciê. Bez nas móg³byœ siê nie utrzymaæ u w³adzy przez dwa tygodnie. Musisz p³aciæ na wojsko, musisz p³aciæ.
Sytuacjê w regionie diametralnie zmieni³ 14 wrzeœnia br. nocny atak z powietrza (rakiety i drony) na rafineriê Abqaiq w mieœcie Bukajk i z³o¿e ropy w Khurais w Arabii Saudyjskiej. Tym samym zosta³a wstrzymana praca najwiêk-szej rafinerii, której moce przerobowe wynosz¹ 7 mln b/d dwóch gatunków ropy naftowej – Arabian Light i Arabian
Extra Light. Aramco, w wyniku ciêæ produkcji
wypracowa-nych w ramach OPEC+, przerabia³o w rafinerii 5,7 mln b/d. Dopiero po up³ywie ponad tygodnia od ataku rafineria zosta³a uruchomiona, ale z mo¿liwoœci¹ przerobu 2 mln b/d. Cel ataku by³ dobrze przemyœlany, bo Abqaiq jest sercem systemu. System mia³ wiêc zawa³ serca powiedzia³ Roger Diwan z IHS Markit. Szef Saudi Aramco Amin Nasser zapewni³, ¿e do koñca wrzeœnia zostanie przywrócony pe³ny przep³yw i ¿e ani jeden za³adunek nie bêdzie pomi-niêty i ka¿dy klient otrzyma zakontraktowany surowiec. Tymczasem rosyjski Rosnieft og³osi³ ju¿ gotowoœæ do zwiêkszenia dostaw, np. do Indii. Szef Miêdzynarodowej Agencji Energetycznej (MEA) Faith Birol poinformowa³, ¿e cz³onkowie zrzeszeni w organizacji posiadaj¹ ³¹cznie 1,55 mld bary³ek ropy zapasów. Warto jednak przypo-mnieæ, ¿e wrzeœniowy atak wpisuje siê w ci¹g wydarzeñ: 13 maja br. dwa tankowce Arabii Saudyjskiej zosta³y uszko-dzone u wybrze¿y Zjednoczonych Emiratów Arabskich, 15 maja br. w wyniku ataku dronów na przepompownie czaso-wo wstrzymano pracê ropoci¹gu Wschód–Zachód w Ara-bii Saudyjskiej, 17 sierpnia br. drony zaatakowa³y pole naftowe Shayban w Arabii Saudyjskiej, a 17 wrzeœnia br. Stra¿nicy Rewolucji Islamskiej przejêli w Zatoce Perskiej tankowiec Zjednoczonych Emiratów Arabskich pod zarzu-tem przemytu. Ponadto w po³owie lipca, dwa tygodnie po zajêciu przez Brytyjczyków irañskiego tankowca u wy-brze¿y Gibraltaru, zosta³ zajêty brytyjski tankowiec w Za-toce Perskiej. W czerwcu br. irañska armia zestrzeli³a w Cieœninie Ormuz amerykañskiego drona, w lipcu amerykañ-ska armia zestrzeli³a drona irañskiego.
Rijad usi³uje wyjœæ naprzeciw zachodz¹cym zmianom i podejmuje próbê modernizacji gospodarki opartej dotychczas na eksporcie ropy naftowej w ramach progra-mu Wizja 2030. W perspektywie krótkoterminowej
rozbu-dowuje infrastrukturê i og³osi³, ¿e zwiêkszy przepustowoœæ swojego ropoci¹gu Wschód–Zachód (o d³ugoœci 1200 km) z 5 mln b/d do 6,5–7 mln b/d w 2023 r., by móc wiêcej ropy przetaczaæ przez terminale na Morzu Czerwonym. Jednak transport ropy przez Morze Czerwone oznacza przejœcie przez cieœninê Bab el-Mandeb miêdzy D¿ibuti i Jemenem, która równie¿ wymaga asysty wojskowej.
Od kilku lat trwaj¹ w Rijadzie przygotowania do wpro-wadzenia Saudi Aramco na gie³dê, ale ponawiaj¹ce siê ata-ki na infrastrukturê Arabii Saudyjsata-kiej mog¹ siê prze³o¿yæ na ni¿sz¹ wycenê firmy, w zwi¹zku z czym po raz kolejny od³o¿ono jej pierwsz¹ publiczn¹ ofertê. A odzyskanie zaufa-nia potrwa znacznie d³u¿ej ni¿ naprawa uszkodzeñ rafinerii.
Iran pracuje natomiast nad ropoci¹giem Crude Oil
Pipeline, ³¹cz¹cym pó³nocny zachód kraju z terminalem na
po³udniu (1100 km), który docelowo ma zostaæ oddany do u¿ytku w 2021 r. Wiceszef Petroleum Engineering and
Development Company (PEDEC) Goureh-Jask
poinfor-mowa³, ¿e ropoci¹g bêdzie kosztowa³ ok. 2 mld USD, a jego przepustowoœæ wyniesie 1 mln b/d.
Arabia Saudyjska i Kuwejt s¹ bliskie ponownego przyst¹pienia do wydobywania wêglowodorów ze z³ó¿ Khafji i Wafra, które znajduj¹ siê w strefie neutralnej pomiêdzy tymi pañstwami, zajmuj¹cej 5770 km2
. Obszar ten, nie zosta³ podzielony ponad sto lat temu, gdy ustalano przebieg granicy pomiêdzy Arabi¹ Saudyjsk¹ i Kuwejtem. Z³o¿e Wafra by³o eksploatowane przez firmê Kuwait Gulf
Oil i amerykañski koncern Chevron, a Khafji przez Saudi Aramco i Kuwait Gulf Oil. Eksploatacjê wstrzymano
okre-sowo w 2014 r., a potem w 2015 r., redukuj¹c produkcjê dzienn¹ o 500 tys. b/d. Napiêcie pomiêdzy krajami wzros³o, gdy Kuwejt, bez uprzedniej konsultacji z Arabi¹ Sau-dyjsk¹, zgodzi³ siê przed³u¿yæ koncesjê Chevronowi do 2039 r. W lipcu br. w Rijadzie spotkali siê przedstawicie-le obu pañstw, by omówiæ proces ponownego uruchomienia eksploatacji, zw³aszcza w œwietle spadaj¹cego wydobycia w Iranie i Wenezueli. Miesi¹c póŸniej wiceminister ds. ropy naftowej Arabii Saudyjskiej odwiedzi³ Kuwejt. Ponadto
Saudi Aramco zamierza uruchomiæ eksploatacjê 3
mor-skich z³ó¿: Zuluf, Abu Safah oraz Berri, i og³osi³o konkurs celem znalezienia partnerów. Prawdopodobny termin og³oszenia wyników postêpowania to IV kwarta³ br. Szacu-je siê, ¿e ³¹czna wartoœæ inwestycji w infrastrukturê tych z³ó¿ wyniesie 1 mld USD.
Kuwejt normuje tak¿e swoje relacje z Irakiem. Oba kraje wybra³y brytyjsk¹ firmê ERC Equipoise, by przygo-towa³a projekt eksploatacji z³ó¿ ropy na granicy iracko-ku-wejckiej. ERC Equipoise ma przedstawiæ propozycje dotycz¹ce z³ó¿ Safwan–Al Abdali i South Rumaila–Ratqa. Po 6 latach prac grup roboczych umowê iracko-kuwejck¹ podpisali w stolicy Jordanii w Ammanie dyrektor general-ny Ministerstwa Ropy Iraku Adil Abdul al-Mahdi i podse-kretarz stanu w Ministerstwie Ropy Kuwejtu Sheikh Talal Nasser al-Sabah. Tym samym kraje chc¹ zakoñczyæ spór, trwaj¹cy od wybuchu wojny iracko-kuwejckiej w 1990 r,. i usun¹æ potencjalne ognisko sporów. Bagdad wielokrotnie oskar¿a³ Kuwejt o pozyskiwanie ropy z irackiego obszaru przygranicznego.
Kolejny kraj regionu, Oman, w dalszym ci¹gu d¹¿y do uzyskania statusu gracza, który liczy siê na œwiatowym rynku LNG i zarz¹dza regionalnym wêz³em gazowym. W tym celu udzieli³ koncesji poszukiwawczej na l¹dowy blok 77, w którym odkryto ju¿ gaz ziemny, firmom BP i Eni, tworz¹cym konsorcjum (50 : 50). Firmy oczekuj¹, ¿e dal-sze poszukiwania i wiercenia doprowadz¹ do
udokumento-wania nowych zasobów. Z³o¿e to znajduje siê w odleg³oœci ok. 30 km na wschód od du¿ego z³o¿a gazu zacieœnionego Khazzan, którego infrastruktura mo¿e byæ zaadoptowana do obs³ugiwania nowych zasobów.
Katar natomiast inicjuje kolejny etap zagospodarowania z³o¿a North Dome Gas-Condensate Field, znanego jako South Pars, którego czêœæ nale¿y do Iranu. Zasoby tego z³o¿a s¹ szacowane na 51 bln m3 gazu ziemnego. Do og³oszonego przez Katar przetargu przyst¹pi³y ju¿ brytyj-ska firma TechnipFMC, w³obrytyj-ska Saipem, norwebrytyj-ska Subsea7 i amerykañski koncern McDermott. Katar ju¿ jest wio-d¹cym producentem skroplonego gazu, z roczn¹ produkcj¹ 77 mln t i docelow¹ – 110 mln t w 2023 r.
USA. Amerykañska firma ConocoPhillips i kanadyj-ska Encana, obie zaanga¿owane w eksploatacjê formacji ³upkowych, kwestionuj¹ wprowadzone przez Donalda Trumpa op³aty celne za import stali, wynosz¹ce 25%. Fir-my te z³o¿y³y równie¿ wniosek do Federalnej Komisji Regulacji Energetyki (Federal Energy Regulatory
Com-mission – FERC) o odrzucenie proponowanej przez Pla-ins All American Pipeline (PLAINS) dodatkowej op³aty w
wysokoœci 5 centów za przes³anie bary³ki ropy na dystans 100 km, na³o¿onej na projekt Cactus II. PLAINS t³umaczy, ¿e w ten sposób usi³uje zrekompensowaæ wy¿sze koszty budowy ropoci¹gu, wynik³e z na³o¿onych ce³. Ropoci¹g
Cactus II, o d³ugoœci 885 km i przepustowoœci 670 tys. b/d,
wiedzie z basenu permskiego do Corpus Christi w Teksa-sie. Conoco i Encana argumentuj¹, ¿e decyzja PLAINS jest przedwczesna, bo departament handlu USA mo¿e udzieliæ operatorowi ropoci¹gu zwolnienia z op³at. Dyrektor FERC Willie Chiang odpowiedzia³, ¿e œrodki zostan¹ zwrócone, jeœli departament handlu zatwierdzi wniosek o zwolnienie z op³at. Firmy oszacowa³y, ¿e dodatkowa op³ata pod-nios³aby koszt inwestycji o 40 mln USD, do 1,1 mld USD. Projekt Cactus II ju¿ wp³yn¹³ na ceny ropy naftowej, które by³y zani¿one z powodu ograniczonych mo¿liwoœci transportowych. Jeœli projekt Cactus II zostanie zwolnio-ny z op³at, mo¿na siê spodziewaæ, ¿e pojawi¹ siê wnioski dotycz¹ce kolejnych projektów, np. gazoci¹gu Gulf Coast
Express (Kinder Morgan) i ropoci¹gu EPIC Midstream,
które zosta³y zbudowane po ich wprowadzeniu.
Wysokie stawki c³a na import stali doprowadzi³y do pod-niesienia kosztów zagospodarowania z³ó¿ wêglowodorów, przed czym przestrzega³y administracjê w Waszyngtonie firmy wêglowodorowe, które borykaj¹ siê z niewystarczaj¹c¹ przepustowoœci¹ ropoci¹gów i gazoci¹gów, co obni¿a cenê surowca i zmusza do zawieszenia realizacji mniej rentow-nych projektów. Jednoczeœnie od stycznia do czerwca br. USA sprowadzi³y 61,57 mln bary³ek rosyjskiej ropy, co oznacza wzrost importu o 15% w stosunku do ub.r.
Wenezuela. Miêdzynarodowa Izba Handlowa oddali³a pozew ConocoPhillips przeciwko wenezuelskiej PDVSA. Amerykañska firma domaga³a siê 1,5 mld USD odszkodo-wania za straty poniesione w wyniku zerodszkodo-wania umowy na wykonanie prac w morskim obszarze Corocoro. PDVSA bêdzie musia³a jednak zwróciæ 33,7 mln USD, które otrzy-ma³a w formie po¿yczki od Conoco. Sprawa ta nie jest ³¹czona z wyrokiem Miêdzynarodowego Centrum Roz-strzygania Sporów Inwestycyjnych przy Banku Œwiato-wym, które zas¹dzi³o na rzecz Conoco 8,7 mld USD odszkodowania za wyw³aszczenie w 2007 r. firmy z pro-jektów w Wenezueli. Wówczas to prezydent Hugo Chavez przeprowadzi³ nacjonalizacjê przemys³u. Jose Ignacio
Her-nandez, doradca przywódcy opozycji Juana Guaido, usi³uje uniewa¿niæ zas¹dzon¹ kwotê 8,7 mld USD, dowodz¹c, ¿e metodyka ustalania odszkodowania by³a b³êdna. Guaido priorytetowo traktuje ochronê aktywów PDVSA za granic¹ i dok³ada starañ, by nie sta³y siê celem wierzycieli. W 2018 r.
PDVSA zap³aci³a firmie Conoco 2,04 mld USD za
przed-wczesne rozwi¹zanie umowy w sprawie projektów Hama-ca i Petrozuata. Amerykañska firma usi³uje œci¹gn¹æ wierzytelnoœci tak¿e poprzez przejêcie aktywów PDVSA na Karaibach, ale jak dot¹d bezskutecznie. Juan Guaido og³osi³ równie¿, ¿e rozpocznie starania o ochronê aktywów
Chevronu w Wenezueli. Zapewnienie to pojawi³o siê
rów-nolegle z pog³oskami, ¿e Maduro rozwa¿a przeniesienie kontroli nad aktywami Chevronu, w tym Petropiar, na rzecz firm z Chin i Rosji. Chevron, wspólnie z PDVSA, posiada udzia³y tak¿e w Petroindependencia, Petroboscan i Petroindependiente.
Waszyngton przed³u¿y³ Chevronowi zgodê na opero-wanie w Wenezueli do 25 paŸdziernika br. Nie zmienia to jednak faktu, ¿e amerykañska firma notuje spadek produk-cji w Wenezueli. W II kwartale 2019 r. dzienne wydobycie wynosi³o 34 tys. b/d, podczas gdy 2018 r. – 44 tys. b/d. Chevron poinformowa³, ¿e wartoœæ bilansowa jego zasobów w Wenezueli na dzieñ 30.06.2019 r. wynosi ok. 2,7 mld USD. Œrednia dzienna produkcja ropy naftowej w Wenezueli w kwietniu br. liczy³a 840 tys. bary³ek, a w czerwcu spad³a do 734 tys. b/d., podczas gdy w 2018 r. wynosi³a 1,4 mln b/d. W celu lepszego zobrazowania skali spadku warto wspo-mnieæ, ¿e w 2001 r. dzienna produkcja by³a szacowana na 3 mln bary³ek.
Analityk IHS Market twierdzi, ¿e zmiana rz¹du Wene-zueli pod naciskiem sankcji jest ma³o prawdopodobna, a celem Waszyngtonu jest zwiêkszenie wydatków firm zagranicznych i krajowych operuj¹cych w Wenezueli i tym samym ograniczenie mo¿liwoœci dzia³ania administracji Nicolása Maduro. Ponadto presja na firmy ma uniemo¿li-wiæ przejêcie wenezuelskiego sektora naftowego przez Moskwê i Pekin. I tak 5 sierpnia Donald Trump podpisa³ rozporz¹dzenie wykonawcze w sprawie wprowadzenia kolejnych sankcji obejmuj¹cych aktywa Wenezueli w USA i zakazu kontaktów amerykañskich firm z rz¹dem w Cara-cas. Pojawi³a siê tak¿e mo¿liwoœæ na³o¿enia sankcji na firmy zagraniczne – dotyczy to g³ównie chiñskich i rosyjskich przedsiêbiorstw wspieraj¹cych Maduro i jego rz¹d. Teraz w gestii sekretarza skarbu i sekretarza stanu le¿y ewentual-ne na³o¿enie sankcji na osoby i firmy udzielaj¹ce wsparcia Maduro. By³y doradca Trumpa ds. Ameryki £aciñskiej Fernando Cutz powiedzia³, ¿e decyzja ta mo¿e byæ roz-ci¹gniêta na firmy zagraniczne i jeœli chc¹ one wspó³pra-cowaæ z amerykañskimi firmami i bankami, bêd¹ musia³y siê dostosowaæ.
Chiny, Rosja i Kuba wci¹¿ wspieraj¹ Maduro. Trump powiedzia³, ¿e rozwa¿a tak¿e wprowadzenie kwarantanny lub blokady Wenezueli, ale nie wyjaœni³, kiedy i jak mia³oby to byæ przeprowadzone. W odpowiedzi na roz-porz¹dzenie z 5 sierpnia administracja Maduro wyda³a oœwiadczenie, w którym czytamy, ¿e jest to:
sformalizowa-nie kryminalnej ekonomii, finansowej i handlowej blokady przeciwko Wenezuelczykom… jej celem jest wymuszenie niekonstytucyjnej zmiany rz¹du w kraju. Maduro zapewni³
tak¿e, ¿e od miesiêcy wyra¿a zgodê na kontakty przedsta-wicieli wenezuelskich w³adz z administracj¹ USA, by doprowadziæ do poprawy relacji.
Tymczasem 6 sierpnia, dzieñ po na³o¿eniu nowych sankcji, odby³a siê w Limie konferencja, podczas której
ówczesny doradca USA do spraw bezpieczeñstwa John Bolton zaapelowa³, by Chiny i Rosja wycofa³y swoje
nie-mo¿liwe do tolerowania poparcie dla administracji Maduro
i tym samym umo¿liwi³y pokojowe przekazanie w³adzy
w Wenezueli. Zaapelowa³ do Rosji, by nie podwaja³a
staw-ki, i do Chin, by dochodzi³a sp³aty udzielonych Caracas po¿yczek poprzez wsparcie legalnego, nowego rz¹du, czy-li Juana Guaido. Doda³ tak¿e, ¿e czas na dialog dobieg³ ju¿ koñca i odrzuci³ – wspierane przez Norwegiê – nego-cjacje pomiêdzy administracj¹ prezydenta Maduro a lide-rem opozycji Guaido, prowadzone na Barbadosie. Obecny by³ tak¿e sekretarz do spraw handlu Wilbur Ross, który odpowiada za opracowanie strategii ekonomicznej dla Wenezueli po ewentualnym odsuniêciu Maduro od w³adzy. Jednak podczas konferencji dominowa³a opinia, ¿e sankcje pogarszaj¹ kryzys w Wenezueli, zmuszaj¹c miliony ludzi do ucieczki z kraju i s¹ kontrproduktywne.
W opinii Christophera Sabatini z Chatham House dzia³ania Waszyngtonu uczyni¹ z Maduro mêczennika, ale nie przegranego. Eric Farnswort z Rady Ameryki powie-dzia³, ¿e cel sankcji jest oczywisty, jednak brak mu si³y, by zmusiæ Maduro do oddania w³adzy i nikt go do tego nie zmusi. W konferencji w Limie udzia³ wziêli przedstawicie-le 60 pañstw, zabrak³o reprezentantów Turcji, Rosji i Chin. Moskwa w¹tpi, by konferencja ta mog³a wnieœæ coœ nowe-go, i wspiera proces negocjacyjny prowadzony za poœred-nictwem Norwegii. MSZ Rosji oœwiadczy³o, ¿e nie ma
podstaw prawnych, by zamroziæ aktywa Wenezueli i ¿adne pañstwo nie ma prawa narzucaæ swojej woli innym poprzez presje gospodarcze.
Kryzys i amerykañskie sankcje utrzymuj¹ siê ju¿ od stycznia br., gdy przewodnicz¹cy parlamentu Juan Guaido og³osi³ siê tymczasowym prezydentem na mocy prawa pozwalaj¹cego przej¹æ w³adzê w przypadku stwierdzenia niewa¿noœci wyborów. Guaido zosta³ uznany przez 50 pañstw, a tak¿e UE. Presja Waszyngtonu wydaje siê byæ jednak ma³o skuteczna, bo z koñcem sierpnia chiñska firma
CNPC ukoñczy³a w Wenezueli rozbudowê instalacji do
mieszania ropy Jose Mixing Plan, zwiêkszaj¹c mo¿liwoœci jej przerobu do 165 tys. b/d. CNPC wyda³o 3 mld USD i pra-cuje w ramach konsorcjum Sinovensa JV z Venezuelan
Petroleum Corporation (49 : 51). Przy okazji Maduro
przy-pomnia³, ¿e na kolejnym etapie prac wydajnoœæ mieszalni-ka ropy zostanie zwiêkszona do 230 tys. b/d.
Warto te¿ odnotowaæ, ¿e PDVSA do 1,1 mld USD zmniejszy³a swoje zad³u¿enie wobec rosyjskiej firmy
Rosnieft. W ci¹gu paru ostatnich lat Rosnieft udzieli³ kilku
po¿yczek na ³¹czn¹ kwotê 6 mld USD, które PDVSA zamierza sp³aciæ do koñca tego roku. W ramach sp³at kre-dytów zaci¹gniêtych przez Caracas, PDVSA dostarcza ropê. Elliott Abrams, specjalny wys³annik USA ds. Wene-zueli, wskaza³, ¿e prezydent Maduro coraz bardziej polega na finansowym wsparciu rosyjskiej firmy Rosnieft i Wa-szyngton rozwa¿a na³o¿enie sankcji na tê firmê, do której w lipcu br. trafi³o 40% eksportu PDVSA, a w sierpniu 66%. Abrams doda³, ¿e Waszyngton ¿ywi³ nadziejê na na³o¿enie sankcji na Caracas przez pañstwa UE.
Brazylia. Kraj ten cechuje du¿y potencja³ wêglowodo-rowy, przestarza³a infrastruktura i dominacja pañstwowej spó³ki Petrobras, dlatego czêsto jest on nazywany krain¹ wiecznie niespe³nionej obietnicy. Analitycy zajmuj¹cy siê tym regionem podkreœlaj¹, ¿e zbyt czêsto Brazylia pada³a ofiar¹ biurokracji, korupcji i braku dalekowzrocznoœci decydentów. Celnie to uj¹³ Blair Thomas, szef funduszu
inwestycyjnego EIG Global Energy Partners, w opinii którego Brazylia ma bardzo dobrze rokuj¹ce formacje ³upkowe i kiedy historia rewolucji ³upkowej zostanie ju¿
napisana, to bêdzie to sukces geologiczny, bêdzie to suk-ces geopolityczny i w du¿ej mierze bêdzie to inwestycyj-n¹… pora¿k¹. Ogromne kwoty kapita³u zosta³y zniszczone, a przemys³ musi siê wycofaæ i dokonaæ ponownej oceny.
By ten sukces odnieœæ, kraj musi jednak po raz kolejny podj¹æ próbê przebudowy swojego systemu. Obecnie ad-ministracja prezydenta Jaira Bolsonaro usi³uje zderegulo-waæ sektor gazu ziemnego. Przy tym wzmacnia ten proces poprzez uzale¿nienie umorzenia d³ugów poszczególnym regionom kraju od przestrzegania programu reform gospo-darczych.
Brazylijska Energy Research Company wykaza³a, ¿e cena gazu stanowi obecnie 46% kosztów, jakie ponosi kon-sument, pozosta³e sk³adowe to podatki, dystrybucja i trans-port, co prowadzi nie tylko do zawy¿enia cen gazu dla odbiorcy koñcowego, ale czyni ca³¹ dzia³alnoœæ nieren-town¹. Regionalne administracje traktuj¹ bowiem ca³y proces jako ³atwy sposób na pozyskanie œrodków. W wyni-ku reform cena 1 Btu (British thermal unit – brytyjska jednostka ciep³a) mia³aby spaœæ z 8 do 5 USD. Brazylia musi jednak zdemonopolizowaæ rynek. W tym celu kra-jowy Petrobras podpisa³ umowê z brazylijskim urzêdem antymonopolowym, w której zobowi¹za³ siê do redukcji o po³owê udzia³ów w sektorze wydobywczym i zbycia wszystkich udzia³ów w infrastrukturze przesy³owej. Poja-wi³a siê tak¿e informacja, ¿e prezydent Bolsonaro bêdzie d¹¿y³, przed up³ywem kadencji w 2022 r., do przeprowadze-nia prywatyzacji firmy Petrobras, w której rz¹d posiada 60,4% udzia³ów. Senat zatwierdzi³ umowê pomiêdzy rz¹dem i Petrobas, na mocy której rz¹d zap³aci 9 mld USD za udzia³y w czêœci z³ó¿. Decyzjê musi przyj¹æ jeszcze sejm Brazylii.
Kongo Brazzaville. Miêdzynarodowy Fundusz Walu-towy (MFW) zatwierdzi³ kolejn¹ liniê kredytow¹ na kwotê 448,6 mln USD. Tymczasem Global Witness wezwa³ MFW, by ten wywar³ presjê na Kongo-Brazzaville i wymu-si³ upublicznienie wszystkich po¿yczek, jakie kraj otrzyma³ pod zastaw ropy naftowej. Wiadomo, ¿e MFW wymóg³ na Brazzaville renegocjacjê umów po¿yczkowych z Chinami, uzyskanych pod zastaw ropy, a tak¿e udzia³ów w infra-strukturze transportowej. Wed³ug Global Witness pañstwo-wy Société Nationale des Pétroles du Congo (SNPC) od wielu lat zaci¹ga po¿yczki pod zastaw ropy, a w kraju coraz mocniej jest reprezentowany kapita³ chiñski i rosyjski. I tak, rosyjski £ukoil naby³ od firmy New Age 25% udzia³ów w licencji produkcyjnej Marine XII za 800 mln USD. Umowa obejmuje 5 pól produkcyjnych zawieraj¹cych ropê i gaz, a wydobycie jest prowadzone na p³ytkich wodach (20–90 m), na obszarze 571 km2. Operatorem z³o¿a jest w³oska firma
Eni (65%), pozosta³e udzia³y nale¿¹ do SNPC. Przejêcie
udzia³ów przez £ukoil zosta³o poprzedzone umow¹ pod-pisan¹ w Moskwie pomiêdzy Kongo Brazzaville i Rosj¹ o stacjonowaniu rosyjskich ¿o³nierzy. Rosja powinna zaj¹æ
swoje miejsce w Afryce, powiedzia³ w rosyjskiej Dumie
prezydent Konga Denis Sassou-Nguesso, który w latach 1979–1992 rz¹dzi³ krajem dziêki pomocy ZSRS, a od 1997 r. ponownie piastuje urz¹d prezydenta. Kongo Brazzaville bazuje na sowieckim sprzêcie wojskowym (moŸdzierze z 1943 r. i czo³gi T-34), który – w ramach umowy podpisa-nej w Moskwie – bêdzie serwisowany w zamian za dostêp do z³ó¿ ropy naftowej i gazu ziemnego w Brazzaville.
Pañstwow¹ firm¹ wydobywcz¹ SNPC zarz¹dza syn prezy-denta. W Kongo Brazzaville od 2019 r. jest tak¿e aktywny norweski koncern Petroleum Geo-Services, który wykona badania sejsmiczne 3D na wodach morskich. Kongo Brazzaville nie jest wyj¹tkiem na kontynencie afrykañ-skim.
Afryka. Genera³ piechoty morskiej USA Thomas Waldhauser, zeznaj¹c przed Senack¹ Komisj¹ S³u¿b Zbroj-nych, wymieni³ Angolê, Gwineê, Gwineê Bissau, Mali, Mauretaniê i Tunezjê, jako kraje, którym Rosja zaofe-rowa³a wsparcie militarne w zamian za preferencyjne warunki surowcowego partnerstwa energetycznego.
W paŸdzierniku br. w Soczi, pod przewodnictwem pre-zydenta W³adimira Putina i prepre-zydenta Egiptu Abdel Fattah el-Sisi, szefa Unii Afrykañskiej, odbêdzie siê szczyt Afry-ka–Rosja, na który zostali zaproszeni przedstawiciele wszystkich pañstw kontynentu. Podczas lipcowego szczytu Chiny–Afryka, który zgromadzi³ przedstawicieli 50 pañstw, rosyjska agencja TASS og³osi³a, ¿e 35 przedstawicieli potwierdzi³o ju¿ swój udzia³ w paŸdziernikowym szczycie w Soczi.
Japonia. W czerwcu br. rz¹dowa agencja JOGMEC (Japan Oil, Gas and Metals National Corporation) og³osi³a, ¿e zapewni finansowanie projektu firmy Mitsui
E&P Mozambique Area 1, która posiada udzia³y (20%)
w z³o¿u Rovuma 1, obok amerykañskiej Anadarko (26,5%). Og³oszenie to zbieg³o siê w czasie z ostateczn¹ decyzj¹ inwestycyjn¹ odnoœnie terminalu LNG Mozambique. Jest to zintegrowany projekt upstream–midstream, obejmuj¹cy wszystkie etapy – od wydobycia gazu a¿ po wysy³kê LNG, który ma wzmocniæ dywersyfikacjê dostaw skroplo-nego gazu do najwiêkszego na œwiecie importera LNG, czyli Japonii. W tym samym miesi¹cu JOGMEC zawar³a umowê z australijskim stanem Queensland, umo¿liwiaj¹c¹ inwestycje w bran¿ê wêglowodorow¹ i surowców meta-licznych w Australii. Jest to trzecia umowa, poprzednie zawarto w 2013 r. i 2016 r. Od tego czasu JOGMEC uczest-niczy we wspólnych przedsiêwziêciach z australijskimi partnerami w bran¿y wêgla i metali. Queensland ma nieba-wem og³osiæ strategiê dotycz¹c¹ wodoru, uznawanego za drogê do osi¹gniêcia zerowej emisji dwutlenku wêgla w 2050 r., i równie¿ w ten program JOGMEC zamierza siê zaanga¿owaæ.
Wodór jest jednym z kluczowych noœników energii w prognozowanym miksie energetycznym Japonii i transfer wiedzy do Queensland by³ g³ównym motorem kolejnego porozumienia. Wczeœniej, w kwietniu br. JOGMEC og³osi³, ¿e zapewni finansowanie spó³ce INPEX Offshore
Timore-Le-ste, operuj¹cej pomiêdzy wysp¹ Timor na pó³nocy i
Tery-torium Pó³nocnym w Australii na po³udniu. INPEX posia-da udzia³y (35,47%) w obszarze zarz¹dzanym przez Timor i Australiê. Operatorem z³o¿a jest w³oskie Eni (40,53%), pozosta³e udzia³y nale¿¹ do firmy TIMOR GAP (24%).
JOGMEC zapewni pokrycie po³owy kosztów
poszuki-wawczych i oczekuje, ¿e pozytywnie wp³ynie na dywersy-fikacjê Ÿróde³ ropy naftowej.
ród³a: Akipress, Bloomberg, BOE, Euractiv, EurasiaFu-ture, Financial Times, Gazprom, Gaz-System, KPRM, LNG World News, MarketScreener, Montsame 1921, Oil&Gas Journal, OilPrice, PDVSA, Peruvian Times, PLAINS, Reu-ters, Rosgeologia, Rosneft, The Guardian, The New York Times, Upstream Online, WorldOil
