Aktualia ropy naftowej i gazu ziemnego
Jerzy Zagórski
1OPEC. Nadzwyczajna Konferencja OPEC, której 153. sesja odby³a siê w Wiedniu 28 maja br., nie przynios³a nie-spodzianek. Zebrani delegaci postanowili wstrzymaæ siê ze zmianami limitów wy-dobycia ropy do nastêpnego posiedzenia, wyznaczonego na 9 wrzeœnia br. W oce-nie przedstawicieli krajów cz³onkow-skich na œwiecie nadal utrzymuje siê os³abienie produkcji przemys³owej, zmniejszenie obrotów w handlu i wysokie bezrobocie, które przewa¿aj¹ nad pozytywnymi zmianami niektórych wskaŸników ekono-micznych, zapowiadaj¹cych wygasanie recesji.
Cena ropy Brent, która przed konferencj¹ w dniu 28 maja 2008 r. wynosi³a 64,01 USD za bary³kê, w nastêpnych dniach wykazywa³a tendencjê wzrostow¹, przekraczaj¹c 5 czerwca granicê 68 USD. W odró¿nieniu od gwa³townych zmian w roku 2008 (ryc. 1), w tym roku obserwuje siê wiê-ksze uspokojenie rynku. Na pocz¹tku stycznia br. cena wynosi³a 47,91 USD i utrzymywa³a siê w przedziale 40–50 USD, a¿ do po³owy marca 2009 r. PóŸniej nast¹pi³ powol-ny wzrost i dopiero 20 maja br. cena osi¹gnê³a 60,09 USD. W 2008 r. najwy¿sz¹ cenê zanotowano 11 i 14 lipca — 146,70 USD, a najni¿sz¹ 29 grudnia — 38,37 USD.
Wed³ug prognozy banku inwestycyjnego Goldman Sachs pod koniec br. ceny ropy naftowej mog¹ dojœæ do 85 USD za bary³kê.
Œwiat. Okresowy raport Miêdzynarodowej Agencji Energetycznej, przygotowany na spotkanie ministrów energii grupy G8, podaje, ¿e nak³ady na poszukiwania i wydobycie ropy i gazu na œwiecie zmniejszy³y siê o 21% w porównaniu z rokiem 2008. Oznacza to, ¿e wskutek kryzy-su finansowego bran¿a naftowa przeznaczy ok. 100 mld USD mniej na inwestycje. Agencja przewiduje utrzymanie siê spadkowego trendu w inwestycjach szczególnie w kra-jach OECD. Ponad 20 du¿ych projektów inwestycyjnych w dziedzinie poszukiwañ i wydobycia zosta³o zaniecha-nych lub bezterminowo zawieszozaniecha-nych. Oznacza to utratê potencjalnych zdolnoœci produkcyjnych w iloœci 270 tys. t/d ropy i 28 mln m3/d gazu. Dalsze 35 inwestycji bêdzie opóŸnionych co najmniej o 18 miesiêcy. Spadek nak³adów jest najwiêkszy w regionach o wysokich kosztach zagospo-darowania z³ó¿, takich jak np. piaski bitumiczne w Kana-dzie lub tam, gKana-dzie dominuj¹ niewielkie firmy. Wielkie koncerny naftowe zmniejszaj¹ nak³ady tylko o 5%.
Na konferencji w Oslo, poœwiêconej problematyce wychwytywania i sk³adowania CO2(CCS — Carbon
Cap-633
Przegl¹d Geologiczny, vol. 57, nr 8, 2009
WIADOMOŒCI GOSPODARCZE
1ul. Czerniakowska 28 B m. 19, 00-714 Warszawa; jpzagorski@sasiedzi.pl cena ropy Brent w 2008 r.
35 55 75 95 115 135 2008-01-02 2008-01-16 2008-01-30 2008-02-13 2008-02-27 2008-03-12 2008-03-26 2008-04-09 2008-04-23 2008-05-07 2008-05-21 2008-06-04 2008-06-18 2008-07-02 2008-07-16 2008-07-30 2008-08-13 2008-08-27 2008-09-10 2008-09-24 2008-10-08 2008-10-22 2008-11-05 2008-11-19 2008-12-03 2008-12-17 2008-12-31 cena bar y³ki w USD Brent Tab. 1. Zmiany ceny ropy Brent w 2008 r. (Reuters.com, 2008 r.)
ture and Storage), krytykowano ustalone w protokole z Kioto tzw. procedury czystego rozwoju (CDM — Clean Development Mechanism). Procedury dopuszczaj¹ handel pozwoleniami na emisjê, dziêki czemu pañstwa OECD mog¹ spe³niaæ wymagania zawarte w protokole z Kioto, kupuj¹c pozwolenia od krajów rozwijaj¹cych siê, co jed-nak nie zmniejsza iloœci CO2emitowanego do atmosfery. Nie ma natomiast wsparcia do rozwijania technologii zwi¹zanych z wychwytywaniem i sk³adowaniem CO2, któ-re któ-realnie ograniczaj¹ emisjê. Lauktó-reat Nagrody Nobla Rajendra Pachauri, przewodnicz¹cy Miêdzynarodowego Zespo³u ds. Zmian Klimatu, uwa¿a, ¿e inwestycje zwi¹zane ze sk³adowaniem CO2powinny byæ w³¹czone do procedur CDM. Gdyby USA i Australia w³¹czy³y siê do programu ograniczania emisji CO2 t¹ drog¹, by³aby to zachêta do rozwijania technologii i wdro¿enia na skalê przemys³ow¹. Inni dyskutanci z Wielkiej Brytanii i Holan-dii przypomnieli, ¿e do opinii publicznej nie docieraj¹ g³osy ekspertów wskazuj¹cych na ujemne skutki sk³ado-wania CO2. Tymczasem pe³na i obiektywna informacja jest niezbêdna do uzyskania poparcia spo³ecznego. Delegaci komentowali te¿ wyst¹pienie przewodnicz¹cego Komisji Europejskiej Jose Manuela Barroso, który uwa¿a, ¿e tech-nologia CCS mo¿e przyczyniæ siê do o¿ywienia gospodar-ki europejsgospodar-kiej. Zwrócono uwagê na fakt, ¿e korzyœci z planowanego transferu tej technologii do krajów rozwi-jaj¹cych siê mog¹ byæ iluzoryczne.
Agencja Informacji Energetycznej USA (EIA — Energy Information Administration) opublikowa³a dane o struk-turze zu¿ycia surowców energetycznych na œwiecie od 2006 r., wraz z prognoz¹ do 2030 r. W czêœci dotycz¹cej paliw p³ynnych podano, ¿e przy utrzymaniu obecnego trendu, udzia³ paliw niekonwencjonalnych (biopaliwa, piaski roponoœne, ropa ciê¿ka, paliwa z wêgla kamiennego i z gazu ziemnego i inne) bêdzie szybko wzrasta³. W 2006 r. by³o to 420 tys. t/d, w 2030 r. produkcja osi¹gnie 1,8 mln t/d, co stanowiæ bêdzie 13% dostaw. Przewiduje siê, ¿e naj-wiêksza czêœæ tego przyrostu przypadnie na biopaliwa i kanadyjskie piaski roponoœne. Produkcja biopaliw wzroœ-nie ze 108 tys. t/d w 2006 r. do 788 tys. t/d w 2030 r., a pro-dukcja paliw z piasków zwiêkszy siê ze 163 tys. t/d do 571 tys. t/d w tym samym okresie. Drugim wa¿nym elementem prognozy EIA jest wzrost zu¿ycia gazu ziemnego — prze-widuje siê, ¿e w 2030 r. bêdzie to 4,3 bln m3, 68% wiêcej w porównaniu z rokiem 2006. Wymaga to wydatnego zwiêk-szenia wydobycia gazu i ten przyrost bêdzie pochodzi³ g³ównie z krajów spoza OECD. Wœród producentów nale¿¹cych do OECD najwiêkszy udzia³ bêd¹ mia³y USA. Jednak sytuacja producentów gazu ziemnego w USA jest przyk³adem pojawiania siê zupe³nie nowych, nieoczekiwa-nych przeszkód ograniczaj¹cych produkcjê. W ub. roku w kongresie zg³oszono inicjatywê ustawodawcz¹ wprowa-dzaj¹c¹ zaostrzenie wymagañ przy wykonywaniu szczeli-nowania hydraulicznego. Dotychczas zrzut wody u¿ywanej podczas szczelinowania i postêpowanie z dodatkami che-micznymi nie by³y objête rygorami ustawy z 1974 r. o bez-pieczeñstwie wody pitnej. Nowe regulacje spowoduj¹ znaczny wzrost kosztów wiercenia. W wielu regionach USA warunki z³o¿owe powoduj¹ koniecznoœæ stosowania szczelinowania hydraulicznego, jest to zabieg szeroko roz-powszechniony (ponad 1 mln otworów). Amerykañski Instytut Naftowy ocenia, ¿e koszt otworu wiertniczego ze szczelinowaniem wzroœnie o 150 000 USD, a wydobycie ropy i gazu mo¿e zmniejszyæ siê o 20% w ci¹gu 5 lat, jeœli nowe przepisy wejd¹ w ¿ycie.
Prognoza przewiduje niekorzystny scenariusz, jeœli chodzi o emisjê CO2 pochodz¹cego ze spalania paliw kopalnych. W 2006 r. emisja CO2wynios³a 29 mln t, a w 2030 r. bêdzie to 40,4 mln t, czyli 39% wiêcej. Wzrost gospodarczy w krajach rozwijaj¹cych siê i utrzymuj¹ce siê tam silne uzale¿nienie od paliw kopalnych spowoduj¹, ¿e wiêkszoœæ zwiêkszonej emisji CO2 bezie pochodziæ w³aœnie stamt¹d. Autorzy raportu EIA sceptycznie zapa-truj¹ siê na mo¿liwoœæ wprowadzenia polityki ogranicza-nia emisji CO2przez rz¹dy takich pañstw jak Chiny i Indie.
Polska. Po sukcesie wierceñ Kromolice 1 i 2 FX Energy Inc. rozpoczê³o wiercenie otworu poszukiwawczego Ostro-wiec-1. Lokalizacja wiercenia zosta³a wyznaczona na pod-stawie badañ sejsmicznych 2-D. Projekt otworu przewidu-je nawiercenie utworów dolomitu g³ównego na g³êbokoœci 3800 m i czerwonego sp¹gowca na g³êbokoœci 4100 m. Wiceprezes FX Energy Andy Pierce okreœli³ wiercenie Ostrowiec-1 jako inwestycjê wysokiego ryzyka, jednak uzasadnion¹ dobrymi wynikami dotychczasowych poszu-kiwañ na obszarze Wielkopolski. Firma wyst¹pi o pozwo-lenie na budowê instalacji wydobywczych i gazoci¹gu ze z³o¿a Kromolice. W otworze Kromolice-2 po serii opróbo-wañ uzyskano wydajnoœæ absolutn¹ 1,3 mln m3
/d gazu. Europa. Na konferencji UE w Pradze (8 maja br.) zadeklarowano przyspieszenie przygotowañ do budowy gazoci¹gu Nabucco. Pierwszym krokiem jest wybór 5 firm in¿ynieryjno-projektowych z Austrii, Bu³garii, Rumunii, Turcji i Wêgier, które opracuj¹ dokumentacjê projektow¹. Wstêpne wyniki ich prac bêd¹ podstaw¹ do oficjalnego zatwierdzenia trasy gazoci¹gu i jego charakterystyki tech-nicznej. Dyrektor Nabucco Gas Pipeline International GmbH Reinhard Mitschek, który dotychczas zajmowa³ równie¿ stanowisko wiceprezesa ÖMV Gas Logistics, zre-zygnowa³ z funkcji w ÖMV i przyst¹pi³ do tworzenia zarz¹du inwestycji w Wiedniu. Obecny koszt gazoci¹gu Nabucco o d³ugoœci 3300 km szacuje siê na 7,9 mld euro. Do koñca czerwca br. przewiduje siê podpisanie miê-dzyrz¹dowej umowy Unii z Turcj¹ i Azerbejd¿anem o dostawach gazu i warunkach tranzytu.
Równoczeœnie zaktywizowa³y siê dzia³ania Rosji i bez-poœrednio po komunikacie z Pragi przedstawiciel Gazpro-mu Sergiej Kuprianow uprzedzi³, ¿e Rosja podejmie stosowne kroki w odpowiedzi na deklaracje polityczne przyjête w Pradze. Ju¿ 15 maja na spotkaniu w Soczi, w obec-noœci premierów W. Putina i S. Berlusconiego, szefowie Gazpromu i ENI podpisali aneks do listu intencyjnego z 2007 r. w sprawie budowy konkurencyjnego gazoci¹gu South Stream. Nie jest to jeszcze umowa miêdzyrz¹dowa, gdy¿ strona w³oska chce uzyskaæ korzystniejsze warunki inwestowania w z³o¿a gazu w Rosji. Na razie wynegocjo-wano odkupienie przez Gazprom od ENI za kwotê 4,1 mld euro 20% udzia³ów w Gazpromniefti (pozosta³oœæ po Juko-sie). Jak podaje Kommersant, jest to niemal dwa razy wiê-cej ni¿ wynosi obecna cena rynkowa. W Soczi podpisano te¿ umowy o warunkach budowy odcinków South Stream, przebiegaj¹cych przez Bu³gariê, Grecjê i Serbiê. Powo³ane bêd¹ 3 spó³ki z 50-procentowym udzia³em Gazpromu z siedzib¹ w szwajcarskim miasteczku Zug, gdzie znajduje siê te¿ siedziba South Stream AG (jak równie¿ Nord Stre-am, Shtokman Development, RosUkrEnergo i Rosgaz). Wa¿n¹ zmian¹ w planach South Stream jest zwiêkszenie zdolnoœci przesy³owej z 31 mld m3do 47 mld m3gazu rocz-nie (a nawet 63 mld m3
, jak podaj¹ niektóre Ÿród³a rosyj-634
skie). Bardzo rozbie¿ne s¹ szacunki kosztów South Stream. Premier Putin i szef Gazpromu Aleksiej Miller podawali w Soczi kwotê 8,6 mld euro, jednak bior¹c pod uwagê m. in. koszt 900-kilometrowego odcinka na dnie Morza Czarne-go, bardziej realna wydaje siê kwota 25 mld euro. Maksy-malna g³êbokoœæ uk³adania rur wynosiæ bêdzie 2000 m. Pe³na dokumentacja projektowa gazoci¹gu ma byæ gotowa w po³owie 2010 r., koñcowe za³o¿enia inwestycyjne w po³owie 2011 r., zaœ oddanie ruroci¹gu do u¿ytku nast¹pi w 2015 r.
Rosyjscy analitycy zwracaj¹ uwagê na konsekwencje zobowi¹zañ Gazpromu wobec Kazachstanu i Turkmenista-nu. Aby nie dopuœciæ do samodzielnego eksportu gazu przez te kraje, Rosjanie zgodzili siê p³aciæ za gaz wed³ug cen europejskich. Po doliczeniu 30-procentowego c³a cena gazu loco granica Rosji nie bêdzie konkurencyjna. Ponadto najbli¿sze plany inwestycyjne Gazpromu obejmuj¹ te¿ zagospodarowanie z³o¿a Sztokmanowskoje, które pod-ro¿a³o z 15 mld USD do 22 mld USD i finansowanie Nord Stream. W warunkach kryzysu finansowego zaci¹gniêcie tak du¿ych kredytów bêdzie trudne.
Francja. Francuski Instytut Naftowy zwróci³ uwagê na zasoby ³upków gazonoœnych w SE rejonie Francji. Utwory te by³y znane od dawna, lecz pomijane w okresie, gdy odkrywano z³o¿a ³atwiej dostêpne. Teraz kilka firm, w tym Total E&P France SA i brytyjski Devon Energy, ubiega siê o koncesje w Sewennach, w po³udniowej czêœci Masywu Centralnego. Nie tylko we Francji gaz z ³upków i inne aku-mulacje wêglowodorów w warunkach niskiej przepusz-czalnoœci i anomalnych ciœnieñ s¹ przedmiotem zaintere-sowania. Funkcjonuj¹ce w Poczdamie Geoforschungzen-trum, wspó³pracuj¹ce z krajowymi s³u¿bami geologiczny-mi, gromadzi dane z 20 krajów. Analizowane s¹ wyniki badañ formacji takich jak ³upki a³unowe w Szwecji, juraj-skie ³upki Posidonia, jak równie¿ dolnokarboñjuraj-skie ³upki Barnett z Teksasu. Charles Lamiraux, g³ówny geolog w Ministerstwie Œrodowiska i Energii podkreœla, ¿e poszuki-wania ukierunkowane na ³upki gazonoœne mog¹ doprowa-dziæ równie¿ do odkrycia konwencjonalnych z³ó¿ gazu ziemnego i ciê¿kiej ropy.
Rosja. W czasie XII Miêdzynarodowego Forum Eko-nomicznego, odbywaj¹cego siê w St. Petersburgu, szefo-wie Gazpromu i StatoilHydro podpisali list intencyjny w sprawie wspó³pracy w poszukiwaniach geologicznych, zagospodarowaniu z³ó¿ i eksploatacji wêglowodorów w regionach arktycznych. Pierwszym projektem bêdzie udo-stêpnienie z³o¿a-giganta Sztokmanowskoje na Morzu Barentsa. Wykorzystane bêdzie 40-letnie doœwiadczenie StatoilHydro w zagospodarowywaniu z³ó¿ podmorskich w bardzo trudnych warunkach Morza Pó³nocnego i Morza Barentsa oraz zaanga¿owanie Gazpromu w realizacjach wielkich inwestycji. Okres wspó³pracy okreœlonej w pod-pisanym liœcie wynosi 3 lata.
Z kolei nieco wczeœniej, bo 12 maja br., Rosja i Japonia podpisa³y porozumienie w sprawie wspólnego zagospoda-rowania z³ó¿ we Wschodniej Syberii. Powo³ano spó³kê INK-Zapad, w której 51% udzia³ów ma Irkutsk Oil, a 49% Japan Oil, Gas &Metals National Corp. (JOGMNC). Spólka ta ma eksploatowaæ bloki z³o¿owe Bolszetirskij i Zapadno-Jaraktinskij. Komunikat JOGMNC ukaza³ siê podczas wizyty premiera Putina w Tokio. Rosyjski przy-wódca zachêca³ japoñskich biznesmenów do inwestycji w Rosji, a szczególnie do zaanga¿owania w budowê
ruro-ci¹gu Wschodnia Syberia–Pacyfik. Jednak z wypowiedzi ambasadora Japonii w Moskwie wynika, ¿e Japonia w najbli¿szym czasie nie weŸmie udzia³u w budowie odga³êzienia ruroci¹gu do wybrze¿a Pacyfiku, poniewa¿ jest on realizowany samodzielnie przez rosyjski koncern Transnieft.
USA. Na konferencji w Houston, zorganizowanej przez Meridian Resource Corp., przedstawiono mo¿liwoœci zasto-sowania nanotechnologii w poszukiwaniach naftowych. Prezes firmy Paul Ching powiedzia³, ¿e na Uniwersytecie Teksas prowadzone s¹ badania nad u¿yciem nanoczujników do okreœlania w³asnoœci ska³ i p³ynów z³o¿owych w obrêbie przestrzeni porowej ska³ zbiornikowych. Przewiduje siê zastosowanie nanoczujników w otworach wiertniczych w skali przemys³owej w ci¹gu najbli¿szych 5 lat. Wed³ug P. Chin-ga umo¿liwi to zwiêkszenie wspó³czynnika sczerpania z³ó¿ a¿ o 10%, co oznacza³oby ogromny postêp w wykorzystaniu zasobów ropy naftowej i gazu ziemnego.
Pakistan. Mimo, ¿e szczegó³owe uzgodnienia warun
-ków budowy, a przede wszystkim finansowania gazoci¹gu Iran–Pakistan jeszcze trwaj¹, to jednak jest pewien postêp, bo 24 maja br. w Karaczi prezydenci Asif Ali Zardari i Mahmud Ahmadine¿ad podpisali deklaracjê poparcia ramowego porozumienia zawartego wczeœniej przez mini-strów ds. ropy naftowej obu pañstw, dotycz¹cego ustaw i przepisów zwi¹zanych z gazoci¹giem. Umowa o zakupach irañskiego gazu ziemnego ze z³o¿a South Pars zosta³a pod-pisana przez dyrektorów National Iranian Oil Co. i Paki-stan Interstate Gas System. Rocznie PakiPaki-stan bêdzie otrzymywaæ 21,2 mln m3/d gazu. Budowa gazoci¹gu o d³ugoœci 2100 km ma byæ ukoñczona w ci¹gu 5 lat. Nadal otwarta jest mo¿liwoœæ przed³u¿enia gazoci¹gu do Indii.
Gazohydraty. Ekspedycja S³u¿by Geologicznej USA, Narodowego Laboratorium Technologii Energetycznych, S³u¿by Zarz¹dzania Zasobami Mineralnymi i Chevron Corp. odkry³a w Zatoce Meksykañskiej stanowiska wystê-powania piasków z wysok¹ zawartoœci¹ gazohydratów. Wczeœniej wyznaczono 3 potencjalne lokalizacje gazohy-dratów i dwie z nich zosta³y potwierdzone. S¹ to komplek-sy piaszczyste o du¿ej mi¹¿szoœci, których nakomplek-sycenie gazohydratami wynosi od 50% do ponad 90%. Wykryto równie¿ interwa³y ³upkowe z zawartoœci¹ gazohydratów. W ramach tego samego programu badano zagro¿enia dla otworów wiertniczych zwi¹zane z wierceniem w drobno-ziarnistych osadach, w których znajduj¹ siê akumulacje gazohydratów. Opracowane s¹ zaawansowane zestawy geofizycznych profilowañ otworowych, w tym te¿ pomia-rów w czasie wiercenia, które dostarczaj¹ trójwymiaro-wych obrazów przewiercanych osadów i pozwalaj¹ na odpowiednie dostosowanie parametrów pracy. Rzecznik Narodowego Laboratorium Technologii Energetycznych okreœli³ odkrycia jako bardzo wa¿ne do rozpoznania wystê-powania gazohydratów w œrodowisku morskim. Obecne aku-mulacje gazohydratów zlokalizowane w strefie Walker Ridge wystêpuj¹ ok. 1060 m pod dnem morskim, o 300 m g³êbiej ni¿ jakiekolwiek inne znane podmorskie akumulacje hydratów. ród³a: Alexander Gas & Oil Connections, FX Energy, Gazprom, Hart’s E&P, Kommersant, Offshore, Oil&Gas Financial Journal, Oil&Gas Journal, OPEC, Rigzone, RusEnergy, Scandinavian Oil-Gas Magazine, StatoilHy-dro, Upstream, World Oil
635
