Nowości ze świata nauki | Małgorzata Musialik | EDUKACJA BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA 3/2014
93
KR
Ó
TK
O
NA
UK
A
SZK
OŁA
EDUKACJA BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA | ebis.ibe.edu.pl | ebis@ibe.edu.pl | © for the article by the Authors 2014 © for the edition by Instytut Badań Edukacyjnych 2014
Nowości ze świata nauki
Depeszę przygotowała
Małgor
zata Mus
ialik
Małpia zabawa a prawa autorskie
Nie tylko ludzie lubią sobie robić „słitfocie”. Fotograf David Slater w 2011 r. podczas swego pobytu na indone-zyjskiej wyspie Sulawesi postanowił uwiecznić niezwy-kle rzadki gatunek makaka czubatego. Wiele zdjęć z tej wyprawy osiągnęło niesamowitą popularność w sieci, a to za sprawą autorki tych fotografii – samicy maka-ka, która „pożyczyła” aparat od fotografa i zrobiła setki zdjęć, w tym kilka niezwykle udanych autoportretów. Od kiedy zdjęcia trafiły na stronę Wikipedii poświę-coną makakom czubatym, David Slater domaga się od Wikimedii usunięcia fotografii z domeny publicznej. Wikimedia argumentuje z kolei, że to makak jest auto-rem zdjęć, a nie właściciel aparatu.
Zagrożone wyginięciem czarne makaki czubate (Macaca nigra syn. Cynopithecus Niger) to gatunek en-demiczny makaków, występujący niemal wyłącznie na terenie dwóch wysp indonezyjskich – w północnej czę-ści Sulawesi oraz na wyspie Pulau Bacan. Kiedy brytyj-ski fotograf przyrody David Slater dokumentował życie tych ssaków, jedna z samic wykorzystała chwilę nie-uwagi i zaczęła się bawić aparatem fotograficznym na-leżącym do Slatera. Większość fotografii była kiepskiej jakości, ale samicy makaka czubatego udało się zrobić także kilka rewelacyjnych zdjęć, w tym to najsłynniej-sze, na którym widać roześmianą „fotografkę” pozującą do autoportretu.
Autoportret makaka wzbudził olbrzymie zaintere-sowanie w mediach i portalach informacyjnych na ca-łym świecie. Problem pojawił się, kiedy zdjęcie
zosta-ło wykorzystane jako ilustracja anglojęzycznej strony Wikipedii poświęconej makakom czubatym. Zdjęcie zostało zakwalifikowane przez Wikimedię jako wolne od praw autorskich i udostępnione w bazie Wikimedia Commons. Baza Wikimedii liczy ponad 22 miliony dar-mowych fotografii i filmów, które każdy może wykorzy-stywać w dowolny sposób. Na początku 2012 roku Sla-ter zażądał od Wikimedii usunięcia zdjęcia z domeny publicznej, motywując to faktem, że został pozbawiony przychodów ze zdjęcia, które mu się należą choćby z ty-tułu kosztów podróży i sprzętu, jakie poniósł w związ-ku z wyprawą do Indonezji. Wikimedia usunęła zdjęcie z bazy, jednak po jakimś czasie trafiło ono ponownie na Wikipedię, oznaczone jako wolne od praw autor-skich. Spór fotografa z przedstawicielami Wikimedii rozgorzał na nowo. Wydawcy Wikimedii utrzymują, że Slater nie jest właścicielem praw autorskich, ponieważ zdjęcie zrobił sam makak, a więc to on powinien posia-dać pełnię praw autorskich do własnego autoportretu. W ocenie praw autorskich Wikimedia powołuje się na prawo amerykańskie (siedziba Wikimedii mieści się na terenie USA), zgodnie z którym prawa autorskie mogą przysługiwać wyłącznie „osobom”, a więc faktyczny au-tor zdjęcia – makak – nie może posiadać praw własności autorskiej.
Wikimedia postanowiła rozwiązać konflikt prze-prowadzając wśród swojej społeczności głosowanie, co zrobić z autoportretami makaka. Społeczność Wiki-medii ma tydzień na podjęcie decyzji, jednak z ankiety
z Pracowni Przedmio tów Przyrodniczych IBE
Ryc. 1. Słynny autoportret samicy makaka czubatego wykonany w 2011 r.
Źródło: http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/ thumb/5/52/Macaca_nigra_self-portrait.jpg/640px-Macaca_ni-gra_self-portrait.jpg
Nowości ze świata nauki | Małgorzata Musialik | EDUKACJA BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA 3/2014
94
KR
Ó
TK
O
NA
UK
A
SZK
OŁA
EDUKACJA BIOLOGICZNA I ŚRODOWISKOWA | ebis.ibe.edu.pl | ebis@ibe.edu.pl | © for the article by the Authors 2014 © for the edition by Instytut Badań Edukacyjnych 2014
przeprowadzonej przez „The Telegraph” wiadomo, że zdania będą podzielone – 42,5% respondentów uwa-żało, że właścicielem praw do zdjęcia jest David Slater, 41,2% głosowało na makaka, a 16,3% uznało, że zdjęcie nie należy do nikogo i powinno się znaleźć z domenie publicznej. Patrząc na ryc. 2 można się zastanawiać, czy makaki i Slater nie są po prostu „współwłaścicielami” fotografii, więc powinni się dzielić profitami z tantiem. Pan Slater dostawałby je w funtach, a makaki w postaci owoców.
Małgorzata Musialik, PPP IBE
Literatura http://www.telegraph.co.uk/technology/news/11015672/Wikipedia--refuses-to-delete-photo-as-monkey-owns-it.html http://www.tvn24.pl/ciekawostki-michalki,5/malpa-nacisnela--spust-migawki-ludzie-sie-kloca-o-prawo-do-zdjec,456902.html http://en.wikipedia.org/wiki/Celebes_crested_macaque http://deser.pl/deser/1,111858,16441292.html
Ryc. 2. Fotograf David Slater wśród makaków czubatych. Zgadnijcie kto trzyma aparat…
